Aqua MINDER HINDER- EN KWALITEITSAWARD WORDEN ECONOMISCHE FACTOR

Transcriptie

1 Aqua werken aan zuiver water DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN 2011/4 MINDER HINDER- EN KWALITEITSAWARD WORDEN ECONOMISCHE FACTOR Eigen onderzoekshal is de ideale testomgeving 10 Industriële waterzuivering met een meerwaarde 12

2 2 EEN CONCREET ENGAGEMENT NAAR KLANT, MILIEU, OMGEVING Aquafin staat volop in de maatschappij van vandaag. Daarom hebben we onze bedrijfsactiviteiten gelinkt aan een duidelijk engagement naar onze klanten, het milieu, de omgeving, onze medewerkers en natuurlijk ook de aandeelhouder. Ook in onze Aqua proberen we een stuk van de ziel van ons bedrijf te leggen en u te tonen waar Aquafin voor staat. We zijn voortdurend bezig met onderzoek naar mogelijkheden om onze voetafdruk op het milieu te verminderen. Want afvalwater behandeling beschermt de waterkwaliteit, maar het proces zélf heeft natuurlijk ook weer een milieu-impact. Onze onderzoekers mogen hun creativiteit loslaten op piloot - installaties en theoretische modellen om tot het beste resultaat te komen voor het milieu: energiebesparing en hergebruik van grondstoffen waar het mogelijk is, maar nooit ten kosten van de effluentresultaten (p. 5 en 10). Onze inspanningen hebben resultaat, net zoals die van de industrie en de landbouw. De waterkwaliteit wordt alsmaar beter, meldt het jaarrapport Water van de VMM, ook al gaat de vooruitgang zeer geleidelijk (p. 16). Op het moment voeren we vooral projecten uit in kleine agglomeraties om de werking van het rioolstelsel en de zuiveringsinstallaties nog te optimaliseren. Als zo n kleinere zuiveringsinstallatie voltooid is, zien we vaak wél een onmiddellijk effect op de lokale beken die verlost zijn van de lozingen van huishoudelijke afvalwater. De Boerekreek in Sint-Laureins is een mooi voorbeeld (p.4). Om de resterende projecten zo snel mogelijk uit te voeren, voor het gewest maar ook voor onze klant-gemeenten, hebben we de mensen die werken aan de visievorming op het netwerk en de versnelde uitbouw van de zuiverings infrastructuur samen gebracht in vier business-units, volgens een geografische indeling. Het gaat om een soort productie-eenheden waarbinnen projecten van begin tot einde worden afgewerkt. BERGBEZINKBEKKEN WORDT SPEELTERREIN Bergbezinkbekken Wemmel. s Voor de bouw van onze infrastructuur zoeken we telkens naar de meest geschikte inplantingsplaats. Soms liggen de locaties echter niet voor de hand, zoals in Wemmel, waar een berg - bezinkbekken werd gebouwd op een speelterrein tussen twee scholen. Het bekken ligt vlak naast de Maalbeek, die ter hoogte van de scholen in een open bedding stroomt. Projectmanager Kristof Myncke: In het collectorproject is een overstort voorzien naar de Maalbeek. Om te vermijden dat bij een fikse regenbui te veel afvalwater naar de beek overstort, hebben we een bufferbekken aangelegd. Samen met de gemeente hebben we de mogelijkheid bekeken om het terrein boven het bekken te gebruiken als voetbalof basketbalveld. Er kwam namelijk een grote betonnen dakplaat op, die met een paar kleine ingrepen tot op het maaiveld kon gebracht worden, waardoor een grote speelvlakte ontstond. l

3 3 EN MEDEWERKERS Het is dus logisch dat naast projectmanagers ook medewerkers die zorgen voor de aanvraag van vergunningen en de noodzakelijke grondverwervingen tot deze units behoren, net zoals milieu-adviseurs, werftoezichters en de account managers die het contact met de klant verzorgen. We willen onze projecten door die organisatie niet alleen versneld uitvoeren, maar ook met nog meer oog voor onze omgeving. In oktober reikten we al voor de vijfde keer onze Minder Hinder award uit aan de aannemer van rioleringswerken die het best scoorde op omgevingsvriendelijk werken. Voor de tweede keer ging er ook een award naar het studiebureau dat de projecten ontwerpen met de beste kwaliteit afleverde. Want hinder beperking begint al lang voordat een project van start gaat (vanaf p. 6). Bij Aquafin zijn onze bedrijfsdoelstellingen in harmonie met elkaar. Wat goed is voor de klant, daar vaart het milieu wel bij, en ook onze medewerkers. Aquafin garandeert hen een job met een maatschappelijke betekenis, waarin ze elke dag het resultaat van hun inspanningen kunnen zien op de waterlopen. l INHOUD 4 Sanering krekengebied trekt toerisme aan In Sint-Laureins bouwt Aquafin verschillende klein - schalige installaties, die onmiddellijk een positief effect hebben op de vele waterpartijen in de buurt. 5 Actiefslibmodellering voor de laagste impact op het milieu Renovaties en aanpassingen aan de bedrijfs voering van een zuiveringsinstallatie, kunnen worden geoptimaliseerd met behulp van actiefslib - modellering. Het doel is optimaal gezuiverd afvalwater en een zo laag mogelijk energieverbruik. 6 Minder Hinder- en Kwaliteitsaward worden economische factor Op 20 oktober reikte Aquafin de jaarlijkse awards uit voor het studiebureau en de aannemer die het meest kwaliteitsvol, veilig en omgevingsvriendelijk te werk gingen tijdens de referteperiode. Tot vandaag is de award-uitreiking vooral een blijk van appreciatie naar de technische partners die hun opdrachten het best uitvoeren, maar vanaf volgend jaar zal deze beoordeling ook economische gevolgen kunnen hebben. 10 Eigen onderzoekshal is de ideale testomgeving In onze onderzoekshal op RWZI Aartselaar worden nieuwe technieken getest in optimale omstandigheden. 12 Industriële waterzuivering met een meerwaarde Een waterzuiveringsinstallatie optimaal laten werken, vraagt veel kennis en ervaring. Bedrijven die liever niet in de opbouw van die knowhow investeren, kunnen een beroep doen op onze dochter maatschappij Aquaplus om hen te helpen aan de Vlaamse wetgeving en de Europese richtlijnen te voldoen. 14 Okavango: de rivier die de zee niet vindt Ook water gedraagt zich wel eens onvoorspelbaar. Midden in de Kalahari woestijn in Botswana, mondt de Okavango uit in de grootste inlandse delta ter wereld. Een natuurwonder, vastgelegd door fotograaf Misjel Decleer. 16 Waterlopen worden steeds gezonder Het gaat de goede richting uit met de kwaliteit van onze beken, rivieren en kanalen, stelde de Vlaamse Milieumaatschappij in september bij de publicatie van haar Jaarrapport Water 2010.

4 4 t Schepen van Toerisme Franky Cornelis en burgemeester Annick Willems van Sint-Laureins bij de Boerekreek. De membraanbioreactor in Sint-Jan-in-Eremo had na zijn opstart in 2010 onmiddellijk een spectaculaire invloed op de waterkwaliteit van de Boerekreek. De waterkwaliteit voldeed nog datzelfde jaar aan de strengste Europese normen voor zwemwater. Goed nieuws dus voor de vele hengelaars hier, de watersporters en vooral voor de jaarlijkse Boerekreektriatlon. Foto: FotoVDB.com SANERING KREKENGEBIED TREKT TOERISME AAN De uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur in landelijk en dunbevolkt buitengebied vergt een specifieke aanpak. In Sint-Laureins bouwt Aquafin verschillende kleinschalige installaties, die onmiddellijk een positief effect hebben op de vele waterpartijen in de buurt. De gemeente Sint-Laureins in het Meetjesland geniet volop van de toeristische meerwaarde van water. De vele kreken, plassen en dijken hebben een grote aantrekkings - kracht op fietsers, wandelaars en natuurliefhebbers. Op basis van het zoneringsplan, dat aangeeft in welke delen het afvalwater collectief gezuiverd kan worden en waar niet, stelde Aquafin samen met de gemeente een visie op voor de uitbouw van de collectieve infrastructuur. Het afvalwater van de deelgemeente Sint-Laureins wordt al gezuiverd in RWZI Eeklo. Ook de kleinschalige installaties in deelgemeenten Watervliet en Sint-Jan-in-Eremo zijn al actief, maar die in Sint-Margriete en Waterland Oudeman moeten nog gebouwd worden. Ruimtelijke inpassing Burgemeester Annick Willems is opgetogen over de ruimtelijke inpassing van de nieuwe zuiveringsinstallaties: Het rietveld in Watervliet dient enkel als nazuivering voor de biorotor, waardoor de ingenomen oppervlakte merkelijk kleiner is dan bij een zuivering met alleen een rietveld. Bovendien is de kwaliteit van het gezuiverde water veel beter en is er praktisch geen aanslibbing meer in het rietveld. In Sint-Jan-in-Eremo doet een membraanbioreactor het werk, waardoor de ingenomen oppervlakte echt minimaal is. Bovendien is de installatie volledig ondergronds opgesteld. Stelselmatig beter De gemeente Sint-Laureins en Aquafin plannen op korte termijn een investeringsprogramma van 8,5 miljoen euro voor de verdere sanering van de dunbevolkte regio. Op middellange termijn zijn 20 projecten voorzien voor het resterend buitengebied. Omwille van de verspreide bebouwing zal in vele gevallen gewerkt worden met drukriolering. 195 afgelegen woningen krijgen een individuele behandelingsinstallatie (IBA), die de gemeente zelf wil plaatsen en onderhouden. Het is duidelijk dat de investeringskosten per inwoner zeer hoog oplopen door de uitgestrektheid van de gemeente. Met de opgestelde projectenlijst kunnen we gelukkig wel een meerjarenplanning maken. We bouwen stelselmatig verder aan de verbetering van de waterkwaliteit in ons polder- en krekengebied. Tegen 2013 moet de volledige polder gesaneerd zijn, verkondigt burgemeester Willems. l

5 5 ACTIEFSLIBMODELLERING VOOR DE LAAGSTE IMPACT OP HET MILIEU Algemeen gesteld is actiefslibmodellering een doorrekening van de biologische processen die plaatsvinden bij de zuivering van huishoudelijk afvalwater. De processen voor de verwijdering van de koolstofvuilvracht, de biologische omzetting van ammonium tot nitraat (nitrificatie), de omzetting van nitraat naar stikstofgas (denitrificatie) en de biologische en chemische fosforverwijdering worden voorgesteld door een aantal wiskundige vergelijkingen, licht Kris De Gussem toe, die bij Aquafin studie - verantwoordelijke is. We gebruiken hiervoor het algemene ASM2d-framework, waarmee we gedurende een bepaalde periode voor elk ogenblik de concentraties van de verschillende vervuilende componenten en biomassa berekenen. Elk procesonderdeel, van een grote tank tot een meettoestel in de waterlijn, wordt in het model voorgesteld door een blokje, een soort subprogramma dat berekent wat er ter hoogte van die sensor of tank gebeurt. Soms tonen de resultaten dat we door het installeren van een extra sensor en sturing veel energie en kosten kunnen besparen. Soms blijkt dat de huidige sturing slecht werkt en formuleren we een beter alternatief. In andere gevallen hebben we gezien dat het beluchtingssysteem inefficiënt was en indien mogelijk best vervangen wordt. t De micro-organismen in de slibmassa moeten de vervuiling in het water optimaal kunnen afbreken voor het beste milieuresultaat. Renovaties en aanpassingen aan de bedrijfsvoering van een zuiveringsinstallatie, kunnen worden geoptimaliseerd met behulp van actiefslibmodellering. Het doel is optimaal gezuiverd afvalwater en een zo laag mogelijk energieverbruik. Verder voegen we in dat dynamische model ook de sturingen toe die we op de zuiverings - installaties toepassen. Een aparte module bepaalt het energieverbruik en de milieu-impact van de waterzuivering bij bepaalde omstandigheden. Onderzoek en verbeelding Een goed model opmaken, vraagt tijd en input van verschillende afdelingen. Maar als de nodige gegevens ingevoerd zijn en het model is gekalibreerd, is het mogelijk om vrij eenvoudig en zonder kosten duizenden combinaties van setpunten van de sturing op een zuiveringsinstallatie door te rekenen. Het model voorspelt niet alleen de verbetering in de kwaliteit van het gezuiverde water, maar ook de daling in kosten die gerealiseerd kan worden, het energieverbruik en de milieu- impact. Het geeft daarbij een goed zicht op de terugverdientijden van de investeringen die moeten gebeuren om het voorspelde resultaat te bereiken. Voor RWZI Schilde is dan weer een prachtige optimalisatie voorgesteld, waarbij in de winter slib van de membraan bio reactor naar de conventionele zuivering wordt verpompt. Zo wordt er in koude periodes een veel betere nutriëntverwijdering behaald. Met een dynamisch actiefslib model kunnen we het effect van nieuwe sturingen, het bijplaatsen van extra pompen of grote aanpassingen aan de bouw van de installatie uittesten, zonder dat we eerst investeringen moeten doen. Het is leuk om onze verbeelding de vrije loop te mogen laten. l

6 6 MINDER HINDER- EN KWALITEITSAWARD WORDEN ECONOMISCHE FACTOR Foto s: Jan Locus Op 20 oktober reikte Aquafin de jaarlijkse awards uit voor het studiebureau en de aannemer die het meest kwaliteitsvol, veilig en omgevingsvriendelijk te werk gingen tijdens de referteperiode. De gelukkigen waren Studiebureau Cnockaert, gevestigd in Wervik, Kortrijk en Comines en Wegenwerken De Moor NV uit Wetteren. Tot vandaag is de award-uitreiking vooral een blijk van appreciatie naar de technische partners die hun opdrachten het beste uitvoeren, maar vanaf volgend jaar zal deze beoordeling ook economische gevolgen kunnen hebben. De Minder Hinder award van Aquafin werd voor de vijfde keer uitgereikt aan de aannemer van rioleringswerken die het meest rekening hield met de omgeving waarin gewerkt moest worden. De jury rangschikt de aannemers die meer dan één project voor het bedrijf hebben uitgevoerd volgens 5 criteria: de Minder Hinderinspanningen van de aannemer, gecombineerd met de veiligheidsstatistieken, schadegevallen, noodoproepen en het aantal klachten.

7 7 Zowel voor de aanleg van riolering als voor de bouw of renovatie van zuiveringsinstallaties volgt Aquafin een Minder Hinder - draaiboek, dat regelmatig wordt bijgewerkt op basis van onze ervaringen en die van onze partners. Aquafin gaat daarvoor in dialoog met de Bouwunie en VlaWeBo (Vlaamse Wegenbouwers), Vlario (overlegplatform voor de riolerings- en afvalwaterzuiveringssector in Vlaanderen) en ORI (organisatie van advies- en engineeringbureaus). s Ann en Filip Cnockaert nemen de kwaliteitsaward in ontvangst. V.l.n.r. geflankeerd door Jan Swankaert, hoofd Preventie en Bescherming, Luc Bossyns, gedelegeerd bestuurder, Dirk De Waele, directeur Infrastructuur en Gaby Rappoort, verantwoordelijke Minder Hinder bij Aquafin. t Directeur Infrastructuur Dirk De Waele: Een omgevingsvriendelijke uitvoering van de werken moet voor aannemers een noodzaak worden om opdrachten binnen te halen. Daar maken we met verschillende partners werk van. Nieuwkomer bij de genomineerden was Ondernemingen Lievens uit Sint-Lievens-Houtem. Daarnaast zagen we VBG NV uit Herentals terug, een bedrijf dat eerder genomineerd was en ook al met de award naar huis ging. Ook winnaar De Moor was eerder al verschillende keren genomineerd. Twee bedrijven dus die opvallen door hun constante goede prestaties. Alle genomineerden scoorden dit jaar niet alleen goed op de Minder Hinder-criteria, die uiteraard een groot deel van de beoordeling uitmaken, maar ook op alle andere criteria, stelt Dirk De Waele vast, directeur Infrastructuur bij Aquafin. Een vlotte projectuitvoering start natuurlijk al bij het ontwerp. Aquafin reikte daarom voor de tweede keer een award uit aan het studiebureau dat het afgelopen jaar het meest kwalitatief, kostenbewust en klantgericht te werk ging. Bureau Cnockaert, dat vorige jaar al genomineerd was, kaapte nu de award weg, vóór Astro-plan uit Aalst, dat ook al eens op het podium stond, en nieuwkomer Biotech Engineering uit Doornik. De jury heeft gekeken naar de vormelijke en inhoudelijke kwaliteit van het ontwerp, en beoordeeld of het kostenbewust was opgesteld. Uiteraard was de mate waarin al bij het ontwerp werd rekening gehouden met Minder Hinder -maatregelen één van de criteria voor de toekenning, verklaart Dirk De Waele. Ook belangrijk waren een proactieve opvolging en een klantgerichte instelling. Het gaat dus om een algemene kwaliteitsaward voor het geleverde werk. s Tom en Hans De Lathouwer, zaakvoerders van Wegenwerken De Moor NV, met de vijfde Minder Hinder-award, uitgereikt door Gaby Rappoort, verantwoordelijke Minder Hinder bij Aquafin. We steken veel energie in de formulering van gedetailleerde bestekken, die precies aangeven wat we van studiebureaus en aannemers verwachten. Ook onze eigen medewerkers worden voordurend gemotiveerd om handelaars en buurtbewoners zoveel mogelijk bij de projecten te betrekken, benadrukt Minder Hinder verantwoordelijke Gaby Rappoort. Aquafin heeft het voorbije jaar de gezamenlijke aanvulling van de rioolbeheerders op het Standaardbestek 250 voor de Wegenbouw mee vorm gegeven. Dat was een initiatief van Vlario om de eenvormigheid van bestekken te bevorderen. Naast meer technische zaken, werden ook een groot aantal Minder Hindermaatregelen van Aquafin toegevoegd aan de nieuwe versie. u Omgevingsvriendelijk werken afdwingen Aquafin wordt erkend als voortrekker op het gebied van hinderbeperking door verschillende overkoepelende instanties, gemeenten, nutsmaatschappijen en technische partners.

8 8 Intern werkten we aan een standaardisatie van de haalbaarheidstudies, die worden uitgevoerd door studiebureaus om het meest geschikte tracé te kiezen. Een zorgvuldige uitvoering van die studie is zeer belangrijk om de doorlooptijd van een project zo kort mogelijk te houden en extra kosten te vermijden. Vroeger lag de nadruk op financiële aspecten en milieubepalingen, maar bij nieuwe studies zullen ook technische en operationele aspecten, grondverwerving en Minder Hinder-maatregelen expliciet in overweging worden genomen. Elk aspect zal een score krijgen die even zwaar weegt, om de eindafweging tussen verschillende tracés te vereenvoudigen. Wat de hinderbeperkende maatregelen betreft, gaat het onder andere om alternatieve toegangswegen, mogelijkheden voor tijdelijke parkings, platen voor opritten, voetgangersbruggetjes, veilige fietsroutes Een goede basis, maar Aquafin wil verder gaan en omgevingsvriendelijk werken kunnen afdwingen. Samen met andere partners uit de sector is het bedrijf hard aan het werk om van die beoordeling op andere dan technische elementen een economische factor te maken. Een goede score wordt noodzakelijk om een attest van goede uitvoering te krijgen. Tegelijkertijd wordt onderzocht hoe die beoordeling een rol kan spelen in de toewijzing van opdrachten. Zo evolueert een goede beoordeling van de uitvoering van de werken van een leuk extraatje naar een noodzakelijke manier van handelen om opdrachten binnen te halen, besluit Dirk De Waele. MINDER HINDER AWARD KWALITEITS AWARD GOODWILL IS DE SLEUTEL Op het moment heeft Aquafin verschillende werken in uitvoering in Tremelo. Burgemeester Paul Dams was dus de juiste man om tijdens de awarduitreiking het belang van Minder Hinder-maatregelen vanuit het perspectief van de gemeente te onderstrepen: Zelfs met een goede planning vooraf tussen alle betrokken partijen, én met de vaststelling van de nodige minder hindermaatregelen uit de aanvullingen op het standaardbestek 250, blijft een werf is een dynamisch spel van onvoorziene omstandigheden. Een goede planning en een snelle en brede communicatie zijn een absolute must, dat ervaren wij elke dag in Tremelo. De tijd dat een infobrief volstond, ligt definitief achter ons. We kunnen niet meer om het internet heen. Tegelijk blijft het ook noodzakelijk de bewoners rechtstreeks te informeren via een informatievergadering. Als burgemeester of schepen is het niet altijd gemakkelijk om de inwoners tevreden te stellen met hun vragen over de geplande werken. Om mee te zijn met heel het technische verhaal en de interactie tussen verschillende diensten en actoren, is het volgens mij héél belangrijk om vanaf het begin van een nieuw project betrokken te zijn bij de eerste coördinatievergaderingen. Het is ook nodig om afgevaardigden van de betrokken belangengroepen al direct te betrekken - dit kan een afgevaardigde van een middenstandsvereniging zijn, of een verantwoordelijke van een wijkcomité. En als het nodig is, moeten alle betrokkenen kritisch maar tegelijk relativerend de situatie evalueren, en de nodige goodwill tonen. Naar elkaar, en naar de bevolking. Want alleen als die goodwill er is, kunnen we rekenen op een geslaagde uitvoering van een project.

9 9 MINDER HINDER BEOORDEELD DOOR PARTNERS EN BUURTBEWONERS De aannemers van rioleringsprojecten die voor Aquafin werken, verbinden zich tot de uitvoering van een heel pakket Minder Hinder-maatregelen. Een deel van de actiepunten zit vervat in het Standaardbestek 250 voor de Wegenbouw. Een ander deel is vorig jaar opgenomen in de gezamenlijke aanvulling van rioolbeheerders op dit bestek. Als een project in uitvoering gaat, bezorgt de projectmanager van Aquafin de aannemer nog eens een overzicht van alle Minder Hinder-acties die van hem verwacht worden, verklaart Minder Hinder verantwoordelijke Gaby Rappoort. Na de uitvoering van de werken houden we dan een enquête bij onze projectmanager en onze technische partners. Dat zijn de leidend ingenieur van het studiebureau, de werftoezichter, de Technische dienst van de gemeente en de verantwoordelijken van andere betrokken besturen die de werken mee hebben opgevolgd. Zo gaan we na in welke mate onze waarden en besteksvoorschriften worden gerespecteerd op de werf. Bijkomend voert Aquafin bij werken in dichtbewoonde gebieden een tevredenheidsonderzoek uit bij de buurtbewoners. Daarin gaan we na of we tijdens de werken wel voldoende gecommuniceerd hebben en of de genomen maatregelen de hinder daadwerkelijk beperkt hebben. Soms staan er klachten op de formulieren, maar regelmatig ook gelukwensen voor Aquafin of een pluim voor de aannemer. Het zijn zeker niet alleen de buurtbewoners die ontevreden waren, die de enquête invullen. De resultaten van beide onderzoeken worden aan de projectmanager bezorgd, die ze moet voorleggen op één van de laatste werfvergaderingen. Zo krijgen zowel medewerkers van Aquafin als de aannemer en de gemeente de kans om eruit te leren en te bespreken of de werkwijze al dan niet bij volgende projecten moet worden aangepast. Doorgaans scoort Aquafin heel goed op de informatie die we vóór de werken verstrekken, tijdens de ontwerpfase, maar minder op de communicatie tijdens de uitvoering van de werken. Vorig jaar kregen we veel opmerkingen over de toegankelijkheid van woningen, dus hebben onze projectmanagers daar dit jaar extra op gelet. Nu gaan we werken aan de herkenbaarheid en bereikbaarheid van de projectmanagers op de werf. Na vijf jaar Minder Hinder op het voorplan, hebben we de nodige richtlijnen en procedures zeker op punt staan. In de toekomst moeten we ons vooral concentreren op het altijd en overal toepassen ervan. l

10 10 EIGEN ONDERZOEKSHAL IS DE IDEALE TESTOMGEVING Sinds een zevental jaar beschikt Aquafin over een ruimte waar verschillende proefopstellingen onderdak vinden. In de onderzoeks - hal bij RWZI Aartselaar worden nieuwe technieken getest in optimale omstandigheden. t Marjolein Weemaes en Chris Kaldunski bij het aquarium waarin verschillende beluchtingsschotels worden getest. Onderzoekswerk heeft een belangrijke plaats bij Aquafin. Zo zeer zelfs, dat innovatief werken in de bedrijfsmissie is opgenomen. De helft van het technologisch onderzoek is direct toepasbaar op onze eigen waterzuiveringsinstallaties en het transport - netwerk voor afvalwater, of speelt in op actuele uitdagingen in de afvalwatercyclus. De andere helft van het onderzoek wordt uitgevoerd samen met externe partners en is gericht op toepassing op (middel)lange termijn, legt groepsleider Onderzoek Marjolein Weemaes uit. Het direct toepasbaar onderzoek is gericht op kostenbeheersing, de garantie van de effluentnormen en de introductie van best beschikbare technologieën. Het strategisch onderzoek is gegroepeerd rond de pijlers klimaatverandering, integraal waterbeheer en asset management van de (riool)infrastructuur. Inhoudelijk is er uiteraard een overlap tussen beide soorten onderzoek. In de onderzoekshal op de terreinen van RWZI Aartselaar, kunnen heel wat testen zowel binnen als buiten in de beste omstandigheden gebeuren. Vier technisch medewerkers zijn continu in de weer met de proefopstellingen. Veel van onze pilootinstallaties hebben we zelf gebouwd, maar we moeten ze natuurlijk ook exploiteren. De technisch medewerkers zorgen voor de aanvoer van afvalwater en de procesopvolging. Ze voorzien ook in bijkomende testopstellingen als dat nodig is. Vaak zijn er ook thesisstudenten of stagiaires aan de slag in onze onderzoekshal. Die draaien dan tijdelijk mee met het team. Intern onderzoek De aard van de proefopstellingen is erg uiteenlopend, net zoals hun doelstellingen. Sommige projecten worden uitsluitend intern opgevolgd, om onze eigen kennis te verdiepen. Zo hebben we een 2 DWA-opstelling gebouwd, compleet met pompput en een 150 m lange drukleiding, waarmee we risico s en effecten van verstoppingen, waterstofsulfide- en biofilmvorming in smalle afvalwaterbuizen nagaan.

11 11 Waterstofsuldife kan corrosie veroorzaken in betonnen collectoren en rioolbuizen en deze op termijn aantasten. We bouwen en configureren ook de meetapparatuur voor gebruik in de riolen. De organische vervuiling in het afvalwater wordt afgebroken door een actiefslibmassa, waarin miljoenen micro-organismen zitten. Actief slib doet zijn werk het best als er voldoende lucht in het afvalwater gebracht wordt. Dat is een dure stap, die 50% van de totale energie vraagt die nodig is voor het hele zuiveringsproces. Met onze nieuwe aquarium-opstelling, testen we verschillende types van beluchtingsschotels voor gebruik in de zuiverings installaties. In een gecontroleerde omgeving kunnen we het effect van veroudering nagaan op het energieverbruik, de invloed van vervuiling testen en experimenteren met reinigingsmethodes. En dan hebben we natuurlijk nog onze eigen hybride zuiverings installatie, de eerste piloot die full scale is uitgebouwd. Het proces combineert de goede eigenschappen van het klassieke actiefslibproces met die van de membraanbioreactor. Het onderscheidt zich van andere hybride installaties doordat het gebruik maakt van slechts één gemeenschappelijke bioreactor én doordat de processturing gebeurt in functie van droogweer- of regenweeromstandigheden. Daardoor is het uitermate geschikt voor capaciteitsuitbreiding van klassieke actiefslibsystemen, waar weinig extra ruimte voorhanden is. Externe partners Andere onderzoeken kaderen dan weer binnen een groter project waaraan ook externe partners deelnemen. Samen met de Universiteit Gent en het VITO loopt momenteel Sewage plus, een project dat een visie op lange termijn moet opleveren voor de waterzuivering van de toekomst, door verschillende afvalstromen te combineren. De kosten voor de behandeling en de afzet van slib bedragen ongeveer een derde van de totale water - zuiveringskost. Anaerobe vergisting vermindert de hoeveelheid af te zetten slib en vormt tegelijkertijd biogas. Momenteel proberen we nieuwe technieken uit op pilootschaal om de performantie van het proces te verbeteren. Drie vergisters testen de mogelijkheden van co-vergisting van slib met bijvoorbeeld keukenafval en bermmaaisel. Soms werken we samen met bedrijven die een nieuwe techniek op onze infrastructuur willen demonstreren, waar ook wij voordeel uit kunnen halen. Op het ogenblik loopt zo n test rond een nieuw ontwateringsproces van slib. s Proefinstallatie voor slibvergistingstests. Naast onze eigen technisch medewerkers volgt dat bedrijf de resultaten uiteraard ook zelf op. In Europese projecten is Aquafin een graag geziene partner omwille van onze praktijkervaring. Voor veel organische afvalstoffen bestaan er al Europese normen, maar voor andere is dat nog niet het geval. Het gaat dan om recent in het milieu opgedoken micro-polluenten, zoals hormonen en medicijnresten. Voor het Europese project Minotaurus hebben we net een pilootinstallatie met een membraanbioreactor gebouwd, die geënt zal worden met bacteriën die speciaal zijn opgekweekt voor een verbeterde verwijdering van medicijnrestanten. Deze installatie wordt binnenkort opgestart en vergeleken met de resultaten van de full scale reactor van Schilde. De proefinstallaties in de onderzoekshal worden regelmatig vervangen door andere. Zo ontwikkelt Aquafin kennis en producten waarmee het bedrijf op maat gesneden oplossingen kan aanbieden aan al zijn klanten. l

12 12 INDUSTRIËLE WATERZUIVERING MET EEN MEERWAARDE t Voordat mouterij Boortmalt haar zuiverings - installatie volledig uitbesteedde, werd Aquaplus in een aanloopfase verder op zijn waarde gewogen. Eerst heeft dit dochterbedrijf van Aquafin de installatie technologisch onderzocht, de exploitatiewijze en het noodzakelijke onderhoud in kaart gebracht, en gecheckt of de installatie in orde was volgens de veiligheidsnormen en de milieu - wetgeving. Met die gegevens is vervolgens een overzichtelijk optimalisatieplan opgesteld. Foto s: FotoVDB Een waterzuiveringsinstallatie optimaal laten werken,vraagt veel kennis en ervaring. Bedrijven die liever niet in de opbouw van die knowhow investeren, kunnen een beroep doen op Aquaplus om hen te helpen aan de Vlaamse wetgeving en de Europese richtlijnen te voldoen. Via dochtermaatschappij Aquaplus valoriseert Aquafin de kennis die het bedrijf de voorbije twintig jaar op deed. In Vlaanderen is de exploitatie van industriële zuiveringen één van onze kerndiensten, duidt accountmanager Wouter De Wilde. We werken voor onder meer klanten uit de dranken- en voedings sector, de farmaceutische en de chemische sector. We doen niet alleen de dagelijkse exploitatie en het onderhoud van de installatie, maar we kunnen ook de labo-analyses en chemicaliën - dosering opvolgen en zorgen voor de verwerking van roostergoed en slib. Voor verschillende bedrijven nemen we bijkomend de veiligheidsen milieucoördinatie op ons, met een duidelijke resultaatverbintenis voor de effluentkwaliteit. We spannen ons telkens ook in om de operationele kosten te verlagen, inclusief de heffingslasten van het effluent. Volledig beheer Recent vertrouwde Boortmalt bijvoorbeeld nog het beheer en het onderhoud van haar zuiveringsinstallatie toe aan Aquaplus, om zich met een gerust hart te kunnen concentreren op haar kernactiviteiten. De site in de Antwerpse haven is de grootste mouterij van Europa en de Europese HUB voor mout - export buiten Europa.

13 13 Giovanni Vercammen, COO Continental Europe van de Boortmalt Group, licht toe: Boortmalt is een milieu bewuste onderneming die haar voetafdruk op het leefmilieu wil minimaliseren. Hierbij hoort ook een goede en kostenefficiënte werking van de waterzuiverings - installatie. Door de gestage groei van de productiecapaciteit over de laatste jaren, hebben we de zuiverings installatie verschillende keren moeten vergroten. Daarom wilden we de exploitatie ervan in handen van deskundigen leggen, die een hoogstaande zuivering en opvolging van onze afvalwater zuiveringsinstallatie konden garanderen. We wilden een garantie van de in de milieuvergunning vastgelegde effluentnormen, een kostenefficiënte exploitatie en een grote mate van openheid. Boortmalt heeft één van de grootste industriële membraanbioreactoren voor de zuivering van zijn afvalwater, weet Wouter De Wilde. De installatie verwerkt een debiet van 110m³ per uur en pompt het gezuiverde water in het zesde havendok. Die afvalwaterstroom behandelen tot de gewenste kwaliteit tegen een zo laag mogelijke globale kost, is maatwerk dat volledig binnen onze expertise valt. Optimalisatieprojecten Onder invloed van gewijzigde regelgeving, of als een bedrijf overschakelt op nieuwe activiteiten, kan het nodig zijn om de zuiveringsinstallatie aan te passen aan nieuwe noden en omstandigheden. Daarvoor moet er eerst een accuraat beeld worden gevormd van de huidige installatie, zowel naar proces voering, onderhouds - schema s, dossierbeheer als regelgeving. Ook daarvoor kan Aquaplus de nodige specialisten samenbrengen. Na een uitgebreide analyse stellen we een transparant toekomstplan op, met aandacht voor efficiëntiewinsten en besparings mogelijkheden. Op het moment voeren we bijvoorbeeld een optimalisatieproject uit voor Janssen Pharmaceutica. Het bedrijf wil zijn zuiverings - installatie in Beerse optimaliseren en aanpassen aan zijn toekomstige activiteiten. Daarvoor is een accuraat beeld van de huidige installatie nodig, zowel naar procesvoering, onderhouds - schema s, dossierbeheer als regelgeving. Uit onze doorlichting zullen adviezen volgen voor vervolgopdrachten en optimalisaties, blikt Wouter De Wilde vooruit. Er zijn uiteraard verschillende bedrijven op de markt, die waterzuiveringsdiensten aanbieden. Als dochter van Aquafin, heeft Aquaplus kenmerken die het bedrijf extra interessant maken. Door de geografische spreiding van moederbedrijf Aquafin, is er voor elk bedrijf wel de noodzakelijke operationele ondersteuning in de omgeving voorhanden. Daarnaast biedt Aquaplus ook alle andere nodige knowhow, in de vorm van juridische, milieukundige en technologische ondersteuning, gecombineerd met een uitgebreide kennis van het ontwerp en de bouw van zulke installaties. l

14 14 OKAVANGO DE RIVIER DIE DE ZEE NIET VINDT t De Okovangodelta. Alle water stroomt naar de zee. Of toch niet? Midden in de Kalahari woestijn in Botswana, mondt de Okavango uit in de grootste inlandse delta ter wereld. Waar al dat water naartoe gaat, bleef eeuwenlang een raadsel. De Okavango is één van de meest uitzonderlijke natuur - monumenten van onze planeet. Haar bronnen liggen in de hooglanden van Angola. Van op de grens tussen Angola en Namibië stroomt ze in twee aders Botswana binnen. Aan haar monding is het land ooit zo diep weggezonken, dat de rivier de zee niet meer kon bereiken. Midden in de Kalahari woestijn vormt ze een delta, die km² woestijn van water voorziet. De westerse tak van de rivier bevloeit verder nog het Ngami meer. De oosterse afsplitsing voorziet ook het Moremi nationaal park van water, een wildernis van uitgestrekt moerassen, graslanden en bossen. Omgekeerde waterstanden Het duurde tot het begin van de twintigste eeuw vooraleer men de bewegingen van het water in de delta begreep. De water - standen zijn het hoogst in het droge seizoen en nemen juist af met de aanvang van de regens. Dat komt omdat de rivier vooral wordt gevoed in haar brongebied in Angola, waar de regens veel uitbundiger zijn dan in de delta, zo n km stroomafwaarts. Over de eerste km doet het water ongeveer een maand. Wanneer het de uitgestrekte delta van de Okavango bereikt, sijpelt het heel langzaam verder, omdat het gebied een maximaal hoogteverschil kent van minder dan twee meter. De waterstand bereikt dus uiteindelijk zijn piek tussen juni en augustus, precies in de droge wintermaanden. Jaarlijks wordt zo n elf kubieke kilometer de delta ingepompt, waardoor die enorm zwelt en de groene weelde honderdduizenden grote zoogdieren aantrekt tot één van de grootste concentraties wild wereldwijd wordt gevormd. Binnen het deltagebied bevinden zich zo n eilandjes die zich vooral vormen uit verlaten termietenheuvels. Bij afbraak van deze bouwsels komt veel voedselrijke grond vrij, waarin bomen en struiken voorspoedig kiemen en waardoor hun wortels de grond beter vasthouden.

15 15 Het grootste en meest bekende eiland, Chief s Island, met een lengte van 70 km en een doorsnede van ongeveer 15 km, werd echter gevormd door opgestuwde breuklijnen in het gebied. Bij grote overstromingen trekken de meeste dieren daarheen om de poten droog te houden. Ik besloot het gebied te bezoeken in oktober, net voor de aanvang van de regens. Het kwik stijgt er dan tot boven de 40 C en de eerste warmte onweders barsten er in volle geweld los. De bomen en struiken zijn er dan ook kaal, waardoor de kans om wild te zien veel groter is dan in andere maanden. Sommigen observeren, anderen maken lijstjes! Mijn kamergenoot behoort gelukkig tot de eersten. Tegen valavond stoppen we bij een grote poel, waar de glazen worden bovengehaald met een karton Zuid-Afrikaanse wijn. Ongerept gebied Voor me liggen enkele kleine watergangen die uitmonden in een groot meer. In het water fonkelen ebbenhouten bulten... hippo s, die hier de koelte komen opzoeken. Enkele dikhuiden grazen nog op de overliggende oever. Toch zijn ze voornamelijk nachtactief, terwijl hun dagen gevuld worden met nietsdoen. In die mate zelfs dat kleine steltlopertjes, zoals oeverlopers of bosruiters, de zachthellende ruggen gebruiken als kleine zandbanken in het water. Ook verschillende grote nijlkrokodillen hebben hier hun toevlucht gevonden, mijlenver verwijderd van de rivier. Van een groepje impala s in de oeverbegroeiing verrijzen enkel de kopjes boven de vegetatie. Ze worden wel eens de McDonalds van de savanne genoemd. Door hun grote aantallen zijn ze fast food voor de roofdieren. Bovendien dragen ze net het embleem van die keten op hun kont en staart: een zwarte M op een wit achterwerk. Al na twee ritten in het Moreni-reservaat krijg ik luipaarden te zien: een moeder met twee bijna zelfstandige jongen. Deze dieren zoeken vooral de meest beboste stukken op, waar ze hun prooien in de bomen kunnen sleuren om te ontkomen aan de dominante leeuwen of de onhebbelijke hyena s. De moeder was van een absolute schoonheid en perfectie die me deed ophouden met ademen en mijn hartslag verdubbelde. Dit moest ik vasthouden en ik liet de camera ratelen; tien beelden per seconde moesten dit moment fixeren omdat ik het steeds opnieuw wil doorleven. Ook de vogelaars kunnen zich uitleven hier. Bij een bleekgekleurde arend breekt de discussie los tussen savanne arend of steppenarend. De teller voor die dag komt op net geen honderd soorten. Plots zegt mijn kamergenoot droogweg dat er een leeuw op ons afkomt. Ice, onze gids, lacht het idee weg, maar ik ben er niet gerust op. Ik klim op de bagageruimte boven de stuurcabine van de jeep en daar zie ik inderdaad een enorme leeuw met een imposante kop die recht op ons gezelschap afstruint. Nu krijgt onze groep gazelle-allures en nauwelijks seconden later is iedereen de jeep opgeklauterd. De grote kat ruikt even aan onze voorraad en rolt vervolgens tegen de wielen van de wagen aan. Ik kijk het door littekens gegroefde dier recht in de ogen en er loopt heel even een koude rilling door mijn lijf. Een opgezwollen maag toont echter dat Leo goed doorvoed is. De nacht zet nu heel vlug in en de activiteit op de savanne groeit, badend in het licht van een bijna volle maan. In haar schijnsel merken we de slanke silhouetten van twee panters in een boom. Weerom kippenvel. Vanop mijn kampbed hoor ik alarmerende pleviertjes, grommende en plonsende nijlpaarden, kefferende hyena s, roepende lelkraanvogels en zelfs het grazen van de antilopen. Kamperen is altijd aangenaam, maar hier, in hartje Okavango, is het een feest. l

16 16 WATERLOPEN WORDEN STEEDS GEZONDER Foto: Misjel Decleer Het gaat de goede richting uit met de kwaliteit van onze beken, rivieren en kanalen, stelde de Vlaamse Milieumaatschappij in september bij de publicatie van haar Jaarrapport Water De impact van die investeringen in de gewestelijke zuiverings - infrastructuur blijkt duidelijk uit de meetcampagnes van de VMM. De gemiddelde zuurstofconcentratie scoort ruim boven de norm van 5 mg O2/l. Sinds het begin van de metingen, verdubbelde het aantal meetplaatsen die op elk moment aan de norm voor opgeloste zuurstof voldoen (van 20 naar 40%). Opgeloste zuurstof is een belangrijke indicator voor de levensvatbaarheid van een waterloop. Terwijl in 1991 nog 12% van onze waterlopen zwaar verontreinigd waren, waren dat er in 2010 bijna geen meer (0,2%). Ook de concentratie aan fosfaat in het oppervlaktewater is het voorbije anderhalf decennium drastisch gedaald. In de eerste helft van de jaren 1990 haalde amper 1 op 10 meetplaatsen de kwaliteitsnorm, in 2010 is dit 1 op de 3. Het volledige jaarrapport kan u downloaden op l V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Ombudsman: , ombudsman@aquafin.be Noodnummer buiten de werkuren: Aquafin NV tel , fax , info@aquafin.be, Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag. Met een klik op de werf U kan de uitvoering van de riolerings projecten van Aquafin opvolgen via onder 'werken per gemeente'. Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier. Fotografie: Aquafin, Jan Locus, FotoVDB, Misjel Decleer