Bacheloropleiding Politicologie Campus den Haag

Transcriptie

1 Bacheloropleiding Politicologie Campus den Haag In deze studiegids vindt u alle informatie over de vakken van het Bachelorprogramma Politicologie. De roosters kunt u in een apart bestand vinden, dat aangeboden wordt op de website van Politicologie: Ook alle andere informatie kunt u vinden op deze website. Inhoud LET OP: ER KUNNEN NOG WIJZIGINGEN IN DEZE INFORMATIE OPTREDEN! Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 1 2 Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 2 11 Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 3 21 Rooster- en andere wijzigingen gedurende het jaar 1. Voor aanvang van de cursus: via 'Nieuws' op de homepage en in de cursuspagina in de e-gids 2. Gedurende de cursus: via Blackboard Blokken Blok 1: 1 september - 25 oktober 2008 Blok 2: 27 oktober - 20 december 2008 Herkansingen en zelfstudie: 5 januari - 31 januari 2009 Blok 3: 2 februari - 28 maart 2009 Blok 4: 30 maart - 30 mei 2009 Herkansingen en zelfstudie: 1 juni - 27 juni 2009 Tussentijdse cijferlijsten Let op: cijferuitdraaien die bij de onderwijsbalie worden opgevraagd ten behoeve van andere binnenlandse en buitenlandse instellingen geven een weergave van de resultaten van alle tentamenpogingen (incl. eventuele onvoldoendes). 1

2 Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 1 Overgangsregeling: studenten die in het studiejaar de cursus 'Politiek na 1989' hebben gevolgd maar niet hebben gehaald, dienen daarvoor in de plaats nu de cursus 'Democratie en Politieke Instituties' te volgen. Aanmelden voor cursussen Dit jaar, in verband met de stopzetting van de instroom in de BA Den Haag, vragen we de studenten die nog propedeusevakken moeten volgen zich in te schrijven via U-Twist voor deze vakken ( aanmelden cursussen ) vanaf dinsdag 12 augustus uur tot en met maandag 25 augustus uur. Programma Semester 1 Blok 1 ECTS Niveau Nationale Politiek Bestuurskunde Blok 2 ECTS Niveau Internationale Politiek Politiek Debat Semester 2 Blok 3 ECTS Niveau Inleiding Politieke Wetenschap Economie Blok 4 ECTS Niveau Democratie en Politieke Instituties Politicologisch Practicum

3 Nationale Politiek Prof. Dr. J.J.M. van Holsteyn ECTS 10.0 Niveau 100 Jaar 1 1e semester Doel: De cursus Nationale Politiek beoogt een algemene inleiding te geven in de politicologische analyse van (de ontwikkeling van) het e politieke stelsel. Inhoud: In de cursus komen zowel een aantal theoretische begrippen als op grond van wetenschappelijk onderzoek verkregen inzichten in het daadwerkelijke functioneren van het e politieke stelsel aan de orde. De historische ontwikkeling van Nederland gedurende de laatste twee eeuwen vormt hierbij een noodzakelijk décor. Onderwerpen die worden behandeld zijn onder meer democratie, verzuiling en ontzuiling, politieke stromingen, politieke partijen, kiesstelsels en kiesgedrag, kabinetsformatie en staatkundige vernieuwing, regering, parlement en ambtelijk apparaat, politieke participatie, pressiegroepen, rechter, media, overheidsbeleid, Europa en Nederland. De cursus bestaat uit hoorcolleges. Per college wordt literatuur opgegeven die de deelnemers tevoren grondig dienen te bestuderen. Aantal te bestuderen pagina s: ca Rudy B. Andeweg en Galen A. Irwin, Governance and Politics in the Netherlands, London/New York; 2005; - Piet de Rooy, Republiek van rivaliteiten: Nederland sinds 1813, Amsterdam, 2005 (2e druk); - Reader met aanvullende literatuur (verkrijgbaar vanaf eind augustus bij boekhandel Jongbloed). Schriftelijk tentamen op zaterdag 25 oktober van uur Herkansing: dinsdag 13 januari van uur De bovenstaande literatuur maakt deel uit van de verplichte tentamenstof, evenals de stof zoals behandeld tijdens de hoorcolleges. Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 3

4 Bestuurskunde Dr. F.M. van der Meer ECTS 5.0 Niveau 100 Jaar 1 1e semester Nader aan te kondigen 4

5 Internationale Politiek Prof. Dr. K. Koch ECTS 10.0 Niveau 100 Jaar 1 1e semester Inhoud: De studie van de internationale politiek ( leer der internationale betrekkingen ) richt zich op de politieke aspecten van de relaties tussen staten en andere deelnemers aan het internationale verkeer (internationale organisaties, niet-gouvernementele organisaties, multinationale ondernemingen, transnationaal opererende terroristische groepen). Deze studie strekt zich ook uit tot de analyse van de buitenlandse politiek van afzonderlijke landen, bij voorkeur in vergelijkend perspectief. Als onderdeel van de politicologie (politieke wetenschap) ligt de nadruk van de studie op de uitoefening van macht in de internationale samenleving. Door het ontbreken van effectief wereldgezag gelden de internationale betrekkingen bij uitstek als het domein waar de strijd om de macht op 'brute' wijze plaatsvindt. Tevens bestaat de mening dat hierdoor samenwerking tussen partijen aanzienlijk wordt bemoeilijkt. Welke doeleinden streven partijen na en welke technieken van beïnvloeding gebruiken zij? Hoe is de macht in de wereld verdeeld (unipolaire, bipolaire en multipolaire constellaties)? Welke kwesties dienen zich als de belangrijkste vraagstukken aan (onveiligheid, armoede en milieubederf)? Speciale aandacht wordt in dit verband besteed aan de positie van de Verenigde Staten, de Europese Unie en andere belangrijke spelers op het wereldtoneel. Ook zal de toekomst van de Verenigde Naties aan de orde komen. Doel: De cursus is er op gericht inzicht te verschaffen in de belangrijkste aspecten van de internationale politiek. Hoor- en responsiecollege Literatuur (ca pp.) -B. Russett, H. Starr & D. Kinsella, World Politics: The Menu for Choice, 7th (or later) edition, John W. Young and John Kent, International relations since 1945, Oxford University Press, 2004 Schriftelijk tentamen op dinsdag 16 december van uur Herkansing: dinsdag 20 januari van uur Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 5

6 Politiek debat Dhr. G.J. Schutte ECTS 5.0 Niveau 100 Jaar 1 1e semester Inhoud: Deze collegereeks sluit aan op die over de nationale politiek. De invalshoek is echter die van de politieke praktijk. Hoe werken de regels van het politieke bestel in de praktijk? Welke invloeden ondergaan politici en hoe proberen zij zelf invloed uit te oefenen? Wat is hun positie in partij en fractie, tegenover ministers en ambtenaren? Hoe gaan zij om met de media en de media met hen? Doel: Het verkrijgen van inzicht in de werking van het nationale politieke bestel in de praktijk Een reeks colleges met voorbeelden vanuit de politieke praktijk met ruimte voor discussie onder meer aan de hand van stellingen en casus. Aantal te bestuderen pagina s: ca Reader (te verkrijgen bij Boekhandel Jongbloed te Den Haag) -Reglement van Orde Tweede Kamer ( De cursus wordt afgesloten met een opdracht voor een paper. Inleverdatum eindpaper: zaterdag 20 december 6

7 Inleiding Politieke Wetenschap Dhr. G.J. Schutte ECTS 10.0 Niveau 200 Jaar 1 2e semester Inhoud: In eerdere cursussen over nationale en internationale politiek is kennis gemaakt met de beoefening van de politieke wetenschap. In de cursus Inleiding Politieke Wetenschap wordt deze kennismaking voortgezet met een overzicht van de belangrijkste benaderingen en thema's in de politieke wetenschap. We behandelen een aantal 'wezenlijk betwiste begrippen' zoals macht, staat en democratie aan de hand van theorieën als pluralisme, elitisme, marxisme en feminisme. Ook wordt stilgestaan bij de belangrijkste benaderingen (politieke filosofie, behaviouralisme, rationele keuzetheorie, en institutionalisme) en onderzoeksstrategieën (kwantitatieve en kwalitatieve methoden). Ten slotte wordt er aandacht besteed aan politieke cultuur, de verhouding tussen staat en samenleving, en de kernonderdelen van politieke stelsels in vergelijkend perspectief. Doel: Het doel van de cursus is om een systematisch overzicht te bieden van de centrale begrippen, de belangrijkste benaderingen, onderzoeksvelden en onderzoeksmethoden van de politieke wetenschap. Hoorcolleges en opdrachten Literatuur (aantal pagina s ongeveer 750): -Hague, Rod and Martin Harrop, Comparative Government and Politics. An Introduction. Basingstoke: Palgrave 2004 (seventh edition). 355 p. - Marsh, D. and G. Stoker (eds.), Theory and Methods in Political Science, Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2002 (Second Edition). 386 p. -3 aanvullende artikelen, worden nader bekend gemaakt. Twee opdrachten tijdens de collegereeks, onderwerp wordt nader bekend gemaakt. Schriftelijk tentamen op dinsdag 24 maart van uur. Herkansing: dinsdag 9 juni van uur Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 7

8 Economie Dr. A.R. Leen ECTS 5.0 Niveau 100 Jaar 1 2e semester Coordinator Dr. A.R. Leen. Nadere informatie bij het secretariaat Afdeling Economie, Kamerlingh Onnesgebouw, Steenschuur 25, kamer B 2.06D, tel of economie@law.leidenuniv.nl. Zie ook de website: In deze cursus worden de hoofdlijnen van de economische theorie (zowel micro als macro) behandeld en wordt een blik geworpen op de daaruit af te leiden beleidsconclusies. Het accent ligt hierbij op het onderdeel macro-economie. De onderwerpen die aan de orde komen zijn: - consumenten- en producentengedrag; - marktwerking en efficiëntie; - vormen van marktfalen; - macro-economische modelvorming; - geldhoeveelheid, rentevoet en wisselkoers; - werkloosheid versus inflatie; - de mogelijkheden van monetair en begrotingsbeleid binnen de EMU. Om diegenen die het VWO-vak Economie niet in het pakket hebben gehad, toch in staat te stellen de cursus met goed gevolg te doorlopen, begint deze gewoon bij het begin. De verschillende thema's worden echter dieper uitgewerkt dan op het VWO, waarbij in het micro-deel van de cursus met name de efficiëntievraag centraal staat, terwijl in het macro-deel veel aandacht wordt besteed aan de interactie tussen vraag- en aanbodzijde op korte en op lange termijn. 7 hoor/werk colleges van 2 uur. aantal te bestuderen pagina's literatuur ca. 340 P.J. Eijgelshoven, A. Nentjes en B.C.J. van Velthoven (2004), Markten en overheid, 4e druk, Groningen: Stenfert Kroese (gedeeltelijk) G.E. Hebbink en B.C.J. van Velthoven (2003), Macro-economie en stabilisatiepolitiek, 4e druk, Groningen: Stenfert Kroese Opgavenbundel Inleiding Economie, te raadplegen via Blackboard Schriftelijk tentamen op zaterdag 28 maart van uur Herkansing: dinsdag 2 juni van uur Tot de examenstof behoort de verplichte literatuur, het werkboek en hetgeen behandeld is tijdens hoorcollege, werkgroep en tijdens eventuele andere onderwijsvormen. Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 8

9 Democratie en Politieke Instituties Dr. M.A. de Geus ECTS 5.0 Niveau 100 Jaar 1 2e semester Nader aan te kondigen 9

10 Politicologisch Practicum Dr. F.G.J. Meijerink ECTS 10.0 Niveau 100 Jaar 1 2e semester Inhoud: De opleiding Politieke Wetenschap is geen beroepsopleiding, waarin een vak wordt geleerd. Toch moet een politicoloog naast een aanzienlijke hoeveelheid kennis, inzicht en analytische capaciteiten en vaardigheden in het bezit zijn van diverse ambachtelijke vaardigheden. Een academische politicoloog moet het één en ander kennen, maar tegelijkertijd toch ook het één en ander kunnen. De cursus Politicologisch Practicum besteedt aandacht aan een belangrijke vaardigheid van de politicoloog: het schrijven van een wetenschappelijk werkstuk van bescheiden omvang. Doel: Doel van het Politicologisch Practicum is het leren opzetten en uitvoeren van een bescheiden politicologisch literatuuronderzoek, of althans onderzoek op basis van bestaand schriftelijk materiaal. Hierover dient op heldere, coherente en overtuigende wijze gerapporteerd te worden in een wetenschappelijk verantwoorde tekst. Bij aanvang van het practicum worden enkele hoorcolleges gegeven over Hoe doe ik literatuuronderzoek en hoe schrijf ik een paper?. Daarna maken de studenten een onderzoeksopzet. Deze onderzoeksopzet wordt, mits goedgekeurd door de docent, uitgewerkt in een werkstuk van bescheiden omvang. Begeleiding vindt plaats door middel van kleine groepsbijeenkomsten en individuele gesprekken. Verplichte literatuur: -Verschuren, P.J.M. (1992). De probleemstelling voor een onderzoek. Utrecht: Het Spectrum (laatste druk). -Renkema, J. (2002). Schrijfwijzer. Den Haag: Sdu Uitgevers/Antwerpen: Stan-daard Uitgeverij (laatste druk). -Evt. andere literatuur wordt nader bekend gemaakt. Aanvullend studiemateriaal wordt via Blackboard aangeboden. Beoordeling vindt plaats op grond van enkele opdrachten (opzet, presentatie, journalistiek verslag) en het eindverslag. Uiterlijke inleverdatum eindwerkstuk: zaterdag 30 mei

11 Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 2 Let op: om in het 3e jaar te kunnen starten met het Bachelorproject dient de student onder andere ten minste 40 ects uit het 2e jaar te hebben gehaald waaronder in ieder geval het vak Methoden van Onderzoek en het vak Statistiek. Zie ook de ingangseisen onder de cursusbeschrijving van het Bachelorproject. Semester 1 Blok 1 ECTS Niveau Comparative Analysis of Political Systems Methoden van Onderzoek Blok 2 ECTS Niveau Rational Choice Statistiek Semester 2 Blok 3 ECTS Niveau Politieke Psychologie Europese Integratie Blok 4 ECTS Niveau Politieke Filosofie Recht

12 Comparative Analysis of Political Systems Instructor(s) Dr. J.G. Erk ECTS 10.0 Level 200 Year 2 Term 1st semester Language of English instruction Description This course builds on the themes discussed in Introduction to Political Science. The aim is to provide a general introduction to the study of comparative politics. The core concepts of the field are analysed within the context of five Western democracies: Britain, France, Germany, Belgium, and the United States. Focus will be on the main political cleavages like class, ideology, ethnicity and religion, and how these divisions have played out in the countries under examination. In terms of the contents of the course, topics covered include Christian democracy, social democracy, liberalism, corporatism, the welfare state, nationalism, citizenship, party structures and electoral politics. Methods of instruction Lectures and class discussions Study material Literature (approx pp): - Mark Kesselman, Joel Krieger, Chistropher S. Allen, Stephen Hellman, David Ost, George Ross (2006) European Politics in Transition, 5th Edition, Boston and New York: Houghton Mifflin; - plus additional material made available through Blackboard Examination Final exam: Thursday 23 October h. Retake: Thursday 8 January h. Students need to register for all exams they wish to take no less than ten days prior to the exam date through U-twist. 12

13 Methoden van Onderzoek Dr. F.G.J. Meijerink ECTS 5.0 Niveau 300 Jaar 1 1e semester Het doel van deze cursus is studenten bekend te maken met de theorie en praktijk van empirisch sociaal-wetenschappelijk (politicologisch) onderzoek. Tijdens deze cursus komen dan ook verschillende onderdelen van het onderzoeksproces aan de orde, zoals het formuleren van een probleemstelling, het ontwikkelen van een onderzoeksontwerp, het definiëren en operationaliseren van de centrale begrippen in een theorie, tot en met het verzamelen, verwerken en analyseren van de gegevens. Werkcolleges Aantal te bestuderen pagina's literatuur ca. 400 pp. - Hart, t H., H. Boeije en J. Hox (2005). Onderzoeksmethoden. Meppel: Uitgeverij Boom (laatste druk) - tijdens werkcolleges Tentamen op basis van onderzoeksvoorstel. Inleverdatum: uiterlijk zaterdag 25 oktober Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 13

14 Rational Choice Instructor(s) Dr. R.E. Best ECTS 10.0 Level 300 Year 2 Term 1st semester Language of English instruction Description The aim of this course is to expose students to the fundamentals of rational choice theory and its application in political science. Political scholars commonly employ a rational choice approach to analyse such things as voting behaviour, party policy positions, coalition formation, and cooperation and conflict between political actors. Completion of this course will provide students with the knowledge necessary to view the political world from a rational choice perspective. The course will begin by covering the main tenets and assumptions of rational choice theory. Subsequent topics will include an introduction to the basics of spatial modelling, social choice theory, game theory, and collective action. We will also devote time to discussing the most common criticisms of rational choice theory. Methods of Instruction Lecture Study Material Literature (approx. 700 pp.) Shepsle, Kenneth A., and Mark S. Bonchek Analyzing Politics: Rationality, Behavior, and Institutions. London: W.W. Norton and Co. Dixit, Avinash K., and Susan Skeath Games of Strategy (Second Edition). London: W.W. Norton and Co. Examination Final Exam: Thursday December 18th from Retake: Thursday January 15th from Students need to register for all exams they wish to take no less than ten days prior to the exam date through U-twist. 14

15 Statistiek Dr. F.G.J. Meijerink ECTS 5.0 Niveau 200 Jaar 1 1e semester Deze cursus is een inleiding in het gebruik van statistische methoden ten behoeve van politicologisch onderzoek. Belangrijkste onderdelen van deze cursus zijn de beschrijvende statistiek, toetsings- en schattingstheorie, statistische samenhang en maten van associatie, en multivariatietechnieken van analyse. Doel: De cursus is er op gericht inzicht en vaardigheid te verschaffen in het gebruik van de belangrijkste beschrijvende en toetsende statistieken. De cursus bestaat uit werkcolleges. Aantal te bestuderen pagina's literatuur ca. 500 pp. Alphons de Vocht (2007). Basishandboek SPSS 15. Collegeaantekeningen SPSS voor Windows, aan te schaffen via Deelopdrachten en schriftelijk tentamen. Schriftelijk tentamen op zaterdag 20 december van uur Herkansing: donderdag 22 januari van uur Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 15

16 Politieke Psychologie Dr. P. Van Aelst ECTS 10.0 Niveau 300 Jaar 2 2e semester Doel: In deze cursus maak je kennis met de theorieën en het onderzoek van de politieke psychologie. Politiek is mensenwerk en daardoor voor een belangrijk deel psychologie. Politiek psychologen streven ernaar politiek gedrag van elites en burgers te verklaren. Na afloop van de cursus zal je de belangrijke begrippen, theorieën, methoden en resultaten van de politieke psychologie kunnen toelichten en een visie hebben op hoe je politiek psychologisch onderzoek zelf in de praktijk kan brengen. Inhoud: Na een introductie over het brede domein van de politieke psychologie valt de inhoud van de cursus uiteen in twee delen. In het eerste deel gaan we in op het gedrag en de oriëntaties van politici (elite-niveau). Onderwerpen zijn: ambities en motivaties in de politiek, leiderschap en charisma, en politieke besluitvorming en fiasco s daarvan. De overgang naar het tweede deel zal worden gemaakt in een les over hoe elites burgers beïnvloeden (politieke socialisatie). In het tweede deel nemen we de belangrijke politieke gedragingen en oriëntaties van burgers (massaniveau) onder de loep. Centraal staat het stemgedrag, maar ook minder gebruikelijke vormen van politiek gedrag, zoals deelname aan een protestmars, tot ronduit extreem gedrag als genocide worden belicht. Je verwerft inzicht in de factoren die het politieke gedrag en de politieke houdingen van burgers kunnen beïnvloeden. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar de rol van de media. De werkvormen van de cursus zijn: interactieve hoorcolleges, literatuurstudie, het ontwikkelen en schrijven van een onderzoeksplan en het schrijven van een commentaar op het conceptonderzoeksplan van een medestudent(e). Meer informatie over deze taken zal worden gegeven tijdens de eerste les en via Blackboard. - Cottam, M. L. and B. Dietz-Uhler, E. Mastors, Th. Preston (eds.) (2004), Introduction to Political Psychology, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum, ISBN , 285 pages; - Post, J. M. (2004), Leaders and Their Followers In A Dangerous World, The Psychology of Political Behavior, Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, ISBN , 279 pages; Daarnaast zal de docent enkele recente wetenschappelijke artikelen en enkele hoofdstukken uit het onderstaande boek ter beschikking stellen. - Sears, D. O. and L. Huddy, R. Jervis (eds.) (2003), Oxford Handbook of Political Psychology, New York, N.Y.: Oxford University Press, Totaal: 800 pagina s. De cursus wordt afgesloten met een schriftelijk tentamen (donderdag 26 maart van uur, herkansing: donderdag 4 juni van 18:00-20:00) over de bestudeerde literatuur en de hoorcolleges. Het eindcijfer wordt gebaseerd op de cijfers voor het onderzoeksplan en het schriftelijke tentamen. Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 16

17 Europese Integratie Prof. Dr. K. Koch ECTS 5.0 Niveau 200 Jaar 1 2e semester Inhoud: De cursus Inleiding Europese Integratie verschaft inzicht in zowel de geschiedenis als de theorie van het proces van Europese Integratie. Daarnaast wordt ook kennis gemaakt met de belangrijkste instellingen van de Europese Unie (Europese Raad, Raad van Ministers, Commissie, Parlement, Hof van Justitie) en met een aantal belangrijke terreinen van Europees beleid. Doel: De cursus is er op gericht u kennis te laten maken met de belangrijkste aspecten van het proces van Europese integratie. Hoor- en responsiecollege Literatuur (ca. 700 pagina s): -Desmond Dinan, Ever Closer Union. An Introduction to European Integration, third (or later) ed., London: MacMillan -Ben Rosamund, Theories of European Integration, 2000, London: Palgrave Schriftelijk tentamen op zaterdag 28 maart van uur Herkansing: donderdag 11 juni van uur Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 17

18 Politieke Filosofie Dr. J. Oversloot ECTS 10.0 Niveau 300 Jaar 2 2e semester De cursus politieke theorieën en hun geschiedenis gaat slechts over een klein deel van het rijke erfgoed der politieke theorieën. Dit vak is een tikje anders dan andere vakken. Terwijl in andere subdisciplines van de politicologie de laatste publicaties de beste zijn (bij Internationale Betrekkingen grijpt u maar zelden naar een boek van voor 1960, bij Methoden & Technieken is een boek uit 1990 oeroud, als u iets met Beleid doet komt heel misschien Max Weber nog ter sprake, maar zelf werk van Weber lezen doet u al niet meer), is het heel gewoon om in het vak politieke filosofie Plato te lezen. Een boek van 2300 jaar geleden is voor politiek theoretici zo oud nog niet. En ook wie zich vooral in het eigentijdse debat wil mengen, wordt verondersteld bepaalde klassieke posities te kennen. We besteden in deze cursus ook aandacht aan meer moderne klassieken. En liever dan een handboek over politiek theoretische geschriften lezen we in deze cursus een aantal belangrijke teksten zelf. De uitgaven die voor deze cursus staan vermeld zijn met zorg gekozen. Als u andere vertalingen en andere uitgaven van genoemde werken verkiest te lezen, riskeert u onduidelijkheid en verwarring. De colleges zijn hoorcolleges, maar er is ruim gelegenheid voor het stellen van vragen en het maken van opmerkingen, al dan niet uitgelokt door de docent. Literatuur (ongeveer 1000 pp.): -The Republic of Plato, translated, with notes, an interpretative essay, and a new introduction by Allan Bloom, BasicBooks, 1991 (of latere edities van deze door Bloom verzorgde vertaling). -Aristotle, The Politics, ed. by Stephen Everson, Cambridge U.P., Cambridge etc (of latere uitgaven van dit boek uit de serie Cambridge texts in the history of political thought ). -Machiavelli, The Prince, ed. by Quentin Skinner & Russell Price, Cambridge U.P., Cambridge etc (of latere uitgaven van dit boek uit de serie Cambridge texts in the history of political thought ). Machiavelli, The Prince, translated with an introduction by George Bull, uitgegeven door Penguin Books in de serie Penguin Classics, is ook goed te gebruiken. -Locke, Two Treatises of Government, ed. by Peter Laslett, Cambridge U.P., Cambridge etc (of latere uitgaven van dit boek uit de serie Cambridge texts in the history of political thought ). N.B. u hoeft alleen de Second Treatise of Government te lezen. -Jean-Jacques Rousseau, Het maatschappelijk verdrag; of, Beginselen der staatsinrichting, Tilburg U.P., Tilburg Of ditzelfde boek sinds 1995 uitgegeven door Boom, Amsterdam. De uitgave van Rousseau, The Social Contract, translated and introduction by Maurice Cranston, door Pen-guin Books, is ook uitstekend. U mag Du contract social ook in een complete Franse uitgave lezen. -Karl Marx & Friedrich Engels, Het communistisch manifest, Uitgeverij Pegasus, Amsterdam. U mag ook een Duitse uitgave lezen of een Engelse vertaling. 18

19 -J.S. Mill, On Liberty and other writings, ed. by Stefan Collini, Cambridge U.P., Cambridge etc (of latere uitgaven van dit boek uit de serie Cambridge texts in the history of political thought ). U hoeft hieruit alleen On Liberty te lezen. De uitgave van On Liberty door Penguin Books, edited with an introduction by Gertrude Himmelfarb, is ook goed bruikbaar. Het tentamen is schriftelijk met essay-vragen, géén open boek. Schriftelijk tentamen op donderdag 28 mei van 18:00-20:00 uur. Herkansing: donderdag 25 juni van 18:00-20:00 uur. Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 19

20 Recht Dr. mr. J.A. van Schagen ECTS 5.0 Niveau 200 Jaar 1 2e semester Inhoud: In deze cursus staat het functioneren van de democratische rechtsstaat centraal. Hierbij worden politiek relevante thema s uit het staats- en bestuursrecht behandeld. Aan de orde komen onder meer het legaliteitsbeginsel, de machtenscheiding, de grondrechten en de rechterlijke controle. Daarnaast is er aandacht voor het onderwerp bestuurlijke vernieuwing. Doel: Inzicht en kennis van de juridische normering van belangrijke politieke processen, de beperkingen van overheidshandelen en van de rechtsbescherming tegen de overheid. Werkgroepen. Aantal te bestuderen pagina's literatuur ca. 400 pp. -M.C. Burkens, H.R.B.M. Kummeling, B.P. Vermeulen, en R.J.G.M. Widdershoven, Beginselen van de democratische rechtsstaat, zesde druk, W.E.J. Tjeenk Willink, Deventer -Reader Staats- en Bestuursrecht Schriftelijk tentamen op zaterdag 30 mei van uur Herkansing: zaterdag 27 juni van uur Voor de tentamens dient men zich tot uiterlijk 10 dagen voor de tentamendatum via U-twist aan te melden. 20

21 Politicologie Avondopleiding Bachelor jaar 3 In het derde studiejaar van de bacheloropleiding Politicologie volgen de studenten drie vervolgcursussen naar keuze à 10 ECTS (dus in principe: één vervolgcursus uit blok 1, één vervolgcursus uit blok 2 en één vervolgcursus uit blok 3), het bachelorproject (15 ECTS) en 2 of 3 vakken in de vrije keuzeruimte (15 ECTS). Voor aanvang van het studiejaar dienen studenten zich via U-Twist ( aanmelden cursussen ) in te schrijven voor de drie vervolgcursussen naar keuze. Inschrijven is mogelijk van dinsdag 12 augustus 10:00 uur tot en met maandag 25 augustus 16:00 uur. Je dient je voor alle vervolgcursussen in te schrijven die je aankomend collegejaar wilt volgen, dus niet alleen voor de vervolgcursussen in blok 1, maar ook voor alle andere blokken, echter dit mogen er maximaal 3 zijn. Vervolgcursussen hebben een maximaal aantal deelnemers, dus schrijf je tijdig in. Voor 1 februari 2009 dient u zich t.z.t. in te schrijven voor het bachelorproject. Mocht je onverhoopt problemen ondervinden dan is het onderwijssecretariaat op de gebruikelijke openingstijden (maandag t/m donderdag van uur) bereikbaar op telefoonnummer , of via de onderwijspol@fsw.leidenuniv.nl. Let op: Per cursus zijn in voorkomende gevallen toegangseisen onder de cursusbeschrijvingen gesteld. Het behalen van de propedeuse is verplicht alvorens derdejaarsonderwijs kan worden gevolgd. Zie hiervoor ook bijlage 3b van het Onderwijs- en Examenreglement, Bacheloropleiding Politicologie Campus Den Haag. Blok 1-4 ECTS Niveau Vrije keuzeruimte 15 nvt Semester 1 Blok 1 vervolgcursussen ECTS Niveau De Europeanisering van Politiek en Bestuur Politieke Stromingen Blok 2 vervolgcursussen ECTS Niveau Lokale en Regionale Politiek Politiek en Media Semester 2 Blok 3 vervolgcursussen ECTS Niveau Internationale Organisaties en Regimes Comparative Political Parties Blok 3 en 4 ECTS Niveau Bachelorproject

22 Vrije keuzeruimte n.v.t. ECTS 15.0 Niveau n.v.t. Jaar 3 n.v.t. n.v.t. De vrije keuzeruimte van 15 ECTS kan in principe naar eigen keuze worden ingevuld. Hierdoor is het mogelijk in het kader van de bacheloropleiding Politicologie andere interesses te volgen. De keuze is groot. Het keuzevak kan worden ingevuld uit het aanbod van andere opleidingen, faculteiten en universiteiten. De beperkingen zijn gelegen in de voorkennis die kan worden geëist bij een bepaald vak en in de voorwaarden die de examencommissie politicologie voor de invulling van de keuzeruimte stelt. Bij de keuze van keuzevakken stelt de examencommissie de volgende voorwaarden: 1. Voordat men het keuzevak gaat volgen is schriftelijk toestemming nodig van de studieadviseur van de avondopleiding politicologie, mw. drs. A. Caubo, die optreedt namens de examencommissie. De benodigde toestemmingsformulieren zijn verkrijgbaar bij de studieadviseur. 2. De vrije keuzeruimte dient te worden ingevuld door 2 of 3 keuzevakken met een totale studielast van (minimaal) 15 ECTS. Mocht een keuzevak met een geringere studielast dan gewenst worden aangeboden dan kan men de betrokken docent om uitbreiding tot het benodigde aantal ECTS vragen. 3. Een keuzevak kan inleidend van aard zijn. Een keuzevak uit het propedeuse-aanbod van een universitaire opleiding is toegestaan. 4. Reguliere (Leidse en Haagse) Politicologievakken zijn als keuzevak uitgesloten, met uitzondering van de speciaal aangeboden keuzevakken The First World War, Armed Forces and Society en Politiek en Islam in Leiden en Het Parlement: de premier, herkomst en politieke rol 1795-heden in Den Haag. Zie voor de vakbeschrijvingen van deze vakken de e-gids onder het kopje Politicologie Keuzevakkengids. Voor de keuzevakken die andere opleidingen van de Universiteit Leiden aanbieden wordt verwezen naar de keuzevakkengids: De mogelijkheid bestaat om keuzevakken aan andere e universiteiten en HBOinstellingen te volgen, mits deze niet in Leiden worden aangeboden. Informatie over de onderwijsprogramma s van andere universiteiten kan men vinden op de desbetreffende universitaire websites en in de Studie-infotheek (Kaiserstraat 25 te Leiden). Voor avondstudenten geldt dat er vaak al een vooropleiding in het hoger onderwijs is afgerond (HBO-WO). Op basis hiervan kan bij de examencommissie vrijstelling aangevraagd worden voor de gehele vrije keuzeruimte. Indien de student hiervoor kiest, hoeven er geen keuzevakken meer gevolgd te worden. Ook dit dient van te voren overlegd te worden met de studieadviseur. Studenten dienen zelf na te gaan of deelname aan bepaalde keuzevakken openstaat en dienen - na verkregen toestemming van de studieadviseur voor de avondopleiding politicologie - zelf voor de inschrijving bij de betrokken opleiding te zorgen. 22

23 De Europeanisering van Politiek en Bestuur Caspar van den Berg, MSc en drs Hans Vollaard ECTS 10.0 Niveau 400 Jaar 3 1e semester Politiek en bestuur van de Europese Unie worden gekenmerkt door een continue wisselwerking tussen het nationale en het Europese niveau van beleids- en besluitvorming. Lidstaten zijn intensief betrokken bij de vorming van nieuwe EU-regelgeving en besluiten, die zij vervolgens op nationaal niveau dienen te implementeren en toe te passen. Het vak EU Politics verkent deze relatie en interactie tussen de lidstaten en de Europese Unie. Op basis van relevante (internationaal vergelijkende) literatuur, inzichten uit de beleidspraktijk en aan de hand van opdrachten en casuïstiek gaan we in op patronen en effecten van de Europeanisering van politiek, bestuur en beleid en de mogelijkheden voor belangenbehartiging en beleidsbeïnvloeding door diverse (groepen) actoren. Doel: Na het volgen van dit vak hebben de studenten kennis verworven over de effecten van Europese integratie voor de politiek en bestuur in Nederland en in de overige lidstaten, alsmede inzicht in de wijze waarop hier in de beleidspraktijk mee kan worden omgesprongen. Inleidingen en discussie, individuele en groepsopdrachten - Graziano, P. and M. Vink (2006) Europeanization, New Research Agendas, Palgrave MacMillan, ISBN: Geuijen, K, P. t Hart, S. Princen and K. Yesilkagit (2008), The New Eurocrats: National Civil Servants in EU Policymaking, Amsterdam: Amsterdam University Press, ISBN: N.a.v. bijdrage aan de discussie / opdrachten / eindpaper Inleverdatum eindpaper: 25 oktober Ingangseis Europese Integratie Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 25 augustus 2008, 16:00. 23

24 Politieke stromingen Drs. J.N.M. Charmant ECTS 10.0 Niveau 400 Jaar 3 1e semester Inhoud: In deze cursus staat de ontwikkeling van politieke stromingen centraal, zowel in Nederland als in de wereld in het algemeen. Vanaf de Franse Revolutie is het mogelijk politieke ontwikkelingen en politieke partijen te duiden in termen van de drie grote ideologieën die als gevolg van deze Revolutie opkwamen: liberalisme, socialisme en conservatisme. Tevens zal confessionalisme aan de orde komen, dat in sommige Europese landen een eigen politieke stroming vormde. Tenslotte zullen ook nationalisme, communisme, fascisme en nazisme de revue passeren. In de jaren vijftig is voor het eerst getwijfeld aan het voortbestaan van politieke stromingen en bijbehorende ideologieën: een debat dat onder de naam The End of Ideology is gevoerd. Na 1989 is een soortgelijk debat opgekomen, onder de naam The End of History. In deze cursus komt de vraag naar de levensvatbaarheid en de eventuele veranderende functie van ideologie zeker aan de orde, naast de conceptuele structuur van de genoemde ideologieën. Doel: Kennis van en inzicht in de structuur en functie van politieke ideologieën. Hoor- en discussiecollege Aantal te bestuderen pagina's ongeveer Terence Ball & Richard Dagger, Political Ideologies and the Democratic Ideal, 7th edition, New York, etc.: Jos de Beus, Jacques van Doorn, Piet de Rooy, De ideologische driehoek. e politiek in historisch perspectief, Amsterdam: 1996 (onder voorbehoud) middels een eindpaper: inleverdatum 25 oktober. Ingangseis Politieke Filosofie Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 25 augustus 2008, 16:00. 24

25 Lokale en regionale politiek Dr. P. Bordewijk ECTS 10.0 Niveau 400 Jaar 3 1e semester Gemeenten en provincies kennen een eigen, grondwettelijk verankerd politiek stelsel. Daarnaast bestaat er een diffuse regionale bestuurslaag op basis van al dan niet opgelegde samenwerking tussen gemeenten. Deze instituties zijn voortdurend onderwerp van discussie. In de collegereeks komen achtereenvolgens aan de orde: - Ratio en geschiedenis van lokaal en regionaal bestuur; - Centralisatie en decentralisatie: de financiële verhouding; - Opkomst en stemgedrag bij lokale en regionale verkiezingen; - De provincies; - Bestuurlijke vernieuwing bij gemeenten; - Raad versus college; - De positie van de burgemeester; - De schaal van gemeenten en gemeentelijke herindeling; - De aansturing van het ambtelijk apparaat. Hoorcollege met presentatie van werkstukken door studenten Aantal te bestuderen pagina's literatuur ca Wim Derksen en Linze Schaap, Lokaal bestuur, vijfde druk. Den Haag 2007: Elsevier Overheid. -Klaartje Peters, Het opgeblazen bestuur Een kritische blik op de provincie. Amsterdam 2007: Boom. -Reader. De studenten zijn verplicht de colleges bij te wonen. Verder wordt verwacht dat zij twee werkstukken maken: een klein werkstuk en een groot werkstuk. Voor het kleine werkstuk kan worden gekozen tussen de ratio van lokale belastingen, de toekomst van de provincies, opkomstbevordering en de benoeming van de burgemeester. Het grote werkstuk dient te gaan over een opvallende ontwikkeling in de lokale politiek van de eigen woonplaats of van een andere gemeente waarbij de student zich betrokken voelt. Daarbij kan worden gedacht aan de opkomst van een lokale partij, de collegevorming, een recente crisis, of discussies rond een groot project. Zowel van de kleine als van de grote werkstukken zullen er een aantal tijdens de colleges worden gepresenteerd. Inleverdatum eindpaper: uiterlijk 12 december Ingangseis Nationale Politiek Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 25 augustus 2008, 16:00. 25

26 Politiek en Media Drs. W. Breedveld ECTS 10.0 Niveau 400 Jaar 3 1e semester Inhoud: Telkens weer lijkt de bevolking er blijk van te geven anders tegen de werkelijkheid aan te kijken dan de gekozen volksvertegenwoordiging. Sinds de revolte van Fortuyn in 2002 lijkt het zelfs of er twee werelden bestaan: die van een zich onder een glazen stolp schuilhoudende politieke elite en die van het volk, die elkaar ergeren en elkaar voortdurend voor verrassingen stellen. Over de oorzaken van deze kloof en hoe die te overbruggen (als dat al wenselijk zou zijn) lopen de meningen uiteen. Weinig inspirerend leiderschap, een falende elite, grilligheid van de kiezer en angst voor de toekomst worden wel genoemd als mogelijke factoren. En als oplossing voor het haperend functioneren van de representatieve democratie wordt een meer directe, en soms zelfs populistisch getinte democratie voorgesteld: meer referenda, meer raadplegingen via internet (Trots op Nederland), rechtstreeks gekozen politieke ambtsdragers, zoals de gekozen burgemeester, of zelfs een rechtstreeks gekozen premier. In deze vervolgcursus zullen we ons vooral bezighouden met de vraag of het bestaan van deze ogenschijnlijk tegengestelde werelden mede een gevolg is van het interactieproces tussen politiek en media. Van oudsher speelden de media een intermediaire rol tussen publiek en politiek. Samen tekenden zij voor een mediavoorstelling waarin de publieke zaak veelal centraal stond en het publiek zich redelijk leek te herkennen. De laatste jaren is het wantrouwen tussen politiek en media echter groot. Men verwijt elkaar geen of weinig oog te hebben voor de publieke zaak. Slechts de scoringsdrift zou tellen en de waan van de dag. En ondertussen verliest het publiek het vertrouwen in zowel de politiek als de media. Om zicht te krijgen op dit probleem zullen we de driehoeksrelatie politiek-media-publiek in kaart brengen, hoe elk van de punten van deze driehoek zich verhoudt tot de publieke zaak en wat de effecten zijn van hun interactieproces op diezelfde publieke zaak. Levert de driehoek een positieve of een negatieve bijdrage aan de mate van betrokkenheid bij de publieke zaak en daarmee aan de legitimering van het democratisch proces? Aan de orde komen onderwerpen als: de stamtafel regeert, de kaasstolp aan diggelen, het falen van de elite (ook die van de media), het lege theater, mediahypes, medialogica en de opkomst van de entertainmentindustrie in de wereld van de communicatie. Vanzelfsprekend zal ook aandacht besteed worden aan de presentatie van de coalitie en de oppositie in de media. Doel: Inzicht krijgen in de aard en de kwaliteit van het publieke debat, mede aan de hand van de nieuwsvraag. Weten waarom iets tot nieuws wordt verheven, waarom iets spraakmakende programma s genereert en vooral ook hoe daar als nieuwsmaker, maar ook als lezer/kijker/luisteraar mee om te gaan. Aan de hand van een literatuurstudie en de persoonlijke ervaring van de docent als commentator/columnist en medewerker aan radio- en televisieprogramma s zal de ontwikkeling van het publieke debat in kaart worden gebracht. Tijdens de colleges zullen we de actualiteit kritisch volgen, het interactieproces schetsen en nagaan wat de bijdrage is aan de publieke zaak. De studenten vervullen in groepsverband een aantal opdrachten zoals: een review van een hoofdstuk en/of artikel, en/of een 'wetenschappelijke' analyse van een nieuwsfeit, en/of een gesproken column aan de hand van een stelling, en/of zelf een recente onderzoekspublicatie over een bepaald verschijnsel opsporen. 26

27 Literatuur (ongeveer 1200 pagina s): - Els Witte, Media & Politiek, Een inleiding tot de literatuur, VUBPRESS, 2002, ISBN Philip van Praag en Kees Brants (red.),media en Politiek in Verwarring - Breedveld, W., De stamtafel regeert. Hoe de politiek en de media het publieke debat maken en breken, Utrecht: Het Spectrum, Huub Wijfjes, Journalistiek in Nederland, , beroep, cultuur en organisatie, Boom, Amsterdam, 2004 ISBN Jeffrey Scheuer, The Sound Bite Society, Television and the America Mind, Four Walls Eight Windows, New York/London, 1999, ISBN Mark Elchardus, De dramademocratie, Lannoo, Tielt, 2002, ISBN X -Morelli, Anne, Elementaire principes van oorlogspropaganda, Epo, ISBN Joris Luyendijk, Het zijn net mensen, Elsevier, Amsterdam 2006 vindt plaats op basis van het eindpaper en de tussentijdse opdrachten. Inleverdatum eindpaper: uiterlijk zaterdag 20 december. Ingangseis Nationale Politiek Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 25 augustus 2008, 16:00. 27

28 Internationale Organisaties en Regimes Prof. Dr. J.J.C. Voorhoeve ECTS 10.0 Niveau 400 Jaar 3 2e semester Internationale politiek lijkt te worden overheerst door conflicten, maar er vindt ook veel samenwerking plaats. De rol en betekenis van multilaterale samenwerking, hetzij geïnstitutionaliseerd in internationale organisaties hetzij via internationale regimes, staan centraal in deze cursus. De aandacht gaat primair uit naar mondiale samenwerkingsverbanden, maar regionale samenwerking zoals de EU, de NAVO en de OVSE komt ook aan bod. Na een introductie over internationale samenwerking, zowel statelijk als niet-statelijk (ngo s), wordt ingegaan op de Verenigde Naties (VN) en de belangrijkste taken van deze mondiale organisatie: vredeshandhaving en de bevordering van duurzame ontwikkeling en mensenrechten. Vervolgens worden internationale economische organisaties en regimes behandeld, zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbankgroep, de Wereldhandelsorganisatie (WTO), en diverse gespecialiseerde VN-organisaties als de Wereldgezondheidsorganisatie. Doel: Verwerving van overzicht en beleidsanalytisch vermogen inzake internationale samenwerking, alsmede mondelinge en schriftelijke rapportage daarover. College en studentenpresentaties gevolgd door discussie. Aantal te bestuderen pagina's literatuur ca. 550 pp. - Thomas G. Weiss, David P. Forsythe and Roger A. Coate, The United Nations and Changing World Politics, The Perseus Books Group, 2007 or most recent edition. Verder worden in de cursus te lezen artikelen door de docent uitgedeeld. Tijdens de cursus houden de deelnemers een korte presentatie over het werk van internationale instellingen inzake vredesopbouw of de millennium ontwikkelingsdoelen en schrijven daarover een paper van 5-10 bladzijden. vindt plaats op basis van de presentatie en het paper. Inleverdatum eindpaper: uiterlijk zaterdag 28 maart Ingangseis Internationale Politiek Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 25 augustus 2008, 16:00. 28

29 Comparative Political Parties Instructor(s) Dr. R.E. Best ECTS 10.0 Level 400 Year 3 Term 2nd semester Language of English instruction Description The goal of this class is to expose students to the rich field of research on political parties in Western democracies. Political parties are often viewed as essential to the proper functioning of democracies. While political parties are certainly important in all democratic systems of government, their nature, strategies, ideologies, organisations, and roles vary tremendously according to national context. In this class we will focus on the established party systems of Western democracies, although the ideas and theories we discuss are applicable to most democratic systems of government. The focus of the class will be on the development of political parties and party systems, party system change, and the linkages between voters and parties. Specific topics will include the identification and classification of political parties, institutional conditions that set the rules by which party systems form and operate, the social bases of support for political parties, party ideology, political competition, and party system change. Some of the questions we will explore include: Why do some nations have many political parties while other nations have few? Can we classify parties into meaningful categories? Whose interests do political parties represent, and why? How have party systems changed over time? Why have new parties emerged in some democracies and not others? At the end of the semester, students will be able to give an informed answer to these questions and will have a thorough knowledge of party politics in Western democracies. Methods of instruction Lecture, participation, and student presentations. Study material Literature (approx. 800 pp.) Dalton, Russell J., and Martin P. Wattenberg, eds Parties without Partisans. Oxford: Oxford University Press. Mair, Peter, ed The West European Party System. Oxford: Oxford University Press. Ware, Alan Political Parties and Party Systems. Oxford: Oxford University Press. Examination Two short assignments, a final paper, and a presentation. Deadline final paper: 28 March 2009 Course Requirements Comparative Analysis of Political Systems Application Registration through U-twist before 25 August 2008, 16:00h. 29

30 Bachelorproject Dr. K. Vossen en Drs. N.J.G. van Willigen. Coördinator: Dr. F.G.J. Meijerink ECTS 15.0 Niveau 400 Jaar 3 2e semester Coördinator Dr. F.G.J. Meijerink In het kader van het bachelorproject vindt met het maken van de bachelorscriptie de afronding van de bacheloropleiding plaats. Deze scriptie is een in beginsel individueel eindwerkstuk van enige omvang gebaseerd op eigen, oorspronkelijk (empirisch) onderzoek. Het onderzoek vindt plaats op een tevoren afgekaderd en omschreven deelterrein van de politicologie. Binnen een door de bachelorproject-docent aangegeven en uitgeschreven onderzoeksplan wordt door de student een reeds geformuleerde brede onderzoeksvraag nader ontwikkeld en geoperationaliseerd, worden data verzameld die voor de beantwoording van die vraag relevant zijn, vindt data-analyse plaats, en wordt uiteindelijk een volwaardig onderzoeksverslag geschreven. In blok 3 zal allereerst worden ingegaan op de aard en opzet van het bachelorproject in het algemeen en de bachelorscriptie in het bijzonder. Daarna komen enkele bachelorscriptiestudenten van het vorige cursusjaar aan het woord over de opzet en uitvoering van hun specifieke onderzoek. Op deze wijze krijgen de deelnemers van het bachelorproject een indruk van de praktijk van het doen van politicologisch onderzoek in diverse vormen. Vervolgens zullen de docenten van de twee bachelordeelprojecten een inleiding verzorgen over het eigen deelproject. Studenten dienen een van deze deelprojecten te kiezen. Afhankelijk van hun keuze krijgen zij vervolgens een lijst titels op voor literatuurstudie (zelfstudie). Deze literatuurstudie dient ter voorbereiding van de uitvoering van het eigen onderzoek, dat in blok 4 plaatsvindt. Over de verdere opzet en uitvoering van het bachelorproject en de bachelorscriptie zal aan de studenten die voor deelname in aanmerking komen tijdig nadere informatie worden verschaft via Blackboard. Hoorcolleges en werkcolleges - P. Verschuren, De probleemstelling voor een onderzoek. Utrecht: Het Spec-trum, 1991 (laatste druk). - De literatuur voor de betreffende deelprojecten wordt op de bachelorprojectavond bekendgemaakt - Aanvullende literatuur wordt nader bekendgemaakt. Bachelorscriptie van voldoende wetenschappelijk niveau, plus aanvullende eisen (wordt nader bekendgemaakt) Inschrijving Inschrijving via U-twist voor 1 februari