Verandering in de frequentie van het gemengde huwelijk
|
|
- Margaretha Lemmens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verandering in de frequentie van het gemengde huwelijk G. Dekker Aan het kerkelijk gemengde huwelijk wordt vanuit de sociale wetenschappen niet zo bijzonder veel aandacht geschonken. De belangstelling voor dit verschijnsel blijft grotendeels tot de kerkelijke wereld beperkt en de motieven voor die belangstelling liggen daarbij voornamelijk op het pastorale vlak. Het gevolg van een en ander is dat we betrekkelijk slecht geïnformeerd zijn omtrent de feitelijke situatie en omtrent de veranderingen die zich in die situatie voltrekken. De bedoeling van deze bijdrage is hieraan enige aandacht te besteden en dan meer speciaal aan het feit dat de frequentie van het gemengde huwelijk na de oorlog overigens tegen veler verwachting in daalde, maar dat er sinds 1957 gesproken kan worden van een toename in de frequentie van het gemengde huwelijk. Er zijn twee manieren om de frequentie van het gemengde huwelijk vast te stellen: men kan uitgaan van de gegevens omtrent de bestaande huwelijken, zoals die bij elke volkstelling ter beschikking komen, en men kan uitgaan van de huwelijkssluitingen, waarvan jaarlijks gegevens worden verzameld door het Centraal Bureau voor de Statistiek ten behoeve van de Statistiek van de loop der bevolking. Hoewel er uiteraard een verschil is in de aard van de gegevens zelf en er ook sprake is van een verschillende registratie van de kerkelijke gezindte1), zijn beide soorten gegevens verantwoord te gebruiken. Gaat het echter om veranderingen in de frequentie van het gemengde huwelijk in de loop van de tijd dan heeft de statistiek van de jaarlijkse huwelijkssluitingen onmiskenbaar het voordeel dat ze ons veel sneller bepaalde veranderingstendenties kan laten zien dan de gegevens van de periodieke volkstellingen. Daarom zullen we hier van de gegevens omtrent de huwelijkssluitingen uitgaan; we hebben daarbij de beschikking over de door het C.B.S. verstrekte gegevens van de jaren 1946 t/m In 1946 sloot 23,1% van de huwenden een gemengd huwelijk. Dit percentage daalde geleidelijk tot 19-9 in het jaar Daarna zien we weer een vrij regelmatige stijging van dit percentage tot 23,5 in Nu zeggen deze percentages op zichzelf nog niet alles. De frequentie van het gemengde huwelijk is immers in sterke mate afhankelijk van de omvang van de onderscheiden kerkelijke groeperingen, zodat een verandering in de samenstelling van de -1) Zie hiervoor uitvoeriger: G. Dekker: Het kerkelijk gem engde huwelijk in Nederland (Meppel 1965), p. 97 e.v. 33
2 bevolking naar kerkelijke gezindte op zichzelf reeds in staat zou zijn de frequentie van het gemengde huwelijk te beïnvloeden. W e letten daarom eerst op de verdeling van de huwenden over de kerkelijke gezindten in de beide jaren die ons nu het meest interesseren. Tabel 1. Kerkelijke gezindten der huwenden in de jaren 1957 en abs. % abs. % room s-katholiek Nederlands-hervormd gereformeerd o v e r ig e n g e e n t o t a a l Er blijken zich inderdaad veranderingen in de samenstelling naar kerkelijke gezindte te hebben voorgedaan, veranderingen die zich in de samenstelling van de huwelijken weerspiegelen: het aandeel van de homogeen-katholieke en de homogeen-buitenkerkelijke huwelijken in het totaal aantal huwelijken is van 1957 tot 1966 gestegen (van 39.2% tot 40% resp. van 11.3% tot 12.5% ), terwijl vooral het percentage homogeen-hervormde huwelijken op het totaal sterk is gedaald (van 21.5 tot 16.6% ). Toch blijkt binnen elke kerkelijke groepering het aandeel der gemengd huwenden op het totaal aantal huwenden tussen 1957 en 1966 te zijn toegenomen, óók bij de rooms-katholieken en de buitenkerkelijken. D it komt omdat zoals uit de cijfers kan blijken het aantal homogeen-katholieke en homogeen-buitenkerkelijke huwelijken naar verhouding minder is toegenomen dan het totaal aantal huwende roomskatholieken en buitenkerkelijken, terwijl bij de Nederlands-hervormden evenals bij de gereformeerden daarentegen het aantal homogene huwelijken relatief sterker is afgenomen dan het totaal aantal huwenden. In tabel 2 hebben we per kerkelijke gezindte het percentage gemengd huwenden op het totaal aantal huwenden vermeld. Daarbij hebben we ook de indifferentie-index van elke gezindte vermeld. Een indifferentie-index bedoelt de mate van indifferentie binnen elke groepering weer te geven door de werkelijke frequentie van het gemengde huwelijk te betrekken op de statistisch waarschijnlijke frequentie. Bij de vaststelling van de indifferentie-index is dus rekening gehouden met de omvang van de kerkelijke groeperingen, zodat we een veel betrouwbaarder inzicht krijgen in de bereidheid een gemengd huwelijk aan te gaan dan op grond van alleen de percentages mogelijk is.2) 2) D e formule voor de berekening van de indifferentie-index is waarbij a = het percen- 100-b tage gemengd huwenden op het totaal aantal huwenden binnen de betrokken groepering en b = het aantal huwenden van de betrokken groepering in procenten van het totaal aantal huwenden; 100-b is dus de relatieve kans dat iemand een gemengd huwelijk sluit. 34
3 Tabel 2. Percentage gemengd huwenden en indifferentie-index per kerkelijke gezindte in 1957 en % 1. index % 1. index rooms-katholiek Nederlands-hervormd gereformeerd overigen geen totaal We zien nu dat de stijging in het percentage gemengd huwenden zich bij elke kerkelijke gezindte voordoet en dat bovendien de indifferentie-index voor elke groepering is gestegen, zodat we zonder meer van een toename in de frequentie van het gemengd huwen als algemeen verschijnsel mogen spreken. De vraag is nu of we dit verschijnsel kunnen verklaren. D it lijkt niet zo moeilijk. De frequentie van het gemengd huwen wordt immers vaak in verband gebracht met verschijnselen die min of meer inherent zijn aan de moderne samenleving en die in betekenis toenemen (zoals de verstedelijking, de vermenging van de bevolking in kerkelijk opzicht als gevolg van de migratie, e.d.), zodat een toenemend aantal gemengde huwelijken voor de hand ligt. Toch vergeten we dan dat dergelijke verschijnselen zich ook al en vermoedelijk ook al in steeds toenemende mate vóór 1957 voordeden, terwijl toch de frequentie van het gemengde huwelijk tot dat jaar toe afnam. Van Leeuwen, die zich ook met deze vraag bezighoudt, zegt hiervan: Zo moeilijk het vroeger was, tegen de bijna algemene verwachting in, de daling tot en met 1957 te verklaren, zo gemakkelijk schijnt het nu te zijn de stijging daarna te verklaren. Zo zeer ligt deze toeneming in de lijn van hetgeen algemeen verwacht wordt. 3) Hij noemt dan echter ook als één van de belangrijkste factoren het proces van voortschrijdende verstedelijking, hetgeen bij hem ook inhoudt een verzwakking van de sociale en kerkelijke weerstand en een afnemende invloed van de kerkelijke wet. Terwijl toch de verstedelijking al een (betrekkelijk) oud verschijnsel is en niet eerst sinds 1957 haar invloed begint uit te oefenen! W e zullen het daarom wel in een wat andere richting moeten zoeken. Hadden we nu een goede verklaring voor de daling in de frequentie van het gemengd huwen tot 1957, dan zouden we wellicht ook meer inzicht hebben in de oorzaken van de stijging vanaf dat jaar. Een goede verklaring voor de daling hebben we echter niet. We bezitten niet meer dan een aantal veronderstellingen. 3) P. A. van Leeuwen: Kerkelijk gemengde huwelijken in Nederland, In: Katholiek Archief, jrg. 21, nr. 44 (4 nov. 1966), 117 1/ 2. 35
4 In de studies die zich hiermee hebben bezig gehouden4) zijn vooral twee factoren genoemd die mogelijk verantwoordelijk zijn voor de tot 1957 constateerbare daling, nl. de ontkerkelijking en de versterking van de weerstand tegen het gemengd huwen. Dat de ontkerkelijking in dit verband genoemd werd lag voor de hand. De kans op een gemengd huwelijk is immers relatief groot bij hen die zich aan de periferie van de eigen kerkelijke groepering bevinden en hiervan nog maar in naam lid zijn. De overgang van deze personen naar de groepering der buitenkerkelijken mag daarom een daling in de frequentie van het gemengde huwelijk doen verwachten. Hoe logisch deze gedachtengang op zichzelf ook is, na de stijging die zich in de frequentie van het gemengd huwen thans voordoet zullen we toch moeten constateren dat de invloed van de ontkerkelijking op de frequentie van het gemengde huwelijk zo deze factor al van betekenis is kwantitatief niet groot is. De ontkerkelijking heeft zich immers na 1957 voortgezet, zoals uit tabel 1 duidelijk blijkt. Toch zien we een toename in het aantal gemengde huwelijkssluitingen, zodat we in ieder geval naar (een) andere, meer belangrijke factor(en) moeten zoeken. Is het dan toch zo dat de daling tot 1957 moet worden toegeschreven aan een versterking van de weerstand tegen het gemengd huwen en dat de stijging na 1957 door een vermindering van die weerstand veroorzaakt wordt? Het gaat hier om de functionering van de kerkelijke groepering als sociaal systeem. Destijds hebben we in dit verband als belangrijke factoren genoemd het convivium, de verzuiling, de kerksheid, de leer van de kerk en de persoonlijke overtuiging. W e hebben toen de mogelijkheid geopperd dat deze factoren in de loop van de tijd in betekenis zijn toegenomen en daarbij herinnerd aan de uitspraak van Kruijt (uit het jaar 1957!) dat het bestaan van een aantal gesloten, levensbeschouwelijke groepen thans meer algemeen is dan vroeger en sterker het leven van alle dag beïnvloedt.5) Nu zijn er allerlei aanwijzingen dat juist op dit punt in het laatste decennium grote veranderingen zijn opgetreden. Verschillende van de zojuist genoemde factoren nemen in betekenis af. Zo wordt allerwege geconstateerd dat de kerksheid en meer in het algemeen de participatie aan het kerkelijk leven de laatste jaren duidelijk af neemt6) en is er vermoedelijk ook sprake van een ontzuiling, niet alleen in de zin van een geringer wordende verzuilingsmentaliteit, maar ook van een afnemend verzuild gedrag. Terwijl zich in de leer van de kerk met betrekking tot het gemengde huwelijk mede onder invloed van de grotere openheid van de kerken ten opzichte van elkaar bij de verschillende groeperingen ook veranderingen voordoen. Voor zover deze en dergelijke factoren dus van belang zijn voor de frequentie van het gemengd huwen en in het verleden een daling in die frequentie hebben bewerk 4) B. van Leeuwen: Het gemengde huwelijk (Assen 1959), met name p en G. Dekker t.a.p., met name p ) J. P. Kruijt: Levensbeschouwing en groepssolidariteit in Nederland. In: Sociologisch Jaarboek X I (Leiden 1957), p ) vgl. b.v. Sociologische Gids 15e jrg. nr. 4 en de publikatie God in Nederland (Amsterdam 1967). 36
5 stelligd, zouden ze nu in hun verminderde werking een verklaring voor de geconstateerde stijging kunnen zijn. Uiteraard is dit nog niet meer dan een hypothese, maar het lijkt toch niet onwaarschijnlijk dat we hiermee op het goede spoor zitten.7) Daarmee is dan tevens het belang van de frequentie van het gemengde huwelijk duidelijk. Deze frequentie zou nl. een indicatie kunnen zijn van de veranderingen die zich thans binnen en tussen de kerkelijke groeperingen voltrekken en zou ons daarmee één van de mogelijkheden bieden om die veranderingen te bestuderen. 7) Van belang is in dit verband ook het door Van Leeuwen geconstateerde feit (in het genoemde artikel in Katholiek Archief) dat tussen 1958 en 1964 in elk type gemengde huwelijken het percentage kinderen dat niet tot een kerk gerekend wordt gestegen is, hetgeen op een grotere indifferentie ten opzichte van de kerk kan wijzen. 37
Kerncijfers uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland. Memorandum no februari 2002
Kerncijfers 2000 uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Memorandum no. 321 - februari 2002 Jolanda Massaar-Remmerswaal dr. Ton Bernts KASKI beleidsonderzoek naar
Nadere informatieDemografische trends binnen de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt): Een analyse van de ontwikkelingen van de ledentallen van de GKv
Trendanalyse GKv, drs. M.J. Wijma, Praktijkcentrum, Zwolle, mei 216. Demografische trends binnen de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt): Een analyse van de ontwikkelingen van de ledentallen van de GKv Auteur:
Nadere informatieBijna de helft van de geweldsmisdrijven wordt in de openbare ruimte gepleegd / foto: Inge van Mill.
Bijna de helft van de geweldsmisdrijven wordt in de openbare ruimte gepleegd / foto: Inge van Mill. secondant #2 april 2009 7 Geweldsdelicten tussen - Daling van geweld komt niet uit de verf Crimi-trends
Nadere informatieSamenwoonrelaties stabieler
Anouschka van der Meulen en Arie de Graaf Op 1 januari 25 telde Nederland bijna 75 duizend paren die niet-gehuwd samenwonen. Ten opzichte van 1995 is dit aantal met bijna 45 procent toegenomen. Van de
Nadere informatie4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1
4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1 4.1 Het prestige van de kerken De kerken zijn niet meer de gezaghebbende instanties van vroeger. Dat is niet alleen zo in Nederland. Zelfs in uitgesproken godsdienstige
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatieGebruik jeugdhulp in Drenthe: 2016 vergeleken met 2015
Gebruik jeugdhulp in Drenthe: 2016 vergeleken met 2015 In 2015 is de jeugdhulp overgegaan naar de gemeenten. Om deze transitie goed te kunnen monitoren verstrekken gemeenten en jeugdhulp aanbieders gegevens
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatieOpgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst?
Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst? 1 maximumscore 2 maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk beargumenteerd met behulp van kernconcept sociale cohesie 1 maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk
Nadere informatieWoningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten
Auteur: Bert Bunschoten Centraal Bureau voor de Statistiek Telefoon: (070) 337 42 09 E-mail: bbnn@cbs.nl Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten Geleidelijk worden er meer woningen gebouwd
Nadere informatieFiguur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Prognose aantal leerlingen (index: 2011 = 100) (index: 2016 = 100)
Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is tussen 2011 en 2015 gedaald. In de provincie Limburg nam het aantal leerlingen in deze periode het sterkst af. In het voortgezet onderwijs is het aantal leerlingen
Nadere informatieGrootste stijging aantal nieuwe WIA-uitkering in het hoger beroepsonderwijs
Langdurig zieke werknemers die in aanmerking komen voor een uitkering op grond van arbeidsongeschiktheid vielen voorheen onder de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). Op 1 januari 2006 maakte
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-245 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatieKerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2014
Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2014 Rapport nr. 641, september 2015 drs. Joris Kregting Jolanda Massaar-Remmerswaal Inhoudsopgave Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2014 4 1 Toelichting 7 2 Aantal katholieken,
Nadere informatieFiguur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Ontwikkeling aantal leerlingen 2009-2013 1 (index: 2009 = 100) 2014-2019 (index: 2014 = 100)
Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is tussen 2010 en 2014 gedaald. In de provincie Limburg nam het aantal leerlingen in deze periode het sterkst af. In het voortgezet onderwijs is het aantal leerlingen
Nadere informatieCijfers. Kerkbalans 2014
Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Cijfers Kerkbalans 2014 Mr. J.L.W.M. Zuijdwijk R.-K. Economencollege Inleiding In 2016 wordt voor de 43 e maal de landelijke actie Kerkbalans gehouden. Aan
Nadere informatieBeroepsbevolking 2005
Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel
Nadere informatieSteeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs
Nadere informatieKerncijfers uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland. Rapport nr. 561 oktober 2007
Kerncijfers 2006 uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Rapport nr. 561 oktober 2007 Jolanda Massaar- Remmerswaal dr. Ton Bernts KASKI onderzoek en advies over
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Daling bijstand en WW neemt af. Ruim 300 duizend bijstandsuitkeringen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-075 17 april 2002 9.30 uur Daling bijstand en WW neemt af Het aantal bijstands- en WW-uitkeringen is in de tweede helft van 2001 verder afgenomen. Dit
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-248 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatieAnalyse instroom
Instroomontwikkeling 2016 2017 In 2016 was er een instroomtoename van 5,5% bij de hbo-bachelor- en ad-opleidingen, opgebouwd uit: Een toename van de directe doorstroom vanuit havo, mbo en vwo met 1,0%
Nadere informatie18 Statistische Jaarbrief 2015. van de Protestantse Kerk in Nederland
18 Statistische Jaarbrief 2015 van de Protestantse Kerk in Nederland Expertisecentrum Protestantse Kerk, 23 april 2015 Statistische Jaarbrief 2015 Protestantse Kerk in Nederland Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatie2. Groei allochtone bevolking fors minder
2. Groei allochtone bevolking fors minder In 23 is het aantal niet-westerse allochtonen met 46 duizend personen toegenomen, 19 duizend minder dan een jaar eerder. De verminderde groei vond vooral plaats
Nadere informatieCBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen
CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.
Nadere informatieStatistisch Jaarboek 2008
67 5 68 Onderwijs Meer rooms-katholiek basis, minder openbaar basis Het aantal basisscholen is de laatste jaren ongewijzigd gebleven. Op 1 oktober 2007 telde Hengelo 27 basisscholen, bestaande uit 9 openbare,
Nadere informatieDe Schuivende Achterban van de Nederlandse Publieke Omroep
De Schuivende Achterban van de Nederlandse Publieke Omroep Ruben Konig, Jo Bardoel, Koos Nuijten & Saskia Borger Radb Universiteit Nijmegen Universiteit van Amsterdam NHTV internationale hogeschool Breda
Nadere informatieDe effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs
De effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs Modus Inleiding Carlien de Witt Hamer In dit artikel worden de effecten beschreven die de demografische ontwikkelingen van de periode 1997-2001
Nadere informatieRESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018
RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018 Willemstad, september 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Investeringsbelemmeringen Vertrouwen in de economie... 4 Vertrouwen in de toekomst... 5 Perceptie investeringsklimaat...
Nadere informatieHuishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten
Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna
Nadere informatieAnalyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen
Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Aanmelding voor opleidingen tot vo docent steeds vroeger, pabo trekt steeds minder late aanmelders juni 2009 Inleiding Om de (toekomstige) leraartekorten
Nadere informatieBekendheid Norm Gezond Bewegen
Bewonersonderzoek 2013 gemeente Deventer onderdeel Sport Nationale Norm Gezond Bewegen De Nationale Norm Gezond Bewegen is in 2013 bij 55% van de Deventenaren bekend. Dit percentage was in 2011 licht hoger
Nadere informatieDemografische ontwikkelingen in Curaçao in 2015
Demografische ontwikkelingen in Curaçao in 2015 Menno ter Bals Inleiding Bij het bevolkingsregister van Curaçao 1 worden geboortes, sterftes, binnenlandse en buitenlandse verhuizingen (migraties) en huwelijken
Nadere informatieEerste Resultaten Arbeidskrachtenonderzoek 2002 EERSTE RESULTATEN ARBEIDSKRACHTEN ONDERZOEK CURAÇAO 2002
EERSTE RESULTATEN ARBEIDSKRACHTEN ONDERZOEK CURAÇAO 2002 1 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Samenvatting 4 Bonaire 4 Curacao 4 Methodologie 4 Definities 5 Bonaire 6 I Werkenden 8 I.1 Geslacht 8 I.2 Leeftijd 9
Nadere informatieArtikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas
Artikelen Huishoudensprognose 2 25: belangrijkste uitkomsten Maarten Alders en Han Nicolaas Het aantal huishoudens neemt de komende jaren toe, van 7,1 miljoen in 25 tot 8,1 miljoen in 25. Dit blijkt uit
Nadere informatieGebruik jeugdhulp in Groningen: 2016 vergeleken met 2015
Gebruik jeugdhulp in Groningen: 2016 vergeleken met 2015 In 2015 is de jeugdhulp overgegaan naar de gemeenten. Om deze transitie goed te kunnen monitoren verstrekken gemeenten en jeugdhulp aanbieders gegevens
Nadere informatie5. Onderwijs en schoolkleur
5. Onderwijs en schoolkleur Niet-westerse allochtonen verlaten het Nederlandse onderwijssysteem gemiddeld met een lager onderwijsniveau dan autochtone leerlingen. Al in het basisonderwijs lopen allochtone
Nadere informatie5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief
5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking
Nadere informatieCijfers. Kerkbalans 2016
Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Cijfers Kerkbalans 2016 Mr. J.L.W.M. Zuijdwijk R.-K. Economencollege Inleiding In 2018 wordt voor de 45 e maal de landelijke actie Kerkbalans gehouden. Aan
Nadere informatieMarriages and births in the Netherlands/nl
Marriages and births in the Netherlands/nl Statistics Explained Waarom nog trouwen? Burgerlijke staat en geboortes in Nederland Tekst: Lydia Geijtenbeek - Centraal Bureau voor de Statistiek. Gegevens geëxtraheerd
Nadere informatieScholen in de Randstad sterk gekleurd
Scholen in de Randstad sterk gekleurd Marijke Hartgers Autochtone en niet-westers allochtone leerlingen zijn niet gelijk over de Nederlandse schoolvestigingen verdeeld. Dat komt vooral doordat niet-westerse
Nadere informatiePartnerkeuze van allochtonen
Mila van Huis Het merendeel van de Turken en Marokkanen in Nederland kiest een partner uit de eigen herkomstgroep. Een deel van deze partners komt hierbij over uit het land van herkomst. Anders dan bij
Nadere informatieICT Barometer 26 april 2005. Inhoud. ICT-conjunctuur. ICT-bestedingen. ICT-projecten
Ernst & Young ICT Leadership Resultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en resultaten ICT-projecten Jaargang 5 26 2005 ICTbarometer ICT Barometer 26 2005 Inhoud ICT-conjunctuur ICT-bestedingen
Nadere informatieOpgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst?
Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst? Bij deze opgave horen tekst 1 en 2 en de tabellen 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding In Nederland zijn ruim 4 miljoen mensen actief in het vrijwilligerswerk.
Nadere informatieWerkgelegenheidsonderzoek 2011
Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Provincie Groningen Drs. Eelco Westerhof
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-244 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatiex Verandering t.o.v. voorgaand jaar Totaal
Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in 22 Cees Maas De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in 22 laten geen gunstig beeld zien. De werkgelegenheid nam nog wel toe, maar de groei was veel kleiner dan in voorafgaande
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor Q3 2018
Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud De economie zit duidelijk in de lift. Na eerdere positieve berichten over de groeiende omvang van het Nederlandse bedrijfsleven, blijkt ook uit deze Graydon
Nadere informatieGemengd Amsterdam * in cijfers*
Gemengd Amsterdam * in cijfers* Tekst: Leen Sterckx voor LovingDay.NL Gegevens: O + S Amsterdam, bewerking Annika Smits Voor de viering van Loving Day 2014 op 12 juni a.s. in de Balie in Amsterdam, dat
Nadere informatieKerncijfers uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland. Memorandum nr. 325 september 2002
Kerncijfers 2001 uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Memorandum nr. 325 september 2002 Jolanda Massaar-Remmerswaal dr. Ton Bernts drs. Joris Kregting KASKI
Nadere informatieOntwikkeling leerlingaantallen
Ontwikkeling leerlingaantallen Elk jaar wordt op 1 oktober het leerlingaantal van elke basisschool geregistreerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (). Op basis van deze leerlingtelling wordt de bekostiging
Nadere informatieOntwikkeling van misdrijven in Amersfoort 2003-2013
Ontwikkeling van misdrijven in Amersfoort 2003-2013 Gemeente Amersfoort Ben van de Burgwal januari 2014 In 2013 registreerde de politie voor Amersfoort 10.249 misdrijven. Het aantal misdrijven is sinds
Nadere informatieStefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER
Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER Inhoud Inleiding... 3 Demografie... 4 Wonen... 7 Bronvermelding... 8 Inleiding In 2011 ging het experiment Duurzame beschermde dorpsgezichten
Nadere informatieNiet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald
7. Vaker werkloos In is de arbeidsdeelname van niet-westerse allochtonen gedaald. De arbeidsdeelname onder rs is relatief hoog, zes van de tien hebben een baan. Daarentegen werkten in slechts vier van
Nadere informatieDecember 2014 Betalen aan de kassa 2013
December 2014 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Uitkomsten DNB/Betaalvereniging Nederland onderzoek naar het gebruik van contant geld en de pinpas in Nederland
Nadere informatieArtikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen
Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal
Nadere informatieMarktontwikkeling koopwoningen
7 0,0 0, 0,20 0, 0,10 0,05 0,00 16 201 Het dieptepunt voorbij In 2012 werd de Amsterdamse woningmarkt hard geraakt door de Europese Schuldencrisis. De Amsterdamse woningmarkt verloor in 2012 in toenemende
Nadere informatie2011/5 De (in)stabiliteit van huwelijken in België
2011/5 De (in)stabiliteit van huwelijken in België Martine Corijn D/2011/3241/020 Inleiding Het dalende aantal huwelijken en het stijgende aantal echtscheidingen maakt dat langdurende huwelijken soms minder
Nadere informatieResultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015
Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Nationaal Kiezers Onderzoek
Centraal Bureau voor de Statistiek Nationaal Kiezers Onderzoek 00 VOOR U GAAT INVULLEN... AANWIJZINGEN VOOR HET INVULLEN VAN DE VRAGENLIJST Bij de meeste vragen in de vragenlijst kunt u het antwoord dat
Nadere informatieBrussels Observatorium voor de Werkgelegenheid
Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Juli 2013 De evolutie van de werkende beroepsbevolking te Brussel van demografische invloeden tot structurele veranderingen van de tewerkstelling Het afgelopen
Nadere informatieAanbod (Bron: Kind en Gezin, 1/7/2013)... 2 Evolutie 2008-2013... 8 Nood aan kinderopvang... 10
Inhoud Aanbod (Bron: Kind en Gezin, 1/7/2013)... 2 Evolutie 2008-2013... 8 Nood aan kinderopvang... 10 Aanbod (Bron: Kind en Gezin, 1/7/2013) BOKDV IBO KDV LODIB LODIV VOP ZBO ZKDV ZOO dvo vest Eindtotaal
Nadere informatie8. Werken en werkloos zijn
8. Werken en werkloos zijn In 22 is de arbeidsdeelname van allochtonen niet meer verder gestegen. Onder autochtonen is het aantal personen met werk nog wel licht toegenomen. De arbeidsdeelname onder Surinamers,
Nadere informatiePersbericht. Gevoelens van onveiligheid iets verminderd. Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-015 1 maart 2012 9.30 uur Gevoelens van onveiligheid iets verminderd Minder Nederlanders voelen zich onveilig Slachtofferschap veel voorkomende criminaliteit
Nadere informatieSterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen
Carel Harmsen en Joop Garssen Terwijl het aantal huishoudens met kinderen in de afgelopen vijf jaar vrijwel constant bleef, is het aantal eenouderhuishoudens sterk toegenomen. Vooral onder Turken en Marokkanen
Nadere informatieStatistisch Jaarboek 2003. onderwijs
67 5 68 Onderwijs Basis: meer leerlingen, rooms-katholiek het grootst Op 1 oktober 2002 telde Hengelo 28 basisscholen bestaande uit 10 openbare, 10 rooms-katholieke, 5 protestants-christelijke, 1 gereformeerde
Nadere informatieStatistisch Bulletin. Jaargang 70 2014 47
Statistisch Bulletin Jaargang 70 2014 47 20 november 2014 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Iets meer banen en vacatures in het derde kwartaal 3 Werkloze beroepsbevolking 4 2. Macro-economie 5 Koerswaarde
Nadere informatieOnderzoek naar verandering in gebruik sociale media onder jongeren uit de gereformeerde gezindte Rapportage, april 2016
Onderzoek naar verandering in gebruik sociale media onder jongeren uit de gereformeerde gezindte Rapportage, april 16 1 Inleiding en verantwoording Het lectoraat Nieuwe media in vorming en onderwijs aan
Nadere informatieDe huishoudens in Groningen worden steeds kleiner
De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner In Nederland is een trend zichtbaar naar steeds kleinere families, ook wel de verdunning van huishoudens genoemd. Niet het aantal huishoudens neemt af,
Nadere informatieCijfers. Kerkbalans 2015
Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Cijfers Kerkbalans 2015 Mr. J.L.W.M. Zuijdwijk R.-K. Economencollege Inleiding In 2017 wordt voor de 44 e maal de landelijke actie Kerkbalans gehouden. Aan
Nadere informatie10. Veel ouderen in de bijstand
10. Veel ouderen in de bijstand Niet-westerse allochtonen ontvangen 2,5 keer zo vaak een uitkering als autochtonen. Ze hebben het vaakst een bijstandsuitkering. Verder was eind 2002 bijna de helft van
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-246 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquête jaar 2017
Willemstad, april 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Investeringsbelemmeringen... 3 Vertrouwen in de economie... 4 Vertrouwen in de toekomst... 5 Perceptie investeringsklimaat... 6 Conjunctuurindex... 7
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-243 Datum Juli 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatieConcentratie allochtonen toegenomen
Jan Latten 1), Han Nicolaas 2) en Karin Wittebrood 3) Niet-westerse wonen vanouds geconcentreerd in het westen van Nederland. Daarbinnen zijn ze geconcentreerd in de vier grote steden. In 4 bestond procent
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen
Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 2014
Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-247 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese
Nadere informatieStudenten aan lerarenopleidingen
Studenten aan lerarenopleidingen Factsheet januari 219 In de afgelopen vijf jaar is het aantal Amsterdamse studenten dat een lerarenopleiding volgt met ruim 9% afgenomen. Deze daling is het sterkst voor
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025
Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O Research
Nadere informatieHuishoudensprognose : ontwikkelingen naar type en grootte
Huishoudensprognose 5: ontwikkelingen naar type en grootte Andries de Jong Het aantal huishoudens neemt de komende decennia fors toe, van 6,9 miljoen in naar 8, miljoen in 5. Deze groei wordt vooral bepaald
Nadere informatieTrouwen en scheiden in tijden van voor- en tegenspoed
dem s Jaargang 8 Mei ISSN 69-47 Een uitgave van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving inhoud Trouwen en scheiden in tijden van voor- en tegenspoed
Nadere informatie5. CONCLUSIES. 5.1 Overlast
5. CONCLUSIES In dit afsluitende hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies besproken. Achtereenvolgens komen de overlast, de criminaliteit en de veiligheidsbeleving aan bod. Aan de 56 buurtbewoners
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof
Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieStadsmonitor. -thema Openbare Ruimte-
Stadsmonitor -thema Openbare Ruimte- Modules Samenvatting 1 Beeldkwaliteit stad 2 Beeld van openbare ruimte in buurt 4 Onderhoud openbare ruimte 10 Bronnen 19 Datum: februari 2016 Gemeente Nijmegen Onderzoek
Nadere informatieKerncijfers uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland. Rapport nr. 581 november 2008
Kerncijfers 2007 uit de kerkelijke statistiek van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland Rapport nr. 581 november 2008 Jolanda Massaar- Remmerswaal drs. Joris Kregting Kaski onderzoek en advies
Nadere informatieWerkgelegenheidsonderzoek 2010
2010 pr ov i nc i e g r oni ng e n Wer kgel egenhei dsonder zoek Eenanal ysevandeont wi kkel i ngen i ndewer kgel egenhei di nde pr ovi nci egr oni ngen Werkgelegenheidsonderzoek 2010 Werkgelegenheidsonderzoek
Nadere informatieStatistisch Bulletin. Jaargang
Statistisch Bulletin Jaargang 72 2016 17 28 april 2016 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Werkloosheid daalt 3 Werkloze beroepsbevolking 1) (12) 4 2. Inkomen en bestedingen 5 Consumentenvertrouwen
Nadere informatieOntwikkelingen op de agrarische grondmarkt tot 1 juli 2003.
Ontwikkelingen op de agrarische grondmarkt tot 1 juli 2003. In deze notitie wordt een beeld geschetst van de ontwikkelingen op de agrarische grondmarkt. De notitie is als volgt ingedeeld: 1. Samenvatting.
Nadere informatieTabellen uit de positionpaper, opgesteld in opdracht min OCW, januari 2014
1 Tabellen uit de positionpaper, opgesteld in opdracht min OCW, januari 2014 De meeste relevante tabellen met betrekking tot partneralimentatie zijn uit de positionpaper 1. Persoonlijk bruto inkomen Tabel
Nadere informatieGeloven binnen en buiten verband
Geloven binnen en buiten verband Joep de Hart Bijlagen Bijlage bij hoofdstuk 2... 1 Bijlage bij hoofdstuk 3...2 Bijlage bij hoofdstuk 4... 8 Bijlage bij hoofdstuk 2 Tabel B2.1 Deelname aan seculier vrijwilligerswerk,
Nadere informatieWERKGELEGENHEIDSBAROMETER TWEEDE KWARTAAL 2015
INDICATOREN VOOR WERKGELEGENHEIDSREALISATIE EN -VERWACHTINGEN, 2009-2015 In de Arbeidsmarktmonitor Metalektro wordt viermaal per jaar aan metalektrobedrijven gevraagd terug te blikken op de werkgelegenheidsontwikkelingen
Nadere informatieNationaal Kiezersonderzoek Vraagteksten PAPI (1 e golf) Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie Sociale en Ruimtelijke Statistieken
Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie Sociale en Ruimtelijke Statistieken Nationaal Kiezersonderzoek 2006 Vraagteksten PAPI (1 e golf) versie 2.0 Opgesteld door : Frank Engelen Projectnummer : 205416
Nadere informatieFactsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014
Nummer 6 juni 2014 Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014 Factsheet Ondanks eerste tekenen dat de economie weer aantrekt blijft de werkloosheid. Negen procent van de Amsterdamse beroepsbevolking is werkloos
Nadere informatiebedrijven Hoeveel jonge bedrijven hebben geïnvesteerd? Waarin hebben de bedrijven geïnvesteerd?
Minirapportage: Het investeringsgedrag van jonge bedrijven inlichtingen: drs. A. Bruins datum: augustus 03 bestelnummer: M0306 Voor bedrijven die de startfase zijn doorgekomen - zogenaamde jonge bedrijven
Nadere informatieOverzicht uitgeschreven huisartsen NIVEL Lud van der Velden Daniël van Hassel Ronald Batenburg
Overzicht uitgeschreven huisartsen 1990-2015 NIVEL Lud van der Velden Daniël van Hassel Ronald Batenburg ISBN 978-94-6122-424-8 http://www.nivel.nl nivel@nivel.nl Telefoon 030 2 729 700 Fax 030 2 729 729
Nadere informatieDemografische ontwikkelingen
DEEL 2.4 INFORMATIE Demografische ontwikkelingen: - Ontwikkeling inwonersaantallen; - Ontwikkeling migratiestromen; - Ontwikkeling huishoudens; - Prognoses en huishoudens; - Ontgroening en vergrijzing;
Nadere informatieKerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2011
Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2011 Rapport nr. 625, oktober 2012 drs. Joris Kregting Jolanda Massaar-Remmerswaal Inhoudsopgave Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2011 4 1 Toelichting 7 2 Aantal katholieken
Nadere informatieBundeling werken in nationale bundelingsgebieden,
Bundeling werken in nationale bundelingsgebieden, 2000 2008 Indicator 20 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u
Nadere informatieWonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen
Arie de Graaf en Suzanne Loozen In 25 telde Nederland 4,2 miljoen personen van 18 jaar of ouder die zonder partner woonden. Eén op de drie volwassenen woont dus niet samen met een partner. Tussen 1995
Nadere informatieDemografische gegevens ouderen
In dit hoofdstuk worden de demografische gegevens van de doelgroep ouderen beschreven. We spreken hier van ouderen indien personen 55 jaar of ouder zijn. Dit omdat gezondheidsproblemen met name vanaf die
Nadere informatie