VDL GROEP JAARVERSLAG 2013

Transcriptie

1 VDL GROEP JAARVERSLAG 2013

2

3 VDL GROEP JAARVERSLAG 2013 VDL Groep bv Hoevenweg AW Eindhoven, Nederland Telefoon +31 (0) Fax +31 (0) info@vdlgroep.com

4 INHOUD 3 Kerncijfers 4 Profiel 5 Groepsschema 7 Verslag van de Directie 39 Bericht van de Raad van Commissarissen 40 Controleverklaring 41 Werkmaatschappijen 53 Jaarrekening

5 KERNCIJFERS (x euro) Gecombineerde omzet Geconsolideerde omzet Bedrijfsresultaat Winst voor belastingen Winst voor belasting / omzet 5,4% 4,3% 4,9% 6,6% 2,2% Nettowinst Nettowinst / omzet 4,9% 3,2% 3,8% 5,2% 1,6% Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa Cashflow (Des)investeringen materiële vaste activa Garantievermogen Totaal vermogen Garantievermogen / totaal vermogen 61,8% 56,2% 54,4% 52,8% 50,3% Nettowinst / eigen vermogen 10,4% 7,2% 11,5% 14,3% 3,9% Medewerk(st)ers per 31 december

6 PROFIEL VDL GROEP VDL Groep is een internationale, industriële onderneming die zich toelegt op de ontwikkeling, productie en verkoop van halffabricaten, bussen en eindproducten en de assemblage van personenauto s. Vanuit het hoofdkantoor in Eindhoven begeleidt zij haar werkmaatschappijen die zelfstandig functioneren en resultaatverantwoordelijk zijn. In 1953 werd met de oprichting van Metaalindustrie en Constructiewerkplaats P. van der Leegte de basis gelegd voor wat nu VDL Groep is. Door gerichte acquisities en autonome groei heeft dit familiebedrijf zich ontwikkeld tot een groep van inmiddels 83 werkmaatschappijen, verspreid over 19 landen en met medewerkers. In de toeleveringsbranche is VDL toonaangevend op het gebied van metaalbewerking, mechatronische systemen en modulebouw, kunststofverwerking en oppervlaktebehandeling. Onder de divisie autoassemblage valt het produceren van personenauto s voor derden. De busdivisie bestaat uit chassis & chassis modules, touringcars, openbaarvervoerbussen, mini- & midibussen, speciale voertuigen en gebruikte bussen. De divisie eindproducten is veelomvattend: veersystemen voor de trailer- en truckindustrie, warmte-, koel- en luchttechnische installaties, productieautomatiseringssystemen, installaties voor de olie, gas en petrochemische industrie, systemen voor de agrarische sector, zonnebanken, dakkoffers, containerhandlingsystemen, sigaren- en verpakkingsmachines, componenten voor bulkhandling en afzuiginstallaties en systemen voor explosie- en brandbeveiliging. Naast autonome groei streeft VDL Groep ook naar groei door acquisities. Zij is voortdurend op zoek naar verbetering van haar producten en productieprocessen. Een dergelijke visie vereist een aantal voorwaarden: een modern machinepark, huisvesting gebaseerd op een goede logistiek, een kritisch kwaliteitsbeleid en gedegen vakmanschap. VDL Groep investeert hierin en kan daardoor voldoen aan de door de klant gestelde eisen. VDL Groep heeft een vlakke organisatiestructuur met korte beleidslijnen. De bedrijfscultuur wordt gekenmerkt door de gemeenschappelijke VDL-filosofie van menselijke meerwaarde. Dit vormt de basis voor een hechte samenwerking tussen de bedrijven binnen de groep. 4

7 GROEPSSCHEMA VDL Groep VDL Nederland VDL Holding Belgium Toeleveringen Autoassemblage Bussen Eindproducten VD Leegte Metaal VDL Nedcar VDL Bus & Coach VDL Agrotech VDL Gereedschapmakerij VDL Bus Chassis VDL Industrial Products VDL TIM Hapert VDL Bus Modules VDL Steelweld VDS Technische Industrie VDL Bus Heerenveen VDL Steelweld UK VDL Laktechniek VDL Bus Venlo VDL Steelweld Deutschland VDL Belgium VDL Bus Roeselare VDL Steelweld Sweden VDL Technics VDL Bus Valkenswaard Hapro International VDL Kunststoffen VDL Bus & Coach Nederland VDL Klima Helmondse Metaal Industrie VDL Bus & Coach France Klima Warmtetechniek NSA Metaalindustrie VDL Bus & Coach Italia VDL Klima France NSA Apparatenbouw VDL Bus & Coach Belgium VDL KTI VDL MPC VDL Bus & Coach Polska VDL Delmas VDL Parree VDL Bus & Coach Deutschland VDL Containersystemen VDL Staalservice VDL Bus & Coach Suisse VDL Containersysteme VDL Lasindustrie VDL Bus & Coach Czech Republic VDL Weweler RPI Componenten VDL Bus & Coach South Africa (70%) Weweler-Colaert VDL Rotech VDL Bus & Coach Serbia VDL Weweler Parts VDL Systems VDL Bus & Coach Danmark Truck & Trailer Industry VDL Postma VDL Bus Center Nederland PMB-UVA International VDL Industrial Modules VDL Bus Center Deutschland VDL USA VDL Konings VDL Bus Center France VDL Middle East VDL Wientjes Roden VDL Busland VDL Wientjes Emmen VDL Bus & Coach Service FRY-ZHN VDL Services VDL Parts VDL Enabling Technologies Group APTS (70%) VDL ETG Eindhoven VDL ETG Research VDL ETG Projects VDL ETG T&D VDL ETG Almelo VDL ETG Singapore VDL ETG Suzhou VDL Network Supplies VDL Fibertech Industries 5

8 6

9 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Het was een opmerkelijk jaar voor VDL Groep. Begin 2013 waren de vooruitzichten nog wat onzeker, maar ieder kwartaal ging het beter en uiteindelijk heeft VDL op alle fronten hoger gescoord dan verwacht. En dat in het jaar waarin wij ons 60-jarig bestaan vierden. Verder was 2013 een relatief rustig jaar, een jaar waarin we pas op de plaats maakten. Geen grote overnames en geen zware crisismaatregelen. Bij VDL Nedcar in Born zijn we druk bezig geweest met het ombouwen van de fabriek en het installeren van de nieuwe productielijnen. In 2014 gaat het echt gebeuren. Dan komen alle medewerkers weer in dienst en hebben we zelfs extra mensen nodig. In juli 2014 vindt de officiële heropening van de fabriek van VDL Nedcar plaats en zal de eerste MINI van de band rollen. Financieel gezien was 2013 een goed jaar, zeker gezien de economische omstandigheden. De gecombineerde omzet is met 3% gestegen van 1,756 miljard euro in 2012 naar een recordniveau van 1,812 miljard euro in De geconsolideerde omzet is uitgekomen op 1,632 miljard euro, een marginale stijging ten opzichte van de 1,629 miljard euro in Het nettoresultaat daarentegen is fors gestegen van 57 miljoen euro in 2012 naar 89 miljoen euro in De belastingdruk in 2013 was lager, vanwege het voorziene fiscale verlies bij VDL Nedcar. Het resultaat over 2013 is het tweede beste resultaat uit onze geschiedenis geworden en dat is een prestatie waar wij trots op zijn. Het aantal medewerkers is ook gestegen: van eind 2012 naar een recordniveau van eind Deze groei van 5% is voor het grootste deel autonoom tot stand gebracht. En dat in tijden van toenemende werkloosheid. Door autonoom te groeien laten wij zien dat productie in Nederland en België nog steeds mogelijk is. Hierbij is echter een goed industriebeleid essentieel. Wij pleiten voor een gelijk speelveld in Europa. Dit is noodzakelijk om hier te kunnen blijven produceren. Goede kredietverlening, kredietverzekering, arbeidsflexibiliteit met een structurele deeltijd-ww en technische opleidingen zijn hierbij van groot belang. Niet alleen in Europa, maar ook in de wereld moeten we streven naar een gelijk speelveld. Veel landen in de wereld heffen invoerrechten, maar Europa blijft geloven in een vrije handelszone. We moeten onze handelspartners in de wereld echter op gelijke manier behandelen, zoals zij ons behandelen. Alleen dan kan de werkgelegenheid in de Europese Unie worden behouden en kunnen wij als één sterk blok in de wereldeconomie onze positie handhaven. 7

10 GECONSOLIDEERDE OMZET OMZET NETTORESULTAAT NETTORESULTAAT (in miljoenen (in euro) miljoenen euro) (in miljoenen (in euro) miljoenen euro) Omzet De gecombineerde omzet over 2013 is uitgekomen op 1,812 miljard euro. Ten opzichte van de 1,756 miljard euro in 2012 is dit een stijging van 3%. De onderlinge leveringen zijn toegenomen euro mln euro mln Gecombineerde omzet Onderlinge leveringen Geconsolideerde omzet De verhouding buitenlandse en binnenlandse omzet is gelijk gebleven, maar zal in 2014 veranderen ten gunste van de buitenlandse omzet, gezien de start van de productie bij VDL Nedcar voor onze klant BMW Group in Duitsland euro mln % euro mln % Buitenland Binnenland In 2013 hebben we wereldwijd buiten Nederland aan 118 landen producten geleverd. De buitenlandse omzet, verdeeld over de verschillende continenten, ziet er als volgt uit: Europa 867 miljoen euro (43 landen), Azië 132 miljoen euro (30 landen), Noord-Amerika 47 miljoen euro (2 landen), Zuid- en Midden-Amerika 34 miljoen euro (19 landen), Afrika 13 miljoen euro (22 landen) en Oceanië 3 miljoen euro (2 landen). Als we de omzet verdelen over de diverse landen zien we dat naast Nederland de ons omringende landen Duitsland, Groot-Brittannië en België onze grootste markten zijn. 8

11 OMZET PER LAND (in miljoenen euro) Nederland 536 Duitsland 308 Groot-Brittannië 178 België 79 Singapore 71 Zweden 66 Frankrijk 60 Verenigde Staten 46 Jamaica 24 Israël 23 Zwitserland 21 Noorwegen 20 Polen 19 Spanje 18 Italië 16 Tsjechië 12 Finland 10 Overig 125 Divisies Als we de gecombineerde omzet van VDL Groep opsplitsen naar de divisies toeleveringen, autoassemblage, bussen en eindproducten, blijkt dat alle divisies behalve de busdivisie hebben bijgedragen aan de groei euro mln % euro mln % Toeleveringen Autoassemblage Bussen Eindproducten Toeleveringen De omzet in de divisie toeleveringen is fractioneel gestegen: van 788 miljoen euro in 2012 naar 794 miljoen euro in Vanaf de tweede helft van 2013 zijn diverse markten zich gaan herstellen, zoals de semiconductor- en vrachtwagenindustrie, en liep de totale orderportefeuille op. Deze bedroeg eind miljoen euro, ten opzichte van 193 miljoen euro eind De divisie toeleveringen was in 2013 winstgevend. De omzet in de divisie toeleveringen is in het eerste kwartaal van 2014 met 11% gestegen: van 175 miljoen euro in het eerste kwartaal van 2013 naar 194 miljoen euro. De orderportefeuille in week 13 bedroeg 250 miljoen euro en is daarmee ook significant hoger dan in dezelfde week vorig jaar (211 miljoen euro). De voor deze divisie belangrijke semiconductorindustrie en automotive markt laten een stabiel beeld zien en de verwachtingen voor 2014 zijn goed te noemen. 9

12 TOELEVERINGEN Mechatronische systemen 54% Metaalbewerking 37% Kunststofverwerking 8% Oppervlaktebehandeling 1% euro mln % euro mln % Mechatronische systemen Metaalbewerking Kunststofverwerking Oppervlaktebehandeling Mechatronische systemen en modulebouw 2013 is voor de sector mechatronische systemen en modulebouw een stabiel jaar geweest met een geringe omzetstijging van 421 miljoen euro in 2012 naar 432 miljoen euro in De trends die zich in 2012 hadden aangediend, hebben zich in 2013 doorgezet. De wereldmarkt voor productieapparatuur voor halfgeleiders was 10% lager dan in Wij hebben ons marktaandeel echter weten te behouden door de ontwikkeling van een uitgebreider productaanbod aan bestaande klanten. In de markt voor medische diagnostische systemen hebben we onze positie verstevigd en in 2013 verdere groei laten zien. Voor 2014 zijn de verwachtingen positief. Zowel voor productieapparatuur voor halfgeleiders als voor LED wordt een groei verwacht en ook de eerste tekenen van een voorzichtig herstel in de markt voor productieapparatuur voor zonnecellen heeft zich aangediend. VDL heeft, om zich nog beter te positioneren in deze innovatieve markt, flink uitgebreid in onderzoek- en ontwikkelcapaciteit om zodoende onze expertise als maakpartner verder te optimaliseren. Dit betekent een verdergaande samenwerking met klanten op het gebied van research & development. Daartoe is inmiddels een eerste MoU (Memorandum of Understanding) getekend met onze klant ASML. Gezien de aantrekkende orderportefeuille verwachten we dat de omzet voor de sector mechatronische systemen en modulebouw in 2014 iets hoger zal uitkomen dan in

13 11

14 12

15 Metaalbewerking De omzet in de sector metaalbewerking is nagenoeg gelijk gebleven: van 296 miljoen euro in 2012 naar 290 miljoen euro in Het feit dat wij in vele takken van industrie aanwezig zijn, heeft ons goed geholpen. In de metaalbewerking is VDL onder andere actief in de automotive industrie, voedingsmiddelenindustrie, energiemarkt, telecom en afvalverwerkende industrie. Tevens worden steeds nieuwe markten aangeboord en nieuwe producten ontwikkeld die aansluiten bij het huidige productprogramma. In het afgelopen jaar hebben we weer geïnvesteerd in geavanceerde machines en productieprocessen verder geautomatiseerd en gerobotiseerd om onze internationale concurrentiepositie te behouden. De prijzen staan onverminderd onder druk en klanten verwachten een steeds kortere levertijd. Daarnaast wordt kwaliteit en flexibiliteit vereist. De VDL-bedrijven treden steeds vaker op als systeemleverancier, waarbij zij betrokken zijn bij het gehele traject van ontwerp en productie tot en met levering en onderhoud. Door samenwerking tussen de zusterbedrijven toont VDL hierin haar toegevoegde waarde. De orderportefeuille in de sector metaalbewerking is op dit moment goed gevuld. Ondanks de stijgende grondstofprijzen en een moeizaam herstel in sommige markten zijn de vooruitzichten voor 2014 overwegend positief en wordt een lichte groei verwacht. Kunststofverwerking De omzet in de kunststofsector is met 3% gestegen: van 63 miljoen euro in 2012 naar 65 miljoen euro in De automotive en medische industrie waren belangrijke markten in het afgelopen jaar. Vanwege de toenemende vraag naar complete en complexe samenstellingen en ook naar grotere producten hebben we weer geïnvesteerd in nieuwe spuitgietmachines, een geavanceerde freesmachine voor het uitfrezen van grote vacuümvormproducten en diverse robots voor verdere automatisering van het productieproces. De nieuwe technieken in mould labeling en in mould foil hebben zich afgelopen jaar goed bewezen en worden meegenomen in nieuwe ontwikkelingen. Door goed gebruik te maken van onze kennis op het gebied van 3D-design, mouldflow en FEM-sterkteberekeningen, kunnen klanten op maat bediend worden bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Automatisering gecombineerd met dit hoge kennisniveau zorgt ervoor dat wij als systeemleverancier kunnen optreden om complexe vraagstukken tot een goed einde te brengen. Voor de glas- en carbonvezelversterkte composieten is in 2013 onze positie op de medische markt verder versterkt en zijn hightech composietoplossingen gevonden voor nieuwe afzetgebieden zoals defensie, automotive, semiconductor en professional lighting. Verder hebben we geïnvesteerd in onder andere de grootste RTM pers van Europa. De orderportefeuille van de totale kunststofsector is momenteel redelijk goed gevuld. Ondanks de sterke stijging van de grondstofprijzen zijn de vooruitzichten voor 2014 redelijk positief en verwachten we een iets hogere omzet dan in

16 Oppervlaktebehandeling In de sector oppervlaktebehandeling is de omzet, zoals verwacht, licht gedaald: van 8 miljoen euro in 2012 naar 7 miljoen euro in Dit heeft onder andere te maken met het opstarten van diverse nieuwe projecten voor de Euro 6 trucks. Evenals voorgaande jaren hebben we ook in 2013 geïnvesteerd in ons machinepark en is de gelijkrichter van de kataforeselijn vervangen door een nieuwe computergestuurde uitvoering met een grotere capaciteit. De verwachtingen voor dit jaar zijn positief, ondanks het feit dat we toch een lichte terugval zien in de truckmarkt. Echter verwachten we dit ruimschoots te kunnen compenseren door het binnenhalen van nieuwe orders. Het eerste kwartaal 2014 laat een stijgende orderportefeuille zien en de verwachting is dat we in 2014 een lichte omzetstijging kunnen realiseren. Autoassemblage De divisie autoassemblage (VDL Nedcar te Born) heeft in 2013 voor 120 miljoen euro bijgedragen aan de omzet, ten opzichte van 70 miljoen euro in De aanloopkosten over 2013 zijn gecompenseerd met de daarvoor getroffen voorzieningen. Na het turbulente jaar 2012, waarin NedCar te Born door VDL Groep werd overgenomen, was 2013 een overgangsjaar voor deze onafhankelijke autoproducent. Vanaf juli 2014 gaat het bedrijf in opdracht van BMW Group de nieuwe MINI produceren. Ter voorbereiding hierop zijn begin 2013 ruim 300 medewerkers aan de slag gegaan met vele ingrijpende technische aanpassingen van de productiefaciliteiten in en om de fabriek. In de loop van 2013 is dat aantal opgelopen tot bijna 800 medewerkers. Uiterlijk op 1 januari 2015 zullen alle medewerkers weer terug kunnen keren naar VDL Nedcar. In de tussenliggende periode zijn velen van hen opgeleid, extern gedetacheerd (zowel lokaal, landelijk als internationaal) en arbeidsfit gehouden. In januari 2013 is het VDL Nedcar Servicecentrum in het leven geroepen om deze activiteiten te organiseren. Diverse overheids- en marktpartijen bieden daarbij zeer gewaardeerde ondersteuning. In het overgangsjaar 2013 produceerde VDL Nedcar geen auto s. De omzet werd vooral gevormd door de facturering van projectwerkzaamheden aan BMW. Deze werkzaamheden hielden verband met de voorbereiding van de productie van de MINI. Ook ontving VDL Nedcar inkomsten voor werkzaamheden van gedetacheerd personeel bij andere ondernemingen. Tot slot werden er op beperkte schaal persdelen voor derden geproduceerd. VDL Nedcar heeft in het eerste kwartaal van 2014 een omzet behaald van 178 miljoen euro ten opzichte van 26 miljoen euro in het eerste kwartaal vorig jaar. Tot nu toe verloopt alles volgens planning en zijn we positief gestemd. De fabriek en de productielijnen zijn zo goed als klaar. We hebben er het volste vertrouwen in dat in de tweede helft van dit jaar de productie naar verwachting zal verlopen en we voorzien een goed jaar voor VDL Nedcar euro mln % euro mln % Autoassemblage

17 Bussen In de busdivisie is de omzet gedaald van 431 miljoen euro in 2012 naar 391 miljoen euro in Ook de orderportefeuille daalde: van 156 miljoen euro naar 128 miljoen euro einde jaar. Er was nog steeds sprake van een enorme prijsdruk ten gevolge van de teruglopende markt in Europa en de invoer van voertuigen vanuit lagelonenlanden. Dit, samen met de hoge ontwikkelingskosten voor onder andere de omschakeling naar Euro 6 motoren, blijft drukken op het resultaat in deze divisie. Het jaar 2013 is dan ook wederom niet winstgevend afgesloten. Het aantal leveringen van VDL-producten is gedaald in vergelijking met 2012 en ons marktaandeel is hierdoor licht afgenomen. We kunnen nu echter voorzichtig stellen dat de daling in de West-Europese markt tot stilstand lijkt te komen was één van de moeilijkste jaren binnen de busdivisie en we verwachten dat 2014 een jaar van herstel wordt. In het afgelopen jaar zijn diverse organisatorische wijzigingen doorgevoerd die een efficiëntere, slagvaardigere busdivisie moeten opleveren. Al met al verwachten we voor 2014 een verbetering van het resultaat, onder andere door het afronden van de diverse Euro 6 projecten. Onze complete range aan voertuigen, voor zowel openbaar vervoer als tour, is in Euro 6 uitvoering aan de markt gepresenteerd. Tevens is er fors geïnvesteerd in hybride en elektrische systemen. Voor 2014 zal de focus liggen op het nog intensiever bewerken van zowel onze thuismarkten als de exportmarkten. Hierdoor verwachten we voor 2014 dat we op een hoger aantal leveringen dan in 2013 zullen uitkomen. Daarnaast blijven wij continu investeren in de ontwikkeling van een aantal nieuwe modellen. In het eerste kwartaal van 2014 is de omzet gedaald ten opzichte van het eerste kwartaal van 2013: van 112 miljoen euro naar 102 miljoen euro. De orderportefeuille is echter flink aan het stijgen: 138 miljoen euro in week 13 van 2013 en 190 miljoen euro dit jaar. Er lijkt sprake te zijn van een keerpunt naar een opgaande lijn. BUSSEN Touringcars 35% Openbaarvervoerbussen 26% Parts & services 15% Gebruikte bussen 11% Chassis & chassis modules 9% Mini- & midibussen 3% Hoogwaardig Openbaar Vervoer 1% 15

18 euro mln % euro mln % Touringcars Openbaarvervoerbussen Parts & services Gebruikte bussen Chassis & chassis modules Mini- & midibussen Hoogwaardig Openbaar Vervoer Touringcars In 2013 is in de sector touringcars zowel de omzet als het aantal afleveringen toegenomen. De omzet is gestegen van 128 miljoen euro naar 136 miljoen euro. Werden er in 2012 nog 557 touringcars afgeleverd, in 2013 waren dit er 561. De veranderde productmix heeft de omzet positief beïnvloed. Onze klanten, de touringcarbedrijven, hebben te maken met een moeizame markt en dit heeft zijn weerslag op hun investeringen. Tevens merken we bij hen nog enige terughoudendheid ten aanzien van de nieuwe Euro 6 technologie ten opzichte van de bewezen Euro 5 technologie. Om deze reden zagen we in het laatste kwartaal van 2013 wel een opleving in de orders voor Euro 5 touringcars. Met uitzondering van Frankrijk en Groot-Brittannië lag het totale marktvolume van touringcars in de meeste Europese landen in 2013 gelijk of lager dan in Het marktaandeel van VDL Bus & Coach in de West-Europese touringcarmarkt is in totaal licht gedaald: van 6,9% naar 6,7%. Dit wordt met name veroorzaakt door onze achterblijvende verkoopaantallen in Frankrijk en België. In landen zoals Groot- Brittannië en Zwitserland is ons marktaandeel juist gestegen. Verder heeft VDL Bus & Coach in 2013 een nieuw Futura model toegevoegd aan de tourfamilie, de Futura FMD2. Deze Futura wordt in de markt gezet als een rendabele allrounder, een voertuig dat zowel voor tour als intercity werk kan worden ingezet. De kernwaarden van ons productprogramma, een laag eigengewicht, laag brandstofverbruik, een hoge passagierscapaciteit, veel bagageruimte en een lage kilometerprijs, maken van de Futura FMD2 een uiterst rendabele investering voor de ondernemers. Inmiddels is een eerste grote serie verkocht, die in 2014 wordt uitgeleverd in Zweden. 16

19 17

20 18

21 Openbaarvervoerbussen De sector openbaarvervoerbussen heeft een matig jaar achter de rug met zowel een daling in omzet van 168 miljoen euro naar 102 miljoen euro, als in aantal afgeleverde bussen. In 2013 zijn er 526 voertuigen geleverd ten opzichte van 730 voertuigen in In een aantal landen heeft een beperkte aankoop van openbaarvervoerbussen plaatsgevonden als gevolg van bezuinigingen bij de overheid. De concurrentie is verhevigd en het blijkt moeilijk om de werkgelegenheid met betrekking tot bussen binnen Nederland en Vlaams-België te houden, vanwege toenemende prijsdruk in combinatie met aanbieders uit lagelonenlanden. Een groot aantal leveringen is te danken aan de Duitse markt, waarbij vele openbaarvervoerbedrijven voor VDL-producten hebben gekozen. Een voorbeeld hiervan is de stad Düsseldorf waaraan in voertuigen van het type Citea LLE zijn verkocht en geleverd. Daarnaast hebben diverse steden gekozen voor VDL-bussen, met name door het gunstige brandstofverbruik, lagere operationele kosten en lage emissie. Verder heeft VDL in Nederland ruim 100 stuks Citea LLE geleverd voor de concessie Twente. In het laatste kwartaal van 2013 hebben we tevens een mooie opdracht gekregen voor onze hoofdstad, in 2014 worden 23 stuks Citea SLFA geleverd. Deze gelede variant op de Citea SLF werd in 2013 door VDL geïntroduceerd. Ook in Scandinavië hebben we onze aanwezigheid verder versterkt; in Finland was VDL voor het tweede jaar op rij marktleider op het gebied van openbaarvervoerbussen. Ook buiten Europa zijn we in 2013 actief geweest. We hebben een groot deel van de order van 230 bussen aan Jamaica uitgeleverd, welke in 2014 geheel zal worden afgerond. Tevens is er een toezegging voor een vervolgorder van 200 bussen voor dit land en zijn we in gesprek met een aantal andere verre exportlanden. De Citea range is verder gecompleteerd met de introductie van diverse nieuwe modellen, waaronder de hierboven reeds vermelde Citea SLFA. Verder is tijdens de UITP beurs in Genève (Zwitserland) de VDL Citea Electric geïntroduceerd, waarbij de hoge mate van modulariteit van de Citea range resulteert in maatwerk voor de vervoerder. De Citea Electric is inzetbaar voor iedere specifieke lokale situatie. Onze belangrijke kernwaarden zoals lichtgewichtconstructie, optimale toegankelijkheid en comfort voor zowel passagiers als chauffeurs, zijn hierbij gewaarborgd. De reacties vanuit de markt zijn zeer positief en dit heeft geresulteerd in een aantal orders voor grote Europese steden. Parts & services 2013 was wederom een goed jaar voor de sector parts & services. De prijzen stonden weliswaar onder druk, maar we hebben toch een omzetverhoging gerealiseerd: 60 miljoen euro in 2013 ten opzichte van 57 miljoen euro in Dat is een mooie prestatie, aangezien de concurrentie enorm toeneemt in de busmarkt. VDL Parts krijgt steeds meer te maken met concurrentie van haar eigen leveranciers, de truckwereld, internetbedrijven en handelsondernemingen. De omzetstijging is met name te verklaren doordat VDL Bus & Coach bedrijven hun dienstverlening hebben uitgebreid met het afsluiten van reparatie- en onderhoudscontracten. Vooral voor de openbaarvervoersector in Nederland en Scandinavië zien we op dit gebied een omzetstijging en we merken dat deze trend zich ook voortzet in andere landen. 19

22 De export van VDL Parts is flink gegroeid, onder andere dankzij uitbreiding van ons verkoopnetwerk zal een jaar zijn waarin we onze performance en productportfolio verder zullen verfijnen en verbeteren, maar tevens gaan we onderzoeken hoe we onze verbreding van producten gaan uitrollen in de markt. Naast de reparatiewerkplaatsen bij onze afzonderlijke busbedrijven heeft onze gespecialiseerde reparatiewerkplaats VDL Busland ook een goed jaar achter de rug. Waar voorheen de openbaarvervoerbedrijven zelf het onderhoud uitvoerden, besteden ze dat nu steeds meer uit bij servicepunten van VDL. In 2013 zijn er in Nederland vier nieuwe werkplaatsen geopend. Op deze wijze kunnen we onze klanten nog beter en dichter bij huis van dienst zijn. Daarnaast zijn we, met de kennis en informatie die we hierdoor opdoen, nog beter in staat om ons eigen product verder te optimaliseren. De verwachtingen voor de gehele sector parts & services voor 2014 zijn positief. Gebruikte bussen De voor 2013 verwachte stabilisatie van de omzet heeft zich doorgezet. Met zelfs een lichte stijging van 39 miljoen euro in 2012 naar 41 miljoen euro in Het aantal verkochte bussen is fors gestegen van 606 naar 802. Hiervan zijn er 417 gebruikte stadsbussen en 385 tour-, mini- en midibussen. Om dit te bereiken zijn nieuwe afzetmarkten ontwikkeld in nauwe samenwerking met VDL Bus & Coach en onze professionele lokale agenten. De vraag naar Euro 5 voertuigen is gestegen als gevolg van de verscherpte wet- en regelgeving. Eind 2013 is wederom een groot aantal jonge, gebruikte stadsbussen binnengekomen. De uitdaging van VDL Bus Center voor het jaar 2014 zal liggen op het vlak van verdere uitbreiding van het bestaande netwerk en het ontwikkelen van nieuwe markten. We verwachten dat voor 2014 de omzet op een vergelijkbaar niveau zal liggen. Chassis & chassis modules Per 15 oktober 2013 heeft VDL Groep 19% van de aandelen in VDL Bus Chassis van PACCAR overgenomen. Daarmee is VDL Bus Chassis een 100% dochteronderneming van VDL Groep. De externe omzet van chassis- en modulebouwer VDL Bus Chassis is gestegen van 23 miljoen euro in 2012 naar 36 miljoen euro in Dit komt omdat de leveringen van modules aan opbouwers buiten VDL zijn toegenomen van 251 chassis in 2012 naar 586 in De afzet, gerealiseerd door leveringen aan zusterbedrijven binnen VDL Bus & Coach voor de bouw van complete voertuigen, is in 2013 afgenomen. Het totaal aantal geleverde modules is daardoor gedaald van in 2012 naar modules in De engineeringactiviteiten hebben in 2013 vooral in het teken gestaan van het verder optimaliseren van het productassortiment met modules met lagere emissiewaarden. In nauwe samenwerking met de andere bedrijven binnen VDL Bus & Coach zijn op het gebied van de motor- en aandrijftechniek verdere ontwikkelingen doorgevoerd op basis van de Euro 6 technologie. Naast het verminderen van de gebruikskosten per kilometer en het realiseren van lagere emissiewaarden, heeft de toepassing van alternatieve brandstoffen de aandacht gehad. Hierdoor is het assortiment aangevuld tot een volledige gamma van modules conform de nieuwste ontwikkelingen en milieueisen in de markt. In de komende jaren zullen de engineeringactiviteiten voornamelijk gericht zijn op verdere reductie van emissiewaarden en het verlagen van de operationele kosten van het voertuig. De verwachting is dat de omzet in 2014 op vergelijkbaar niveau zal liggen als in

23 21

24 22

25 Mini- & midibussen De omzet in de sector mini- & midibussen is gestegen van 11 miljoen euro in 2012 naar 12 miljoen euro in 2013 (inclusief politievoertuigen en schadeherstel). Het aantal geleverde voertuigen is gedaald van 162 in 2012 naar 132 in De focus die we de laatste jaren hebben gelegd op de MidCity en internationale tenders in de markt voor openbaar vervoer is doorgezet. We hebben diverse grote opdrachten gewonnen, waaronder een order voor 41 MidCity s voor openbaar vervoer in België. Deze order wordt in één keer in 2014 uitgeleverd, maar is voor een groot deel al in 2013 geproduceerd, waardoor het aantal geleverde voertuigen in 2013 wat lager was. Ons marktaandeel in Duitsland, België en de Scandinavische landen is zoals verwacht vergroot en we voorzien verdere stijging in Ook in Nederland zien we tekenen van herstel. De levering van politievoertuigen is minder geweest dan verwacht, maar het upgraden en aanpassen van bestaande voertuigen heeft de omzet positief beïnvloed. De omzet in de afdeling schadeherstel is in 2013 licht gestegen en voor deze afdeling kijken we, ondanks een dalende markt, overwegend positief naar de toekomst. De orderportefeuille van de totale sector mini- & midibussen is redelijk goed gevuld en voor 2014 verwachten we verdere groei. Hoogwaardig Openbaar Vervoer De omzet in de sector Hoogwaardig Openbaar Vervoer is gedaald van 5 miljoen euro in 2012 naar 4 miljoen euro in In Keulen en Amsterdam rijden inmiddels fuel cell voertuigen die geheel emissievrij rijden, dus zonder uitstoot. Het project in Haifa (Israël) van zes hybride Phileassen is in 2013 afgerond. In 2014 wordt de eerste Phileas van een serie van in totaal negen voertuigen in Rimini (Italië) geleverd. Eindproducten De omzet in de divisie eindproducten is met 9% gestegen, van 467 miljoen in 2012 naar 507 miljoen euro in Met name de sectoren productieautomatisering voor de personenwagenindustrie en veersystemen voor trailers en trucks hebben een goed jaar achter de rug. Het resultaat van de divisie eindproducten was positief. De orderportefeuille liep op, van 132 miljoen euro eind 2012 naar 282 miljoen euro eind De vooruitzichten voor de divisie eindproducten voor 2014 zijn goed. De gefactureerde omzet in het eerste kwartaal van 2014 bedroeg bijna 111 miljoen euro en dat is 20% lager dan in 2013 (138 miljoen euro). Maar dit geeft een vertekend beeld, doordat er in het eerste kwartaal van 2013 een voorschotnota zat van een grote klant in de sector productieautomatisering. Zonder deze voorschotnota is de omzet in het eerste kwartaal met 8% gestegen. De orderportefeuille is beduidend hoger dan een jaar geleden: 280 miljoen euro eind eerste kwartaal van dit jaar ten opzichte van 136 miljoen euro eind eerste kwartaal van Dit komt met name door het wisselende verloop van de orderintake in de sector productieautomatiseringssystemen. Maar ook als we dit buiten beschouwing laten, zien we nog een groei in orderportefeuille en voorzien we een mooi jaar voor de divisie eindproducten. 23

26 EINDPRODUCTEN Productieautomatiseringssystemen 37% Veersystemen 26% Warmtewisselaars 17% Sigaren- en verpakkingsmachines 5% Zonnebanken en dakkoffers 5% Systemen voor de agrarische sector 4% Containerhandlingsystemen 4% Systemen voor de industriële sector 2% euro mln % euro mln % Productieautomatiseringssystemen Veersystemen Warmtewisselaars Sigaren- en verpakkingsmachines Zonnebanken en dakkoffers Systemen voor de agrarische sector Containerhandlingsystemen Systemen voor de industriële sector Productieautomatiseringssystemen 2013 is een zeer succesvol jaar geweest voor productieautomatiseerder VDL Steelweld. De omzet is met 42% gestegen van 132 miljoen euro in 2012 naar 187 miljoen euro in Door grote opdrachten voor het leveren van productielijnen aan diverse autofabrieken van Jaguar, Landrover, Volvo, Ford en VDL Nedcar is deze recordomzet behaald. Hiermee zijn tientallen nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd in Breda, Barford (Groot-Brittannië), Keulen (Duitsland) en Arad (Roemenië). Ook buiten de automotive industrie zijn goede resultaten bereikt. De serieproductie van de eerder ontwikkelde AGV s (Automatisch Geleide Voertuigen) is in volle gang in samenwerking met een aantal VDL-zusterbedrijven. Tevens heeft de assemblagelijn voor het seriematig produceren van isolatiepanelen voor luchtbehandelingskasten goed gedraaid. De orderportefeuille voor 2014 is zeer goed gevuld en door de aanhoudende vraag naar productielijnen voor de carrosseriebouw zijn de verwachtingen voor 2014 uitstekend. In 2014 zal de focus vooral gericht zijn op het verder bouwen aan de relatie met onze klanten en het verder uitbouwen van de internationale organisatie. Daartoe is begin 2014 een vestiging in Zweden geopend. Vanzelfsprekend blijven we werken aan diverse productinnovaties en aan de ontwikkeling en optimalisatie van productiemethodes. 24

27 Veersystemen De totale omzet van deze sector is met 9% gestegen van 118 miljoen euro in 2012 naar 129 miljoen euro in Veersystemenfabrikant VDL Weweler heeft een Europees marktaandeel van bijna 40%. Binnen Europa is de afzet van veersystemen naar Duitsland het grootst. Om minder afhankelijk te zijn van de Europese markt is het bedrijf zeer actief in Noord-Amerika, Brazilië en Zuidoost-Azië, waar het marktaandeel nu nog beperkt is. In Noord-Amerika is luchtvering al de standaard, maar deze wijkt constructief volledig af van de Europese luchtveersystemen. De door VDL Weweler nieuw ontwikkelde modulaire systemen lijken uitermate geschikt voor deze markt. Om klanten in Zuidoost-Azië efficiënter te kunnen bedienen zijn we sinds maart 2014 in Thailand lokaal actief. De Belgische vestiging Weweler-Colaert heeft de vraag naar vervangingsonderdelen voor vrachtwagens opnieuw zien toenemen. In West- en Zuid-Europa nam de omzet met 10% toe. Ook in Oost-Europa werd het marktaandeel verder geconsolideerd en door verregaande marktbewerking, onder andere door samenwerking met nieuwe distributeurs, slaagden we erin onze afzet in Azië wederom te versterken. VDL Weweler Parts, leverancier van truck- en traileronderdelen en werkplaatsuitrustingen, heeft een goed jaar achter de rug. In 2013 is men voor de Nederlandse markt samenwerkingsverbanden aangegaan met externe partijen voor de levering van accu s, starters, dynamo s en elektrische kabelsystemen voor trucks en trailers. Vanwege de groei zal in 2014 het magazijnoppervlakte worden uitgebreid. Onze verkoopvestiging in Noorwegen, Truck & Trailer Industry, heeft een redelijk goed jaar achter de rug met een stabilisatie van de omzet. De waardedaling van de Noorse kroon ten opzichte van de euro heeft ons wel parten gespeeld. In 2013 werd verder gewerkt aan het opzetten van een servicenetwerk verspreid over Noorwegen om de klant nog beter te bedienen. De orderportefeuille van de totale sector veersystemen is goed gevuld en voor 2014 wordt een verdere groei verwacht. Warmtewisselaars 2013 was een lastig jaar voor de sector warmtewisselaars. De omzet daalde van 105 miljoen euro in 2012 naar 87 miljoen euro in Klanten van VDL Klima kregen nieuwe projecten moeilijk gefinancierd en de verwachting is dat hier op korte termijn geen verandering in gaat komen. Na enkele jaren van sterke groei, zien we nu een teruggang in projecten en orders voor de markt voor groene energieopwekking, zoals windenergie. Verwachting is dat het nog enige tijd zal gaan duren voordat hierin herstel plaatsvindt. Vanwege de bezuinigingen zijn overheidsstimuleringsprogramma s stopgezet en daarom is het voor de duurdere, innovatieve groene technologieën moeizaam concurreren met conventionele processen. In de scheepvaartsector is er wel sprake van een langzaam herstel. De olie- en gasmarkt heeft zich sterk ontwikkeld en de verwachtingen zijn goed. Zoals verwacht hebben ook VDL Delmas in Berlijn (Duitsland) en VDL KTI in Mol (België) een overwegend moeizaam jaar achter de rug. VDL Delmas had te kampen met moeilijke marktomstandigheden op het gebied van energieopwekking, vooral in de eerste helft van het jaar. Eind 2013 zagen we hierin een verbetering 25

28 optreden en is de orderportefeuille weer substantieel gestegen. In de petrochemische industrie ging het beter. Bij VDL KTI bleef de vraag naar speciale warmtewisselaars achter en de vertragingen met betrekking tot de productie van hoogspanningsmasten liepen verder op. In 2014 wordt een herstel verwacht in beide markten. De orderportefeuilles van beide bedrijven zijn goed gevuld. Naast levering aan bestaande markten zullen ook producten geleverd gaan worden aan China, Brazilië, Venezuela en de Verenigde Staten. De marktsituatie voor de sector warmtewisselaars wordt langzaam beter. We verwachten in 2014 op hetzelfde omzetniveau uit te komen als in Sigaren- en verpakkingsmachines Hoewel de omzet van PMB-UVA International licht is gedaald, van 29 miljoen euro in 2012 naar 27 miljoen euro in 2013, zijn we niet ontevreden over PMB-UVA International heeft weer diverse innovatieve concepten, functies en machines ontwikkeld met nieuwe mogelijkheden en lage operationele kosten. Door in te spelen op mondiale thema s zoals voedselveiligheid en hygiëne ontstaan nieuwe productmogelijkheden. Eigen ontwikkelde functionaliteiten voor de verpakkingsmachines worden onder licentie beschikbaar gesteld aan andere OEM-leveranciers. Deze strategie speelt al enkele jaren en is ook in 2013 doorgezet en uitgebreid. Dit draagt bij aan een kortere terugverdientijd van de ontwikkelingen. De gemiddelde seriegrootte van de te bouwen machines is, zoals in de voorgaande jaren, nog steeds behouden. Meer focus is komen te liggen op het verkorten van de doorlooptijd van een order om zo beter aan de klantvraag te kunnen voldoen. De positie als voorkeursleverancier bij diverse multinationals in het verpakkingsegment is voor PMB-UVA International belangrijk en geeft veel nieuwe kansen en uitdagingen. In 2013 hebben we voor dit segment onze markt verbreed naar andere disciplines en hebben we aan meer landen geleverd. In de sigarenmarkt is er een verschuiving opgetreden naar meer revisieactiviteiten. De machineverkopen bleven hier stabiel. De vooruitzichten voor de gehele sector sigaren- en verpakkingsmachines zijn voor 2014 positief. Zonnebanken en dakkoffers De omzet van Hapro International, producent van zonnebanken, autodakkoffers, fietsendragers en huidverbeteringsapparatuur, laat een geringe stijging zien van 25 miljoen euro in 2012 naar 26 miljoen euro in Deze omzetstijging is met name gerealiseerd in de markt voor autodakkoffers. Zowel de markt voor de professionele als de particuliere zonnebanken is stabiel gebleven. De verwachting is dat dit in 2014 ook zo zal blijven. Ondanks de eerste signalen van economisch herstel, heeft met name de detailhandel het nog erg zwaar. Dit zal effect hebben op de omzet van autodakkoffers en fietsendragers. De markt voor professionele zonnebanken blijft waarschijnlijk stabiel. De markt voor particuliere zonneapparatuur verwacht een lichte stijging. Al met al voorzien wij in 2014 nagenoeg hetzelfde omzetniveau als in Systemen voor de agrarische sector VDL Agrotech heeft een minder goed jaar achter de rug. De omzet is gedaald van 31 miljoen euro in 2012 naar 22 miljoen euro in De termijn waarbinnen de ombouw van legbatterijen naar alternatieve systemen moest zijn afgerond, is per 1 januari 2013 verstreken. Hierdoor werden er in Europa in 2013 minder voedersystemen van VDL Agrotech verkocht ten behoeve van deze alternatieve systemen, hetgeen van grote invloed is geweest op de omzet. Ook de projectenmarkt verliep moeizaam, voornamelijk in Oost- Europa. De Aziatische markt is zeer prijsgevoelig en gezien de koers van de euro is de omzet hier slechts licht toegenomen. De extra verkoopinspanningen van VDL Agrotech in het Midden-Oosten beginnen hun 26

29 27

30 28

31 vruchten af te werpen, maar deze activiteiten staan wel onder druk door de instabiele politieke situatie in veel landen in die regio. De verwachtingen voor 2014 zijn gematigd. De projectenmarkt is sterk afhankelijk van bancaire kredieten. Zowel de politieke instabiliteit als de valutaschommelingen kunnen van grote invloed zijn op investeringen in de agrarische sector. In 2014 zal de focus liggen op productinnovatie en een nog grotere geografische marktspreiding. Daarnaast zal VDL Agrotech in 2014 enkele nieuwe ontwikkelingen introduceren, waarmee in bestaande markten een meer concurrerend product kan worden aangeboden. Containerhandlingsystemen De omzet van VDL Containersystemen is in vergelijking met 2012 licht gestegen van 19 miljoen euro in 2012 naar 20 miljoen euro in De vrachtwagengerelateerde omzet van de bestaande producten, zoals haakarm-, portaalarm- en kabelsystemen, is constant gebleven. De verwachte groei is uitgebleven, vanwege tegenvallende orderinstroom uit de bouw- en afvalmarkt. De omzet van spreaders is wel gestegen door het realiseren van diverse nationale en internationale projecten. Bij deze projecten bleek onze kwaliteit en levertijd vaak doorslaggevend. De toevoeging van ons nieuwe product voor de havensector, de AGV s (Automatisch Geleide Voertuigen), heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de orderportefeuille. Een nieuwe grote order die we onlangs hebben binnengehaald, zorgt ervoor dat we tot ver in 2014 werk hebben aan deze producten. De totale orderportefeuille is mede daardoor zeer goed gevuld en wij zien het jaar dan ook positief tegemoet en verwachten een forse omzetgroei. Systemen voor de industriële sector 2013 was voor VDL Industrial Products een positief jaar. De omzet steeg van 8 miljoen euro in 2012 naar 9 miljoen euro in Het bedrijf richtte zich in 2013 op verbreding en verdieping van het productenpakket. Dit is onder andere uitgebreid met trilapparatuur en spiraalvijzeltransportsystemen voor de procesindustrie. Deze producten worden al jaren door VDL-zusterbedrijven geproduceerd, maar sinds 2013 door VDL Industrial Products actief in de stortgoedindustrie vermarkt. Voor 2014 wordt geen groei verwacht in de bouwgerelateerde sectoren, maar er liggen wel groeikansen in export en andere nationale markten zoals de voedingsmiddelen- en chemische industrie. Al met al verwachten we in 2014 een lichte groei. Nieuwe bedrijven Begin 2013 is het bedrijf VDL Bus & Coach Service FRY-ZHN opgericht. Dit bedrijf verricht onderhouden reparatiewerkzaamheden vanuit vier werkplaatsen in Nederland: Leiden, Krimpen a/d IJssel, Sneek en Leeuwarden. In eerste instantie waren deze werkplaatsen bedoeld om alle onderhoud- en reparatieactiviteiten uit te voeren voor de concessies Zuid-Holland-Noord en Fryslân, als onderdeel van de overeenkomst voor 275 openbaarvervoerbussen voor Arriva Nederland. Inmiddels zijn de activiteiten ook uitgebreid met onderhoud en reparatie van touringcars, mini- en midibussen en overige voertuigen. Per 17 juli 2013 is de afdeling Technology & Development (T&D) van VDL ETG Eindhoven verzelfstandigd. Het nieuwe bedrijf, VDL ETG Technology & Development, heeft zo n 130 medewerkers die actief zijn met het ontwerpen en ontwikkelen van oplossingen en producten voor met name de semiconductor-, medische, solar- en LED-industrie. Het gaat hierbij om oplossingen voor het verplaatsen en positioneren van fragiele substraten in een vacuüm of atmosferische omgeving. Binnen VDL ETG Technology & Development zijn alle ontwikkelafdelingen van de vestigingen VDL ETG Eindhoven, VDL ETG Almelo, VDL ETG Research en VDL ETG Projects samengevoegd. Het bedrijf opereert vanuit Eindhoven, Almelo, Delft en Fremont (USA). 29

32 De oprichting van VDL ETG Technology & Development is een belangrijke stap in het veranderingsproces van VDL ETG om te groeien van uitsluitend producent naar tevens partner op het gebied van research & development voor haar klanten. In augustus 2013 heeft VDL Groep de onderdelenfabricage activiteiten van ASMI in Singapore overgenomen, alsmede een gedeelte van de assemblageactiviteiten. Het gaat om 75 medewerkers. De activiteiten zijn volledig geïntegreerd in de vestiging VDL ETG Singapore. Hierdoor is het totale technologie aanbod vanuit VDL ETG Singapore verder toegenomen op het gebied van ontwerpen en maken van complexe, nauwkeurige frames. Investeringen In 2013 heeft VDL Groep voor 85 miljoen euro geïnvesteerd. Ongeveer een derde daarvan is geïnvesteerd in bedrijfspanden en twee derde in machines en overige bedrijfsmiddelen. Bij VDL Nedcar te Born is in 2013 samen met BMW Group en diverse toeleveranciers hard gewerkt aan het aanpassen van de fabriek aan de eisen van BMW voor de productie van de nieuwe MINI: van bouwkundige tot logistieke veranderingen en het installeren van nieuwe productiefaciliteiten. Hiermee is VDL Nedcar bijna klaar voor de productiestart van de nieuwe MINI in de zomer van In 2013 is het bestaande pand van VD Leegte Metaal te Hapert gerenoveerd en extra geïsoleerd. Dit project werd halverwege 2013 afgerond. In april is de vloer van een hal van VDL Steelweld in Breda geschikt gemaakt voor het AGV-project. Ook hier is het pand opnieuw geïsoleerd. Na een bouwperiode van anderhalf jaar werd half november het nieuwe pand van VDL ETG in Singapore geopend. Vanwege de enorme groei die het bedrijf in de afgelopen jaren heeft doorgemaakt en de verwachte groei in de toekomst, was uitbreiding noodzakelijk. In 2012 werd gestart met de bouw van de nieuwe fabriek van m² op het braakliggende terrein achter de bestaande fabriek. Het nieuwe pand, dat in drie lagen is gebouwd, omvat productieruimten, assemblageruimten, cleanrooms, magazijnen en kantoren. De oorspronkelijke fabriek (7.400 m²) is verbonden met de nieuwe fabriek en wordt in 2014 gerenoveerd. VDL ETG Singapore beslaat nu een totale bedrijfsoppervlakte van m². Eind november werd het nieuwe pand van veersystemenfabrikant VDL Weweler te Apeldoorn geopend. Het nieuwe pand, dat zo n m² beslaat, bestaat uit acht hallen van ongeveer m². Vier van deze hallen zijn bedoeld voor de productie van de veersystemen en assen. De overige ruimtes worden gebruikt voor assemblage, expeditie en kantoren. De vloeren in de expeditiehallen worden verwarmd door de restwarmte uit het productieproces en een koude-warmte opslag zorgt voor verwarming en koeling in de kantoren. Het nieuwe pand is tevens voorzien van een compleet nieuwe productielijn die door VDL Weweler zelf is ontworpen en geautomatiseerd. Hierbij zijn diverse productieprocessen, die voorheen vanwege de locatie apart verliepen, samengevoegd in één lijn. Eind 2013 zijn we gestart met de bouw van een nieuwe fabriek voor Klima Warmtetechniek in Hamont (België), die eind 2014 wordt opgeleverd. In totaal wordt het nieuwe pand m², waarvan m² bedrijfsoppervlakte en m² voor kantoren en kantine. 30

33 Het pand van VDS Technische Industrie in Hapert wordt verbouwd. Dit gebeurt in drie fasen. De eerste fase, de sloop van een gedeelte van het naastgelegen pand en de nieuwbouw van de expeditie en containeropslag, is in oktober 2013 afgerond. De start van de tweede fase, waarbij het andere deel wordt gesloopt en een nieuwe productiehal, kantine en meetkamer worden gebouwd, staat gepland voor de bouwvakvakantie Tenslotte wordt de huidige kantine en wasruimte omgebouwd naar kantoorruimte. Het pand van VDS Technische Industrie beslaat dan een oppervlakte van m². Tevens wordt een gedeelte van de hal van VDS verhoogd, zodat VDL Gereedschapmakerij dit kan gebruiken voor opslag en onderhoud van matrijzen. In totaal beschikt VDL Groep over m² bedrijfsoppervlakte. In 2014 worden de panden van VDL ETG Almelo en VDL ETG Eindhoven gekocht. In 2015 zullen de huidige panden worden verbouwd en uitgebreid met nieuwbouw voor extra capaciteit. Voor VDL Wientjes Roden is een ander pand aangekocht van circa m² op een perceel van m². In 2014 zal het bedrijf verhuizen naar deze nieuwe locatie. Sinds april 2014 is het hoofdkantoor van VDL Bus & Coach verhuisd naar het pand van VDL Bus Valkenswaard. Een groot aantal activiteiten die voorheen centraal gedaan werden, komt daarmee weer terug te liggen bij de werkmaatschappijen van VDL Bus & Coach. Ook de medewerkers van VDL Bus & Coach Nederland en VDL Busland werken sinds april vanuit het pand van VDL Bus Valkenswaard. In Duitsland zijn we bezig met de voorbereidingen van een nieuw pand voor VDL Delmas te Berlijn dat vanaf 2015 gebouwd gaat worden. Ook in machines en overige bedrijfsmiddelen heeft VDL in 2013 weer volop geïnvesteerd. Zo zijn er diverse CNC-bewerkingscentra, buizenlasersnijmachines, las- en laserrobots geplaatst. In 2014 gaan we voor circa 90 miljoen euro investeren in nieuwe gebouwen en machines en de optimalisatie van productieprocessen. Medewerkers Het aantal medewerkers van VDL Groep is gestegen van eind 2012 naar eind 2013, een stijging van 5%. Deze groei met 459 personen is voor het overgrote deel autonoom tot stand gekomen. Er zijn 75 medewerkers met de overname van de productieactiviteiten van ASMI in Singapore bij de vestiging VDL ETG Singapore in dienst gekomen. MEDEWERKERS (per 31 december inclusief uitzendkrachten)