Willem Vermandere: Er is behoefte aan mystiek. Onze ziel moet kunnen vliegen.

Transcriptie

1 Willem Vermandere: Er is behoefte aan mystiek. Onze ziel moet kunnen vliegen. in: HUMO.2000, Jan. / 04 pp AUTHOR : Jan Antonissen FOTOS : Erik Balbaert Meer dan dertig jaar geleden verliet Willem Vermandere onverhoeds het klooster: zijn artistieke temperament zat zijn mystieke drift in de weg. Sindsdien bracht zijn eigen, veelvuldig herhaalde magical mystery tour langs parochiezalen en culturele centra de zanger het vreemde besef bij dat hij niks heeft achtergelaten: hij is, meer dan zijn gewijde confraters, een monnik gebleven die monkelt om de gang van deze wereld. Met de zestig in zicht noemt hij zichzelt op zijn cd 'Onderweg' 'een zanger van den hond zijn botten': een amuseur met minimale middelen, een diseur veeleer dan een chanteur, een verteller. Over zijn beeldhouwwerk beweert hij: 'lk ben niet voorbestemd om mijlpalen te slaan.' In de Westhoek reik je niet naar de hemel, in de Westhoek valt de hemel op je hoofd (copyright: Dirk Frimout). WILLEM VERMANDERE " lk ben in mijn tweede jaar theologie uit het klooster vertrokken: godgeleerdheid interesseerde me niet meer. Ik was te veel artiest. lntussen weet ik dat het allemaal iets ingewikkelder ligt: je kunt je lot niet ontlopen. Ik ben meer pater dan de mannen die zich wei hebben laten wijden. " WeIke achtergrond kan een zanger zich beter wensen dan de mijne? Het geloof is een kantwerk van verbeelding, een goudmijn voor een artiest. Wat weten we, vanuit historisch oogpunt, over Jezus? Heeft hij werkelijk bestaan? Eén bron, FIavius Josephus, maakt melding van hem. Is dat een betrouwbare bron? We hoéven dat, wat mij betreft, ook niet te weten. De spirituele boodschap van de bijbel mag niet verloren gaan: de zaligsprekingen, de bergrede, enzovoort - dat is van universele betekenis." HUMO Waarom hebt u de deur van het klooster niet hard achter u dichtgeslagen? VERMANDERE" Ik ben er een tijdlang te gelukkig geweest. Alleen, ik was een beeldhouwer en componist, daar wisten ze zich geen raad mee. Dat paste niet in hun piaatje, begrijpt u? Mijn ideaal raakte vertroebeld. En als dat gebeurt, raakt je seksualiteit ook verstoord. " "Een mens is in staat zijn seksuele drift te sublimeren door zijn geloof in het ideaal, door een grote vriendschap ook, kameraadschap in de communauteit, kleine attenties die een buitenstaander moeilijk

2 kan bevatten." HUMO Rudy Borremans duidt die 'kameraadschap' anders. VERMANDERE" Borremans... Een priester moet op grote momenten als dopen en begrafenissen de mensen goed kunnen toespreken. Maar als hij met een vrouw of een andere man gaat samenleven, stuurt de Kerk hem weg. Ik begrijp dat niet. Het is zo schamel, zo formalistisch; met Borremans weten ze zich ook geen raad, he: ze zien de tekenen des tijds nog steeds niet. Nee, ik heb geen spijt van mijn opleiding, aan de initiatie in de spiritualiteit denk ik met veel genegenheid terug, maar ik voel me we! bedrogen. In het schoon West- Vlaams gezegd: 'Bie den buk gezet. ' Je wordt volwassen, je vindt de weg naar jezelf, maar dan houdt het op, opeens ben je te eigenzinnig. "Hoe zei Tagore het ook weer? 'De bijl smeekte de boom om een tak. De boom gaf die tak aan de bijl en de bijl hakte de boom om.' Voila, dat is mijn relatie met de kerk tegenwoordig. Mijn ouders hadden het niet breed: mijn vader was een wagenmaker die, na verloop van tijd, een klusjesman voor de boeren werd. Zijn kinderen doorleren? Geen sprake van. Een pater heeft ervoor gezorgd dat ik toch op intemaat bij de oblaten kon. lk hoor daar dankbaar voor te zijn. (Zucht) "Maar goed, dat is het verleden, nu zing ik in mijn kerstshow 'Nu zijt wellekome, Jezuslieveheer', en betreed, via het rijm, het domein van de mystiek, een heftiger wereld. waar de onmogelijkste dingen mogelijk worden. Waarom niet, he? We aanbidden Gabriel Marquez toch ook? Al die wonderen in 'Honderd Jaar Eenzaamheid'!Fantastisch, zeggen we. Prachtig! Authentiek! Er is wel niks van waar. Kunst, aldus Picasso, is niks anders dan de Ieugen die ons dichter bij de waarheid brengt." HUMO En een kunstenaar is eigenlijk een priester? VERMANDERE «Auguste Rodin zegt dat: 'L 'art c'est la religion de l'artiste' - elke artiest vindt zijn eigen godsdienst uit waarvan hij de hogepriester is. lk componeer, met mijn achtergrond van christendom, spiritualiteit en mystiek, liedjes waarin de verbondenheid van levenden en doden tot uiting komt, zoals in 'Lied voor Runeke' bijvoorbeeld, mijn betreurde kleinkind, Sangalayi, het Congolese koor uit Brussel dat me op tournee vergezelt, zingt er ook een liedje over. Dat Runeke een mooie reis mag maken, zingen ze, naar de verste uithoeken van het heelal, waar hij zal zitten in de handen van de schepper. Hij zal er geborgen zijn, Is dat niet schoon? Het is verbeeiding, maar het helpt: het troost. Dat is het wonder! De spiritualiteit van die mensen, hoe verschillend ook, rààkt me - het klikt.» HUMO Is er nood aan wat u brengt? VERMANDERE " Dat denk ik wel. 'Jambers' en 'Goedele' is niet het einde, er is behoefte aan mystiek: onze ziel moet kunnen vliegen. ledereen zit wel met een kwetsuur in zijn leven: lief weggelopen, kind gestorven, vader te vroeg verloren - men heeft dat niet verwerkt. Punks of hooligans zul je slechts bij hoge uitzondering in mijn publiek aantreffen; ik maak geen muziek voor zeventienjarigen die kicken op de dreun van hun onderbuik, Ik ben bezig met minder evidente dingen, Dat komt ook uit mijn achtergrond: mijn schamele kinderjaren, de oorlog, het idealisme van mijn studentenjaren: ge zijt er niet voor u alleen, Mijn moeder zei altijd: 'Maar jongen, toch, wat gij u allemaal aantrekt. ' Tja,

3 misschien is dat de kern van het kunstenaarschap? Het u aantrekken. Vincent Van Gogh dacht ook dat hij de wereld moest bekeren. Ais hulpdominee trok hij naar de Borinage om vast te stellen dat hij maar beter kon worden wie hij was: schilder. Zijn kunst was het schoonste wat hij de mensen te bieden had. Enfin, een bescheiden vergelijking is het niet (lacht)." Sterven op het podium HUMO Hoe vaak haalt u met uw liedjes Radio Donna, 's lands meest beluisterde station? VERMANDERE " Ik weet het niet. Om eerlijk te zijn, ça m'emmerde. Eén keer per week ga ik zwemmen, dan hoor ik 'm in de kleedkamer, in het zwembad, in de cafetaria, boenkeboenkeboenke - Radio Donna. Dat volstaat. Die behangselpapiermuziek, jong, toch, wat kan ik me daaraan ergeren. Ik ben, vrees ik, uit een andere stof opgetrokken. Ik kan daar niet goed tegen.» HUMO Hebt u de indruk dat het lawaai toeneemt? VERMANDERE " Het lawaai waaraan ik geen boodschap heb, money money en commerce, muziek die mij niet raakt. Waar hoor je nog Gasparyan, de Roemeense doedoekspeler, of de monniken van Chevetogne of Schubert? Op Radio 3, af en toe, tussen de bedrijven door, maar dat dringt niet door. Het waardevolle is, hoe langer hoe meer, verborgen: dat maakt deel uit van het ouder worden.» HUMO Van 'Onderweg' zijn in een mum van tijd zevenduizend exemplaren verkocht. VERMANDERE" Het schijnt dat ze er niet snel genoeg nieuwe bijgeperst krijgen! Zelfs in Nederland zijn ze er zot van! Eerst wilden de Nederlandse winkels 'm niet bestellen, nu schreeuwen ze moord en brand omdat-ie te lang achterwege blijft. Zo zit het in elkaar, hè. AIs Tina Turner een nieuwe cd maakt, hangt het hele land vol met reuzengrote affiches, Ik ben niet op die manier te verkopen. Niet iedereen is van Vermandere gediend. Niet iedereen kan mijn smoel zien.» HUMO Zie je het tij, met de hausse van de folk en de jiddische muziek, keren? VERMANDERE" In mijn muziek hoor je tal van invloeden. Ik ben allang geen zuivere 'Vlaamse zanger' meer. 'Onderweg ben ik zigeuner, onderweg ben ik een kind/van de rusteloze wegen, op vier wielen welgezind'. Mijn eerste liedjes, ais 'Blanche en zijn paard', waren dialect: dat ging over de boerenstiel. De viag dekte perfect de lading. Voor veel West-Vlamingen zal ik dat nooit overtreffen; al wat daama komt, vinden ze maar niks, zeker 'Bange, blanke man' niet. Maar ik ben verder gegroeid.»

4 HUMO Is het 'gekuist West-Vlaams' wat u nu zingt een toegeving aan de commerce? VERMANDERE " Nee. dat maakt ook deel uit van mijn ontwikkeling, de boeken die ik lees, de bundels hedendaagse poëzie. Dat gebeurt onbewust.» HUMO We zagen u op de buis ook plots naast Luc Alloo opdagen. VERMANDERE " Het gesprek was veel langer dan ze hebben laten zien, ze hebben eruit geknipt wat ze het beste uitkwam. Maar goed, we hebben over serieuze dingen gesproken. het sloot goed aan bij zijn wedervaren in zijn narrenpak: als de zotten in de wereld hun gang niet meer kunnen gaan, waar moet het dan met deze wereld naartoe? Ik ben niet bang van Luc Alloo: het is een verstandige jongen. En: ik kan mee zot zijn, als het nodig is.» Het is ook een beetje ijdelheid, natuurlijk, anders zou ik het podium niet opstappen om een zaal te versieren. Misschien sterf ik wel op een podium, blazend op mijn klarinet. Ik stel vast dat ik steeds meer liedjes zonder woorden componeer, in de traditie van de jiddische muziek, die klezmer-dingen, dat wenen met de klarinet, dat zotte ook - op veel dagen heb ik geen behoefte aan woorden, Dan denk ik: 'Wat baat het allemaal? Laten we gewoon blij zijn. '» HUMO Echt blij is het nooit helemaal. VERMANDERE (lacht) " Dat heeft met ons noorders klimaat, ons temperament, onze weemoed te maken.» HUMO Droomt u ervan lichter te zijn? VERMANDERE" Mijn muziek is toch niet wanhopig? Ais het te zwaar op de hand wordt, spelen we een deuntje. Blaas ik de weemoed weg met mijn klarinet. De klarinet is de rode draad doorheen mijn leven.» Mijn vader was klarinetspeler in de Koninklijke Harmonie Sint-Cecilia, het groot muziek van Lauwe. De mare was: 'Marcel van Wagenmakers is de beste klarinettist van uren in het rond.' Te voet, natuurlijk (lacht), maar was mijn vader in de stad geboren, dan speeide hij klarinet in het symfonisch orkest. Dat meen ik. Technisch was hij veel beter dan ik, een virtuoos: hij speelde Mozart zonder

5 verpinken, Laat mij dat niet doen of ik breek mijn vingers; Maar ik componeer, ik tap al heel mijn leven uit verschillende vaatjes: volksmuziek. kamermuziek, jazz, folk, Frans chanson. Ik ben muzikant met mijn ogen toe. Met een paar simpele tonen wek ik de geesten op. Ik ben zoais de vogeltjes in de boom, die fluiten ook zonder partituurtje voor hun bek.» Hoe ik tegen het harmoniewezen aankijk? lk heb dat nog steeds hoog zitten: de wever, de mechanieker, de schoolmeester die na hun uren de Finlandiasuite spelen - chapeau. Mijn vader is zalig geworden in die wereld. Toen hij op het eind van zijn leven, niet meer kon spelen, leverde hij zijn klarinet bij de maatschappij in. Dat hoorde zo. Hij had geen enkele ambitie, hij deed wat hij moest doen.» Met mijn vader heb ik een speciale binding: hij heeft me, al heel jong, geleerd hout te bewerken, beitels te slijpen, aan de draaibank te staan. Ik kom uit de schaverlingen voort! Door al die jaren op het intemaat en in het klooster heb ik hem ontzettend gemist. AIleen met Allerheiligen kwam ik even naar huis, met kerst, pasen en de grote vakantie. Daama ging de poort weer achter me dicht. Mijn klarinet is me overal gevolgd.» Tijdens de schoolvakantie stapte ik met de harmonie op, met mijn officiersuniform uit de tijd van Leopold II, een kepi en daarbovenop een mooie bos pluimen. Mijn vader heeft ook even basklarinet gespeeld. Lang geleden, maar dat geluid bleef door mijn hoofd spoken. Twintig jaar terug heb ik zelf een basklarinet gekocht: de donkere tonen waarin mijn zieltje opblinkt, dat gebrom - het is mijn instrument geworden." 'Sire, nooit tegen de wind' HUMO Bij optredens mag u tussen de nummers door ook graag en lang vertéllen. VERMANDERE "Dat heb ik geleerd als godsdienstleraar in een staatsschool: tegen wil en dank ben ik er verteller geworden. Het was het enige middel om die gasten kalm te krijgen. Eigenlijk ben ik, net als Raymond van het Groenewoud, een timide man. Alleen op het podium hebben wij zo'n bek. Mijn kinderen en vrouw zeggen dat ook: 'Da's gij niet die daar staat. Een podiumartiest moet volgens mij een introvert leven leiden, een rijk leven vanbinnen, met literatuur, poezie, museumbezoek, diepe vriendschappen, maar op het podium moet hij ontploffen. Kijk naar Hugo Raspoet, zulke mooie liedjes, maar hij kon niet tegen de babbelaars en de zatlappen in de zaal - hij is daarop afgeknapt. Ik vertel graag dingen aan de mensen, de gekste dingen eerst, hoe ik het onlangs met de koning over stront had,enfin, over natuurlijke bemesting.'goed uitkijken,sire, nooit tegen de wind!. lk geniet ervan hoe mensen daardoor in verwarring raken. Meent hij wat hij zegt of niet? Die vragende blikken, prachtig." HUMO.Vive le roi' is ook een zottig, instrumentaal niemendalletje. VERMANDERE "Ik heb leute met al die koninklijke toestanden: we hebben een echt prinsesje, de toekomstige koningin. Een sprookje! De gewone mensen op straat identificeren zich helemaal met de prins en prinses: ze kunnen niet rijk genoeg zijn: ze kunnen niet genoeg geluk hebben. Dat koninklijke koppel krijgt alles toegewenst." HUMO Vindt u dat oke? Misschien is dat huwelijk fake. VERMANDERE "Ik gun hen dat van harte: pak de mensen hun dromen niet af." HUMO Hou de mensen dom? VERMANDERE " Dat kun je over het geloof ook zeggen, hè. Ik bekijk het toch wat genuanceerder allemaal. Neem nu het probleem van de kindersterfte: onze grootouders, die in ellende leefden, maakten het courant mee. Een engeltje in de hemel - voor hen was dat realiteit. God die straft en zalft: een kind sterft en keert terug in de hand van God, zoek maar eens een betere metafoor. (Citeert:) 'Runeke in de hemel/ Runeke in het paradijs/ Runeke cherubijntje/ Runeke pluimgewicht/ Runeke serafijntje/ Runeke zo licht,' voor mij is dat ook een werkelijkheid. Het troost me."

6 HUMO U lijkt anders behoorlijk aangeslagen, telkens als u het zingt. VERMANDERE (bezwerend)"verzwijg en verkrop uw verdriet niet, dan verkrampt het; nee, spreek de naam uit van uw geliefde doden, koester ze, noern ze bij naam. Je kunt niet meer leven zonder. Het is een basso continuo, zei mijn schoonzoon bij de dood van Runeke, en dat zal hel voor altijd zijn. " Op het kerkhof liet de grafdelver het kistje in de aarde neer, waama hij zich discreet achter een boom opstelde om ons de laatste groet aan Runeke te laten brengen. Ik weet niet welke geest in me is gevaren, maar ik heb hem de schop uit handen genomen. En aan alle aanwezigen voorgesteld: "Kom, we dekken het kistje met onze handen toe" Dat was ook een bericht aan mijn kinderen: wees niet bang als straks mijn tijd is gekomen. De aarde is onze moeder: we komen eruit voort, we hebben er onze voeding uit gehaald, we gaan ernaar terug. Begraaf me maar zelf. Schuif er geen gordijn voor. Dat helpt in het verwerkingsproces. " Dagenlang heb ik aan dat liedje zitten schrijven, voor mezelf overal metaforen gezocht: in de regenboog, de eerste zwaluw in de lente, noem maar op. Of ik het liedje geloof? Maar jongen toch! Als gij tegen uw vrouw zegt: ' Gij zijt de vrouw van mijn leven.. denk! ge dan dat er maar een vrouw in de wereld bij u zou passen? Er zijn er duizenden. maar met die ene vrouw hebt gij het getroffen. Dat is van dezelfde orde. Zonder illusies bestaat er geen leven. Wat zeg ik? Dat zijn geen illusies. dat is mystiek! Runeke is in de kosmos. Runeke is in alles waar we met ons kleine verstand niet bij kunnen. Vroeger noermde men dat God." HUMO In 'Die laatste dag' komt u, na een bespiegeling over de mens die al tijdens zijn leven sterft, tot het besluit:.er is geen grens tussen leven en dood.' VERMANDERE "Dat is mijn dies irae, geschreven uit onvrede met een begrafenis waar weer eens een priester zonder verbeelding zich het ene cliche na het andere liet ontvallen. "Zeg het een keer vanuit je buik,'dacht ik, 'zeg het zelf. Ik heb altijd een poeziebundeltje bij me. da's een vaste gewoonte van me. Die dag had ik Rilke op zak: 'Was willst du tun, Gott, wenn ich sterbe (...) /Mit mir verlierst du deinen Sinn'. God, wat ga jij doen als ik er niet meer ben? Zonder mij ben jij niks. Schitterend, hè. Ik kwam thuis en ik heb dat lied in één geut geschreven. De bezetenen HUMO Hoe staat u tegenover new age? VERMANDERE " Dat is ver van mijn bed. Uit mijn verleden heb ik nog zoveel te ontdekken. Ik heb eindelijk,na al die jaren, het gevoel dat ik in mijn geloof het kaf van het koren heb gescheiden. Het instituut, de Kerk, heb ik allang op zijn plaats gezet: ik wacht niet meer op wat die man in Rome uitkraamt. Hoe ze nu met hem de wereld rondgaan - wat een duts. Dat ze hem in een mooi Romeins tuinhuisje onderbrengen, hè. Nee, mijn schrijvers, Marquez, Nooteboom, Galeano, Neruda, Singer, hebben me de weg gewezen: er gaat niks boven de verbeelding." HUMO Voelt u zich nog West- Vlaming? VERMANDERE. Joàk godverdomme, hoe kun je een universele mens zijn zonder te antwoorden op de vraag: vanwoar ziehie zjust? Dat heb ik altijd gedaan, naar het woord van Jules de Corte: 'Zeg aan de mensen wie je bent'. Misschien wordt dàt in de showbusiness consequent ontweken. Artiesten scoren met nummers: ik maak geen nummers. ik schrijf belijdenissen." HUMO In enkele decennia is het achtergebleven West-Vlaanderen uitgegroeid tot het economische hart van Belgie. Verbaast u dat?

7 VERMANDERE. "Dat volkske kan werken, hè. Wij zijn groot geworden met: 'Zwiegt en doet voort met uw werk.' Dat was de kern van ons bestaan. " Mensen denken vaak dat ik, in mijn Westhoek, een romantisch bestaan leid. Vergeet het. Tegen de zonnekant is aangebouwd - daar heb ik geen licht. De noordkant kijkt uit op het kerkhof van het dorp, de achterkant op de mesthoop van de boer, en de andere kant op de autostrade met daarachter de industriezone van Veurne, waar ze s' avonds al hun lichten aansteken. Het mag tegenwoordig niet meer donker zijn. Dallas! lk heb uitzicht op het lelijkste van de westhoek! Maar ik verhuis niet, nee, ik beschouw het als een beproeving. Guido Gezelle heeft twintig jaar lang in een banaal huis in Kortrijk gewoond: de luiken naar de straatkant waren altijd dicht: het raampje naar zijn koertje, enkele vierkante meter groot, was van mat glas. Daar zat hij dan, in het schemerdonker, in de tabaksrook, zijn grote natuurgedichten te schrijven: 'Ik ben een blomme en bloeie voor uw ogen. Je moet proberen, ondanks alle tekort en tegenstand, een heftiger binnenwereld te creëren die, bij voorkeur, positief is. Zelfs Gezelle, die door de kerk uit alle macht is tegengewerkt, heeft zijn - prachtige - lied gezongen. Oké, de vrouw ontbreekt in zijn oeuvre, de passie ook, maar tussen de regels voel je de hunker. Hij wist niet wat hij ontbeerde. 'Kon er maar iemand dat kluwen van mijn ziel afwinden'. HUMO Hij had het misschien over zijn voorkeur voor jonge jongetjes. VERMANDERE "Ze zeggen dat, hè. Ik betwijfel het. Ik heb zelf lang genoeg in het roomse leven meegelopen om te weten dat een goed priester een vader én moeder is. Oké, je hebt mensen die, bij gebrek aan affectie, scheefgroeien, maar Gezelle niet. Die is in de taal opgegaan. Zijn broer zei op het einde van zijn leven: 'Onze Guido is niet meer genietbaar: hij doet niks anders meer dan dichten'. Dat is ons leven, hè: wij zijn bezeten." HUMO En toch noemt u zichzelf 'de zanger van den hond zijn botten'. VERMANDERE. Wat ben ik in de wereld? Zeven kilomerer van bij mij thuis ligt de Franse grens, daar ben ik monsieur nobody. Da's goed ook: niks beters dan de vergetelheid. Ze moeten uwe kop gerust laten. En je prikkelen door boeken uit te geven met de honderd beste songteksten in het Nederlands en géén tekst van jou. Of het SMAK aankleden met werk van iedereen behalve van jou. Maar wacht een keer een beetje! Dat motiveert mij." HUMO Doet het ook niet een beetje pijn? VERMANDERE. Ik heb allang aanvaard dat ik niet in de hitparade hoor. Daar gelden andere normen. Ik heb twee keer 'Documenta' in Kassel bezocht: kapotte auto's en defecte vliegtuigjes bij de vleet. Ik heb gemonkeld om die kinderlijke eenvoud. Het is allemaal leuk. Méér heeft het niet om het lijf."

8 Jan Hoet, de clown HUMO Nu gaat Jan Hoet ook, namens de kerk,religieuze kunst aankopen. VERMANDERE. Jan Fabre staat al in het Gezelle-museum, dit is de volgende stap, zeker?" HUMO Uw beelden staan niet in de grote musea. VERMANDERE "Mijn beelden staan waar ze moeten staan. (Volgt een lange en precieze opsomming van werken die, opvallend vaak, buiten staan.) Mijn beelden staan bij de levenden, terwijl veel musea de sfeer van kerkhoven uitstralen." HUMO Je kunt niet zeggen dat Hoet geen volk lokt. VERMANDERE "Het is show! Ten tijde van Michelangelo had je ook goede en slechte kunst, maar het bleef wel minstens degelijk ambachtswerk. Een leerjongen moest het niet wagen een schildersdoek te verknoeien. Nu is niks meer zeker. AIs je luid genoeg in je bloot gat door Gent holt met de boodschap dat jij, en niemand anders dan jij, de kunstenaar van de eenentwintigste ceuw bent, dan bèn je het ook, als je het maar vaak genoeg herhaalt. Jan Hoet is de beste cabaretier van Vlaanderen. Een geboren clown. Pas op, ik acht dat hoog: die man valt altijd op zijn pootjes. Maar ik zit verdomme niet te wachten op Jan Hoet. Ik beleef heftige dagen in mijn atelier. Ik ben nog een maker, hè. Voor mij moet het in de eerste plaats goed gemaakt zijn. Ik behoor, zeg maar, tot de school van Roel D'Haese. Zijn barokke grillige wereld zet ik voort. Ik ben niet als beeldhouwer op de wereld gekomen om een mijlpaal te slaan, dat zit er niet in. Maar als ik, zoals afgelopen zomer, De man van de Aarde bij een klein kerkje in Frankrijk mag afleveren, een tjoolder, diep voorover gebogen, een officieel eerbetoon aan de Vlaamse seizoensarbeiders, ben ik ruimschoots voor mijn werk beloond. Ik heb het mogen maken."

9 HUMO Spijt het u dat u niet alles op zingen of beeldhouwen hebt gezet? VERMANDERE "Vic Gentils waarschuwde me twintig jaar geleden al. 'Ge gaat moeten kiezen,' zei hij. 'lk heb gekozen,' dacht ik. 'voor alles.' Nemen wij Michelangelo kwalijk dat hij gedichten heeft geschreven en de Sixtijnse kapel geschilderd en gebeeldhouwd? " Omdat ik als zanger in een klein taalgebied opereer, kan ik zingen en beeldhouwen combineren. Dal is het voordeel van in Duinkerke een platenzaak binnen te stappen, waar je heel Ethiopië aantreft en de meest hippe Chinese emmertrommelaar, maar Vlaamse muziek? Connais pas -ce sont des boches, non? Curieus, zulle. Soms stemt het me bitter, maar ik geef er niet aan toe." HUMO Waarom hebt u nooit in het Frans gezongen? VERMANDERE "Een germanist had me dertig jaar geleden een grote carrière in Duitsland voorspeld. Hij had enkele liedjes voor me vertaald. Je moet dat ook willen, hè. Ik zou ginder een andere zijn geworden die allang zijn vrouw en kinderen had achtergelaten. Had dat me gelukkiger gemaakt? (Handen ver uiteen) Ik kan geen andere zijn dan degene die ik geworden ben." HUMO Nu Helmut Lotti in Zuid- Afrika furore maakt, denkt u niet: 'Er had veel meer ingezeten'? VERMANDERE. Ik was wel de eerste met een zwart koor (lacht). Drie jaar geleden toerde ik al met Sangalayi. Waarom ik ze had opgepikt? Voor het exotische, neem ik aan, het schone zinnelijke van die negermeisjes die vooraan in een kerk met hun heupen schudden zonder een zweem van obsceniteit op te roepen. Wij dreigen de erotiek te verliezen. Wij kennen de suggestie niet meer. het oproepen van spanning. Wij geven ons liever over aan blote erotiek, die niks verhult, maar die dood is. Het is te plat. In dat opzicht is Wendy Van Wanten een uitzondering: een sluwe, verstandige vrouw, als u het mij vraagt - hoe zij dat weet te doseren. Jaja, dat is mij niet ontgaan (lacht). En wal Lotti betreft, hij doet het toch maar, hè. Hij scoort met een product waarmee je wereldwijd uit de voeten kunt. Met mij kun je toch niet naar Amerika? " Bon, als er een zanger met affiniteit voor de taal van Zuid- Afrika is, is hel allicht Vermandere. Maar is het niet genoeg wat ik, op mijn gezegende leeftijd. nog allemaal doe? Will u me ook nog op tournee naar Zuid-Afrika sturen? Mijn leeftijdgenoten zijn met pensioen! Henry Miller heeft het mooi gezegd: 'AIs je zestig bent, kun je het. Maar dan is het voorbij."