Studieaanbod binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit

Transcriptie

1 Studieaanbod binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit Screening van de studierichtingen in het studiegebied Mechanica-elektriciteit in het voltijds secundair onderwijs 23 april 2015

2 Inhoudstafel Inleiding Beeld van het studiegebied Overzicht van het studiegebied Beschrijving van de studierichtingen Tweede graad bso Derde graad bso Specialisatiejaar Tweede graad tso Derde graad tso Se-n-Se Leerlingenaantal, evolutie en spreiding Leerlingenaantal en evolutie in aso, bso, kso en tso Leerlingenaantal, evolutie en spreiding in het studiegebied Mechanica-elektriciteit Leerlingenaantal, evolutie en spreiding per studierichting Tweede graad Derde graad Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Herkomst van de inschrijvingen per studierichting Tweede graad Eerste leerjaar Tweede leerjaar Derde graad Eerste leerjaar Pagina 2 van 191

3 3.2.2 Tweede leerjaar Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Attestering Tweede graad Derde graad Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Aansluiting met het hoger onderwijs Beroepssecundair onderwijs Overzicht van de inhoudelijk verwante opleidingen in het hoger (beroeps)onderwijs Deelnemingsgraad en slaagcijfers in het eerste jaar hoger onderwijs Informatie onderwijskiezer Technisch secundair onderwijs Overzicht van de inhoudelijk verwante opleidingen in het hoger (beroeps)onderwijs Deelnemingsgraad en slaagcijfers in het eerste jaar hoger onderwijs Informatie Onderwijskiezer Aansluiting met de arbeidsmarkt Tweede graad Derde graad, specialisatiejaren en Se-n-Se Finaliteit Beroepssecundair onderwijs Technisch secundair onderwijs Samenvatting screening Mechanica-elektriciteit Beeld van het studiegebied Leerlingenaantal Pagina 3 van 191

4 Evolutie van het leerlingenaantal Provinciale spreiding Herkomst Attestering Doorstroom naar het hoger onderwijs Doorstroom naar de arbeidsmarkt Aanbevelingen Bijlage: Methodologie Pagina 4 van 191

5 Inleiding De screening van de studiegebieden bestaat uit een analyse van het studieaanbod in het voltijds regulier secundair onderwijs tussen het schooljaar en het schooljaar Het cijfermateriaal wordt gepresenteerd per onderwijsvorm, graad en leerjaar. Om de lezer meteen een duidelijk beeld te geven van het studiegebied, wordt een overzichtstabel gepresenteerd van alle studierichtingen uit het studiegebied en een beknopte beschrijving van elke studierichting op basis van de informatie uit Onderwijskiezer. Vervolgens worden volgende thema s behandeld: de leerlingenaantallen, evolutie en spreiding, de herkomst van de inschrijvingen, de attestering, de doorstroom naar het hoger onderwijs en de doorstroom naar de arbeidsmarkt. Ten slotte wordt op basis van de screening van het studiegebied per studierichting aangegeven of de finaliteit tewerkstelling is, doorstroom naar verdere opleidingen of beide. De modulaire opleidingen van het beroepssecundair onderwijs zijn niet opgenomen omdat ze uitdovend zijn en slechts in een beperkt aantal scholen worden aangeboden. De cijfergegevens, analyses en vaststellingen fungeren als bron voor de modernisering van het secundair onderwijs en als voorbereiding voor de ontwikkeling van studieprofielen, onderwijskwalificaties en eventueel specifieke eindtermen. Tenzij anders aangegeven, werd voor het cijfermateriaal een beroep gedaan op het datawarehouse van het beleidsdomein Onderwijs en Vorming. De ruwe data werden verwerkt tot de tabellen in dit rapport. Berekeningen gebeurden in Excel aan de hand van volledige cijfers die werden afgerond. Door deze afronding lijken sommige totalen en percentages in de tabellen op het eerste gezicht niet overeen te komen. Technische uitleg over de methodologie is terug te vinden als bijlage. Pagina 5 van 191

6 1 Beeld van het studiegebied In dit hoofdstuk wordt het studiegebied gesitueerd aan de hand van een overzichtstabel, waarin alle studierichtingen in het studiegebied worden weergegeven. Vervolgens worden de studierichtingen beschreven aan de hand van het profiel, gebaseerd op de beschrijving van de studierichting in Onderwijskiezer 1. 1 De volledige informatie is terug te vinden op Pagina 6 van 191

7 1.1 Overzicht van het studiegebied bso 2 de graad Basismechanica Elektrische installaties 3 de graad Elektrische installaties Kunststofverwerking Lassen-constructie Mechanisch onderhoud Productieoperator* Werktuigmachines specialisatiejaar / Se-n-Se Composietverwerking Computergestuurde werktuigmachines Fotolassen Industrieel onderhoud Industriële elektriciteit Matrijzenbouw Metaal- en kunststofschrijnwerk* Pijpfitten-lassen-monteren tso Elektriciteit-elektronica Elektromechanica Elektrotechnieken Industriële wetenschappen Mechanische technieken Elektriciteit-elektronica Elektrische installatietechnieken Elektromechanica Elektronische installatietechnieken Industriële ICT Industriële wetenschappen Kunststoftechnieken* Mechanische vormgevingstechnieken Podiumtechnieken Vliegtuigtechnieken Audio-, video- en teletechnieken* Automotive Computergestuurde mechanische productietechnieken Haventechnieken Industriële computertechnieken Industriële elektronicatechnieken* Industriële onderhoudstechnieken Kunststofvormgevingstechnieken Mechanica constructie- en planningstechnieken Productie- en procestechnologie Regeltechnieken Stuur- en beveiligingstechnieken Vliegtuigtechnicus *De studierichtingen Productieoperator en Kunststoftechnieken, het specialisatiejaar Metaal- en kunststofschrijnwerk en de Se-n-Se Audio-, video- en teletechnieken en Industriële elektronicatechnieken werden niet ingericht in de geanalyseerde periode. Pagina 7 van 191

8 1.2 Beschrijving van de studierichtingen Tweede graad bso Studierichtingsprofiel Basismechanica De studierichting Basismechanica is een zeer praktische beroepsopleiding. Een school kan één of meer van de volgende vakgebieden aanbieden: auto, machines en koeling en warmte. Wie kiest voor een combinatie van vakgebieden leert vooral de basis. Wie kiest voor één vakgebied, volgt ook een verdiepingsvak. Leerlingen oefenen zich in basistechnieken zoals boren, zagen, draaien en slijpen, maar worden ook getraind in vaardigheden die meer handigheid vereisen zoals lassen, snijbranden, solderen, plooien en plaatbewerking. Ze leren courante gereedschappen en machines kennen, gebruiken en onderhouden. Ze leren ook informatie opvragen, tekeningen van installaties lezen en zelf plannen op schaal tekenen. In het vakgebied Auto leren de leerlingen een fiets en een bromfiets (de)monteren en remmen vervangen. Ze leren de elektrische installatie van de bromfiets kennen en het voertuig onderhouden. Het (de)monteren van de uitlaat, de ontstekingskaars en de schokdempers komt aan bod in de basisopleiding autotechniek. In het verdiepingsvak autotechniek worden de verschillende onderdelen van de auto besproken en komen dezelfde activiteiten aan bod als in de basisopleiding maar dan voor de auto. In de basisopleiding carrosserie krijgen de leerlingen plaatbewerking zoals snijden, plooien, buigen en rekken. In het verdiepingsvak carrosserie komen de verschillende carrosserieonderdelen (bumpers, deuren, motorkap en binnenbekleding) aan bod en het (de)monteren en bewerken (scheuren herstellen, uitdeuken en onderdelen vervangen). In het vakgebied Koeling en warmte krijgen de leerlingen in de basisopleiding sanitair, centrale verwarming en elektromechanica les over materialen en toestellen zoals soorten goten, toevoer- en afvoerbuizen, sanitaire en verwarmingstoestellen en leren ze bijvoorbeeld aansluitingen plaatsen, kunststofbewerking en schroefdraad snijden. In het verdiepingsvak leren ze over brandstoffen, isolatiemateriaal, dakbedekking, elektrische verwarmingstoestellen, buisverbindingen en installatiecriteria. Ze leren ook over energie: scheikundige werking (aantasting van metalen door roest of verwering), energie en warmte, het omzetten van energie, vermogen en arbeid. In de basisopleiding van het vakgebied Machines krijgen de leerlingen les over de werking en het onderhoud van lagers (glij- en wentellagers). Ze leren (de)monteren, slijtage vaststellen en rapporteren over gebreken. De theoretische kennis passen ze toe op allerhande materieel zoals een robot, hijskraan of trein. In het verdiepingsvak leren ze vijlen en frezen (uitlijnen en klemmen), draaien (opspannen, schroefdraad snijden en cilinderen), CNC-technieken en vlakslijpen. Pagina 8 van 191

9 Studierichtingsprofiel Elektrische installaties De leerling uit de studierichting Elektrische installaties maakt kennis met materialen en toestellen die door de elektricien gebruikt worden en leert ze correct gebruiken. Tijdens de opdrachten leert hij een aantal technieken toepassen met aandacht voor veiligheid, gezondheid en milieu. Op het einde van de tweede graad kan de leerling een elektrische installatie in een nieuwe woning installeren of een bestaande installatie renoveren. Hij leert de belangrijkste symbolen die gebruikt worden in elektrische schema s kennen, tekenen en begrijpen. Ook leert hij fouten in elektrische schema s opzoeken. Hij leert draad trekken, kabels plaatsen, elektrische storingen oplossen en toestellen (videofoon, deurbel, parlofoon en dimmers) aansluiten. Naast deze eenvoudige elektrische installaties wordt de basis gelegd om later te kunnen werken aan meer ingewikkelde residentiële of industriële elektrische installaties Derde graad bso Studierichtingsprofiel Elektrische installaties In de praktijkgerichte studierichting Elektrische installaties leert de leerling nieuwe elektrische installaties in woningen of gebouwen plaatsen en bestaande installaties onderhouden en renoveren. In de derde graad leert de leerling zelfstandig en complexe opdrachten tot een goed einde brengen. In de praktijklessen leert hij omgaan met meettoestellen, specifieke lichtinstallaties plaatsen en fouten opsporen in huishoudelijke toestellen, motoren en een elektrische verwarming. Hij leert ook kleine herstellingen uitvoeren. De leerling krijgt les over allerhande elektrische machines, elektronische sturingen en regelkringen, hoogspanningsinstallaties en meettechnieken zoals die in de industrie worden toegepast. Hij leert schema s vertalen naar PLC-programma s en eenvoudige sturingen zelfstandig automatiseren. Ook kosten berekenen en rekening houden met veiligheid, milieu en energiebeheersing staan op het programma. Studierichtingsprofiel Kunststofverwerking De studierichting Kunststofverwerking leidt op tot gekwalificeerd vakman in de kunststofverwerking of kunststofbewerking. Basismechanica in de tweede graad is de meest logische voorbereiding. De leerling maakt kennis met verschillende kunststofmaterialen en leert ze verwerken. Hij moet technische informatie begrijpen, tekeningen van kunststofconstructies lezen en zelf schema s maken met behulp van professionele software. Het leren bedienen en onderhouden van spuitgietmachines, persen, extrusiemachines en thermoformeermachines staat ook op het programma. Ten slotte moet de leerling correct las- en lijmtechnieken correct kunnen uitvoeren en spuitgietmatrijzen en kunststofonderdelen leren (de)monteren. Doorheen de opleiding leert hij rekening houden met de veiligheids- en milieuvoorschriften. Pagina 9 van 191

10 Studierichtingsprofiel Lassen-constructie In de studierichting Lassen-constructie komen verschillende lastechnieken aan bod. De leerling leert snijbranden, slijpen en polieren en plaatbewerkingsmachines bedienen. Hij leert constructies monteren, hechten en lassen. Hij leert technische tekeningen ontcijferen en begrijpen, materialen, gereedschappen en werkmethodes kennen en toepassen en elektrische apparatuur correct gebruiken. Veiligheid staat steeds centraal. De basisbegrippen van elektriciteit worden verduidelijkt. De leerling krijgt les over de werking van pompen, compressoren van centrale verwarming en koelinstallaties, van perslucht- en hydraulische installaties en van verbrandingsmotoren. Studierichtingsprofiel Mechanisch onderhoud Elektromechanica en elektriciteit staan centraal in de praktijkgerichte studierichting Mechanisch onderhoud. De klemtoon in de studierichting ligt vooral op het onderhoud van elektrische, pneumatische en hydraulische installaties. Het is vooral via praktijk en stages dat de leerling kennis maakt met de allernieuwste technieken en hoogtechnologische machines. Zo krijgt hij de kans om de competenties die hij op school en tijdens het werkplekleren verworven heeft toe te passen in de bedrijfswereld. Studierichtingsprofiel Productieoperator Deze studierichting werd niet ingericht gedurende de geanalyseerde periode. Studierichtingsprofiel Werktuigmachines Instromen in de derde graad Werktuigmachines gebeurt best na de tweede graad Basismechanica, maar kan ook vanuit andere tso- of bso-richtingen met een metaal -achtergrond. Tijdens deze praktijkgerichte studierichting wordt de leerling een vakman/vakvrouw die met handbediende of computergestuurde machines verschillende materialen kan bewerken. De focus ligt op het verwerven van kennis, vaardigheden en ervaring via de vele praktijkuren in de schoolwerkplaats en tijdens de stage. De leerling oefent met boormachines, draaibanken, lasapparatuur, frees- en slijpmachines. Hij leert plaat- en profielmateriaal lassen en solderen, energiekringen installeren, mechanische constructieonderdelen (de)monteren en afstellen. Hij leert ook CNCmachines programmeren, via de computer informatie opzoeken, werken met eenvoudige rekenbladen voor kostprijsberekening en tekenprogramma s gebruiken. De stage zorgt voor nuttige ervaring op de werkvloer. Pagina 10 van 191

11 1.2.3 Specialisatiejaar Profiel specialisatiejaar Composietverwerking De leerling verdiept zich tijdens het specialisatiejaar Composietverwerking in de materialen waaruit kunststoffen worden samengesteld en leert al doende verschillende verwerkingstechnieken van composietmaterialen toepassen (handlamineermethoden, vezelspuiten, pultrusie, wikkelen en persen). Hij specialiseert zich verder in composieten door gebruik te maken van verschillende soorten vezels (glasweefsel, aramideweefsel en koolstofweefsel) en maakt zelf voorwerpen uit composietmateriaal. De focus ligt op de uitvoering en de kwaliteit van de zelfgemaakte stukken en op de controles en metingen van het vervaardigde product via trek-, buig-, drukbestendigheidsproeven en hardheidsmetingen. Profiel specialisatiejaar Computergestuurde werktuigmachines Wie aan het specialisatiejaar Computergestuurde werktuigmachines begint, heeft metaalbewerking al in de vingers. De leerling leert in deze opleiding hoe CNC-machines ingesteld en bediend worden. Hij specialiseert zich in de verschillende CNC-technieken en leert met professionele software tekeningen maken met het oog op CNC-productie. Hij leert de tekeningen ook lezen en interpreteren. Praktijkoefeningen, stages in een bedrijf met computergestuurde werktuigmachines, lessen over technieken uit de industriële informatica en mechanica vormen de kern van de opleiding. De leerling specialiseert zich in het opspannen van materialen, werkstukken en gereedschappen en in het maken van constructies met computergestuurde machines. Hierbij leert hij rekening houden met veiligheid, milieu en kostprijs. Hij leert productieprocessen plannen en bijsturen indien nodig. Profiel specialisatiejaar Fotolassen Het specialisatiejaar Fotolassen biedt de leerling een verdere specialisatie in kwaliteitsvol laswerk. Via praktijkervaring krijgt hij de lastechnieken steeds beter onder de knie en kan hij een extra certificaat behalen in één van de lasprocedés (elektrodelassen, MIG- en TIG-lassen). Profiel specialisatiejaar Industrieel onderhoud In het specialisatiejaar Industrieel onderhoud specialiseert de leerling zich in het onderhoud, het (de)monteren en het (na)meten van mechanische en elektrische elementen. Hij leert daarbij gepaste gereedschappen op een correcte manier gebruiken. De leerling krijgt les over de theoretische basis van zuivere mechanica, pneumatica, hydraulica, elektriciteit, centrale verwarming, lassen, plaatbewerking, water- en gasverdeling en sanitair. De samenhang tussen de verschillende vakdomeinen krijgt extra aandacht omdat hij onderhoudswerk leert verrichten aan machines en productielijnen. Hij merkt dan dat hij binnen eenzelfde productieproces te maken krijgt met de meest verschillende componenten, aansluitingen en sturingen. Door de praktijkoefeningen en bedrijfsstages verwerft de leerling de nodige vakkennis om later vlot te kunnen functioneren op de werkvloer. Pagina 11 van 191

12 Profiel specialisatiejaar Industriële elektriciteit Dit specialisatiejaar geeft de leerling de mogelijkheid om zich verder te bekwamen in de industriële elektriciteit en elektronica. Via deze gespecialiseerde opleiding krijgt hij inzicht in industriële automatiseringssystemen met de bedoeling ze te kunnen herstellen. De leerling specialiseert zich in onderhoud, montage en herstelling van liften, deuren, roltrappen (mechanica, informatica, pneumatica, hydraulica) en in de energiedistributie, aandrijf- en hoogspanningstechniek. Het is een praktijkgerichte opleiding. Via concrete realisaties, projecten en stages verhoogt de leerling zijn kennis van elektronische sturings- en automatisatietechnieken. Hij leert kwaliteitsvol werk leveren met oog voor veiligheid, gezondheid en milieu. Profiel specialisatiejaar Matrijzenbouw Vanuit de interesse voor kunststoffen, mechanica en industriële apparatuur specialiseert de leerling zich in het ontwerpen, maken, onderhouden en herstellen (bij breuk, slijtage, ) van matrijzen. Hij leert zelfstandig en nauwkeurig onderdelen van matrijzen maken vanuit een schets of een idee. De leerling maakt kennis met een uitgebreid gamma aan machines waarmee de meest complexe onderdelen kunnen aangemaakt worden. Ook raakt hij vertrouwd met een CAD-systeem waarmee het product in 3D wordt voorgesteld. Tijdens de praktijkoefeningen in de werkplaats en op de stage leert de leerling kwaliteitsvolle eenvoudige injectie-, snij-, plooi-, en dieptrekmatrijzen maken. Eens hij voldoende ervaring heeft, kan hij aan bestaande matrijzen kleine aanpassingen aanbrengen. Na het proefspuiten moeten aan een nieuwe matrijs namelijk vaak nog kleine verbeteringen uitgevoerd worden. Profiel specialisatiejaar Metaal- en kunststofschrijnwerk Dit specialisatiejaar werd niet ingericht gedurende de geanalyseerde periode. Profiel specialisatiejaar Pijpfitten-lassen-monteren Voor het specialisatiejaar Pijpfitten-lassen-monteren moet de leerling al metaal kunnen bewerken en kennis hebben van de basisvaardigheden van het lassen. Hij leert buis- en industriële pijpconstructies voorbereiden en maken aan de hand van tekeningen en technische informatie. Zelf tekenen en tekeninglezen is een belangrijk onderdeel van de opleiding. Hiervoor leert hij gebruik maken van professionele software. Het uitvoeren van (de)montage- en laswerkzaamheden krijgt veel aandacht. De leerling moet niet alleen de materialen en de onderdelen die hij gebruikt goed kennen, hij leert ook de modernste lastechnieken, het voorbereiden van pijpuitslagen, ontvouwingen en ingewikkelde lasverbindingen, T-, K- en broekstukken. Hij leert de juiste hulpstukken en de geschikte lasmethode kiezen, in functie van het materiaal en de omstandigheden. Tijdens de vele praktijkoefeningen leert hij bovendien zelfstandig werken, verantwoordelijkheid nemen en de veiligheidsvoorschriften strikt toepassen. Pagina 12 van 191

13 1.2.4 Tweede graad tso Studierichtingsprofiel Elektriciteit-elektronica De studierichting Elektriciteit-elektronica wil een brede, theoretische vorming bieden. De algemene vakken zijn van een behoorlijk niveau. Vooral wiskunde is een belangrijk vak. Probleemoplossend denken en handelen staan centraal. De leerling moet voornamelijk kunnen analyseren en berekeningen uitvoeren. Praktisch, uitvoerend werk komt niet direct aan bod. Een stevige basiskennis van elektriciteit en elektronica verwerven is de centrale doelstelling. In de tweede graad worden de basisschakelingen, elektrostatica, elektromagnetisme, gelijk- en wisselstroom, elektrische wetten en elektrische installaties in woningen bestudeerd in het vakgebied elektriciteit. In elektronica komen analoge en digitale basisschakelingen, logische functies en poortschakelingen, digitale codes en beginselen van de halfgeleidertechnologie aan bod. Studierichtingsprofiel Elektromechanica Elektromechanica is een eerder theoretische studierichting, waarin wiskunde, mechanica en elektriciteit ruim aan bod komen. De leerling leert analyseren en berekeningen uitvoeren in elektromechanische kringen. De theorie wordt ondersteund door labo-oefeningen. In de tweede graad wordt een brede basis meegegeven als voorbereiding op verdere uitdieping of meer gespecialiseerde keuzes in de derde graad. Verschillende materialen, toestellen en technieken komen aan bod. De leerling leert constructies en installaties ontwerpen, processen voorbereiden en processen begeleiden met professionele software. Door het praktisch uitvoeren leert hij het oorspronkelijke concept op zijn waarde beoordelen. Hij leert over verlichting, motoren en generatoren, automatisering en PLC- sturingen. Hij leert hoe machines met de computer bediend en ontworpen (CNC, CAD-CAM) worden. De studierichting omvat twee grote onderdelen: elektriciteit en mechanica. In elektriciteit moet de leerling elektromechanische kringen leren analyseren, de basiswetten van de elektriciteit toepassen in diverse elektrische opstellingen en elementaire berekeningen uitvoeren die steunen op een wiskundige basis. In mechanica krijgt de leerling inzicht in de werking, de mogelijkheden en het gebruik van de belangrijkste werktuigmachines en gereedschappen. Hij leert de eigenschappen van de materialen en de krachten die er op inwerken kennen. Soorten bewegingen, overbrengingen, samenstelling van krachten komen aan bod. Studierichtingsprofiel Elektrotechnieken Elektrotechnieken is een praktijkgerichte studierichting. De leerling maakt kennis met elektriciteit en installatieleer. Hij is eerder praktisch dan theoretisch ingesteld. Hij leert vooral over elektriciteit in woningen. Hij moet lichtbronnen en verwarmingstoestellen leren installeren, schakelborden plaatsen, elektrische leidingen leggen en defecten opsporen en herstellen. Pagina 13 van 191

14 Studierichtingsprofiel Industriële wetenschappen Industriële wetenschappen is de meest theoretische studierichting uit het studiegebied Mechanica-elektriciteit en legt de klemtoon op wiskunde en (industriële) wetenschappen. Techniek vertaalt zich niet rechtstreeks in activiteiten, maar eerder in probleemoplossend denken. Opvallend is het aantal lesuren wiskunde. In deze richting krijgen ook de vakken mechanica, elektriciteit, fysica en chemie ruime aandacht. De leerling leert de kenmerken van fysische verschijnselen op een wetenschappelijke manier onderzoeken en wetenschappelijke wetmatigheden formuleren. Hij leert ook de toepassingen ervan in technologische realisaties. Het ontwerpen van ruimtelijke vormen en schema s met professionele software komt eveneens aan bod. Studierichtingsprofiel Mechanische technieken Mechanische technieken is een praktijkgerichte studierichting die bedoeld is als kennismaking met de beginselen van mechanica en metaalbewerking. In een modern bedrijf worden de handbediende machines steeds minder gebruikt, de CNC-gestuurde machines steeds meer. De principes van deze computergestuurde machines worden in de tweede graad aangebracht door voldoende aandacht te besteden aan elektriciteit en informatica. Zo worden de leerlingen voorbereid op de derde graad, waar de modernste CAD-CAM-technieken toegepast worden. In de praktijklessen maakt de leerling werkstukken waarbij hij moet boren, schaven, frezen, draaien en slijpen. Hij leert metaalbewerkingsmachines instellen en bedienen. Het programmeren en werken met computer, numeriek gestuurde machines en computertekenen zijn geïntegreerd Derde graad tso Studierichtingsprofiel Elektriciteit-elektronica Leerlingen in de studierichting Elektriciteit-elektronica komen bij voorkeur uit de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica of Industriële wetenschappen. Elektriciteit-elektronica is een theoretische studierichting, waarin de theorie wordt ondersteund door laboproeven. Leerlingen worden opgeleid tot technicus, gespecialiseerd in elektronische netwerken, digitaal- en communicatietechnieken. In de derde graad leert de leerling meer over industriële installaties. Hij leert de computer gebruiken voor het ontwerpen van elektrische en elektronische installaties. Ruimtelijk inzicht en zin voor nauwkeurigheid zijn belangrijk voor het tekenen van schakelingen en schema's. Elektriciteit en elektronica worden uitgebreid en vooral theoretisch benaderd. Doelstelling is inzicht te verwerven in de abstracte werking van elektronische apparatuur, zowel voor analoge als voor digitale toestellen. Waar het kan, wordt de pc ingeschakeld (simulatie en ontwerp). Er wordt veel tijd doorgebracht in het laboratorium. De PLC wordt er geprogrammeerd en getest. Elektrische en elektronische schakelingen worden opgebouwd en de meetresultaten worden besproken. De leerling leert ontwerpen uitvoeren, waarbij hij rekening houdt met technische voorschriften en veiligheidseisen. Hij leert meetresultaten beoordelen, bestudeert opbouw en werking van halfgeleiders, geïntegreerde schakelingen en operationele versterkers, logische schakelingen, microcontrollers, PLC-sturingen en computersystemen, radio-telecommunicatie en datacommunicatie en leert opnemers en regelaars voor druk, toerental en temperatuur onderzoeken op Pagina 14 van 191

15 hun samenstelling en werking. Er is een behoorlijk pakket wiskunde, met de nadruk op rekentechnieken, die nodig zijn om technische problemen op te lossen. Studierichtingsprofiel Elektrische installatietechnieken Leerlingen in de studierichting Elektrische installatietechnieken komen bij voorkeur uit de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica of Elektrotechnieken. Elektrische installatietechnieken is praktijkgericht en moet vooral gezien worden als een voorbereiding op technisch uitvoerende beroepen in de elektriciteitssector. De leerling moet een werkopdracht kunnen analyseren, schema s lezen en metingen uitvoeren. Hierbij zijn de elektrische voorschriften en reglementeringen belangrijk. De studierichting wil binnen het brede domein van de toegepaste elektriciteit een theoretisch-technische vorming aanbieden die veel aandacht heeft voor de uitvoeringsgerichte vaardigheden. Het realiseren, renoveren of herstellen van residentiële, industriële en tertiaire elektrische installaties komen aan bod. De klemtoon wordt gelegd op elektronische en computergestuurde schakelingen en metingen. Er wordt gewerkt rond lichtinstallaties, verwarming, motorschakelingen, elektronische vermogensregeling en laag- en netspanninginstallaties. Hierbij gebruikt de leerling zowel relaisschakelingen als elektronische sturingen. De nodige aandacht wordt besteed aan hand- en contactgestuurde motoren, maar ook automatiseringsprocessen zoals PLCsturingen en computertekenen komen aan bod. De praktijk is belangrijk maar de theoretische achtergrond wordt nooit uit het oog verloren. De leerstof wordt minder theoretisch uitgediept dan in de studierichtingen Elektromechanica of Elektriciteit-elektronica. De beroepskennis omvat theoretische kennis van fundamentele wetten van elektriciteit, elektrische machines alsook praktische kennis van elektrotechnieken. Bij meettechniek en in het labo nemen elektriciteit en de computer een steeds belangrijker plaats in. Schakel-, meet-, verlichtings- en verwarmings-, verdelings- en beveiligingstechnieken, installatie- en aandrijftechnieken, schakelingen en onderhoud van elektrische machines staan op het programma. De elektrische principes worden aangeleerd. Studierichtingsprofiel Elektromechanica Een logische vooropleiding voor de studierichting Elektromechanica is de tweede graad tso Elektromechanica of Industriële wetenschappen. Elektromechanica is een theoretisch-technische studierichting. Leerlingen leren meervoudige problemen van elektrische, elektronische en mechanische aard oplossen. Een aantal technische vaardigheden worden ontwikkeld. Elektromechanici staan in voor toezicht, onderhoud en herstelling van industriële installaties en productiesystemen. Wiskunde vormt in deze studierichting een belangrijk vak. Ook een elementaire kennis van fysische begrippen is nodig. De leerling leert verschillende materialen, toestellen en technieken kennen. Hij leert constructies en installaties ontwerpen en de processen voorbereiden en begeleiden met professionele software. Door het praktisch uitvoeren leert hij het oorspronkelijke concept op zijn waarde beoordelen. Hij ontdekt de wereld van verlichting, motoren en generatoren, automatisering, PLC-sturingen en leert hoe machines met de computer bediend en ontworpen (CNC, CAD- CAM) worden. De studierichting omvat twee grote blokken: elektriciteit en mechanica. In het onderdeel elektriciteit leert de leerling elektromechanische kringen analyseren, de basiswetten van de elektriciteit toepassen in diverse elektrische opstellingen en elementaire berekeningen uitvoeren, die steunen op een Pagina 15 van 191

16 wiskundige basis. In mechanica verwerft de leerling basiskennis van theoretische mechanica en past die toe in het vervaardigen van mechanische werkstukken. Hij krijgt inzicht in de werking, de mogelijkheden en het gebruik van de belangrijkste werktuigmachines en gereedschappen. Hij leert de eigenschappen van de materialen en de krachten die erop inwerken kennen. Soorten bewegingen, overbrengingen en samenstelling van krachten komen aan bod. Studierichtingsprofiel Elektronische installatietechnieken Logische vooropleidingen voor de studierichting Elektronische installatietechnieken zijn de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica, Elektromechanica, Elektrotechnieken of Industriële wetenschappen. Instappen in de derde graad kan enkel mits er voldoende voorkennis van elektriciteit is. Binnen de studierichting Elektronische installatietechnieken leert de leerling machinale problemen van elektrische, elektronische of pneumatische aard oplossen. Deze studierichting wil binnen het domein van de toegepaste elektronica een theoretisch-technische vorming aanbieden die ook veel aandacht heeft voor uitvoeringsgerichte vaardigheden. Er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar integratie tussen theorie en praktijk in de vakken digitale techniek en labo, elektronica en labo en praktijk elektronica. In deze studierichting worden leerlingen binnengeleid in de wereld van de industriële elektronica. Programmeerbare sturingen, synoptisch gecontroleerde sturingen, digitale en analoge technieken, vermogensregeling en andere regeltechnieken, computerbediende robotarm en moderne software komen aan bod. De vakken elektriciteit en technologie staan in functie van de elektronica. De leerling leert schema's analyseren en fouten detecteren, de werking van eenvoudige digitale schakelingen, de opbouw en de werking van netwerken, noties van PLC en Opamp. Hij leert hoe je elektronische toestellen zoals computers, netwerken, regelsystemen, audio- en multimediatoestellen, discobar en discoverlichting kunt samenstellen, aansluiten, herstellen en installeren. Hij leert metingen uitvoeren en in de computer opgeslagen meetinformatie interpreteren, sturen en regelen. Hij tekent en analyseert elektronische schema s, detecteert storingen en kan schakelingen starten. Studierichtingsprofiel Industriële ICT De logische vooropleiding voor de derde graad Industriële ICT is de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica, Elektromechanica of Elektrotechnieken. De leerling leert computersystemen en netwerken in industriële toepassingen installeren, in bedrijf stellen en onderhouden. Hardware, software en interfaces tussen computer en toepassing komen aan bod. De leerling gaat niet alleen kijken hoe de computer werkt, maar ook hoe hij informatie kan uitwisselen met andere computers en geautomatiseerde productiesystemen. Hij leert zelf programma's schrijven en apparaten aan de PC aansluiten en leert de verschillende aspecten van het ontwerp herkennen, interpreteren, toelichten en uitvoeren. Men verwacht in deze studierichting een sterke interesse voor de industriële toepassingen van de moderne technologie. Het fijn technische werk vraagt zin voor detail, nauwkeurigheid, orde en structuur. De opdrachten veronderstellen aanleg voor logisch, probleemoplossend denken en handelen. De leerling leert over basiselektriciteit, energietransport, componenten van industriële randapparatuur en vermogenselektronica. Hij verwerft kennis over interfacetechnieken en bestudeert de grondbeginselen van Pagina 16 van 191

17 het programmeren die hij later kan toepassen in verschillende talen en situaties. Via programmeertalen en besturingssystemen leert hij de computer gebruiken als middel om industriële processen te besturen. Studierichtingsprofiel Industriële wetenschappen Leerlingen in de derde graad Industriële wetenschappen komen bij voorkeur uit de tweede graad Industriële wetenschappen. Industriële wetenschappen is de meest theoretische studierichting uit het studiegebied Mechanica-elektriciteit en legt de klemtoon op wiskunde en (industriële) wetenschappen. Techniek vertaalt zich niet rechtstreeks in activiteiten, maar eerder in probleemoplossend denken. Opvallend is het aantal lesuren wiskunde. De technische vakken focussen op mechanica, elektriciteit, elektronica, toegepaste chemie en fysica. De technische vorming is niet op een onmiddellijke specialisatie gericht maar steunt op een algemeen wetenschappelijke basis. De leerling leert de kenmerken van fysische verschijnselen op een wetenschappelijke manier onderzoeken en wetenschappelijke wetmatigheden formuleren. Hij leert ook de toepassingen ervan in technologische realisaties. Het ontwerpen van ruimtelijke vormen en schema s met professionele software komt eveneens aan bod. Studierichtingsprofiel Mechanische vormgevingstechnieken Logische vooropleidingen voor de studierichting Mechanische vormgevingstechnieken zijn de tweede graad tso Elektromechanica, Industriële wetenschappen of Mechanische technieken. Mechanische vormgevingstechnieken is sterk praktijkgericht. Er is zeer veel aandacht voor uitvoeringsgerichte vaardigheden. De leerling leert schetsen maken, plannen lezen, werkanalyses en werkmethodes opstellen, ingrijpen in de fasen van de vormgevingstechniek, machines instellen, bedienen en (de)monteren. De basiskennis van mechanische en in mindere mate elektrische principes wordt verder uitgediept. De leerling leert mechanische constructies en installaties vormgeven vanaf het studiebureau tot en met de realisatie. Hij leert de verschillende aspecten van het ontwerp herkennen, interpreteren, toelichten en verwerken. Zo komt hij tot praktische realisaties die hij kan uitvoeren. Hij maakt hierbij gebruik van professionele software op de computer. In de praktijklessen maakt hij aanvankelijk met hand en machine werkstukken waarbij boren, schaven, frezen, draaien en slijpen worden toegepast. Hij leert metaalbewerkingsmachines instellen en bedienen. Het programmeren en werken met computer, numeriek gestuurde machines en computertekenen zijn geïntegreerd. Studierichtingsprofiel Podiumtechnieken Leerlingen in de studierichting Podiumtechnieken komen bij voorkeur uit de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica, Elektromechanica, Elektronische technieken, Elektrotechnieken of Mechanische technieken. Podiumtechnieken is sterk praktijkgericht en bereidt voor op het beroep van podiumtechnicus. De podiumtechnicus staat in voor de technische creatie en realisatie bij voorstellingen en optredens in kunsten- en cultuurcentra, schouwburgen en op festivals. De hoofdactiviteit situeert zich in de voorbereiding en de afbouw van de productie. Tijdens de voorstelling bedient de podiumtechnicus de Pagina 17 van 191

18 apparatuur en de toestellen. Hij staat soms in voor de decorwisselingen. Deze studierichting richt zich tot leerlingen met voldoende technisch inzicht en interesse voor licht, geluid en beeld, voor de wereld van cultuur en amusement. Er wordt verwacht dat de leerling stressbestendig is en in teamverband kan werken. Deze opleiding leidt technici op die achter de schermen van elke manifestatie verantwoordelijk zijn voor de goede gang van zaken op het podium. Op- en afbouwen van podium en tenten, lossen en laden van vrachtwagens, installeren van materiaal, tenten en standjes voorzien van elektriciteit, bediening van licht-geluid-beeld, speciale effecten tijdens de voorstelling, vaststellen en verhelpen van storingen in de eerste lijn kunnen tot de taken behoren. Studierichtingsprofiel Vliegtuigtechnieken De logische vooropleidingen voor de studierichting Vliegtuigtechnieken zijn de tweede graad tso Elektriciteit-elektronica, Elektromechanica, Elektrotechnieken, Industriële wetenschappen en Mechanische technieken. De studierichting richt zich tot leerlingen met interesse voor vliegtechnologie. Ze worden voorbereid op het beroep van onderhoudstechnicus van vliegtuigen. Deze technicus voert onderhouds- en herstellingswerken uit op vliegtuigen en helikopters, hydraulische en mechanische systemen en motoren volgens nauwgezette voorschriften. In de praktijklokalen moeten de leerlingen onderhoudstaken aan vliegtuigen en grondapparatuur leren uitvoeren volgens de procedures van de luchtvaartreglementering. Om de onderhouds- en herstellingsactiviteiten degelijk te kunnen uitvoeren moet de onderhoudstechnicus daartoe de nodige documenten en hulpmiddelen optimaal kunnen hanteren (gereedschappen, instructies en wisselstuklijsten van de constructeurs). Het leerplan van deze richting werd in overeenstemming met de Europese richtlijnen gemaakt. Om later de verschillende attesten te behalen moet de leerling voldoende capaciteiten hebben om wiskunde, fysica, de theorie van elektriciteit en mechanica en de vliegtuigtechnologie te verwerken. Via de technische vakken verwerft hij de nodige inzichten en basiskennis in elektriciteit, elektronica (avionica) en mechanica (aerodynamica en vliegmechanica). Ook materialenleer, sterkteleer, motoren, vliegtuigsystemen en reglementering komen uitgebreid aan bod. Het Engelstalig vakjargon in de luchtvaart en de veiligheidsvoorschriften staan eveneens op het programma Se-n-Se Profiel Se-n-Se Audio-, video- en teletechnieken De Se-n-Se Audio-, video- en teletechnieken werd niet ingericht in de geanalyseerde periode. Profiel Se-n-Se Automotive De Se-n-Se Automotive vormt onderhoudstechnici die dadelijk aan de slag kunnen in de autoconstructiebedrijven, hun toeleveranciers en bij sterk geautomatiseerde bedrijven in andere sectoren. Bijzondere aandacht gaat naar het probleemoplossend handelen bij optreden van fouten (hard- en Pagina 18 van 191

19 software) in computer- en netwerkomgevingen. In de praktische oefeningen PLC komen de communicatie tussen de PLC en de PC, master-slaveverbindingen, de Human Machine Interface, het gebruik van PLC- en OPC-netwerken en remote control aan bod. De PC-poorten worden gebruikt om, zowel met eigen ontwerpen als met industriële stuur- en meetkaarten, interfaceschakelingen aan te sturen. De installatie, configuratie en beveiliging van computers wordt aangeleerd, waarbij het beheer, de opbouw, de werking en het onderhoud van netwerken grondig wordt behandeld. Een belangrijk onderdeel in de opleiding zijn werkplekleren en stage in de automotive bedrijven waardoor de leerling een juist beeld krijgen van wat de industrie verwacht. Profiel Se-n-Se Computergestuurde mechanische productietechnieken In de Se-n-Se Computergestuurde mechanische productietechnieken worden alle stappen van het productieproces uitgespit zodat de leerling niet alleen inzicht krijgt in elke fase, maar ook de samenhang leert begrijpen. Hij start met een ontwerp in CAD, doet werkvoorbereidingen en ontwerpt de juiste spanmiddelen. Hij bepaalt de technologische gegevens aan de hand van het vermogen van de machine en de spanmiddelen en start vervolgens met programmeren (CAM) en verspanen. Ten slotte doet hij de eindcontrole. Rode draad in het geheel is het gebruik van de computer. Belangrijk is dan ook dat de leerling inzicht verwerft in computernetwerken, het programmeren van macro s in bestaande software en het ontwerpen en schrijven van applicaties. Uiteindelijk moet de leerling in staat zijn om een productiesysteem te analyseren, optimaliseren en automatiseren. Voorkennis van CNC-draaien en frezen is noodzakelijk. Profiel Se-n-Se Haventechnieken De Se-n-Se Haventechnieken richt zich op het elektrisch en mechanisch onderhoud van de specifieke hef- en tilmachines in de haven zoals kranen, straddle carriers, vorkliften, reachstackers en spreaders. Een grondige kennis van hydraulica en elektrische sturingen wordt opgebouwd. Ook zware dieselmotoren komen aan bod. De algemene vakken richten zich hoofdzakelijk op het gebruik van technisch Engels en Duits, specifiek voor de sector. Seminaries in en door bedrijven vullen de theorie aan, terwijl zes weken stage de praktische vorming versterkt. Profiel Se-n-Se Industriële computertechnieken In de Se-n-Se Industriële computertechnieken verwerft de leerling competenties voor het installeren, het in bedrijf stellen, het onderhouden en het herstellen van computersystemen en van computer- en PLC-netwerken in een industriële omgeving. Zowel de hardware, de software, als de communicatieaspecten komen aan bod: computerinterfaces, microcontrollers, PC-onderhoud, communicatietechnieken (datatransmissie, netwerken) en procesvisualisatie. De ontwikkeling van software wordt stap voor stap aangeleerd. In Industriële computertechnieken wil men het inzicht in de geautomatiseerde processen verhogen. De leerling moet in staat zijn computers en computerperiferie te installeren, te onderhouden en eventueel te herstellen. Het hoofdaccent ligt op het verkennen van de computertechnische principes Pagina 19 van 191

20 die aan de basis liggen van informaticasystemen. De leerling doet een ruime kennis op over de computer en de interfacing tussen de computer en de industriële buitenwereld: randapparatuur, netwerken, industriële machines en processen. Profiel Se-n-Se Industriële elektronicatechnieken De Se-n-Se Industriële elektronicatechnieken werd niet ingericht in de geanalyseerde periode. Profiel Se-n-Se Industriële onderhoudstechnieken De Se-n-Se Industriële onderhoudstechnieken beoogt de kwalificatie tot onderhoudstechnicus. Om die te behalen moet de leerling een ruime theoretische kennis hebben van mechanische constructies, mechanismen, mechanische elementen, pneumatica, hydraulica, industriële elektriciteit, vermogenselektronica, logische schakeltechnieken, meet- en regeltechnieken en automatiseringsprocessen. Hij leert ingrijpen in het proces en de software beheren. Tijdens werkplekleren en stage leert hij meedraaien in een onderhoudsploeg en krijgt hij de kans om alle facetten van onderhoud te leren kennen. Tegelijk krijgt hij de nodige routine in zaken waar hij al een sterke opleiding voor heeft genoten. Basiskennis van mechanica of elektriciteit is noodzakelijk om kans op succes te hebben. Profiel Se-n-Se Kunststofvormgevingstechnieken De Se-n-Se Kunststofvormgevingstechnieken wil leerlingen opleiden tot gekwalificeerde technici met een grondige kennis van de specifieke verwerkingstechnieken van kunststofmaterialen en bijhorende matrijzen. Dat vraagt een doorgedreven kennis van de eigenschappen van de kunststoffen en van een aantal specifieke vormgevingstechnieken, evenals de studie van een kunststofproduct. Kennis en praktijk gaan in deze opleiding hand in hand. Profiel Se-n-Se Mechanica constructie- en planningstechnieken De Se-n-Se Mechanica constructie- en planningstechnieken wil leerlingen de kwalificatie constructie- en planningstechnicus laten behalen. Dit veronderstelt dat leerlingen het computerondersteund 2D- en 3D-tekenen (CAD) grondig leren beheersen, mechanische componenten en onderdelen van grotere mechanische systemen vorm leren geven, construeren en/of functioneel aanpassen, CAD-uitvoeringstekeningen en/of dito database voor de productieafdeling leren realiseren, en eenvoudige planningsstudies en economisch verantwoorde planningen leren opstellen. Pagina 20 van 191

21 Profiel Se-n-Se Productie -en procestechnologie In de Se-n-Se Productie-en procestechnologie leert de leerling zelfstandig en probleemoplossend denken en krijgt hij inzicht in industriële processen. Hij leert zelfstandig een productielijn bedienen, instellen en bijregelen, leert hoe hij de productie controleert en kwaliteitsvolle producten kan maken. Hij leert in alle omstandigheden veilig en milieubewust werken. De opleiding is praktisch en de lessen worden afgewisseld met heel wat werkplekleren in verschillende bedrijven. De inhoud van de opleiding is niet sectorgebonden. Daardoor kan de leerling later als operator terecht in uiteenlopende sectoren, zoals de chemische nijverheid, de houtsector, de textiel- of voedingsindustrie. Profiel Se-n-Se Regeltechnieken De Se-n-Se Regeltechnieken wil het inzicht van de leerlingen in geautomatiseerde regelingen en processen verhogen. De leerling wordt opgeleid om zo zelfstandig en verantwoord mogelijk regeltechnische probleemsituaties op te lossen en te voorkomen. Het hoofdaccent ligt op het verkennen van de regeltechnische principes die aan de basis liggen van de geautomatiseerde regelsystemen. Veel aandacht gaat naar praktische realisaties in het labo. De leerling wordt opgeleid tot regeltechnisch onderhoudstechnicus. Hij raakt vertrouwd met de onderdelen van de regelkring en leert hoe hij bepaalde delen kan kiezen en instellen. De aandacht gaat naar instrumentatie, eigenschappen, keuze en instelling van de regelaar in functie van de eigenschappen van het proces. Hij leert de regelaar bij een eenvoudige regelkring optimaal parametreren. Uiteraard leert hij alles over de veiligheidsproblematiek van de procesindustrie en de volautomatische productieprocessen. Profiel Se-n-Se Stuur-en beveiligingstechnieken De Se-n-Se Stuur- en beveiligingstechnieken wil vaardigheden en attitudes bijbrengen die de leerling in staat stellen zelfstandig volgende systemen te installeren, in bedrijf te stellen, te onderhouden en te herstellen: - schakel- en automatiseringssystemen, vermogenssturingen en aandrijfsystemen; - diverse beveiligingssystemen (inbraak- en brandbeveiliging, toegangscontrole) en camerabewakingssystemen; - domotica-immoticasystemen. Pagina 21 van 191

22 Profiel Se-n-Se Vliegtuigtechnicus De Se-n-Se Vliegtuigtechnicus beoogt de kwalificatie tot een vliegtuigtechnicus. De leerling moet beschikken over een voldoende hoog technisch abstractievermogen en een ruime praktische belangstelling voor techniek. Hij moet voldoende wetenschappelijk inzicht verwerven in de principes en wetmatigheden binnen de vakken wiskunde en fysica, de theoretisch-technische basisvakken elektriciteit, theoretische mechanica en de vliegtuiggerichte technologische vakken. Pagina 22 van 191

23 2 Leerlingenaantal, evolutie en spreiding Dit hoofdstuk schetst de evolutie van de leerlingenpopulatie vanaf het schooljaar tot en met het schooljaar Eerst wordt een overzicht geboden van de leerlingenaantallen in de vier onderwijsvormen van het voltijds secundair onderwijs, zodat het aandeel van het studiegebied ook gekaderd wordt binnen het geheel van de leerlingenpopulatie. De volgende tabellen geven de evolutie van de leerlingenaantallen weer, zowel op het niveau van het gehele studiegebied als voor de verschillende studierichtingen per graad. Daarbij wordt besproken in welke mate het studiegebied verspreid is over de vijf Vlaamse provincies en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Om die spreiding weer te geven worden enkel gegevens van het schooljaar gebruikt. Om zinvolle vergelijkingen te kunnen maken worden er naast cijfergegevens op het niveau van het studiegebied telkens ook data opgenomen op het niveau van de onderwijsvorm. Pagina 23 van 191

24 2.1 Leerlingenaantal en evolutie in aso, bso, kso en tso Tabel 1 Aantal inschrijvingen en evolutie in aso, bso, kso en tso 2 de graad 3 de graad 2 de graad 3 de graad aso bso Schooljaar Gemiddelde Gemiddelde 1 ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) de leerjaar/specialisatiejaar Totaal (N) kso tso Schooljaar Gemiddelde Gemiddelde 1 ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) de leerjaar/se-n-se Totaal (N) Pagina 24 van 191