Studieaanbod binnen het studiegebied Personenzorg

Transcriptie

1 Studieaanbod binnen het studiegebied Personenzorg Screening van de studierichtingen in het studiegebied Personenzorg in het voltijds secundair onderwijs 23 april 2015

2 Inhoudstafel Inleiding Beeld van het studiegebied Overzicht van het studiegebied Beschrijving van de studierichtingen Tweede graad bso Derde graad bso Specialisatiejaar Tweede graad tso Derde graad tso Se-n-se Leerlingenaantal, evolutie en spreiding Leerlingenaantal en evolutie in aso, bso, kso en tso Leerlingenaantal, evolutie en spreiding in het studiegebied Personenzorg Leerlingenaantal, evolutie en spreiding per studierichting Tweede graad Derde graad Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Herkomst van de inschrijvingen per studierichting Tweede graad Eerste leerjaar Tweede leerjaar Derde graad Eerste leerjaar Pagina 2 van 127

3 3.2.2 Tweede leerjaar Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Attestering Tweede graad Derde graad Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Aansluiting met het hoger onderwijs Beroepssecundair onderwijs Overzicht van de inhoudelijk verwante opleidingen in het hoger (beroeps)onderwijs Deelnemingsgraad en slaagcijfers in het eerste jaar hoger onderwijs Informatie Onderwijskiezer Technisch secundair onderwijs Overzicht van de inhoudelijk verwante opleidingen in het hoger (beroeps)onderwijs Deelnemingsgraad en slaagcijfers in het eerste jaar hoger onderwijs Informatie Onderwijskiezer Aansluiting met de arbeidsmarkt Tweede graad Derde graad, specialisatiejaren en Se-n-Se Finaliteit Beroepssecundair onderwijs Technisch secundair onderwijs Samenvatting screening Personenzorg Beeld van het studiegebied Leerlingenaantal Pagina 3 van 127

4 Evolutie van het leerlingenaantal Provinciale spreiding Herkomst Attestering Doorstroom naar het hoger onderwijs Doorstroom naar de arbeidsmarkt Aanbevelingen Bijlage: Methodologie Pagina 4 van 127

5 Inleiding De screening van de studiegebieden bestaat uit een analyse van het studieaanbod in het voltijds regulier secundair onderwijs tussen het schooljaar en het schooljaar Het cijfermateriaal wordt gepresenteerd per onderwijsvorm, graad en leerjaar. Om de lezer meteen een duidelijk beeld te geven van het studiegebied, wordt een overzichtstabel gepresenteerd van alle studierichtingen uit het studiegebied en een beknopte beschrijving van elke studierichting op basis van de informatie uit Onderwijskiezer. Vervolgens worden volgende thema s behandeld: de leerlingenaantallen, evolutie en spreiding, de herkomst van de inschrijvingen, de attestering, de doorstroom naar het hoger onderwijs en de doorstroom naar de arbeidsmarkt. Ten slotte wordt op basis van de screening van het studiegebied per studierichting aangegeven of de finaliteit tewerkstelling is, doorstroom naar verdere opleidingen of beide. De modulaire opleidingen van het beroepssecundair onderwijs zijn niet opgenomen omdat ze uitdovend zijn en slechts in een beperkt aantal scholen worden aangeboden. De cijfergegevens, analyses en vaststellingen fungeren als bron voor de modernisering van het secundair onderwijs en als voorbereiding voor de ontwikkeling van studieprofielen, onderwijskwalificaties en eventueel specifieke eindtermen. Tenzij anders aangegeven, werd voor het cijfermateriaal een beroep gedaan op het datawarehouse van het beleidsdomein Onderwijs en Vorming. De ruwe data werden verwerkt tot de tabellen in dit rapport. Berekeningen gebeurden in Excel aan de hand van volledige cijfers die werden afgerond. Door deze afronding lijken sommige totalen en percentages in de tabellen op het eerste gezicht niet overeen te komen. Technische uitleg over de methodologie is terug te vinden als bijlage. Pagina 5 van 127

6 1 Beeld van het studiegebied In dit hoofdstuk wordt het studiegebied gesitueerd aan de hand van een overzichtstabel, waarin alle studierichtingen in het studiegebied worden weergegeven. Vervolgens worden de studierichtingen beschreven aan de hand van het profiel, gebaseerd op de beschrijving van de studierichting in Onderwijskiezer Overzicht van het studiegebied bso tso 2 de graad Verzorging-voeding Sociale en technische wetenschappen 3 de graad Organisatiehulp Verzorging Gezondheids- en welzijnswetenschappen Jeugd- en gehandicaptenzorg Sociale en technische wetenschappen Specialisatiejaar/Se-n-Se Kinderzorg Organisatie-assistentie Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige Animatie in de ouderenzorg Internaatswerking Leefgroepenwerking Tandartsassistentie Voedselbehandeling* *De Se-n-Se Voedselbehandeling wordt vermeld bij het studieaanbod van Onderwijs Vlaanderen maar werd nog nooit ingericht en komt dus ook niet voor in deze screening 1 De volledige informatie is terug te vinden op Pagina 6 van 127

7 1.2 Beschrijving van de studierichtingen Tweede graad bso Studierichtingsprofiel Verzorging-Voeding De studierichting Verzorging-Voeding is bedoeld voor handige jongeren met veel verantwoordelijkheidsgevoel die bovendien belangstelling hebben voor het dagelijks leven van gezonde én zieke mensen. Het pakket algemene vakken is eerder beperkt en de leerling leert voornamelijk al doende. Graag werken met en/of voor mensen is noodzakelijk. In de tweede graad leert men vooral over huishouding: gezonde, evenwichtige en eenvoudige maaltijden bereiden, het onderhouden van de woning, de kleding en ander textiel. De leerling leert over sociale relaties, gezonde voeding en krijgt een basiskennis over ziekenzorg. De jongere moet bereid zijn mensen te verzorgen of ze nu jong of oud zijn, man of vrouw. Het accent ligt hierbij op zelfzorg, mantelzorg en zorg binnen de eigen omgeving Derde graad bso Studierichtingsprofiel Organisatiehulp De studierichting Organisatiehulp is een zeer praktische opleiding met weinig algemene vakken. Hoewel het accent in deze studierichting eerder ligt op het huishoudelijke dan op het verzorgende, moet men graag met mensen werken en van aanpakken weten. Omdat de leerling later kan ingezet worden voor verschillende taken is de stage zeer gevarieerd: zo maakt men kennis met allerlei diensten en voert men wisselende opdrachten uit. Veel aandacht gaat naar het verwerven en trainen van omgangsvormen zoals beleefdheid, assertiviteit, zelfkennis, stiptheid, beroepsgeheim, het voeren van gesprekken, leren luisteren. De leerling leert bovendien in team werken en het werk efficiënt organiseren. Men leert hygiënisch omgaan met voedsel, eenvoudige gerechten bereiden, presenteren, opdienen en verdelen. De leerling leert voedingswaren bewaren in een magazijn, bestellingen aannemen en etenswaren controleren op vervaldata... De leerling leert afruimen en instaan voor de vaat Hij leert evengoed mensen helpen bij het eten. Zo kan men ingeschakeld worden bij het maaltijdgebeuren in grootkeukens, bejaardentehuizen, ziekenhuizen Verder leren leerlingen bedden verschonen en opdekken, wassen, strijken, eerste hulp bij ongevallen toedienen Ook schoonmaken, planten verzorgen, medisch materiaal, post en linnen rondbrengen staan op het programma. Pagina 7 van 127

8 Studierichtingsprofiel Verzorging De studierichting Verzorging is een zeer praktische opleiding met weinig algemene vakken. De leerling leert omgaan met zichzelf, collega s en met mensen die zorg nodig hebben in dagdagelijkse situaties. In de opleiding komt zowel de ontwikkeling van peuters als het proces van het ouder worden aan bod. Er is aandacht voor relaties, gedrag, communicatie, omgangsvormen, sociaal recht, gezondheidsrecht De leerling wordt getraind in het observeren en rapporteren, in het samenwerken met andere verzorgenden. Hij leert over EHBO, gezonde voeding en de basis van dieetleer. De leerling leert de elementaire noden van de hulpvragers kennen (voeding, voldoende (nacht)rust, vaste routines, veilig gebruik van geneesmiddelen, hygiëne, (comfortabele) kledij, aangepaste woning, aandacht en begrip ). Tijdens stages maak hij kennis met toekomstige werksituatie Specialisatiejaar Profiel specialisatiejaar Kinderzorg Het specialisatiejaar Kinderzorg is gericht op het werken met kinderen van 0 tot 12 jaar. Levensechte situaties worden tijdens de opleiding ontleed en besproken, op een theoretische maar ook op een praktische manier. Al doende leert de leerling pedagogisch verantwoord en methodisch werken, aandacht hebben voor het welbevinden van elk kind en zijn omgeving, omgaan met diversiteit, samenwerken met ouders en met collega s maar evengoed zelfstandig instaan voor de totaalzorg en dit ook in complexere zorgsituaties. Tijdens de vele praktijkervaringen in en buiten de school proeft de leerling van verschillende vormen van kinderopvang: onthaalmoeder, buitenschoolse kinderopvang, eerste kleuterklas. Profiel specialisatiejaar Organisatie-assistentie Het specialisatiejaar Organisatie-assistentie wil (service)medewerkers vormen die aan de slag kunnen in ziekenhuizen, zorginstellingen, onderhoudsdiensten of technische diensten. Leerlingen leren een ruime waaier van dienstverlenende activiteiten uitvoeren die te maken hebben met onderhoud, verzorging en voeding. Via stages en seminaries doet de leerling heel wat praktijkervaring op. Zo leert hij specifieke en soms complexe opdrachten kwaliteitsvol organiseren en, in de mate van het mogelijke, zelfstandig uitvoeren. Pagina 8 van 127

9 Profiel specialisatiejaar Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige Het specialisatiejaar Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige is gericht op het zich verder specialiseren in het werken met gezinnen en bejaarden om erna in de thuiszorg, de ouderenzorg of de ziekenhuissector aan de slag te gaan. De leerlingen leren werken in verschillende complexere zorgsituaties; eerst onder begeleiding, later zelfstandig. Hij leert de behoeften en de noden van de doelgroep kennen. Zo zijn de hygiënische zorgen bv. het typische kenmerk van de basiszorg binnen de thuis- en de ouderenzorg. De leerling leert én methodisch én kwaliteitsvol én zorgzaam werken met en voor mensen. Hij leert functioneren als lid van een verpleegkundige equipe, werken binnen een zorgplan en omgaan met diversiteit. Hij leert observeren, rapporteren, een gepaste woon- en leefsituatie creëren en zorgen voor het welzijn van de bejaarde en/of het gezin. De leerling doet veel praktijkervaring op binnen en buiten de school. Zo kan men stage lopen in de (semi-) residentiële volwassenenzorg, in de gezinszorg en bij een bijzondere doelgroep. Naast praktijkervaring verwerft de leerling de nodige vakkennis en spijkert hij zijn algemene kennis bij. Pagina 9 van 127

10 1.2.4 Tweede graad tso Studierichtingsprofiel Sociale en technische wetenschappen De studierichting Sociale en technische wetenschappen biedt een brede vorming aan op sociaal, wetenschappelijk en technisch vlak. Het uitgangspunt voor elk vak is de mens en zijn omgeving. De wetenschappen worden niet zuiver abstract en theoretisch benaderd, maar verwijzen voortdurend naar concrete toepassingen. De opleiding leert de leerling hoe de mens functioneert in de samenleving. De leerling leert sociale activiteiten organiseren aangepast aan verschillende doelgroepen en contexten. Hij leert ook voor de materiële ondersteuning in te staan. Het technisch aspect uit zich in de praktijk rond voeding gesteund op wetenschappelijke inzichten. De vakken kunnen onderverdeeld worden in drie groepen: natuurwetenschappen (biologie, chemie, fysica en laboratoriumoefeningen), sociale wetenschappen (maatschappelijke en sociale vorming) en voeding (toegepaste wetenschappen en praktijk) Derde graad tso Studierichtingsprofiel Gezondheids- en welzijnswetenschappen De studierichting Gezondheids- en welzijnswetenschappen richt zich tot sociaal voelende jongeren met interesse voor alles wat met de gezondheid en het welzijn van de mensen te maken heeft. De logische vooropleiding is de 2de graad TSO Sociale en technische wetenschappen. De leerling leert sociale en zorgende vaardigheden en de ondersteunende wetenschappelijke kennis. Deze studie richt zich op de omgang met de mens als totale persoon in al zijn aspecten: fysiek, psychisch, sociaal (en spiritueel). Ze omvat volgende componenten: opvoedkunde (psychologie en pedagogiek), verzorging (gezondheid en welzijn), toegepaste wetenschappen (biologie, chemie en fysica). In de praktijklessen en stages in het kleuteronderwijs, kinderdagverblijven, bejaardentehuizen, gehandicaptenzorg, onthaalgezinnen... oefenen de leerlingen vaardigheden en kennis in. Studierichtingsprofiel Jeugd- en gehandicaptenzorg De studierichting Jeugd- en gehandicaptenzorg bereidt leerlingen voor op het begeleiden van kinderen, jongeren en volwassenen in leefgroepsituaties: in de gehandicaptenzorg, de bijzondere jeugdzorg en het algemeen welzijnswerk. In de opleiding wordt de nodige theoretische kennis aangereikt maar attitudes en vaardigheden zijn even belangrijk. Er gaat veel aandacht naar stages in de meest diverse voorzieningen die later het beroepsveld zullen uitmaken. Pagina 10 van 127

11 De leerling leert werken in team en met groepen. Naast theoretische kennis en technieken, krijgen attitudes en vaardigheden zoals inlevingsvermogen, openheid, sociale betrokkenheid en discretie veel aandacht. Men leert de noden, behoeften en eigenschappen van de mens in de verschillende fasen van het leven kennen. De leerling leert over EHBO, hygiëne en de zorg voor het comfort van de gehandicapte. Daarnaast leert men met taal, muziek, beweging en handvaardigheid creatief werken. Deze technieken worden verwerkt in activiteiten en projecten voor bepaalde doelgroepen. De verschillende doelgroepen en hun problemen komen aan bod. De oorzaken, de begeleiding en de mogelijke behandeling worden bekeken. De leerling leert samenwerken, observeren, vergaderen en rapporteren. Er wordt aandacht besteed aan de wetgeving. Ook de bouw en werking van het menselijk lichaam wordt bestudeerd. Stages bieden de gelegenheid om de aangeleerde technieken en vaardigheden toe te passen. Studierichtingsprofiel Sociale en technische wetenschappen In de studierichting Sociale en technische wetenschappen is, naast een sterk algemene vorming, vooral een menswetenschappelijke en een natuurwetenschappelijke vorming belangrijk. Biologie, chemie en fysica worden in het laboratorium praktisch toegepast. Deze vakken krijgen hun toepassing in wat met het leefmilieu en de voeding te maken heeft. De mens zelf, zijn arbeid en zijn leefomgeving vormen het onderwerp van een doorgedreven studie: gezin en samenleving, hygiëne en gezondheid, economie en recht, welzijn en ontwikkeling, voedsel- en andere levensbehoeften, communicatie en samenwerking, marktgebeuren en verkoop. De opleiding biedt een brede algemene vorming en leert de leerling hoe de mens functioneert in de samenleving. Hij leert sociale activiteiten organiseren aangepast aan verschillende doelgroepen en contexten. Ook voor de materiële ondersteuning leert men instaan. Het technisch aspect uit zich in de praktijk rond voeding gesteund op wetenschappelijke inzichten Se-n-se Profiel Se-n-Se Animatie in de ouderenzorg De opleiding Animatie in de ouderenzorg leidt leerlingen op naar een loopbaan als animator in de bejaardensector. Daar organiseert en coördineert men individuele en groepsgerichte activiteiten voor en samen met de ouderen. Dit in samenwerking met het hele zorgteam. Tijdens de opleiding bestudeert de leerling de diverse expressievormen en leert activiteiten opzetten. De vraag wordt gesteld hoe de kwaliteit van het dagelijkse leven van ouderen kan geoptimaliseerd worden. Verschillende soorten zorg komen aan bod. Daarnaast maakt de leerling kennis met specifieke aandoeningen bij ouderen, veiligheidsvoorschriften, hygiëne, hef- en tiltechnieken, EHBO Het pakket Algemene vakken is beperkt. Tijdens de stages krijgt de leerling de kans om deel te nemen aan de dagelijkse activiteiten van de animator in de bejaardenzorg in allerlei voorzieningen en centra die op ouderen gericht zijn. Pagina 11 van 127

12 Profiel Se-n-Se Internaatswerking In de opleiding Internaatswerking wordt de leerling opgeleid tot opvoeder in een internaat. Als internaatsopvoeder werkt men doorgaans met leerlingen van het lager en/of het secundair onderwijs. Van de internaatsopvoeder wordt verwacht dat hij in staat is om een relatief grote groep kinderen en jongeren op een gepaste manier te animeren maar ook dat hij studiebegeleiding kan geven. Hiertoe dient men te beschikken over een praktijkgerichte pedagogische en psychologische basiskennis, aangevuld met kennis en vaardigheden in expressieve en animatietechnieken. De klemtonen liggen daardoor in de opleiding op: Expressie- en animatietechnieken, beroepsgerichte pedagogie beroepsgerichte psychologie, EHBO en gezondheidsopvoeding, wetgeving, deontologie Het pakket Algemene vakken is beperkt. Tijdens de stages krijgt de leerling de kans om deel te nemen aan de dagelijkse activiteiten van de internaatsopvoeder. Profiel Se-n-Se Leefgroepenwerking In de opleiding Leefgroepenwerking wordt de leerling opgeleid tot opvoeder/begeleider die in een team orthopedagogische ondersteuning biedt. Van de opvoeder/begeleider wordt verwacht dat hij kan rapporteren, luisteren, spreken en schrijven en dit vanuit een besef van gelijkwaardigheid en respect voor de eigenheid van elk individu. De klemtonen liggen daardoor in de opleiding op: het in een team binnen een organisatie in de orthopedagogische sector functioneren, mondeling en schriftelijk rapporteren binnen teamwerking en organisatie, zorg dragen voor zichzelf als opvoeder/begeleider, orthopedagogische ondersteuning bieden aan personen en hun netwerk zodat hun kwaliteit van bestaan bevorderd wordt, het groepsgebeuren orthopedagogisch begeleiden Het pakket Algemene vakken is beperkt. Praktijkervaring via projecten en stages maakt een integraal deel uit van de opleiding. Er wordt stage gelopen in één of meerdere voorzieningen in de orthopedagogische sector. Profiel Se-n-Se Tandartsassistentie In de opleiding Tandartsassistentie wordt de leerling opgeleid tot tandartsassistent. Hij is de schakel tussen de tandarts en de patiënt. Waar de medische tandheelkundige handelingen tot de deskundigheid van de tandarts behoren, kan de assistent - uiteraard in opdracht - taken uitvoeren op administratief, logistiek en (patiënt)informatief vlak. De assistent is vóór, tijdens en na de behandeling, zowel voor de tandarts als voor de patiënt, een onontbeerlijke steun en toeverlaat. De klemtonen liggen daardoor in de opleiding op: secretariaat en administratie binnen een tandartsenpraktijk, het patiëntgericht communiceren en handelen, logistiek binnen een tandartsenpraktijk en assistentie bij tandheelkundige handelingen. Het leerpakket Algemene vakken is beperkt. Tijdens de opleiding loopt de leerling stage bij een tandarts. Pagina 12 van 127

13 2 Leerlingenaantal, evolutie en spreiding Dit hoofdstuk schetst de evolutie van de leerlingenpopulatie vanaf het schooljaar tot en met het schooljaar Eerst wordt een overzicht geboden van de leerlingenaantallen in de vier onderwijsvormen van het voltijds secundair onderwijs, zodat het aandeel van het studiegebied ook gekaderd wordt binnen het geheel van de leerlingenpopulatie. De volgende tabellen geven de evolutie van de leerlingenaantallen weer, zowel op het niveau van het gehele studiegebied als voor de verschillende studierichtingen per graad. Daarbij wordt besproken in welke mate het studiegebied verspreid is over de vijf Vlaamse provincies en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Om die spreiding weer te geven worden enkel gegevens van het schooljaar gebruikt. Om zinvolle vergelijkingen te kunnen maken worden er naast cijfergegevens op het niveau van het studiegebied telkens ook data opgenomen op het niveau van de onderwijsvorm. Pagina 13 van 127

14 2.1 Leerlingenaantal en evolutie in aso, bso, kso en tso Tabel 1 Aantal inschrijvingen en evolutie in aso, bso, kso en tso 2 de graad 3 de graad 2 de graad 3 de graad aso bso Schooljaar Gemiddelde Gemiddelde 1 ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) de leerjaar/specialisatiejaar Totaal (N) kso tso Schooljaar Gemiddelde Gemiddelde 1 ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) ste leerjaar de leerjaar Subtotaal (N) de leerjaar/se-n-se Totaal (N) Pagina 14 van 127

15 Globaal leerlingenaantal In de periode van tot en met zitten gemiddeld leerlingen in de tweede graad, de derde graad en het specialisatiejaar, Se-n-Se of het voorbereidend jaar op het hoger onderwijs. Het totaal aantal leerlingen neemt gedurende de geanalyseerde periode af van naar leerlingen. Dat is een daling van 2,7% (7.770 leerlingen). De daling manifesteert zich in alle onderwijsvormen behalve kso, waar er een stijging is van 2,1% (127 leerlingen). De sterkste daling doet zich voor in tso met 4,8% (4.461 leerlingen), gevolgd door aso met 2,2% (2.571 leerlingen) en bso met 1,2% (865 leerlingen). Leerlingenaantal tweede graad In de geanalyseerde vijf schooljaren zitten gemiddeld leerlingen in de tweede graad. Het totale leerlingenaantal neemt gedurende deze periode af met 2,6% (3.759 leerlingen). De daling van het leerlingenaantal doet zich voor in alle onderwijsvormen, behalve in kso. Daar stijgt het leerlingenaantal met 0,9% (26 leerlingen). In het eerste leerjaar is er een stijging van 6,3% (85 leerlingen), in het tweede leerjaar een daling van 3,7% (59 leerlingen). De daling in de tweede graad is het sterkst in tso. Het leerlingenaantal neemt er af met 6,1% (2.706 leerlingen). De daling in het eerste leerjaar is met 4,3% (940 leerlingen) minder sterk dan die in het tweede leerjaar met 7,7% (1.766 leerlingen). In bso is er een daling van 2,8% (899 leerlingen). De daling is het sterkst in het eerste leerjaar met 3,4% (543 leerlingen), maar manifesteert zich ook in het tweede leerjaar met 2,2% (356 leerlingen). In aso ten slotte neemt het leerlingenaantal af met 0,3% (180 leerlingen). In het eerste leerjaar is er nog een stijging van 1,8% (570 leerlingen), maar de daling in het tweede jaar is met 2,5% (750 leerlingen) net iets sterker. Leerlingenaantal derde graad In de geanalyseerde vijf schooljaren zitten gemiddeld leerlingen in de derde graad. Ook in de derde graad neemt het totale leerlingenaantal gedurende deze periode af. Deze daling bedraagt 4,5% (6.037 leerlingen). Het leerlingenaantal daalt in alle onderwijsvormen, behalve in kso. Daar stijgt het leerlingenaantal met 3,4% (105 leerlingen). De stijging is in het eerste leerjaar met 0,9% (15 leerlingen) minder sterk dan in het tweede leerjaar met 6,2% (90 leerlingen). De daling is net zoals in de tweede graad het sterkst in tso, gevolgd door aso en bso. In tso is er een daling van 5,6% (2.609 leerlingen). De daling in het eerste leerjaar is met 7,5% (1.908 leerlingen) sterker dan in het tweede leerjaar met 3,3% (701 leerlingen) Pagina 15 van 127

16 In aso neemt het leerlingenaantal af met 4,4% (2.420 leerlingen). De daling is in het eerste leerjaar (4,5% leerlingen) en tweede leerjaar (4,4% leerlingen) ongeveer even groot. In bso is er een daling van 3,6% (1.113 leerlingen). De daling is in het eerste leerjaar met 3,8% (627 leerlingen) net iets sterker dan in het tweede leerjaar met 3,3% (486 leerlingen) Leerlingenaantal voorbereidend jaar op het hoger onderwijs, specialisatiejaar, naamloos leerjaar en Se-n-se Gemiddeld leerlingen volgen gedurende de geanalyseerde periode een voorbereidend jaar op het hoger onderwijs (aso en kso), een specialisatiejaar (bso) of Se-n-Se (tso en kso). Het leerlingenaantal neemt gedurende deze periode toe met 15,9% (2.026 leerlingen). In het voorbereidend jaar op het hoger onderwijs in aso, het specialisatiejaar in bso en de Se-n-se tso stijgt het aantal leerlingen. Enkel Se-n-Se en vooral het voorbereidend jaar op het hoger onderwijs in kso kennen een daling. In aso is er een stijging van 61,7% (29 leerlingen), in tso van 47,9% (854 leerlingen) en in bso van 10,7% (1.147 leerlingen). In kso ten slotte is er een daling van 3,3% (4 leerlingen). Verhouding aso bso kso tso In zat de grootste groep leerlingen in aso (40,4%), gevolgd door tso (32,1%) en bso (25,4%). Het minst aantal leerlingen zat in kso (2,1%). In zijn de verhoudingen tussen de onderwijsvormen nauwelijks gewijzigd. Aso (40,6%) is opnieuw het grootst, gevolgd door tso (31,4%) en bso (25,8%). Kso is het kleinst (2,2%). Het aandeel van aso ten opzichte van het hele secundair onderwijs is op vijf schooljaren tijd gestegen met 0,2%, bso is gestegen met 0,4% en kso is gestegen met 0,1%. Het aandeel van tso is gedaald met 0,7%. Wanneer rekening gehouden wordt met de grootte van de onderwijsvorm kent aso een relatieve stijging van 0,5%, bso een stijging van 1,6% en kso een stijging van 4,8%. Tso kent een relatieve daling van 2,2%. Pagina 16 van 127

17 2.2 Leerlingenaantal, evolutie en spreiding in het studiegebied Personenzorg Tabel 2 Evolutie van het aantal inschrijvingen in het studiegebied Personenzorg bso tso bso + tso Schooljaar 2 de graad 3 de graad Specialisatiejaar Totaal (N) Aandeel (%) studiegebied t.o.v. bso 2 de graad 3 de graad Se-n-Se Totaal (N) Aandeel (%) studiegebied t.o.v. tso Totaal (N) ,7% ,4% ,9% ,0% ,6% ,1% ,6% ,6% ,1% ,9% Gemiddelde ,8% ,8% Pagina 17 van 127

18 Tabel 3 Provinciale spreiding van de inschrijvingen in het studiegebied Personenzorg voor het schooljaar Provincie Totaal ANT BHG LIM OVL VBR WVL Aantal (N) bso tso 2 de graad de graad Specialisatiejaar Totaal (N) Totaal (%) 28,3% 2,0% 16,4% 21,1% 11,7% 20,5% 100,0% 2 de graad de graad Se-n-Se Totaal (N) Totaal (%) 30,4% 1,1% 15,1% 20,7% 12,8% 20,0% 100,0% Globaal leerlingenaantal in het studiegebied In de periode van tot en met zitten jaarlijks gemiddeld leerlingen in het studiegebied Personenzorg. Globaal stellen we vast dat er gedurende deze periode een geleidelijke stijging is van het leerlingenaantal met 6,6% (2.640 leerlingen). Deze stijging bedraagt 9,8% (1.569 leerlingen) in bso en 4,5% (1.071 leerlingen) in tso. Leerlingenaantal tweede graad In de geanalyseerde vijf schooljaren zitten er gemiddeld leerlingen in de tweede graad bso en leerlingen in de tweede graad tso. De stijging van het leerlingenaantal in het studiegebied Personenzorg is vooral merkbaar in de tweede graad. In bso stellen we een stijging van 12,1% (807 leerlingen) vast. Voor tso bedraagt de stijging 3,5% (404 leerlingen). Leerlingenaantal derde graad In de geanalyseerde vijf schooljaren zitten er gemiddeld leerlingen in de derde graad bso en leerlingen in de derde graad tso. In de derde graad stijgt het leerlingenaantal in het studiegebied Personenzorg minder sterk dan in de tweede graad, namelijk 4,1% (285 leerlingen) in bso en 5,4% (646 leerlingen) in tso. Pagina 18 van 127

19 Leerlingenaantal specialisatiejaar en Se-n-Se In de geanalyseerde vijf schooljaren zitten er gemiddeld leerlingen in het specialisatiejaar en 386 leerlingen in Se-n-Se. In het specialisatiejaar en de Se-n-Se zien we over 5 jaar een stijging van respectievelijk 20,3% (477 leerlingen) en 5,5% (21 leerlingen). Verhouding bso - tso In het schooljaar zat van het totale aantal leerlingen in het studiegebied Personenzorg 40,3% in bso en 59,7% in tso. In het schooljaar bedraagt deze verhouding 41,5% en 58,5%. Er is gedurende deze periode een verschuiving van 1,2% van tso naar bso. Aandeel studiegebied Personenzorg ten opzichte van het totale bso en tso Het studiegebied Personenzorg vertegenwoordigt gemiddeld 22,8 % van het aantal leerlingen in het totale bso en 26,8% van het aantal leerlingen in het totale tso. Het aandeel van het studiegebied bso Personenzorg ten opzichte van het totale bso was in ,7%, in was dit 24,1%. Dit aandeel is dus gestegen met 2,4%. Relatief gezien is het aandeel leerlingen van het studiegebied bso Personenzorg ten opzichte van het totale bso over vijf jaar toegenomen met 11,1%. Een stijgende trend deed zich ook voor ten opzichte van het totale tso (+2,5%), namelijk van 25,4% in naar 27,9% in Relatief gezien is het aandeel leerlingen van het studiegebied tso Personenzorg ten opzichte van het totale tso over vijf jaar toegenomen met 9,8%. Provinciale spreiding In elke provincie zijn er leerlingen ingeschreven in bso en tso van het studiegebied Personenzorg. Enkel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden geen Se-n-Se georganiseerd. Zowel voor bso als tso telt de provincie Antwerpen het hoogste aantal leerlingen, gevolgd door respectievelijk Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels hoofdstedelijk gewest. Pagina 19 van 127

20 2.3 Leerlingenaantal, evolutie en spreiding per studierichting Tweede graad Tabel 4 Provinciale spreiding van de instellingen die in de tweede graad een studierichting uit het studiegebied Personenzorg aanbieden voor het schooljaar Onderwijsvorm Studierichting Provincie Totaal ANT BHG LIM OVL VBR WVL Aantal (N) bso Verzorging-voeding tso Sociale en technische wetenschappen Tabel 5 Provinciale verdeling van de inschrijvingen per studierichting in de tweede graad voor het schooljaar Onderwijsvorm Studierichting Provincie ANT BHG LIM OVL VBR WVL Totaal N % N % N % N % N % N % N bso Verzorging-voeding ,5% 170 2,3% ,4% ,6% ,9% ,2% tso Sociale en technische wetenschappen ,1% 121 1,0% ,1% ,5% ,1% ,2% bso + tso Totaal ,9% 291 1,5% ,6% ,0% ,2% ,8% Tabel 6 Evolutie van het aantal inschrijvingen per studierichting in de tweede graad Onderwijsvorm Studierichting Gemiddeld (N) Gemiddeld (%) Verzorging-voeding ,7% bso Totaal ,7% tso Sociale en technische wetenschappen ,3% Totaal ,3% bso + tso Totaal ,0% Pagina 20 van 127

21 Leerlingenaantal In de periode van tot en met zaten er gemiddeld leerlingen in de tweede graad van het studiegebied Personenzorg, 37,7% (7.055 leerlingen) in bso en 62,3% ( leerlingen) in tso. In de bso-studierichting Verzorging-voeding steeg het leerlingenaantal gedurende deze periode met 12,1% (807 leerlingen). In de tso-studierichting Sociale en technische wetenschappen was er een stijging van 3,5% (404 leerlingen). Provinciale spreiding In elke provincie zijn er leerlingen ingeschreven in de tweede graad bso en tso van het studiegebied Personenzorg. Zowel voor bso als voor tso telt de provincie Antwerpen het hoogste aantal leerlingen, gevolgd door respectievelijk Oost-Vlaanderen, West- Vlaanderen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Derde graad Tabel 7 Provinciale spreiding van de instellingen die in de derde graad een studierichting uit het studiegebied Personenzorg aanbieden voor het schooljaar Onderwijsvorm Studierichting Provincie Totaal bso* tso ANT BHG LIM OVL VBR WVL Aantal (N) Organisatiehulp Verzorging Gezondheids- en welzijnswetenschappen Jeugd- en gehandicaptenzorg Sociale en technische wetenschappen *De studierichting Gezinsmanagement komt niet voor in deze tabel omdat deze niet meer werd ingericht in het schooljaar Pagina 21 van 127

22 Tabel 8 Provinciale verdeling van de inschrijvingen per studierichting in de derde graad voor het schooljaar Onderwijsvorm Studierichting Provincie bso tso ANT BHG LIM OVL VBR WVL Totaal N % N % N % N % N % N % N Organisatiehulp ,1% 13 1,7% ,6% ,8% 60 7,9% ,9% 758 Verzorging ,3% 131 2,0% ,3% ,7% ,1% ,5% Totaal ,8% 144 2,0% ,2% ,1% ,7% ,2% Gezondheids- en welzijnswetenschappen ,3% 39 1,6% 184 7,7% ,6% ,8% ,1% Jeugd- en gehandicaptenzorg ,1% 25 2,0% ,6% ,8% 57 4,5% ,0% Sociale en technische wetenschappen ,6% 77 0,9% ,3% ,7% ,4% ,2% Totaal ,6% 141 1,1% ,5% ,8% ,9% ,1% bso + tso Totaal ,6% 285 1,4% ,8% ,0% ,4% ,8% Tabel 9 Evolutie van het aantal inschrijvingen per studierichting in de derde graad Onderwijsvorm Studierichting Gemiddelde Gemiddelde Gezinsmanagement* (N) 13 (%) 0,1% bso tso Organisatiehulp ,9% Verzorging ,6% Totaal ,5% Gezondheids- en welzijnswetenschappen ,5% Jeugd- en gehandicaptenzorg ,4% Sociale en technische wetenschappen ,5% Totaal ,5% bso + tso Totaal ,0% *De studierichting Gezinsmanagement werd vanaf het schooljaar niet meer ingericht in het eerste leerjaar van de derde graad Pagina 22 van 127

23 Leerlingenaantal In de periode van t.e.m waren er gemiddeld leerlingen ingeschreven in de derde graad van het studiegebied Personenzorg. 36,5% (7.083 leerlingen) van deze leerlingen volgde een bso-studierichting, 63,5% ( leerlingen) een tso-studierichting. In het studiegebied bso Personenzorg steeg het leerlingenaantal gedurende deze periode met 4,1% (285 leerlingen). In de studierichting Verzorging bedroeg deze stijging 3,6% (224 leerlingen), in Organisatiehulp 12,0% (81 leerlingen). In het studiegebied tso Personenzorg nam het totale leerlingenaantal toe met 5,4% (646 leerlingen). Deze stijging is te danken aan de sterke stijging van het leerlingenaantal in de grootste tso-studierichting Sociale en technische wetenschappen (13,8%, leerlingen). In Gezondheids- en welzijnswetenschappen en Jeugd- en gehandicaptenzorg daarentegen daalde het leerlingenaantal met respectievelijk 2,0% (49 leerlingen) en 23,1% (382 leerlingen). Verdeling van het leerlingenaantal over de studierichtingen In het studiegebied Personenzorg is Verzorging de grootste bso-studierichting met gemiddeld 32,6% van de inschrijvingen van het hele studiegebied (dus inclusief tso). Organisatiehulp is een eerder kleine richting met 3,9% van de inschrijvingen. Sociale en technische wetenschappen is de grootste tso-studierichting in het studiegebied Personenzorg met gemiddeld 43,5% van de inschrijvingen. In Gezondheids- en welzijnswetenschappen en Jeugd- en gehandicaptenzorg zijn respectievelijk 12,5% en 7,4% van de leerlingen ingeschreven. Provinciale spreiding In elke provincie zijn er leerlingen ingeschreven in de derde graad bso en tso van het studiegebied Personenzorg. De provincie Antwerpen telt de meeste leerlingen, voor de bso-studierichtingen gevolgd door respectievelijk West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en voor de tso-studierichtingen door Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Pagina 23 van 127

24 2.3.3 Specialisatiejaar (bso) en Se-n-Se (tso) Tabel 10 Provinciale spreiding van de instellingen die een specialisatiejaar/se-n-se aanbieden in het studiegebied Personenzorg voor het schooljaar Onderwijsvorm specialisatiejaar/se-n-se Provincie Totaal bso* tso ANT BHG LIM OVL VBR WVL Aantal (N) Kinderzorg Organisatie-assistentie Thuis- en bejaardenzorg/ zorgkundige Animatie in de ouderenzorg Internaatswerking Leefgroepenwerking Tandartsassistentie *Het specialisatiejaar Polyvalente gezinscoach werd vanaf het schooljaar niet meer ingericht Pagina 24 van 127

25 Tabel 11 Provinciale verdeling van de inschrijvingen per specialisatiejaar/se-n-se voor het schooljaar Onderwijsvorm specialisatiejaar/se-n-se Provincie bso tso ANT BHG LIM OVL VBR WVL Totaal N % N % N % N % N % N % N Kinderzorg ,8% 17 1,5% ,8% ,6% ,3% ,9% Organisatie-assistentie 78 31,0% 0 0,0% 37 14,7% 56 22,2% 22 8,7% 59 23,4% 252 Thuis- en bejaardenzorg/ zorgkundige ,0% 26 1,8% ,6% ,9% ,0% ,8% Totaal ,4% 43 1,5% ,8% ,3% ,6% ,4% Animatie in de ouderenzorg 8 33,3% 0 0,0% 3 12,5% 0 0,0% 4 16,7% 9 37,5% 24 Internaatswerking 5 15,6% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 27 84,4% 32 Leefgroepenwerking 75 25,3% 0 0,0% 21 7,1% 82 27,7% 4 1,4% ,5% 296 Tandartsassistentie 38 77,6% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 11 22,4% 49 Totaal ,4% 0 0,0% 24 6,0% 82 20,4% 8 2,0% ,1% 401 bso + tso Totaal ,0% 43 1,3% ,4% ,5% ,2% ,6% *Het specialisatiejaar Polyvalente gezinscoach werd vanaf het schooljaar niet meer ingericht Pagina 25 van 127

26 Tabel 12 Evolutie van het aantal inschrijvingen per specialisatiejaar/se-n-se Onderwijsvorm specialisatiejaar/se-n-se bso tso Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Kinderzorg ,4% Organisatie-assistentie ,9% Polyvalente gezinscoach* ,2% Thuis- en bejaardenzorg/ zorgkundige ,9% Totaal ,3% Animatie in de ouderenzorg ,7% Internaatswerking ,0% Leefgroepenwerking ,9% Tandartsassistentie ,0% Totaal ,7% bso + tso Totaal ,0% *Het specialisatiejaar Polyvalente gezinscoach werd vanaf het schooljaar niet meer ingericht Leerlingenaantal In de periode van t.e.m waren er gemiddeld leerlingen die een specialisatiejaar of Se-n-Se volgden. 87,3% (2.657 leerlingen) van deze leerlingen volgde een specialisatiejaar, 12,7% (386 leerlingen) een Se-n-Se. Het leerlingenaantal in de specialisatiejaren van het studiegebied bso Personenzorg steeg gedurende deze periode met 20,3% (477 leerlingen). In Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige en in Organisatie-assistentie nam het leerlingenaantal toe met respectievelijk 51,8% (502 leerlingen) en 20,6% (43). In Kinderzorg daalde het aantal leerlingen met 5,3% (62 leerlingen). In de Se-n-se van het studiegebied tso Personenzorg nam het aantal leerlingen toe met 5,5% (21 leerlingen). In Tandartsassistentie en Internaatswerking was er een stijging van 880% (44 leerlingen) en 14,3% (4 leerlingen). In Animatie in de ouderenzorg en Leefgroepenwerking daarentegen was er een daling van 27,3% (9 leerlingen) en 5,7% (18 leerlingen). Pagina 26 van 127

27 Verdeling van het leerlingenaantal over de specialisatiejaren en Se-n-se Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige is met 40,9% het specialisatiejaar met de meeste inschrijvingen in het studiegebied bso Personenzorg. Kinderzorg en Organisatie-assistentie hebben respectievelijk 38,4% en 7,9% van de inschrijvingen in de specialisatiejaren en Se-n-se. Leefgroepenwerking is de grootste Se-n-Se met gemiddeld 9,9% van de inschrijvingen in de specialisatiejaren en Se-n-se. De Se-n-Se opleidingen Tandartsassistentie, Internaatswerking en Animatie in de ouderenzorg zijn kleine richtingen met respectievelijk 1,0%, 1,0% en 0,7% van de inschrijvingen. Provinciale spreiding In elke provincie zijn er leerlingen ingeschreven in de specialisatiejaren Kinderzorg en Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige. Organisatieassistentie wordt niet aangeboden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt geen Se-n-Se aangeboden. De Se-n-Se s Internaatswerking en Tandartsassistentie worden enkel aangeboden in de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen. De Se-n-Se Animatie in de ouderenzorg wordt enkel aangeboden in de provincies Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen. Zowel in de specialisatiejaren als in de Se-n-Se in het studiegebied Personenzorg telt de provincie Antwerpen de meeste leerlingen, gevolgd door respectievelijk West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Pagina 27 van 127

28 3 Herkomst van de inschrijvingen per studierichting De analyse van de herkomst van leerlingen geeft voor elke studierichting, geordend per graad en per leerjaar, een overzicht van de verschillende basisopties, beroepenvelden en studierichtingen van waaruit leerlingen instromen. Leerlingen die instromen vanuit de eerste graad komen uit een basisoptie (A-stroom) of uit een beroepenveld (B-stroom). Vanaf de tweede graad wordt de term studierichting gebruikt. De tabellen bevatten herkomstcijfers vanaf het schooljaar tot en met het schooljaar De tabellen bieden enkel een overzicht van de meest voorkomende basisopties, beroepenvelden en studierichtingen van waaruit de grootste groep van leerlingen instroomt in een respectieve studierichting. De overige basisopties, beroepenvelden en studierichtingen van waaruit telkens een klein aantal leerlingen instroomt, worden samengenomen in de rubriek overige. Ten slotte zijn er nog de categorieën zittenblijvers en nvt en onbekend. Zittenblijvers is een verzamelnaam voor: Bissers: leerlingen die hun jaar overdoen in dezelfde studierichting Neveninstromers: leerlingen die hun jaar overdoen in een andere instelling Opstromers: leerlingen die hun jaar overdoen in een sterkere studierichting In de rubriek nvt en onbekend staat onbekend voor de leerlingen waarvan de herkomst onbekend is en nvt voor leerlingen die het jaar voordien: in een OKAN-klas zaten in een modulair systeem zaten in een systeem met hoofdstructuur zonder leerjaren zaten (methodescholen) Pagina 28 van 127

29 3.1 Tweede graad Eerste leerjaar Tabel 13a Basisopties en beroepenvelden van waaruit leerlingen instromen in het eerste leerjaar Verzorging-Voeding van de tweede graad bso * Basisopties en beroepenvelden Aantal inschrijvingen per schooljaar Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Basisopties Sociale en technische vorming ,4% Overige (15) ,4% Beroepenvelden Kantoor en verkoop - verzorging-voeding ,9% Mode-verzorging-voeding ,0% Haarzorg-verzorging-voeding ,0% Overige (23) ,3% Zittenblijvers ,7% NVT en onbekend ,4% Totaal (N) ,0% *Omwille van technische redenen zijn er geen volledige cijfers beschikbaar voor instroom voor de schooljaren en Pagina 29 van 127

30 Tabel 13b Basisopties en beroepenvelden van waaruit leerlingen instromen in het eerste leerjaar Sociale en technische wetenschappen van de tweede graad tso Basisopties en beroepenvelden Aantal inschrijvingen per schooljaar Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Basisopties Sociale en technische vorming ,3% Moderne wetenschappen ,5% Overige (19) ,2% Zittenblijvers ,3% NVT en onbekend ,8% Totaal (N) ,0% Instroom Tussen het schooljaar en het schooljaar komt de instroom in het eerste leerjaar van de tweede graad bso Verzorging-voeding uit 42 basisopties en beroepenvelden. Het aantal basisopties en beroepenvelden van waaruit leerlingen in de 5 geanalyseerde schooljaren instromen in het eerste leerjaar van de tweede graad tso Sociale en technische wetenschappen bedraagt 21. De grootste instroom in Verzorging-voeding komt gemiddeld uit 3 inhoudelijk verwante beroepenvelden: 32,9% (1.214 leerlingen) uit Kantoor en verkoop - verzorging-voeding, 18,0% (663 leerlingen ) uit Mode -verzorging-voeding en 7,0% (257 leerlingen) uit Haarzorg - verzorging-voeding. 13,4% (493 leerlingen) komt uit de inhoudelijk verwante basisoptie Sociale en technische vorming. De grootste instroom in Sociale en technische wetenschappen komt gemiddeld uit 2 inhoudelijk verwante basisopties: 53,3% (3.011 leerlingen ) uit Sociale en technische vorming en 27,5% (1.553 leerlingen) uit Moderne wetenschappen. Zittenblijvers In de bso-studierichting Verzorging-voeding zijn er gemiddeld 10,8 % (284 leerlingen) zittenblijvers. In de tso-studierichting Sociale en technische wetenschappen zijn er gemiddeld 8,3 % (468 leerlingen) zittenblijvers. Pagina 30 van 127

31 3.1.2 Tweede leerjaar Tabel 14a Studierichtingen van waaruit leerlingen instromen in het tweede leerjaar Verzorging-voeding van de tweede graad bso Studierichtingen Aantal inschrijvingen per schooljaar Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Verzorging-voeding ,1% Overige (56) ,6% Zittenblijvers ,4% NVT en onbekend ,9% Totaal (N) ,0% Tabel 14b Studierichtingen van waaruit leerlingen instromen in het tweede leerjaar Sociale en technische wetenschappen van de tweede graad tso Studierichtingen Aantal inschrijvingen per schooljaar Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Sociale en technische wetenschappen ,5% Humane wetenschappen ,6% Overige (49) ,8% Zittenblijvers ,7% NVT en onbekend ,4% Totaal (N) ,0% Instroom Over een periode van vijf schooljaren komt de instroom in het tweede leerjaar van de tweede graad bso Verzorging-voeding uit 57 studierichtingen. De grootste instroom in het tweede leerjaar van de tweede graad bso komt gemiddeld voor 77,1% (2.725 leerlingen) uit Verzorging-voeding. 16,6% (587 leerlingen) komt uit 56 andere studierichtingen. De overige 6,3% zijn zittenblijvers of leerlingen van wie de herkomst onbekend is. In het tweede leerjaar van de tweede graad tso Sociale en technische wetenschappen komt de instroom uit 51 studierichtingen. De grootste instroom in het tweede leerjaar van de tweede graad tso komt gemiddeld voor 74,5% (4.468 leerlingen) uit dezelfde studierichting Sociale en technische wetenschappen. 6,6% (394 leerlingen) van de leerlingen komt uit Humane wetenschappen (aso), 11,8% (710 leerlingen) komt uit 49 andere studierichtingen. Pagina 31 van 127

32 Zittenblijvers In het tweede leerjaar van de tweede graad Verzorging-voeding bso is 4,4% zittenblijver (154 leerlingen). In het tweede leerjaar van de tweede graad Sociale en technische wetenschappen is 6,7% zittenblijver (401 leerlingen). 3.2 Derde graad Eerste leerjaar Tabel 15a Studierichtingen van waaruit leerlingen instromen in het eerste leerjaar Gezinsmanagement van de derde graad bso Studierichtingen Aantal inschrijvingen per schooljaar * * Gemiddelde (N) Gemiddelde (%) Verzorging-voeding (bso) ,9% Moderealisatie en -presentatie (bso) ,1% Brood- en banketbakkerij (bso) ,6% Zittenblijvers ,7% NVT en onbekend ,8% Totaal (N) ,0% *De studierichting Gezinsmanagement werd vanaf het schooljaar niet meer ingericht in het eerste leerjaar van de derde graad. Pagina 32 van 127