Ruud PF1F werkt met de 40m QRP transceiver gemaakt door Ted PA3ATO

Transcriptie

1 INFO Mei 2007 VERENIGINGSORGAAN VAN DE IJMOND RADIO CLUB Ruud PF1F werkt met de 40m QRP transceiver gemaakt door Ted PA3ATO Agenda...2 De kronieken van Fort Veldhuis - deel Van de voorzitter...3 Novices: zenden in het buitenland... 8 Elektronische IJRC Info...3 Morse oefenen met EhoCW... 9 Oprichter Dot.TK overleden...3 De Rockonator ATU...12 Antenne analyzer voor MHz...4 Activiteitenschema Fort Veldhuis

2 IJmond Radio Club (IJ.R.C.) President Kennedyplein 1a 1945 SG Beverwijk Clubstation pi4yrc MHz FM repeater pi2ydn MHz ATV repeater pi6yrc GHz Website Fort Veldhuis pi4yrc/a MHz AM ( s winters niet) op zondagen van 10 tot 17u Gastoperator worden van de Fort Veldhuis zender? Vraag Fred, PA3DLX, naar de mogelijkheden! Agenda mei Gezamenlijk treffen K08 Reuver (bij Venlo) 29, 30 juni; 1 juli IJRC Zomerfeest De N-cursus is weer begonnen! Woensdagavond N-cursus in het clubgebouw uur Zie ook de activiteiten-agenda van het Fort Veldhuis in dit nummer! Hij is te groot om hier te passen. Bij de voorpagina Zowel Bart PA0ZEZ als Ted PA3ATO waren goede zelfbouwers. Allebei bouwden ze onder andere kleine 40m zend-ontvangers, waar ze op vakanties veel plezier van hadden. Hier probeert Ruud de set van Ted uit. Het was vrij druk op 40m (weekend, avond). Het setje levert QRP vermogen, ongeveer 2 Watt. De IJRC antenne is een sterk verkorte dipool, aan het eind van meer dan 60m kabel. Toch resulteerde het eerste proefje gelijk al in een verbinding met een Poolse zendamateur. Ja, de heren Ted en Bart konden er wat van! Clubavonden Elke eerste, derde en eventueel vijfde vrijdag van de maand. De deur is open vanaf uur. Komende Clubavonden: 6 en 20 april 4* en 18 mei 1 en 15 juni. Let op: 29 juni begint het IJRC Zomerfeest. *houd U rekening met de Dodenherdenking: twee minuten stilte van 20:00 tot 20:02 uur Voorzitter Secretaris Penningmeester Lid Lid A. de Graaf, PE1OGX Jean Monnetstraat KX Heemskerk (0251) J. Kort, PE1BTK Vliegerhof PH Beverwijk (0251) L.H. Witkamp, PD4LWB Pelikaanhof RT Beverwijk (0251) F. Wessels, PA3DLX Nieuwland BG Uitgeest (0251) R. Hooijenga, PF1F T. Brandsmastraat BV Heemskerk (0251) QSL-manager Cursus zendamateur Contactavonden President Kennedyplein 1A Contributie Bankrelatie H.J.M. vd. Valk, PE1CLH Stumphiusstraat EN Beverwijk (0251) Inlichtingen R. Hooijenga, PF1F Iedere 1 e, 3 e, 5 e vrijdag van de maand, van 20 tot 24uur. Gewoon lid 30,- Gezinslid 18,50 Jeugdlid (t/m 18 jaar) 15,- ABN tnv. IJRC Correspondentieadres Financiele post via penningmeester. Verder via secretaris. Redactie IJRC Info R. Hooijenga, PF1F pf1f@amsat.org IJRC Info mei blz 2/16

3 Van de voorzitter Met het verschijnen van deze verse Info hebben we toch weer een paar heugelijke feiten te vermelden. Het eerste is dat de morsecursus twee geslaagden heeft opgeleverd. Dit zijn Arnold de Graaf en Anita Hooijenga. Zij zijn na ruim een half jaar een avond in de week ploeteren geslaagd voor zowel het opnemen als het seinen met een snelheid van acht woorden per minuut. De wintervossenjacht was een groot succes. Daarvoor alle lof aan de organisatie in de personen van Dirk, Martin en Jolanda. Vooral de soep was zeer smakelijk, kan ik wel zeggen. Uiteraard hebben we de ALV ook al weer gehad. Daar bleek dat het aantal leden nog steeds aan de lage kant is, maar dat we het nog steeds rooien en er ruimte is voor nieuwe initiatieven. Wij hebben tegenwoordig als IJRC ook een vlag op de APRS kaart geplant. Al een aantal weken staat ons APRS baken geduldig te zenden. Onze website is ook weer aangepast. De IJRC Info staat tegenwoordig digitaal op de website. Alle plaatjes zijn dan ook in kleur te bewonderen. Dat is dan ook de moeite waard om te bekijken. En dan nog iets, af toe rent er een schoonmaakploeg door het clubgebouw met als resultaat een blinkend gebouw dat weer helemaal spic en span is. Verder is de Novice cursus van start gegaan, onder leiding van Hennie van der Valk. Het is een volle bak dit keer! Zes cursisten, onder wie een aantal verse leden. Het station in Ford Veldhuis gaat ook weer actief worden. Dit keer elk weekend volgend op een clubavond. Er wordt nog menskracht gezocht om het station te bemannen: dit is een interessante mogelijkheid om nu al (onder de club-roepletters) in de lucht te komen. Er circuleert een soort rooster waarop U Uw naam kunt zetten. Vraag er eens naar! Al met al zijn we toch een behoorlijk actieve club als ik dit lijstje zo zie, en ik denk dat het een mooie, radioactieve zomer gaat worden Arnold Elektronische IJRC Info Als U de IJRC Info eigenlijk net zo lief op het beeldscherm van Uw computer, laptop of notebook leest dan hebt U de papieren editie helemaal niet nodig. We sturen U dan de Info naar Uw adres. Uw Info is dan in kleur, en U doet er de IJRC een plezier mee. Geïnteresseerd? Geef U op bij één van de bestuursleden, dan komt het best terecht. Noord Hollands Dagblad, 1-maart-2007 Oprichter Dot.tk overleden KROMMENIE De in Krommenie geboren Balder Alofs is afgelopen dinsdag overleden aan de gevolgen van een hersenbloeding. Alofs, die dertig jaar is geworden, was oprichter en initiator van het succesvolle internetbedrijf Dot.tk. Onder de noemer renaming the internet heeft Dot.tk de afgelopen jaren wereldwijd zeven miljoen mensen aangezet tot het registreren van een (gratis) internetdomein met de extensie tk. Tk is eigenlijk de extensie van de schaars bewoonde eilandengroep Tokelau, alleen te bereiken door een boottocht van 37 uur vanaf West Samoa. Dot.tk is een samenwerkingsverband tussen de overheid van Tokelau en telecommunicatiebedrijf Teletok. Door Dot.tk is de sociale toestand op Tokelau aanzienlijk verbeterd. IJRC Info mei blz 3/16

4 Antenne analyzer voor MHz Deze antenne-analyzer vond Jan PD0SBV op de site van John Scheepers, PD7MAA. Over de werking vertelt John zelf dit: Verbind de antenne aan de meter, draai de meter op volle uitslag en zoek in de vfo stand naar het werkgebied van de antenne wat word aangegeven door een flinke terugval (dip) van de meter. Koppel nu de antenne los. Voor de swr meting dient de analyzer geijkt te worden door de set knop in te drukken en de meter via de hf regeling op 3 te zetten (150 Ohm). Bij het loslaten van de set knop slaat de meter geheel naar rechts maar dit is normaal. Nu wordt de antenne aangesloten en kan de swr worden afgelezen. Ook baluns en ununs kunnen, door ze af te sluiten met een weerstand, gemeten worden met deze analyzer. Zoals alle antenne analyzers kan ook deze opgebouwd gedacht worden uit twee onderdelen: een oscillator voor het gewenste gebied, en een meetbrug. De oscillator is meestal een probleem. Hij moet een breed frequentiegebied kunnen opwekken, en toch stabiel zijn. Daarbij moet de uitgangsspanning ook nog constant blijven over dat grote gebied. Ten slotte moet, voor een goede meting, de uitgangsspanning ook nog eens onvervormd zijn, dat wil zeggen, weinig harmonischen bevatten. In dit ontwerp is van die laatste eis afgezien. Er is geen enkele moeite genomen het signaal sinusvormig te maken: de LTC1799, het hart van de schakeling, wekt zuivere blokgolven op! Daar staat tegenover dat de rest uiterste eenvoud is geworden. Alles wordt in de LTC1799 gedaan. Het probleem van de calibratie wordt opgelost door dit voor iedere meting gewoon met de hand te doen het is even meer werk, maar het scheelt aanzienlijk in de prijs van het apparaatje. Om de frequentie te controleren kan een aparte frequentieteller worden aangesloten bij Counter. De meetbrug kan voor dit frequentiegebied nog tamelijk eenvoudig zijn. In het schema is het een beetje ingewikkeld getekend, maar er is sprake van een simpele Brug van Wheatstone, met die vier weerstanden, weet U nog wel. Weerstanden R2 en R3 vormen de éne tak, terwijl de andere tak gevormd wordt door weerstand R4 en de aangesloten impedantie die gemeten moet worden. De brugbalans wordt gemeten met het draaispoelmetertje in samenwerking met de diode en de condensator. Aangezien R2 en R3 even groot zijn, hebben we balans als de te meten impedantie even groot is als R4. Wonderlijk genoeg is dat hier 55 Ohm, en ik zou niet weten waarom dat is. Misschien wordt er zo iets gecompenseerd? IJRC Info mei blz 4/16

5 Als de brug niet in balans is, dan wijst de meter de mate van onbalans aan. Dit komt overeen met de hoeveelheid reflectie die de aangesloten impedantie heeft in een 50 Ohm systeem. Het metertje kan dan ook voorzien worden van een procentschaal (van 0 tot 100), of van een SWR schaal (met 3 in het midden). Wat nu dat ijken betreft: Als, zonder aangesloten meetobject, schakelaar S1 wordt ingedrukt, dan sluit je gewoon 150 ohm aan op de meter. De SWR die je dan hoort te meten is 3. Met regelaar P2 stel je de sterkte van het meetsignaal zo in, dat de meteraflezing klopt. De meter van de foto heeft, zoals John zelf ook zegt, zowel een vfo stand, waarbij de onderste knop de frequentie continu tussen 1,8 en 30 MHz kan variëren, als ook vaste frequenties, waarbij de bovenste knop (van een schakelaar) gebruikt wordt. Op de foto hiernaast kunnen we de insteltrimmertjes voor die frequenties zien zitten. De Wheatstone-brug schakeling zie je over de achterkant van het metertje zitten, althans drie van de vier weerstanden: de vierde is natuurlijk de aangesloten impedantie die we willen meten. Die andere twee componentjes zijn de diode en de condensator. De onderste foto, ook al van John s eigen website, laat de analyzer in werking zien (het gaat hier trouwens over een ander exemplaar dan die op de eerste foto in dit artikeltje). De foto verraadt ook iets over de frequenties waar de bouwer speciaal belang in stelt. Dit is nu typisch een leuk ontwerp om ook eens te proberen. Het resultaat zal altijd een handig stukje gereedschap voor de korte-golfamateur zijn en dat kan ook een luisteramateur zijn. De eigenschappen van je zojuist uitgespannen luisterof zenddraadje heb je in een oogopslag vastgesteld. En al even gemakkelijk kun je vaststellen of je baluntrafo wel op alle frequenties goed werkt (dat is wat op de foto hier rechts gebeurt). Iedereen kan het ontwerp natuurlijk naar hartelust aanpassen; het is er begrijpelijk genoeg voor. Zelf zou ik de meterschakeling iets anders maken, met de meter netjes aan aarde in plaats van zo tussen de brugtakken te hangen. Of je van de harmonischen van de oscillator last hebt zal wel blijken. Theoretisch wel, maar John horen we er niet over. Kennelijk valt het allemaal nog wel wat mee. Het laatste probleem is: waar haal je een LTC1799 vandaan? Op dit eigenste ogenblik is een selecte groep IJRC technici aan het werk om ook dat laatste probleem opgelost te krijgen Stay tuned! IJRC Info mei blz 5/16

6 De kronieken van Fort Veldhuis - deel 4 Het werd tijd om de kronieken van Fort Veldhuis weer eens overeind te trekken. De gehele winter was het fort voor publiek gesloten, en hebben de ARG groep leden zelf flink wat onderhoud gepleegd. Voor ons was de boodschap: verhuizen! Onze zendpost lag in de hoek aan het eind van de verlengde hoofdingang, tegen de presentatieruimte, voor lezingen enzovoorts, aan. De praktijk wees uit dat dit een ongelukkige keuze was. Als er s middags om twee uur een lezing moest beginnen, konden wij wel stoppen met verbindingen maken. We stoorden elkaar op een vreselijke manier. Het motto was dus verhuizen, en wel naar waar we thuishoren: de kazemat, waar de radioverzameling aanwezig is. Eerst hebben we in de verst gelegen ruimte de bladders verf van de muren en het plafond afgestoken, en vervolgens alles in de kleuren matgeel en groen opnieuw geverfd. Op zaterdag 24 februari 2007 stroopten Brambo, Hennie, Martin, Joop en Fred de mouwen op. De vlaggenmast moest omlaag, de dipool eraf, de mast weer terug omhoog gezet, en de tuidraden weer opnieuw afgespannen. Hierna is ons Veldhuisgroepje flink in de weer gegaan. Het betrof het opzetten van een driedelige pylonenmast met een J-antenne erop en tuien eraan. Bram had hiervoor al dunne staalkabels met toebehoren verzameld. Met vereende krachten werd de pylonenmast getuid. De J-antenne als kroon er bovenop. Bram had al eerder twee maritieme, negen meter lange, glasfiber staafantennes aan de gevel bevestigd in stevige stalen stoelen op dik 40 meter van elkaar. De draad-dipool wordt nu in het midden ondersteund door de pylonenmast bovenin, en loopt vandaar naar de twee glasfiber antennemastjes aan weerszijden. Wat nu? De noorddraad loopt tegen de noordtuidraad aan. Martin weet raad en komt eraan met een halve meter vierkante buis. Fred bevordert dit tot uithouder. Tot ons afgrijzen klimt Fred in de pylonenmast en maakt de buis vast met Tie-raps, en creëert zo een comfortabel antennemidden. Wij dachten dat het circus ver uit de buurt was, maar Fred deed zonder blikken of blozen deze trapezeact. Met de antenne-analyser van Hennie blijkt de dipool nu op 3,9 Mhz te resoneren. In de oude situatie was de dipool gemonteerd als inverted V, maar nu is het meer een gestrekte dipool. De coaxiale voedingskabel is drastisch ingekort, van zo n vijftig meter naar een goede 15 meter. Dus een geheel nieuwe situatie. Zaterdag 3 maart 2007 s Morgens blijft het maar regenen. Na 13 uur klaart het op, en gaan Hennie en Joop naar Fort Veldhuis. Staande op het dak ervaren zij een dunne koude wind. Niet getreurd en aan de slag. Aan de noordkant wordt er op Hennie s wijze een halve meter draad aan de dipoolhelft bij gebreid, en aan de zuidkant IJRC Info mei blz 6/16

7 anderhalve meter. Zo, nu is de dipool tweemaal negentien meter lang. Naar beneden, en de coaxkabel van de dipool aan de analyzer geschroefd. De resultaten: resonantie op 3700 khz, bij een SWR 1 op 1,4. De impedantie in het voedingspunt is ongeveer 39 Ω plus nog iets capacitiefs van 6 Ω. Maar om de antenne nu nog weer ongeveer 10 cm te verlengen we laten het zo. De hoofdzaak is dat onze vriend Gerard Deibel nu de BC 191 aan de dipool kan te knopen om de installatie uit te testen! Intussen komt Brambo zich verkneuteren aan het resultaat. Hij heeft vooraf gaten in de bovendeurpost gemaakt en de coaxkabels voor HF en VHF naar binnen in de zendpost gevoerd. Plus nog wat extra gaten voor coax van de verticale antenne en het ATV hoorntje gemaakt. In de kantine brandt het hout in de potkachel die hierdoor een weldadige warmte verspreidt. De echtgenote van Wil van Rixel heeft de koffie bruin. Onder het genot van dit bakkie komen de verhalen los over Wils belevenissen als jongen van twaalf tijdens de oorlog. Hierover bij gelegenheid een andere keer. Gerard en de dames Dia en Ineke Berthold hebben het plafond en de wanden van de twee kamers voor de zendpost afgestoken en de gaten in de muren gerepareerd. En we beschikken nu ook over een oliekachel. Zaterdag 24 maart De kamer naast de radiozendpost ligt tot aan de nok vol met incourant en nog bruikbaar radiomateriaal. Gerard, Hennie, Martin, Fred en Joop zetten hun schouders eronder en slepen de kamer nagenoeg leeg. Een aangevoerde vuilcontainer is al door de ARG groep volgeprakt. Wat weg kan uit de rommelkamer wordt buiten op de grond gedeponeerd met de gedachte dit later af te voeren in een nieuwe container. Hierna wordt alle bruikbaar, tentoon te stellen materiaal uit de twee achterkamers in de naastgelegen tentoonstellingskamer van het fort gezet. Brambo heeft intussen een aantal stopcontacten in de radio shack gemonteerd. De volgende donderdag is hij s avonds speciaal weer naar het fort gekomen om in alle rust de elektrische spanning van het fort af te zetten en onze stopcontacten aan te sluiten. Zaterdag 31 maart Joop legt de coaxkabel aan van de noordelijkste verticale antenne naar de plek van de kristallenset voor 10 en 11 meter. Deze is naar de wens van Gerard voor communicatie tussen de legervoertuigen en het fort tijdens evenementen. Dia en Ineke Berthold schilderen de twee uitgeruimde kamers achter de zendpost. Bram is er vandaag niet. We missen hem en zijn onafscheidelijke zware klopboormachine. Pa na half zes verlaten de dames en Joop op hun knieën het fort. Zaterdag 7 april Hennie en Joop doen verdere afwerkwerkzaamheden. Brambo geleidt en bevestigt de coaxkabel voor de BC 80 vanaf de verticale maritieme antenne, netjes onder de rand van het dak, naar binnen tot de plaats van de set. Gerard, Dia en Jaap Berthold ruimen de fris geschilderde kamers netjes en overzichtelijk in met de opgeslagen apparatuur. Ten slotte monteren Bram en Hennie plankdragers aan de wand. Rest nu nog verlichting in de shack aan te brengen. Hierna wordt de BC 191 door Gerard ingeregeld. Wij controleren of de harmonischen naar behoren volgens onze machtigingsvoorwaarden worden onderdrukt. Voor geen prijs stellen wij onze vergunning in de waagschaal. En dan inruimen jongens! Maar daarover een volgende keer. IJRC Info mei blz 7/16

8 N-vergunninghouders: zenden in het buitenland Agentschap Telecom Er bestaat momenteel nogal wat discussie onder radio/zendamateurs over wat een N-vergunninghouder mag als deze zijn radioamateurstation wil gebruiken in het buitenland. Buiten onze landsgrenzen gelden de plaatselijke regels die daar voor de betreffende categorie (N of F) van toepassing zijn. Waar kunt u de informatie vinden? U als zendamateur zult zich daarom van te voren op de hoogte moeten stellen van regelgeving van de landen die u gaat bezoeken. Agentschap Telecom is hiervoor niet verantwoordelijk en heeft daarin ook geen taak. De Europese Radiocommunications Office (ERO) heeft deze informatie wel paraat. Via internet gaat u naar en zoekt u naar het ECC-besluit ECC REC Hier vindt u onder implementation een lijst van landen die meedoen aan de crossborder-regeling met daarbij de Prefix die in het betreffende land gevoerd dient te worden. Indien het door u te bezoeken land hier niet vermeld is, is het in een aantal gevallen wel mogelijk om een gastlicentie aan te vragen. Indien het land meedoet aan de regeling gaat u naar de website van de administratie van het betreffende land en zoekt daar de precieze regelgeving ter plaatse voor de novice-categorie op. Dit kan lastig zijn, wellicht kunnen de verenigingen u hierin bijstaan. Voorbeeld Nederlander in Duitsland U bent PD0XYZ en u bevindt zich op de camping bij Winterberg (Duitsland). In de lijst bij de ERO staat: Implemented 21 December Call sign prefix(es) to be used in visited countries: DO National novice licences equivalent to CEPT Novice Licence: E. Voor u gelden dan de Duitse regels voor de Novice vergunning. U mag dan uitkomen op alle in Duitsland aan de Duitse categorie E- amateurs toegewezen frequenties met het in Duitsland toegestane vermogen voor deze categorie met de roepnaam DO/PD0XYZ. Bijvoorbeeld in de 80-meterband op 3720 khz met 100 watt. U mag niet in de 40-meterband zenden, omdat dit in Duitsland niet is toegestaan [aan Novices]. Voorbeeld Duitser in Nederland Omgekeerd mag DO2ABC die zich met zijn zeiljacht op het Sneekermeer bevindt, zenden op 7081 khz met maximaal 25 Watt en de roepnaam PD/DO2ABC. Hij mag echter niet op 3720 khz uitzenden. aangezien de Duitse radiozendamateur zich in Nederland bevindt en hij zich aan de Nederlandse regelgeving moet houden. Niet meer zenden in België In 2006 is de bilaterale regeling waarin N-amateurs de mogelijkheid krijgen in België te zenden voor onbepaalde tijd opgeschort, aangezien de vergunningen in beide landen niet meer vergelijkbaar waren. Op dit moment mag u als N-vergunninghouder daarom niet meer zenden in België. Agentschap Telecom is met de Belgische BIPT in onderhandeling om een oplossing te vinden waarbij de regeling weer van kracht kan worden. Laat het aan Rob en Sandra over iets nieuws te bedenken Dit moet wel het eerste geboortekaartje zijn met kopieerbeveiliging! Er was niemand die er een behoorlijke fotokopie of scan van kon maken! 5 februari 2007 Mama d r buik te krap en het huis te klein, Maar we zijn dolgelukkig nu we met z n vijven zijn! Rob, Sandra en Jan van Vuuren Globdijk 3b, 1484 ES Graft En toch moest het in de Info, vanzelf. Uiteindelijk heb ik er maar een foto van gemaakt bij strijklicht van de zon. Rob en Sandra: van harte gelukgewenst! IJRC Info mei blz 8/16

9 Morse oefenen met EhoCW De Franse amateur F8EHO is de auteur van dit veelzijdige morseprogramma. Eén van de vele mogelijkheden van dit pakket is natuurlijk het decoderen van morse. Ook is het een heel leuk programma om morseverbindingen mee te maken, al zijn dat dan wel een soort standaardverbindingen: er zitten voorgeprogrammeerde zinnen en antwoorden in. Uiteraard kun je ook met de eigen sleutel seinen. Een heel handige toepassing voor morse-studenten is het maken van oefeningen. Je kunt het programma teksten laten aanmaken van iedere gewenste lengte, bestaande uit groepjes van vaste of variabele lengte, en uit onzintekst of echte (Engelse of Franse, of uit een zelf gemaakte woordenlijst) woorden. Je kunt ook zelf teksten inplakken, of typen natuurlijk. In het voorbeeld hierboven is te zien hoe cijfergroepen worden aangemaakt. EhoCW kan deze teksten meteen uitseinen, maar je kunt er ook geluidsbestanden van maken. Dat kunnen.wav zijn, maar ook.mp3 files. Je kunt de oefeningen dus op een MP3-speler zetten en overal met je meenemen, om te oefenen wanneer dat even kan. De teksten kun je laten afdrukken, zodat het werk ook elders is na te kijken. Hoewel nakijken ook zonder afdruk heel goed kan: gewoon de oefening nog een keer afspelen, terwijl je je eigen opgeschreven tekst naloopt. Je kunt veel sneller nakijken dan opnemen! Geeft EhoCW de correcte seinsnelheid aan? En hoe wordt de seinsnelheid eigenlijk bepaald? Iedereen die wel eens met de morsecode te maken gehad heeft, weet wel iets van de elementen van het morseschrift. Dat bestaat uit punten en strepen, zeker, maar ook uit pauzes van verschillende lengtes: er zijn minstens drie verschillende pauzes. Zoals bekend, duurt een streep even lang als drie punten. Maar om binnen een letter die strepen en/of punten gescheiden te houden, moet er natuurlijk een kleine pauze tussen IJRC Info mei blz 9/16

10 zitten. Die binnen-de-letter pauze duurt even lang als een punt. De letter I bijvoorbeeld, die uit twee punten bestaat, duurt dus in totaal drie punten! De letters worden uit elkaar gehouden doordat de pauze ertussen iets langer duurt. Die letterpauze duurt even lang als een streep, dat is dus drie punten. De letters EE duren dus samen vijf punten: één punt per E, en de pauze ertussen. Nu kunnen we al seinen, maar de woorden zitten nog allemaal aan elkaar vast. Om de woorden nu ook uit elkaar te kunnen houden, is de woordpauze uitgevonden. Die duurt in verhouding vrij lang, minstens 5 punten; in het officiële radioverkeer werd uitgegaan van 7 punten het was daar erg belangrijk de woorden goed te scheiden voor de duidelijkheid, maar ook omdat er per woord werd afgerekend! De snelheid van morseseinschrift wordt vaak aangeduid met het aantal woorden per minuut. Zo werd er voor amateurs geëxamineerd op 12 wpm. Maar de vraag is nu natuurlijk: wat is een woord? Het maakt nogal verschil of je de, al, in moet seinen, of vuilverbrandingsinstallatie, verantwoordelijkheidsgevoel, onafhankelijkheidsverklaring ook al is het beide keren drie woorden tekst. Daarom moeten we een standaardwoord invoeren, en al sinds tijden is dat het woord PARIS. 1) Bij een seinsnelheid van 12 wpm moeten we dus in één minuut precies twaalf keer het woord Paris kunnen seinen, inclusief de woordpauzes ook de laatste, want normaal gaat het seinen natuurlijk door. Laten we met de definities die we nu hebben, eens rekenen aan Paris. PARIS is in morse: en dat is, in puntlengten uitgeteld: Sleutel op, pauze Sleutel neer, teken Aantal punten Het woord Paris, met zijn bijbehorende woordpauze, beslaat dus precies zoveel tijd als vijftig punten. Als we nu twaalf worden per minuut seinen, gaan er dus 600 punten in een minuut. Iedere punt duurt dan dus precies 0,1 seconde, of 100 milliseconden. Bij wpm hoort dan 120 ms, etc. Daaruit volgt de formule: punt( ms) = wpm Het werkt ook andersom: zo volgt uit een punt van 60 ms een snelheid van 20 wpm. EhoCW s rekenfout De gevonden formule geldt als de letterpauze 3 punten is, en de woordpauze 7 punten. Als je één van de twee verandert, verandert de totale snelheid in woorden per minuut ook, ook al blijft de snelheid van iedere letter afzonderlijk hetzelfde. Dit is trouwens een manier om EhoCW langzamer te laten seinen dan 12 wpm: gewoon de letter- en woordspatie wat vergroten. Dit kan in het Tools, Options menu. Zelfs met het Frans erbij is wel te zien dat hier de default, 3 en 7, is ingesteld. Maar EhoCW seint bij deze instellingen veel te langzaam! Wat is er aan de hand? De morsegenerator in het programma voegt na iedere punt of streep automatisch al een puntpauze toe. Hij kan niet anders. Maar zo krijgen we aan het eind van iedere letter al een puntpauze cadeau, en daar komt de ingestelde waarde nog bij. Dus die 3 wordt 4! Aan het eind van ieder woord is net zoiets aan de hand. Daar krijgen we die puntpauze èn nog eens een letterpauze al cadeau, en ook daar komt de ingestelde waarde er nog eens bij. Die 7 wordt dus al met al een 11. IJRC Info mei blz 10/16

11 Iedere letter (ook de laatste van een woord) duurt in EhoCW dus een punt te lang, en per woord komt daar, bij de default instelling, nog eens drie punten extra bij. Het woord PARIS wordt dus 8 punten langer, dus 58 punten lang. En hoewel de puntlengte keurig 100 milliseconden is, wordt de totale seinsnelheid nu teruggebracht tot 50/58 van wat hij moet zijn, dus maar 86%. In plaats van 12 woorden per minuut wordt het een relaxte 10,3 per minuut dat was niet de bedoeling, want dan valt het in de praktijk erg tegen als we wèl de correcte snelheid te horen krijgen! De remedie is eenvoudig, als we doorhebben hoe het werkt. De letterspatie moet drie punten zijn, we krijgen er steeds één cadeau, dus de instelling wordt 2. De woordspatie moet zeven zijn, we krijgen er steeds één PLUS de ingestelde letterspatie cadeau, totaal dus drie cadeau, en de rest, 4, moeten we instellen. Zie het plaatje linksboven. Door de rekenfout in het programma denkt EhoCW nu dat we sneller seinen. De Speed blijft natuurlijk wel kloppen, want die is gebaseerd op de puntlengte. Maar de Real wpm wordt nu als 13 afgebeeld, omdat EhoCW denkt dat we te korte pauzes gebruiken. Voor normaal gebruik zetten we de spaties dus op 2 en 4, en kijken alleen naar Speed. Lagere snelheden Voor andere letter- en woordspaties heb ik een woordspatie letterspatie tabel gemaakt, die de èchte Real wpm aangeeft, uitgaande van een Speed van 12 woorden per minuut. Zo kun je eenvoudig zien welke combinaties je kunt gebruiken om bijvoorbeeld met 8 wpm te oefenen. Het beste kun je letter- en woordspatie een beetje in verhouding doen. Want als je alleen de letterspatie verhoogt, is het lastig om het verschil met de woordspatie te horen. Maar als je alleen de woordspatie verhoogt, maak je dat weer te gemakkelijk. Voor snelheden van 7, 8, 9, 10 en 11 (en 12 natuurlijk) wpm geven de vakjes een voorkeursinstelling aan. Andere combinaties zijn ook mogelijk, maar klinken iets anders. Experimenteren mag. 1) RADIO in plaats van PARIS? In sommige boeken of bladen lees je wel eens dat het standaardwoord RADIO zou moeten zijn. Het woord Radio is in morse echter twee puntjes langer dan het woord Paris. Als je het narekent zie je dat dat wel zou kunnen, maar dan met een woordspatie van 5 punten in plaats van 7 punten. Dat is echter nooit de officiële telling geweest (hoewel haastige marconisten het gerust zo inkorten, als het ze zo uitkomt!). In EhoCW kun je ook geen werkelijke woordspatie van 5 maken. De minimale instelling is immers 4, en dat levert een werkelijke woordspatie van minimaal 7 op IJRC Info mei blz 11/16

12 De Rockonator ATU van W9SCH, PA0ZEZ en PA3ATO niet bang zijn voor SWR maakt alles eenvoudiger! Op één van de afgelopen verenigingsavonden kwam Jan PD0SBV met een aantal spannende elektronische doosjes aanzetten. Eén ervan was duidelijk een antennetuner, en wel een legendarische, want hiermee heeft de maker ervan, Bart PA0ZEZ, de meest vreemde dingen als zendantenne weten te gebruiken. Ted PA3ATO schreef enkele jaren geleden al over deze tuner van Rocky, W9SCH (maar in zijn verhaal komt ook nog een antennestroom-lampje voor): Deze tuner stemt elke antenne of feedersysteem af op de zender. Het ontwerp is eigenlijk al erg oud; de schakeling werd gebruikt in een ontvanger uit de tijd van de vonkzender. Ik heb de tuner gebouwd bij het 40 meter QRP-setje, wat ik diverse keren meegenomen heb op vakanties naar Malta en de Algarve. Het ontwerp is bijzonder geschikt voor QRP gebruik, er worden gewone onderdelen gebruikt en de tuner werkt bijzonder effectief. Sluit een antennesysteem (met afgestemde feeders, antenne/aarde, of bijna alle typen antennes) aan op de klemmen A1en A2. De tuner wordt met behulp van een kort stukje coaxkabel op de transceiver aangesloten. Als de antenne een hoge impedantie heeft (honderden ohms) zet de schakelaar dan in de stand parallel; bij een antenne met lage impedantie (enkele of tientallen ohms) wordt de schakelaar in de serie positie gezet. Stem met de condensator af op maximale antennestroom, deze is te zien aan het oplichten van de afstemlamp. Het schema van de tuner van Bart was uit de bedrading wel op te maken, en ziet eruit als in de bijgaande figuur. L1 is de koppelwikkeling, die aan de coax-ingang voor de set is verbonden. L2 is de IJRC Info mei blz 12/16

13 afstemspoel. C is de afstemcondensator, ongeveer 200 pf. Met de dubbelpolige schakelaar S1 (a en b sectie) worden L2 en C of parallel of in serie geschakeld, voor hoog- of laagohmige aanpassingen. Een symmetrische antenne komt op A1 en A2. Bij gebruik van antenne en aarde komt de antenne op A1 en de aarde op A2, hoewel het niet veel uitmaakt als je dat omdraait. Tegenwoordig kunnen we ook gewoon op de minimale SWR afstemmen, want iedere moderne set heeft wel een ingebouwde SWR-meet mogelijkheid. Maar hoe werkt het nu? Verrassend veel mensen waren toch wel benieuwd hoe nu zo n klein tunertje gebruikt kan worden om alle antennes in afstemming te krijgen, terwijl een beetje antennetuner uit de winkel honderden Euro s kost, en over tenminste twee knoppen en een schakelaar beschikt. Die schakelaar kunnen we alvast missen, want dat is meestal een bandschakelaar, waarmee de gebruikte frequentieband wordt gekozen. Bij de Rockonator kan dat niet, of laten we zeggen: hoeft dat niet, want die wordt maar voor één band gemaakt. Voor Ted en Bart was dat logisch, want die werkten op vakantie portable op uitsluitend 40 meter. Een gewone tuner De andere twee knoppen op een grote tuner zijn nodig om alle combinaties van R en X die een antenne zou kunnen vertonen, aan te kunnen. Soms heten de knoppen echt zo: R en X, maar dat is vaak overdreven. Meestal beïnvloeden de twee elkaar behoorlijk, en moet je heel wat keren afwisselend aan de één en aan de andere draaien voordat je de aanpassing goed hebt. Meestal gaat dat zo: draai aan de X knop tot de SWR minimaal is. Verzet de R knop een stukje, en draai weer aan de X knop tot de SWR weer minimaal is. Is die minimale SWR nu nog lager geworden, kijk dan of R nog een stukje verder moet. Maar was de minimale SWR niet meer zo laag als eerst, dan moet R dus de andere kant op. Ideaal zou zijn zoals het linker plaatje: daar zit het minimum van de reflectie (dus de minimum-swr) steeds op dezelfde plaats voor iedere R -waarde. Maar vaker is het zoals in het rechter plaatje! Als je daar een andere R -waarde kiest, wordt de SWR eerst slechter, omdat het minimum dan ergens anders ligt. Maar dat minimum kan best beter zijn dan wat je had: opnieuw zoeken dus, en proberen. De Rockonator heeft maar één knop Bij dit kleine tunertje kan alléén maar aan de X gedraaid worden. Die zit m in de condensator. Met wat geluk kunnen we daar het reactieve gedeelte van de antenne mee wegtunen, en we zullen dus hiermee een minimum in de SWR vinden. Maar hoe hoog is dat minimum? We kunnen het immers niet lager krijgen door een andere knop; we hebben geen R knop of wacht, we hebben een R schakelaar, met twee standen. Voor de tuner van Bart hebben we de spoelen eens opgemeten om zo die R waarden te bepalen. Met een meetlatje en een paar formules bleek dat L1 0,5 μh is, L2 6,6 μh en de IJRC Info mei blz 13/16

14 koppelfactor tussen die twee is ongeveer 0,7. Met een paar gruwelijke formules, die ik U zal besparen, levert dat de R waarden op, voor een zender van 50 ohm. Met de schakelaar in de stand Serie krijgen we Rs = 52 Ω; met de schakelaar in de stand Parallel komt er uit: Rp =1400 Ω. In beide gevallen moet de condensator voor een ohmse belasting op ongeveer 85 pf staan, dus bijna halverwege. Door nu de condensator naar links of naar rechts te draaien, compenseren we voor inductiviteit of capaciteit van de antenne. So far so good Laat de SWR je niet gek maken Stel je voor dat de weerstand van de antenne 100 ohm is. De SWR is dan, in de stand laag, op zijn minimum nog bijna twee. Hoe erg is dat eigenlijk? Volgens sommige amateurs ontploft dan de set! Maar het is een feit dat automatische antennetuners uit schepen en vliegtuigen, en uit militaire voertuigen, dan nog niet eens gaan tunen. Ze vinden alles onder de twee de moeite niet! En daar gaan die spullen heus niet stuk van. De moderne beveiligde amateurzenders gaan pas aan terugregelen van het vermogen denken als de SWR boven de drie uit komt. Ze leveren tot die tijd nog steeds 75% van het normale vermogen dat is aan de ontvangende kant maar één vijfde deel van een enkele S-punt minder dan normaal. Als we dit accepteren, dan wordt antennes tunen een stuk gemakkelijker. In de lage stand van de Rockonator kunnen we alles afstemmen tussen de 20 en 150 Ohm, en in de hoge stand alles tussen de 470 en de 4200 Ohm. Een oude wijsheid doet zich ook hier weer gelden: als de boel maar in resonantie is, gaat het allemaal wel goed. Toch nog een verbetering? Het hoge bereik van de Rockonator ligt toch wel tamelijk hoog. Als we de koppelwikkeling van twee naar vier windingen brengen, krijgen we twee op elkaar aansluitende bereiken: van 22 naar 200 Ohm, en van 200 naar 1800 Ohm. Of dit in de praktijk handig is, is eenvoudig te proberen! Tekst: Ruud PF1F Foto s: Jan PD0SBV IJRC Info mei blz 14/16

15 Netwerk Support Slluiispollderrweg HJ Zaandam Small-Bizz is gespecialiseerd in netwerk support voor het MKB: het installeren en onderhouden van netwerken met small business server 2003 software van Microsoft. U kunt een support contract afsluiten van minimaal 10 uur voor 650,= ex btw. Small-Bizz levert ook nieuwe (en gebruikte) pc s, laptops,en andere hardware zoals monitoren, printers, interne en externe harde schijven, draadloze modem/routers, netwerkkaarten,kabels enzovoort, zowel voor het MKB als voor thuiswerkers. Voor storingen kunt u ons inhuren per uur of deel daarvan, de kosten bedragen 65,= (ex btw) per uur, inclusief voorrijkosten binnen de regio Amsterdam-Zaanstad-Uitgeest. Daarbuiten bedraagt het voorrij tarief de helft van de reistijd. Bel voor: Technische informatie: Algemene informatie: Martin van Baarle Ben van Veen Enkele actuele aanbiedingen: - HP/Compaq EVO D510 (gebruikte pc), Pentium 4, 2.8 GHz, 512 MB, 40 GB, CDrom, LAN/USB, toetsenbord&muis, 275,= - ASUS notebook (nieuw) Pentium Dual Core 1,66 GHz, 1 GB, 80 GB, DVD-RW, 15,4 TFT scherm, 795,= (prijzen ex 19% btw) IJRC Info mei blz 15/16

16 Activiteitenschema Fort Veldhuis 2007 DAG APRIL DAG MEI DAG JUNI 02 ma School Zilvermeeuw 2 groepen 08 zo 09 ma 13 vrij 14 za 06 zo OPENING MUSEUM SEIZOEN 03 zo Vliegtuigbergingen (lezing door Wil van Rixel) 10 zo Henk van Trigt? 08 di Ned. Vrouwenclub koffie met koek Pasen 13 zo Moederdag 17 zo Treinenbeurs Motorevenement Goldwing. 17 di School de Ark / do Hemelvaartdag 24 zo Stelling v. Amsterdam (Lezing door Wil van Rixel) 20 zo Dambusters (lezing door Wil van Rixel) 29 vrij 30 za Zomerfeest IJ.R.C. (tot en met 1 juli) 21 za Vrienden Aviodome 22 zo Re-enactment Re-enactment 23 ma SchoolKompas 24 di 27 zo 28 ma Pinksteren 30 za Fa. van Tongeren ( uur ) JULI AUGUSTUS SEPTEMBER 01 zo Zomerfeest IJ.R.C. 02 zo Henk van Trigt? 08 zo Graven en 05 zo Vliegtuigbergingen 08 za Open Monument Monumenten. (Lezing door Wil van (Lezing door Wil van Rixel) Rixel) 15 zo Henk van Trigt? 12 zo Treinenbeurs 09 zo Modelbouw 22 zo Dambusters (Lezing door Wil van Rixel) 29 zo Henk van Trigt? 26 zo Stelling van Amsterdam (Lezing door Wil van Rixel) OKTOBER NOVEMBER 02 vrij Donateursavond 19 zo Henk van Trigt? 16 zo Graven en Monumenten. (Lezing door Wil van Rixel) 23 zo Henk van Trigt? 30 zo Dambusters (Lezing door Wil van Rixel) En natuurlijk: iedere zondag volgend op een IJRC contactavond is het radiostation van het Fort Veldhuis bemand door gastoperators. Er is nog plaats voor enkele operators!