Reisverslag Door Jacques Vervaeke, O. Seynaevelaan 13, 8560 Gullegem, België.

Transcriptie

1 Reisverslag Vlinderobservaties in de Hoge Venen en de Ardennen (B), de Eifel, de Hunsrück en het Zwarte Woud (D) in de loop van 2016 (Lepidoptera: Hesperioidea & Papilionoidea) Door Jacques Vervaeke, O. Seynaevelaan 13, 8560 Gullegem, België. Inleiding Doel: Voorjaars inventarisatie van dagvlinders in de Hoge Venen (B), National Park Eifel en Lampertsbachtal (D). Zomer inventarisatie van dagvlinders in het Zwarte Woud (D) met focus op Erebia ligea (Linnaeus, 1758), Erebia meolans (Prunner, 1798) en eventueel Boloria aquilonaris (Stichel, 1908). Zomer Inventarisatie van dagvlinders in de Hunsrück (D). Nazomer inventarisatie van dagvlinders in de Ardennen (B). Objective: Spring inventory of butterflies in the High Fens (B), National Park Eifel and Lampertsbachtal (D). Summer inventory of butterflies in the Black Forest (D) with focus on Erebia ligea (Linnaeus, 1758), Erebia meolans (Prunner, 1798) and optionally Boloria aquilonaris (Stichel, 1908). Summer inventory in the Hunsrück (D). Late summer inventory of butterflies in the Ardennes (B). Objectif: Inventaire printanier des papillons diurnes dans les Hautes Fagnes (B), National Park Eifel et Lampertsbachtal (D). Inventaire estival des papillons diurnes en Forêt-Noire Woud (D) avec l accent sur Erebia ligea (Linnaeus, 1758), Erebia meolans (Prunner, 1798) et éventuellement Boloria aquilonaris (Stichel, 1908). Inventaire estival des papillons diurnes dans le Hunsrück (D). Inventaire à la fin de l été des papillons diurnes dans les Ardennes (B). Ziel: Schmetterlinge Inventar im Frühling in das Hohes Venn (B), National Park Eifel und Lampertsbachtal (D). Schmetterlinge Inventar im Sommer im Schwarzwald (D) mit Focus auf Erebia ligea (Linnaeus, 1758), Erebia meolans (Prunner, 1798) und gegebenenfalls Boloria aquilonaris (Stichel, 1908). Schmetterlinge Inventar im Sommer im Hunsrück (D). Schmetterlinge Inventar im Spätsommer in den Ardennen (B). VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 1

2 Biotopen: Fig. 1: Duits-Belgisch Natuurpark (B: D) 1. Hoge Venen (B). 2. National Park Eifel (voormalig Belgisch militair oefenterrein) (D). Fig. 2: Zwarte Woud (D) 1. NP Schwarzwald Schliffkopf Rohrhardsberg. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 2

3 Fig. 3: Hunsrück (D) 1. Bos in Farschweiler. 2. Hundheim Hunsrück 3. Natuur reservaat Keller Mulde Waldweiler. 4. NP Hunsrück-Saar Tranenweiher. 5. NP Hunsrück-Saar Erbeskopf. Fig. 4: Ardennen (B) 1. Bihain. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 3

4 Reisverslag De Hoge Venen (B) en het National Park Eifel (D) Het gebied werd bezocht tussen 20 en 24 juni Op 20 juni bij onze aankomst en voordat wij ons lieten in checken, wandelden wij langs de oevers van het riviertje de Rur, gelegen tussen Einruhr en Dedenborn. Het weer was er betrokken met sporadische opklaringen. Veel vlinders konden wij niet observeren, enkel nabij Dedenborn gedurende een kortstondige opklaring vlogen Aglais urticae (Linnaeus, 1758), Maniola jurtina (Linnaeus, 1758) en Pararge aegeria (Linnaeus, 1758). De volgende dag, 21 juni, was het zwaar bewolkt met zachte temperaturen. Nu ook waren er sporadische opklaringen. Samen vertrokken wij naar de Hoge Venen waar wij het pad tussen Imgerbroicher Venn, Allgemeines Venn en Steinlei Schennskaul vanuit Konzen gingen afspeuren. Nogal vlug konden wij een koppeltje Lycaena hippothoe (Linnaeus, 1761) langs de berm nectar zien drinken. De meeste vlinders vlogen langs het pad tussen Imgerbroicher Venn en Allgemeines Venn met volgende soorten: Vanessa cardui (Linnaeus, 1758), M. jurtina, Coenonympha pamphilus (Linnaeus, 1758), Callophrys rubi (Linnaeus, 1758), L. hippothoe, Cyaniris semiargus (Rottemburg, 1775), Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775), de meest voorkomende vlindersoort Carterocephalus palaemon (Pallas, 1771) en een Ochlodes sylvanus (Esper, 1777). Doordat mijn echtgenote door een insect werd gestoken, waren wij genoodzaakt een dokter te raadplegen, zodat er op woensdag voormiddag geen vlinderobservatie kon uitgevoerd worden. Gezien mijn echtgenote niet meer in staat was te lopen, veranderde ons programma. In plaats van de open plaatsen in de bossen van Hellenthal op te zoeken, reden wij naar het National Park Eifel te Dreiborn. Hier kon ik volgende soorten netten: Aporia crataegi (Linnaeus, 1758), C. pamphilus, Coenonympha arcania (Linnaeus, 1761), P. icarus en O. sylvanus. Donderdag was de uitstap naar Lampertsbachtal gepland, mijn echtgenote was nog niet volledig hersteld, waardoor wij terug richting National Park Eifel te Dreiborn zijn gereden. Hier hebben wij een tweede biotoop gaan opzoeken met volgende soorten: A. crataegi, Gonepteryx rhamni (Linnaeus, 1758), Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758), V. cardui, M. jurtina, Aphantopus hyperantus (Linnaeus 1758), C. pamphilus, C. arcania, Lasiommata megera (Linnaeus, 1767), C. semiargus, P. icarus en O. sylvanus. Vrijdag reden wij terug huiswaarts. Fig. 5. Lycaena hippothoe, Hoge Venen (B), 21.vi.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 6. Biotoop van Lycaena hippothoe, Hoge Venen (B), 21.vi.2016 ( Foto J. Vervaeke). VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 4

5 Fig. 7. National Park Eifel, Dreiborn Eifel (D), 23.vi.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 8. Aporia crataegi, National Park Eifel, Dreiborn Eifel, 23.vi.2016 (Foto J. Vervaeke). Het Zwarte Woud in Baden-Württemberg (D) De bezochte periode was van 24 tot 28 juli De eerste vlinderdag was op 26 juli. Wij bezochten de Ruhestein (925m) en de Schliffkopf (992m) in het National Park gelegen tussen Baiersbronn, Ottenhöfen en Oppenau. Beide gebieden bestaan uit bos en hoogveen. Wij hadden een afspraak met een vertegenwoordiger van het NP, maar door onvoorziene omstandigheden is dit niet kunnen doorgaan waardoor wij zelf een trip hebben ondernomen in het gebied. Nabij het natuurcentrum Ruhestein waren weinig vlinder te zien omwille van de overwegende bewolking. Enkel G. rhamni, V. cardui, Melanargia galathea (Linnaeus, 1758), Erebia meolans (Prunner, 1798), M. jurtina, Thymelicus lineola (Ochsenheimer, 1808) en Thymelicus sylvestris (Poda, 1761) konden wij spotten. Daarna reden wij verder naar Schliffkopf waar er eveneens weinig vlinders gezien werden door dezelfde reden. Een sterk afgevlogen Lycaena alciphron (Rottemburg, 1775) konden wij observeren samen met Melitaea athalia (Rottemburg, 1775), M. jurtina, A. hyperantus, T. lineola en T. sylvestris. Na een bezoek aan Triberg op 27 juli, reden wij richting Rohrhardsberg gelegen op 940 hoogte ten westen van Schönwald im Schwarzwald en ten noordenwesten van Furtwangen im Schwarzwald. Het is hoofdzakelijk bosgebied met hoogveen. Ten oosten zijn er bloemrijke hooilanden. Onmiddellijk kregen we onze eerste vlinders te zien: een Erebia ligea (Linnaeus, 1758) en Argynnis paphia (Linnaeus, 1758) waarvan zowel als er volop vlogen. Andere vlindersoorten waren: Pieris napi (Linnaeus, 1758), sterk afgevlogen Boloria aquilonaris (Stichel, 1908), M. athalia en L. maera (Linnaeus, 1758). De volgende vlinderobservatie gebeurde hoger op de Rohrhardsberg op 1124 m hoogte en nabij de Matinskappelle, aan de bron van de Donau. Het onderzocht gebied was hoofdzakelijk een bosgebied met open ruimte. A. paphia en E. ligea vlogen er zeer talrijk terwijl A. crataegi, M. athalia en E. meolans zeer plaatselijk waar te nemen waren. Verder observeerden wij er P. napi, V. atalanta, V. cardui, M. jurtina, A. hyperantus en T. sylvestris. Fig. 9. Lasiommata maera, Rohrhardsberg, Zwarte woud, 27.vii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 10. Melitaea athalia, Rohrhardsberg bij Matinskappelle, Zwarte woud, 27.vii (Foto J. Vervaeke). VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 5

6 Fig. 11. Erebia ligea, Rohrhardsberg, Zwarte woud, 27.vii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 12 Erebia meolans, Rohrhardsberg bij Matinskappelle, Zwarte woud, 27.vii (Foto J. Vervaeke). Hunsrück in Rheinland-Pfalz (D) Onze vlinderreis werd op 29 juli verder gezet naar Hunsrück. De eerste uitstap werd gepland op 30 juli naar Hundheim te noordoosten van Morbach. Het gaat om een veengebiedje en wegbermen nabij Burg Baldenau. Slechts 11 vlindersoorten konden wij spotten: P. napi, G. rhamni, Apatura iris (Linnaeus, 1758), Aglais io (Linnaeus, 1758), V. atalanta, Araschnia levana f. prorsa (Linnaeus, 1758), Argynnis aglaja (Linnaeus, 1758), M. galathea, A. hyperantus, Pyronia tithonus (Linnaeus, 1767), P. aegeria en T. sylvestris. In tegenstelling tot enkele jaren geleden, waren een aantal biotoopjes omgevormd tot akkers. Hierdoor werd Lycaena tityrus (Poda, 1761) niet waargenomen. Fig. 13. Melanargia galathea, Hunsrück, Rheinland-Pfalz, 30.vii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig.14. Veengebiedje Burg Baldenau, Hunsrück, Rheinland-Pfalz, 30.vii.2016 (Foto J. Vervaeke). Op 31 juli reden wij richting Farschweiler om bosvlinders te observeren. Midden het bos was er een open langwerpig grasland die is ontstaan door een hoogspanningsleiding. Het grasland was voor vlinders weinig aantrekkelijk. Het bestaat uit hoog niet beheerd hooiland. Om deze reden was er geen enkele vlinder te bespeuren. Beter waren de bermen langs de wandelpaden. Gespotte vlindersoorten: P. napi, G. rhamni, V. atalanta, V. cardui, A. levana f. prorsa, A. paphia, M. galathea, M. jurtina, A. hyperantus, Celastrina argiolus (Linnaeus, 1758), T. sylvestris en T. lineola. Het natuurreservaat Keller Mulde te Waldweiler ten zuiden van Kell am See, werd op 6 augustus bezocht. Dit reservaat bestaat uit bos, droge en vochtige graslanden. In het bos gedeelte werden P. napi, G. rhamni, A. io, V. atalanta, V. cardui, A. paphia, P. aegeria en C. argiolus waargenomen. Over de graslanden vlogen P. rapae (Linnaeus, 1758), P. napi, A. aglaja, M. galathea, M. jurtina, P. tithonus, L. tityrus en T. sylvestris. Enkel in één klein gebiedje was C. semiargus te spotten. Hoewel ik dit gebiedje verschillende jaren heb bezocht gedurende dezelfde periode, was het de eerste maal dat ik er deze vlinder heb kunnen waarnemen. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 6

7 Fig. 15. Cyaniris semiargus, Keller Mulde, Hunsrück, Rheinland-Pfalz, 6.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 16. Lycaena tityrus, Keller Mulde, Hunsrück, Rheinland-Pfalz, 6.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 17, Biotoop van Cyaniris semiargus, Keller Mulde, Hunsrück, 6.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Op 7 augustus bezochten wij in de voormiddag het Nationalpark Hunsrück-Hochwald, meer in het bijzonder het bos het hoogveen in de omgeving van Tranenweiher waar wij verleden jaar ook een bezoek hadden gebracht. Het was de bedoeling om Lycaena virgaureae (Linnaeus, 1758) terug te kunnen spotten. Nabij het dorpje met een vochtig klein veengebiedje vloog er slechts één. Verderop in het bos met een groter veen gebied waren de aantallen groter met zowel als. Andere waargenomen soorten zijn: P. napi, G. rhamni, A. io, V. atalanta, V. cardui, A. levana f. prorsa, A. paphia, A. aglaja, M. galathea, M. jurtina, A. hyperantus, C. argiolus, T. sylvestris, T. lineola en O. sylvanus. Rond de middag vertrokken wij richting Erbeskopf, de hoogste top van Hunsrück op 812m hoogte. Een niet zo groot bloemrijk gebiedje, maar wel toeristisch. Hier werden een zeer beperkt aantal vlindersoorten waargenomen. G. rhamni, A. io, V. cardui en T. sylvestris vlogen er talrijk. Andere soorten werden in minder mate gezien: P. napi, A. urticae, V. atalanta, A. paphia, A. aglaja, C. pamphilus, 2 L. virgaureae en C. argiolus. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 7

8 Fig. 18, Lycaena virgaureae, Tranenweiher, Rheinland-Pfalz, 7.viii (Foto J. Vervaeke). Fig. 19, Biotoop van Lycaena virgaureae, Tranenweiher, Rheinland-Pfalz, 7.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Bihain (B) De tweede week van september werd nog een reisje gepland om de nazomervlinders te bekijken. Dit gebeurde te Bihain gelegen tussen Houffalize en Baraque de Fraiture. Het gebied bestaat uit bossen en vennen. Gedurende de drie dagen 12, 13 en 15 september observeerden wij dagelijks 7 uur lang in het gebied. Het aantal vlinders dat wij in ons vizier kregen was zeer beperkt. V. atalanta was zeer talrijk, zowel langs bosdreven als in de vennen. Heel veel exemplaren van deze soort konden wij op trek zien voorbij vliegen. A. urticae kwam enkel plaatselijk talrijk voor, hoofzakelijk op de distels die nog in bloei stonden. Overige soorten waren: P. brassicae, P. rapae, P. napi, een C. croceus (Fourcroy, 1785) langs een bosdreef, V. atalanta, P. aegeria, A. agestis (Denis & Schiffermüller, 1775) en P. icarus. Fig. 20. Bosdreef, Bihain, Luxemburg, 12.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Fig. 21. Ven Bihain, Luxemburg, 12.viii.2016 (Foto J. Vervaeke). Besluit Er zijn in totaal 41 soorten dagvlinders geobserveerd (Tabel 1). Ondanks de zware bewolking konden wij in de Hoge Venen enkele knappe vlindersoorten waarnemen. Om medische redenen hebben wij op enkele geplande biotopen in de Eifel niet kunnen observeren. De graslanden in het Zwarte Woud en Hunsrück waren overwegend gemaaid waardoor de vlinderrijkdom dan ook beperkt is. Bihain werd zeer laat onderzocht en enkel in bos- en veengebieden werd er geobserveerd. Het bos bestaat hoofdzakelijk uit naaldhout zodat er maar weinig vlindersoorten te bespeuren waren. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 8

9 Enkele interessante biotopen: Eifel: Lampertsbachtal, Seidenbachtal, Sistig Krekeler Heide, Urfttal. Zwarte Woud: Naturpark Schwarzwald Mitte/Nord, Kaiserstuhl, Naturpark Südschwarzwald. Hunsrück-Saar: Hammelsberg te Perl, Wolferskopf te Beckingen. Bihain: Baraque de Fraiture. Dankwoord In de eerste plaats wens ik mijn dank te betuigen aan mijn echtgenote Jeannine Delaey en zoon Stijn Vervaeke voor de hulp bij het observeren van de dagvlinders in het veld. Dank ook aan Sylvain Cuvelier voor het nalezen en de tips bij het opstellen van het artikel. Verder wens ik ook de Rheinland-Pfalz Structur-und Genehmigungsdirektion Nord Koblenz, Regierungspräsidium Freiburg Abteilung Umwelt Abteilung 5 en Nationalpark Schwarzwald Klosterreichenbach te bedanken die me toelating gaf om observaties te doen. Praktische gegevens Eifel: Landesamt für Natur, Umwelt und Verbraucherschutz NRW Zentrale: adessen: Abteilung2@lanuv.nrw.de NRW stiftung: info@nrw-stiftung.de of foerderverein@nrw-stiftung.de Zwarte Woud: Nationalparkzentrum Ruhestein, Schwarzwaldhochstr. 2, Seebach info@nlp.bwl.de Regierungspräsidium Freiburg, Abteilung Freiburg i. Br., abteilung5@rpf.bwl.de Hundsrück: Rheinland-Pfalz Structur-und Genehmigungsdirektion Nord, Stresemannstraße 3-5, Koblenz Postfach , Koblenz Axel.Schmidt@sgdnord.rlp.de Internet Eifel: Zwarte Woud: VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 9

10 Hundsrück: Literatuur Bink F Butterflies in the Benelux. (geconsulteerd ). Higgins L.G. & Riley N.D Elseviers Vlindergids. Elsevier, Amsterdam/Brussel, 434 p. Lafranchis T Butterflies of Europe. Diatheo, Paris, 351 p. Tolman T. & Lewington R De Nieuwe vlindergids. Tirion Natuur, Baarn, 384 p. Ebert G. & Rennwald E Die Schmetterlinge Baden-Württembergs Band 1 Tagfalter I. Papilionidae, Pieridae, Nymphalidae. Ulmer GmbH & Co, Stuttgart, 552 p. Ebert G. & Rennwald E Die Schmetterlinge Baden-Württembergs Band 2 Tagfalter II. Satyridae, Libytheidae, Lycaenidae, Hesperiidae. Ulmer GmbH & Co, Stuttgart, 535 p. Rainer U Schmetterlinge, entdecken und verstehen. Kosmos, Stuttgart, 176 p. Cuvelier S., Degrande J., Merveillie L., Spruytte S. & Vervaeke J Dagvlinders in West-Vlaanderen. Verspreiding en Ecologie ZWVVK, België, 144 p. Lafranchis T Les papillons de jour. Collection Parthénope, éditions Biotope. Mèze, France, 450 p. Fichefet V., Barbier Y., Baugnée J.-Y., Dufrêne M., Goffart P., Maes D. & Hans Van Dyck Papillons de jour de Wallonie ( ). Département de l Etude du Milieu Naturel et Agricole, Gembloux, 320 p. Lafranchis T., Jutzeler D., Guillosson J-Y., Kan P. & Kan B La Vie des Papillons, Ecologie, Biologie et Comportement des Rhopalocères de France. Diatheo, France, 752 p. VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 10

11 Tabel 1. Observatielijst Species dd mm yyyy Locality Country Alt Dec. Degrees Aglais urticae 20 vi 2016 Eifel Dedenborn D 321m N E Maniola jurtina 20 vi 2016 Eifel Dedenborn D 330 m N E Parage aegeria 20 vi 2016 Eifel Dedenborn D 330 m N E Vanessa cardui 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Maniola jurtina 21 vi 2016 Hoge venen B 600m tussen N E en N E Coenonympha pamphilus 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Coenonympha pamphilus 21 vi 2016 Hoge venen B 600m tussen N E en N E Callophrys rubi 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Lycaena hippothoe 21 vi 2016 Hoge venen B 570m N E Lycaena hippothoe 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Cyaniris semiargus 21 vi 2016 Hoge venen B 600m tussen N E en N E Cyaniris semiargus 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Polyommatus icarus 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Carterocephalus palaemon 21 vi 2016 Hoge venen B 600m tussen N E en N E Carterocephalus palaemon 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Ochlodes sylvanus 21 vi 2016 Hoge venen B 600m tussen N E en N E Ochlodes sylvanus 21 vi 2016 Hoge venen B 577m tussen N E en N E Aporia crataegi 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Aporia crataegi 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 559m N E Coenonympha pamphilus 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Coenonympha arcania 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Polyommatus icarus 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Ochlodes sylvanus 22 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Aporia crataegi 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Gonepteryx rhamni 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Vanessa atalanta 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Vanessa cardui 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 551m N E Maniola jurtina 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Aphantopus hyperantus 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Coenonympha pamphilus 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Coenonympha arcania 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Lasiommata megera 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m N E Cyaniris semiargus 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Polyommatus icarus 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Ochlodes sylvanus 23 vi 2016 NP Eifel Dreiborn D 546m tussen N E en N E Gonepteryx rhamni 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Vanessa cardui 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Melanargia galathea 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Erebia meolans 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Maniola jurtina 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Thymelicus lineola 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Thymelicus sylvestris 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Ruhestein D 954m N E Melitaea athalia 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 994m N E Maniola jurtina 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 994m N E Aphantopus hyperantus 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 994m N E Lycaena alciphron 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 999m N E Thymelicus lineola 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 994m N E Thymelicus sylvestris 26 vii 2016 NP Zwarte Woud Schliffkopf D 994m N E Pieris napi 27 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 942m N E Argynnis paphia 27 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 942m N E Boloria aquilonaris 27 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 948m N E Melitaea athalia 27 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 933m N E Erebia ligea 27 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 942m N E Aporia crataegi 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1145m N E Pieris napi 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Argynnis paphia 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Vanessa atalanta 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1145m N E Vanessa cardui 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1145m N E Melitaea athalia 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Erebia ligea 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Erebia meolans 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1145m N E Maniola jurtina 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Aphantopus hyperantus 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E Thymelicus sylvestris 28 vii 2016 Zwarte Woud Rohrhardsberg D 1124m N E VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 11

12 Species dd mm yyyy Locality Country Alt Dec. Degrees Pieris napi 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Gonepteryx rhamni 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 470m N E Apatura iris 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 475m N E Aglais io 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 470m N E Vanessa atalanta 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Araschnia levana f. prorsa 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Argynnis aglaja 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Melanargia galathea 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Aphantopus hyperantus 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Pyronia tithonus 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Parage aegeria 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Thymelicus sylvestris 30 vii 2016 Hundheim Hunsrück D 473m N E Pieris napi 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Pieris napi 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 668m N E Pieris napi 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Gonepteryx rhamni 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Vanessa atalanta 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Vanessa cardui 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 668m N E Araschnia levana f. prorsa 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Argynnis paphia 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Argynnis paphia 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 668m N E Melanargia galathea 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Maniola jurtina 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 668m N E Maniola jurtina 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Aphantopus hyperantus 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Aphantopus hyperantus 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Celastrina argiolus 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Thymelicus lineola 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Thymelicus sylvestris 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 639m N E Thymelicus sylvestris 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 668m N E Thymelicus sylvestris 31 vii 2016 Farschweiler Hunsrück D 664m N E Pieris rapae 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 484m N E Pieris napi 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Pieris napi 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 484m N E Gonepteryx rhamni 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Aglais io 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Vanessa atalanta 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Vanessa cardui 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Argynnis paphia 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Argynnis aglaja 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 483m N E Melanargia galathea 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 496m N E Melanargia galathea 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 491m N E Maniola jurtina 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 496m N E Maniola jurtina 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 491M N E Pyronia tithonus 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 496m N E Pyronia tithonus 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 491m N E Parage aegeria 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Lycaena tityrus 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 491m N E Celastrina argiolus 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 507m N E Cyaniris semiargus 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 496m N E Thymelicus sylvestris 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 485m N E Thymelicus sylvestris 6 viii 2016 Waldweiler Hunsrück D 520m N E Pieris napi 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Pieris napi 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Gonepteryx rhamni 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Gonepteryx rhamni 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 580m N E Aglais io 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 580m N E Vanessa atalanta 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Vanessa cardui 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Araschnia levana f. prorsa 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 619m N E Argynnis paphia 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Argynnis paphia 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Argynnis paphia 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 580m N E Argynnis aglaja 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Melanargia galathea 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Maniola jurtina 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 12

13 Species dd mm yyyy Locality Country Alt Dec. Degrees Maniola jurtina 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Maniola jurtina 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 580m N E Aphantopus hyperantus 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Lycaena virgaureae 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Lycaena virgaureae 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Celastrina argiolus 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Thymelicus lineola 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Thymelicus sylvestris 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Thymelicus sylvestris 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 593m N E Ochlodes sylvanus 7 viii 2016 Tranenweiher NP Hunsrück-Hochwald D 636m N E Pieris napi 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Gonepteryx rhamni 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Aglais io 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Aglais urticae 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Vanessa atalanta 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Vanessa cardui 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Lycaena virgaureae 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Argynnis paphia 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Argynnis aglaja 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Coenonympha pamphilus 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Celastrina argiolus 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Thymelicus sylvestris 7 viii 2016 Erbeskopf NP Hunsrück-Hochwald D 812m N E Pieris brassicae 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 619m N E Pieris brassicae 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 591m N E Pieris brassicae 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 617m N E Pieris brassicae 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 574m N E Pieris napi 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 566m N E Colias croceus 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 613m N E Aglais urticae 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 619m N E Vanessa atalanta 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 566m N E Vanessa atalanta 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 543m N E Vanessa atalanta 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 619m N E Aricia agestis 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 617m N E Polyommatus icarus 13 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 611m N E Pieris napi 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 606m N E Aglais urticae 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 574m N E Vanessa atalanta 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 574m N E Parage aegeria 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 580m N E Polyommatus icarus 14 ix 2016 Bihain prov. Luxemburg B 606m N E VVE WG Dagvlinders. Reisverslag p 13