Vlinderweelde op Corsica en Sardinië

Transcriptie

1 Vlinderweelde op Corsica en Sardinië door Stef SPRUYTTE * Samenvatting : van 21 mei tot begin juli 2010 bezocht de auteur diverse locaties in Corsica en Sardinië. Hij observeerde en fotografeerde er typische dagvlindersoorten. Een reisverslag met observatielijst schetst een duidelijk beeld van de waargenomen Rhopalocera. Résumé : Abondance de papillons en Corse et en Sardaigne (Lepidoptera, Rhopalocera). Du 21 mai au début juillet 2010, l'auteur a visité diverses localités en Corse et en Sardaigne. Il a observé et photographié les espèces typiques de papillons de jour. Le récit de voyage et la liste d'observations donnent une image précise des Rhopalocères observés. Abstract : Butterfly abundance in Corsica and Sardinia ( ) From 21 st of May to the beginning of July 2010 the author visited various localities in Corsica and Sardinia. He observed and photographed the typical butterfly species. The trip report and the included list with observations gives a clear outline of the observed Rhopalocera. Key words : Lepidoptera, Rhopalocera, Corsica, Sardinia, faunistics. H et was nog vroeg in de morgen toen mijn vrouw en ikzelf op 16 mei 2010 Nieuwkerke verlieten richting Toscane. Duizend kilometer verder huurden we voor één nacht een caravan op een camping in het Italiaanse Como. De volgende dag, na een vijftal uren rijden, bereikten we Toscane en sloegen onze tent op in Talamone. De bedoeling was om in de regio Melanargia arge SULZER en Coenonympha elbana STAUDINGER te gaan zoeken. Twee dagen lang doorkruisten we diverse biotopen maar helaas, geen spoor van beide soorten. Blijkbaar was het seizoen wat achterop of wij wat te vroeg! We besloten dan maar om verder te reizen vermits de weersverwachtingen allesbehalve gunstig waren. Vergezeld van hevige onweersbuien bolden we s anderendaags richting Livorno om daar de veerboot te nemen naar Corsica. Weerom pech want de laatste veerboot voor die dag was net vertrokken! Er zat dus niets anders op dan de nacht door te brengen in de haven Met Moby-Lines zetten we de volgende morgen koers naar Bastia, de poort tot Cap Corse. In de vroege namiddag meerden we op "l Île de Beauté" aan. Twee uur later nestelden we ons in Venaco, ten zuiden van Corte, op een kleine, familiale camping "La ferme de Peridundellu". We waren er de enige kampeerders, de schapen van de uitbater niet meegerekend! Die avond genoten we van de rust, de besneeuwde bergtoppen en het snorrende gezang van de Nachtzwaluw. Tijdens het ontbijt kregen we het gezelschap van een koppeltje Grauwe vliegenvanger. Wat later ontdekten we ook hun nest in de onmiddellijke nabijheid van onze tent. Die dag maakten we een eerste verkenningstocht in de Haute-Corse. Via het pittoreske dorpje Vivario reden we tot op de Col de Sorba om van daaruit verder te voet de bergen in te trekken. Een fikse wandeling leidde ons langsheen een bergflank. Plots gleed een grote, gele vlinder sierlijk voorbij. Mijn eerste ontmoeting met de Corsicaanse koninginnenpage Papilio hospiton GENÉ. Iets hogerop kon ik nog kennismaken met een superfris mannetje Lasiommata paramegaera HÜB- NER. Geregeld was de wandelwegmarkering zoek waardoor we genoodzaakt waren een eigen weg uit te stippelen. Toch bereikten we na een stevige klauterpartij de Punta Muro. Net onder de top groeiden enkele schaarse brandnetels waar een afgevlogen Aglais urticae ichnusa HÜBNER vertoefde. Het ontbreken van de zwarte vlekken op de bovenkant van de voorvleugels was opvallend. Ik observeerde er nog twee "specials", namelijk Euchloe insularis STAUDINGER en Coenonympha corinna HÜBNER. Intussen dikte de bewolking aan en besloten we om de auto te gaan opzoeken. Veel vlinders hadden we niet waargenomen maar qua soorten was ik heel tevreden. Uiteindelijk zouden we tijdens ons verblijf, met wisselend succes, nog acht keer diezelfde berg beklimmen. De volgende morgen, op het kampeerterrein, trokken kleine hoopjes aarde tussen het gras onze aandacht. Bij nader onderzoek bemerkten we diverse mestkevers die handig de schapenkeutels recycleerden. Hier en daar zat een Polyommatus icarus ROTTEM- BURG en een Coenonympha pamphilus LINNAEUS zich op te warmen. Ook de Vale argusvlinder Lasiommata paramegaera HÜBNER was van de partij. Twee dagen later trokken we opnieuw richting Col de Sorba. Tijdens de klimpartij viel het ons op dat Lasiommata paramegaera HÜBNER en Coenonympha corinna HÜBNER iets nadrukkelijker aanwezig waren. Jammer genoeg speelde de opkomende bewolking ons weer parten waardoor de actieve vlinderwereld stil viel. Net zoals ons vorige bezoek was de soortenrijkdom schaars. We moesten ons tevreden stellen met enkele observaties van Papilio hospiton GENÉ en Euchloe insularis STAUDINGER naast klassiekers zoals Callophrys rubi LINNAEUS en Lycaena phlaeas phlaeas LINNAEUS. Op 26 mei waagden we ons in de vroege voormiddag voor de derde keer richting Punta Muro. Een stralende zon vergezelde ons waardoor de verwachtingen hooggespannen waren. t Werd een schot in de roos! Boven op de berg waren diverse mannetjes Papilio hospiton GENÉ aan het "hilltoppen". Eens verstoord scheerden ze in snelle vlucht behendig langsheen de bergflank om wat later over een rotsrichel te verdwijnen. Maar geen nood, kort nadien waren weer andere exemplaren present en begon het "hilltopping"-gedrag opnieuw. Soms bleven ze even op de vegetatie of een met korstmos begroeide rots rusten om kort daarna een voorbijvliegende soortgenoot achterna te zitten. Soms zagen we wel zes à zeven van die Corsicaanse koninginnenpages op hetzelfde moment. Opvallend maar minder spectaculair was het territoriumgedrag van Lasiommata paramegaera HÜBNER waarbij de mannetjes zich erg actief vertoonden in de nabijheid van vooruitstekende rotspunten. Geregeld liet ook Euchloe insularis STAUDINGER zich * Stef SPRUYTTE, Vogelweelde 15, B-8950 Nieuwkerke-Heuvelland - stef.spruytte@telenet.be 11

2 Punta Muro, biotoop van P. hospiton GENÉ, 21/V/2010 GENÉ, Punta Muro, 26/VI/2010 HÜBNER, Monte Limbara, 13/VI/2010 HÜBNER, Monte Limbara, 23/VI/2010 LINNÉ, Monte Limbara, 14/VI/2010 HÜBNER, Monte Limbara, 13/VI/2010 LINNÉ, Venaco, 29/VI/2010 LINNÉ, Monte Limbara, 22/VI/

3 ESCHSCHOLTZ, Monte Limbara, 13/VI/2010 LAICHARTING, Monte Limbara, 23/VI/2010 LINNÉ, Monte Limbara, 13/VI/2010 STAUDINGER, Punta Muro, 25/VI/2010 BELLIER, Col de Vizzavona, 30/VI/2010 BELLIER, Col de Vizzavona, 30/VI/2010 Col de Vizzavona, biotope de/biotoop van BELLIER, 28/VI/2010 LINNÉ, Punta Muro, 25/VI/

4 kortstondig waarnemen. Een tweetal wijfjes Glaucopsyche alexis PODA en talrijke mannetjes Coenonympha corinna HÜBNER zorgden tijdens de afdaling voor de nodige afwisseling. Een typisch Corsicaans avondmaal met coppa en brucciu was een passende en smakelijke afsluiter voor die dag. De eerste vlinderhonger was gestild. Tijd dus om een bevriend koppel op te zoeken in de streek van Porto-Vecchio, wat culturele bagage op te doen in Castellu d Araghju en Levie maar ook om enkele toekomstige vlinderbiotopen te verkennen in de omgeving van Zonza of op de camping te genieten van Hoppen, Dolkwespen en Gekko s. Eind mei reden we richting Propriano om onze tent op te zetten ten noorden van Sartène. De eerstvolgende vijf dagen spendeerden we onze tijd evenwichtig aan vlinderexcursies en bezoeken aan prehistorische sites. Baracci, een kleine, bloemenrijke "Site naturel protégé", net naast Propriano, was goed voor observaties van Pontia daplidice LINNAEUS, Papilio machaon LINNAEUS, Maniola jurtina LINNAEUS, Brintesia circe FABRICIUS en zelfs één koppeltje Euchloe insularis STAUDINGER. Bij een snikheet bezoek aan de stenenrij van Palaggiu met zijn ongeveer 260 megalieten, ontmoetten we er ook Gonepteryx cleopatra LINNAEUS, Limenitis reducta STAUDINGER, Aricia agestis agestis DENIS EN SCHIFFERMÜLLER en Charaxes jasius LINNAEUS. Van deze laatste soort vond mijn vrouw een eitje op de waardplant Arbutus unedo. Na negen weken zorg leverde ons dat op 4 augustus een prachtig imago op. Ook de prehistorische vindplaats van Filitosa, die op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat, vereerden we met een fotografisch bezoek terwijl we elke avond op de camping indommelden bij het monotone geroep van de Dwergooruil. Op 5 juni pakten we al onze spullen in en reden via Ajaccio, de geboortestad van Napoleon Bonaparte, terug naar onze vertrouwde camping in Venaco. We bleven er een week bivakkeren en brachten er in die tijd een drietal bezoeken aan de Col de Sorba en omgeving. Alle reeds geziene typisch Corsicaanse soorten waren er talrijk vertegenwoordigd, uitgezonderd Aglais urticae ichnusa HÜBNER. Ik nam dan ook ruim de tijd om telkens een uitgebreide fotosessie in te lassen. Zolang de zon scheen, waren de meeste vlinders hyperactief en heel moeilijk te fotograferen. Geduld was hier een mooie deugd! Pas wanneer de zon achter de wolken verdween, viel alle vlindergeweld stil en was de kans groter om er eentje op de gevoelige plaat vast te leggen. De rest van de week werd nuttig ingevuld met een bezoek aan de vallei van de Restonica en de universiteitsstad Corte, waar de geest van vrijheidsstrijder Pasquale PAOLI nog altijd sterk voelbaar is. Met de vlinderinfo, thuis bijeengesprokkeld, was het nu hoog tijd om ons richting Sardinië te begeven. Vanuit het schilderachtige Bonifacio scheepten we in om vijftig minuten later de haven van Santa Teresa de Gallura binnen te varen. We volgden de westkust om wat later halt te houden op de internationale camping van Valledoria. De bedoeling was om in een drietal dagen enkele typische vlindersoorten op de kop te tikken maar de weergoden beslisten er anders over. Om onze vooropgestelde doelstellingen gedeeltelijk te bereiken werden die drie dagen twee weken! Zes keer doorkruisten we de stad Tempio om de Monte Limbara op te rijden. De eerste verkenningstocht viel al bij al nog mee want dankzij het minder goede weer kon ik me fotografisch prima uitleven. Soorten zoals Coenonympha corinna HÜBNER, Lasiommata paramegaera HÜBNER, Pararge aegeria aegeria LINNAEUS en vooral Aricia cramera ESCHSCHOLTZ kwamen voorbij de lens. Een paar waarnemingen van Spialia sertorius therapne RAMBUR zorgden voor de kers op de taart. Op de terugweg genoten we van talrijke Poppenrovers die de harige rupsen van de nachtvlinder Lymantria dispar LINNAEUS van de rijweg poogden te plukken. De hoofddoelstelling op Sardinië was de endemische zandoog Maniola nurag GHILIANI. Op 17 juni kreeg ik het Sardijns bruin zandoogje, tussen een 20-tal andere soorten, voor het eerst te zien. Talrijk fladderden ze echter niet. Tijdens ons verblijf op dat Italiaanse eiland werden we niet gespaard van storm en regen. Rechtstreekse uitzendingen van WK-voetbalwedstrijden uit Zuid-Afrika en het lang aanhoudende, ratelende gezang van de Nachtzwaluw brachten s avonds wat soelaas. Toch kregen we nog enkele mooie waarnemingen te pakken zoals van Argynnis paphia f. immaculata BELLIER en Plebeius idas bellieri OBERTHÜR. Tijdens ons laatste bezoek liet zelfs een Libythea celtis LAICHARTING, buiten alle verwachtingen in, zich gewillig fotograferen. Uiteindelijk beslisten we om terug te keren naar Corsica. Het weder was er helaas ook wisselvallig. Daarom besloten we de Alta Rocca links te laten liggen en opnieuw als uitvalsbasis te kiezen voor de camping in Venaco. We verbleven er weerom een week. Het biotoop vanuit Col de Sorba bezochten we nog een drietal keer. Nu was Aglais urticae ichnusa HÜBNER superfris aanwezig en konden we het "hilltopping"-gedrag van deze vlindersoort langdurig observeren. Papilio hospiton GENÉ was er nog aardig waar te nemen maar Euchloe insularis STAUDINGER leek over zijn beste vliegperiode heen. In ons vooropgestelde doelstellingenpakket ontbrak er nu nog één vlinder : de ondersoort Plebeius argus corsicus BELLIER. Hiervoor trokken we eind juni een tweetal keer naar de Col de Vizzavona. Op een grazige, open en bloemenrijke plek naast een bos duurde het niet lang vooraleer enkele mannetjes Plebeius argus corsicus BELLIER zich lieten bewonderen. De wit omrande grijze vlekken op de onderkant van de vleugels vielen duidelijk in het oog. Het hele biotoop was erg vlinderrijk en met de toenemende zonnewarmte dikten de vlinders aan, zowel in soort als aantal. We observeerden er Lycaena phlaeas phlaeas LINNAEUS, Celastrina argiolus LINNAEUS, Colias crocea GEOFFROY en Issoria lathonia LINNAEUS maar ook Coenonympha pamphilus LINNAEUS, Coenonympha corinna HÜBNER en Nymphalis polychloros LINNAEUS. Ook één wijfje Aglais urticae ichnusa HÜBNER bleef er even pleisteren. Onze dag kon niet meer stuk! In het campingrestaurant stond er dit keer everzwijn op de menukaart. En smaken deed het! Die avond werd nog verrassend afgerond met de waarneming van een koppeltje Neushoornkevers. Twee dagen later fladderden er ook al wijfjes van Plebeius argus corsicus BELLIER op de Col de Vizzavona. Doordat de zon geregeld schuil ging achter de wolken, was het dit keer gemakkelijker om aan vlinderfotografie te doen. Helaas zorgde een fikse regenbui voor een vroegtijdige terugrit naar de camping. Uiteindelijk kochten we op 2 juli tickets bij Corsica-ferries voor een nachtvaart Bastia-Savona. De terugweg verliep vlotjes zodat we nog een paar dagen in de omgeving van het Franse Langres bleven haperen om ons te verdiepen in de fabricatie van borduurschaartjes en messen. Net op onze huwelijksverjaardag reden we terug Nieuwkerke binnen. Een fantastische reis, aan elkaar "genaaid" met vlinders, gastronomie en cultuur, kreeg zijn eindpunt. 14

5 Met een welgemeende dank aan S. CUVELIER en M.S. MØLGAARD voor de vele waardevolle vlindertips, die ik van hen ontving. Ook dank aan S. CUVELIER voor het kritisch nalezen van dit artikel. Graag ook mijn speciale dank aan mijn vrouw, M. MEERSSEMAN, voor de onvergetelijke meerwaarde die ze aan deze vlinderreis gaf. Geconsulteerde literatuur CUVELIER, T., CUVELIER, Si., CUVELIER, S., "Papilloner" à partir de la Toscane par la Sardaigne et à travers la Corse (Lepidoptera, Rhopalocera) - "Vlinderen" via Toscane over Sardinië naar Corsica (Lepidoptera, Rhopalocera). Bulletin du Cercle des Lépidoptéristes de Belgique/Bulletin van de Belgische Lepidopterologische Kring, XXXII/1: CUVELIER, S., Eté 2008, Italia : farfalle, mare, isole e vulcani et la Corse : l Île de Beauté (Lepidoptera : Papilionoidea & Hesperioidea) - Zomer 2008, Italia : farfalle, mare, isole e vulcani & Corsica : l Île de beauté (Lepidoptera : Papilionoidea & Hesperioidea). Bulletin du Cercle des Lépidoptéristes de Belgique/Bulletin van de Belgische Lepidopterologische Kring, XXXVII/2-3: GUYOT, H., 2000 (2002). Découverte d une nouvelle plante-hôte de Papilio hospiton en Corse (Lepidoptera : Papilionidae). Alexanor 21 (5): JUTZELER, D., RUSSO, L. & DE BROS, E., Ecologie et premiers états d Euchloe insularis (STAUDINGER, 1861) des Monti del Gennargentu (Sardaigne) (Lepidoptera : Pieridae). Linneana Belgica 15 (5): LAFRANCHIS, T., Les Papillons de jour de France, Belgique et Luxembourg et leurs chenilles. Collection Parthénope, éditions Biotope, Mèze (France), 448 p. LAFRANCHIS, T., Butterflies of Europe. Diatheo, Paris, 351 p. LEIGHEB, G., LEO, P., CRNIAR, R. & BALLETTO, E., A distribution atlas of the butterflies of Sardinia (First part). Linneana Belgica 20 (4): LEIGHEB, G., LEO, P., CRNIAR, R. & BALLETTO, E., A distribution atlas of the butterflies of Sardinia (Second part). Linneana Belgica 20 (6): TOLMAN, T. & LEWINGTON, R., Field Guide of the Butterflies of Britain and Europe. COLLINS, London, 320 p. TOLMAN, T. & LEWINGTON, R., De Nieuwe Vlindergids. Harper COLLINS publishers, London, 320 p. N LOCALITY DATE HEIGHT GEOGRAPHICAL AREA WEATHER 1 Col de Sorba - Punta Muro 21/V/ m Haute-Corse (F) Sun & clouds 2 Venaco 22/V/ m Haute-Corse (F) Sunny 3 Col de Sorba - Punta Muro 24/V/ m Haute-Corse (F) Sun, clouds but fresh 4 Venaco - Noceta 25/V/ m Haute-Corse (F) Sunny 5 Col de Sorba - Punta Muro 26/V/ m Haute-Corse (F) Sunny 6 Propriano 2/VI/ m Corse-du-Sud (F) Sunny 7 Alignements de Palaggiu 3/VI/ m Corse-du-Sud (F) Sunny & warm 8 Propriano 4/VI/ m Corse-du-Sud (F) Sunny & warm 9 Col de Sorba - Punta Muro 6/VI/ m Haute-Corse (F) Sunny 10 Col de Sorba - Punta Muro 10/VI/ m Haute-Corse (F) Patches of fog 11 Col de Sorba - Punta Muro 11/VI/ m Haute-Corse (F) Sunny 12 Monte Limbara 13/VI/ m Gallura (I) Sun, clouds but fresh 13 Monte Limbara 14/VI/ m Gallura (I) Sunny 14 Monte Limbara 17/VI/ m Gallura (I) Sun, clouds but fresh 15 Monte Limbara 18/VI/ m Gallura (I) Sun, clouds but cold 16 Monte Limbara 22/VI/ m Gallura (I) Short sunny moments and cold 17 Monte Limbara 23/VI/ m Gallura (I) Sunny 18 Col de Sorba - Punta Muro 25/VI/ m Haute-Corse (F) Sun, clouds but fresh 19 Col de Sorba - Punta Muro 26/VI/ m Haute-Corse (F) Sun, clouds but cold 20 Col de Vizzavona 28/VI/ m Haute-Corse (F) Sunny 21 Mte Cecu 29/VI/ m Haute-Corse (F) Sunny & warm 22 Col de Vizzavona 30/VI/ m Haute-Corse (F) Sun & clouds, later rain 23 Col de Sorba - Punta Muro 1/VII/ m Haute-Corse (F) Sunny "Toutes les photos/al de foto's Stef SPRUYTTE" 15

6 16

7 17