waterschap hunze en aa s Notitie stedelijk waterbeheer

Transcriptie

1 waterschap hunze en aa s Notitie stedelijk waterbeheer

2

3 notitie STEDELIJK waterbeheer 2011 waterschap hunze en aa s Notitie stedelijk waterbeheer

4 notitie STEDELIJK waterbeheer Inleiding 5 2 Visie 9 3 Beleid Algemene beleidsontwikkeling met betrekking tot waterbeheer Beleidskader Notitie Stedelijk Waterbeheer 16 4 Water en Ruimtelijke Ordening Waarom afstemming tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening? Watertoetsproces en beleidsafstemming Water en ruimtelijke ordening in stedelijk gebied 25 5 Stedelijk watersysteem Oppervlaktewater Wateroverlast Opgave en compensatie Waterbergingsbank Watertekort Veiligheid Waterkwaliteit Puntbronnen Drijfvuil Botulisme Watervogels Hemelwater Afkoppelen verhard oppervlak Diffuse bronnen Hemelwaterafvoer Grondwater Grondwateroverlast rolverdeling Duurzaam grondwater Riolering, zuivering en afvalwaterketen Samenwerking in de afvalwaterketen Optimalisatie van de afvalwaterketen Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) Aansluiting op een zuiveringtechnisch werk Waterkwaliteitspoor Indirecte lozingen Medicijnresten en hormoonverstorende stoffen Natuur en ecologie Circulerende watersystemen Natuurvriendelijke oevers Natuurlijke zuivering Ecologische verbindingszone Waterbodem Functies Beleving 51

5 notitie STEDELIJK waterbeheer Beheer, onderhoud en eigendom stedelijk watersysteem Beheer Overdracht, eigendom en onderhoud in bestaand stedelijk gebied Huidige situatie onderhoud stedelijk water Welke watergangen nemen we over? Welke kunstwerken nemen we over? Eigendom en toegankelijkheid Achterstallig onderhoud Ontvangstplicht en baggerdepot Vaarwegen Drijfvuil Overdracht, eigendom en onderhoud in nieuw stedelijk gebied Inrichtingseisen hoofdstelsel Ligging Bereikbaarheid Oevers en taludhelling 60 Bijlagen 61 I Beleid en wet- en regelgeving 63 II Klimaatscenario s 66 III Gebiedsgerichte normen KRW waterlichamen 67 IV Beslisboom afkoppelen 68 V Toetsing rioleringsplannen door waterschap Hunze en Aa s 72 VI Uitgangspunten t.b.v. functietoekenning stedelijk water 77 VII Beheer en onderhoud vanaf het water 83

6 notitie STEDELIJK waterbeheer 2011

7 1 inleiding

9 notitie STEDELIJK waterbeheer inleiding De afgelopen jaren heeft water een meer prominente plaats gekregen in onze leefomgeving. Landelijk is er steeds meer aandacht voor water en hoe we daar op een veilige en verantwoorde manier mee om kunnen gaan. Maar ook is er meer aandacht voor de beleving van water, onder andere in het stedelijk gebied. Hoofdstuk 2 behandelt de visie van het waterschap op het stedelijk waterbeheer. In hoofdstuk 3 worden de meest relevante beleidsstukken en wetten kort besproken en wordt aangegeven wat zij betekenen voor het stedelijk waterbeheer. Hoofdstuk 4 gaat in op de afstemming tussen water en ruimtelijke ordening. Onder stedelijk waterbeheer wordt het waterbeheer in de bebouwde kom verstaan. Het stedelijk waterbeheer is een complex werkveld waarbij veel verschillende actoren betrokken zijn. Samenwerking is daarom essentieel om te komen tot een gezond en veilig watersysteem in het bebouwde gebied. De afgelopen jaren is er nieuw beleid en wet- en regelgeving ontwikkeld dat raakt aan het stedelijk waterbeheer, onder andere op het gebied van rollen, taken en verantwoordelijkheden van de betrokken actoren. De Notitie Stedelijk Waterbeheer geeft weer hoe het waterschap Hunze en Aa s haar taken en verantwoordelijkheden in het stedelijke gebied wil invullen. Het is een notitie vooral voor intern gebruik. De medewerkers van het waterschap Hunze en Aa s zullen deze notitie gebruiken bij het uitvoeren van eigen werk én bij het afstemmen met andere partijen. In het stedelijk gebied is met name de gemeente een belangrijke gesprekspartner. In deze notitie staan de normen en richtlijnen die door het waterschap worden gehanteerd in het stedelijk gebied. In de praktijk moet echter, vanwege de complexiteit van het stedelijk gebied, ook altijd ruimte zijn voor het leveren van maatwerk in overleg met andere partijen, zoals bijvoorbeeld de gemeenten. Gemaal in Wildervank In hoofdstuk 5 worden de verschillende onderdelen van het stedelijk watersysteem behandeld. Hoofdstuk 6 gaat in op het beheer en onderhoud van het stedelijk water. Tot slot is in de bijlagen nadere informatie te vinden over verschillende zaken die in de notitie behandeld worden. Deze notitie vervangt de notitie Stedelijk Waterbeheer van De notitie zal periodiek worden aangepast aan nieuwe ontwikkelingen. Op de internetsite van het waterschap, staat de meest recente versie.

11 2 visie

12 10 notitie STEDELIJK waterbeheer 2010

13 notitie STEDELIJK waterbeheer visie In het beheerplan van het waterschap hebben we ons handelen en onze positie in de samenleving voor het gehele beheergebied weergegeven in de volgende visie: - Veiligheid staat voorop, overal en altijd. Wij zorgen ervoor dat we het vastgestelde veiligheidsniveau in ons gebied continu waarborgen. We spelen tijdig in op ontwikkelingen die de veiligheid kunnen aantasten. Wij zijn in alle opzichten goed voorbereid op calamiteiten en zijn in staat daar zeer snel en effectief op in te spelen. - Ons watersysteem is een zoveel mogelijk natuurlijk functionerend watersysteem dat klimaatbestendig, veerkrachtig en gezond is en ook in staat is om de belangen en functies die afhankelijk zijn van voldoende, ecologisch gezond en schoon water zo goed mogelijk van dienst te zijn. - We streven naar een grotere maatschappelijke bewustwording ten aanzien van het belang en de potenties van water. Wij vinden het essentieel dat onze samenleving zich bewust is van de risico s, maar tevens van de kansen die de aanwezigheid van water met zich meebrengt en de rol die het waterschap daarbij speelt. - Wij streven naar een slagvaardige, flexibele en kennisgerichte organisatie die niet alleen innovatief en kostengedreven is, maar ook vanuit een pro-actieve houding te werk gaat en snel op ontwikkelingen weet in te spelen. Een organisatie die als regionale waterautoriteit wordt erkend en gewaardeerd, die maatschappelijk zichtbaar is, midden in de samenleving staat en ook in staat is om de waterbelangen te verbinden met het werk van andere maatschappelijke organisaties en daarbij de rol van initiërende co-maker niet schuwt. Ons relatiebeheer is daar dan ook op afgestemd. Voor de bebouwde omgeving hebben we dit specifieker gemaakt. De gemeente staat vaak dichter bij de burgers dan het waterschap en is vanuit die positie eerste aanspreekpunt. In het stedelijk gebied zijn we samen met de gemeente verantwoordelijk voor een goed waterbeheer. Daarom zoeken we in de stedelijke omgeving samen met onder andere gemeente, maatschappelijke organisaties en burgers naar de beste oplossingen. We stimuleren de gemeente en spreken deze erop aan om ook de instrumenten van ruimtelijke ordening op een juiste manier in te zetten en toe te passen. Het oplossen van de stedelijke wateropgaven is ons gezamenlijk belang. Daarom benutten we de kansen om de wateropgaven te combineren met initiatieven in (en in de directe nabijheid van) de bebouwde omgeving. Dit zijn vaak initiatieven op het gebied van stedelijke in- en uitbreiding, bedrijventerreinen, natuurontwikkeling en recreatie.

15 3 Beleid

17 notitie STEDELIJK waterbeheer Beleid Op Europees, landelijk en regionaal niveau is de afgelopen jaren met betrekking tot waterbeheer veelvuldig nieuw beleid vastgesteld. Veel van dit nieuwe beleid heeft ook betrekking op het stedelijk waterbeheer. In dit hoofdstuk wordt kort aangegeven welk beleid van invloed is op deze notitie. Voor uitgebreidere informatie over enkele behandelde beleidsstukken wordt verwezen naar bijlage 1. In paragraaf 3.1 worden de algemene beleidsontwikkelingen van de afgelopen jaren behandeld. In paragraaf 3.2 wordt het beleidskader voor deze notitie aangegeven. Ook op het gebied van waterkwaliteit is nieuw beleid opgesteld. De waterkwaliteitseisen zijn de afgelopen jaren aangescherpt. Watergangen moeten deels natuurvriendelijk worden ingericht. Schoon hemelwater moet worden geloosd in de bodem of op het oppervlaktewater om te voorkomen dat het wordt afgewenteld op de RWZI s. Negatieve effecten van vervuilende bronnen, zoals riooloverstorten, moeten zoveel mogelijk worden tegengegaan. Gemeenten worden gestimuleerd om verharde oppervlakken af te koppelen. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt volgens de trits schoonhouden scheiden zuiveren. 3.1 Algemene beleidsontwikkeling met betrekking tot waterbeheer De aandacht voor water is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Mede dankzij nieuwe inzichten op het gebied van klimaatverandering zijn we tot de conclusie gekomen dat we water de ruimte moeten geven als we in ons lage land droge voeten willen houden. Ruimte voor water betekent dat er een nauwe samenwerking moet zijn tussen ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer. De trits vasthouden bergen afvoeren is in het leven geroepen. Hiermee wordt aangegeven dat we moeten proberen water zoveel mogelijk vast te houden in het eigen gebied. Als dat niet lukt moeten we proberen het water te bergen op een daarvoor ingerichte locatie. Pas daarna wordt overgegaan tot het afvoeren van water. In het nieuwe beleid komt ook duidelijk de noodzaak tot afstemming tussen betrokken partijen naar voren. Binnen het waterbeheer zijn de verantwoordelijkheden verdeeld tussen verschillende partijen. Om de gestelde doelen te kunnen behalen moet er daarom nauw worden samengewerkt, vooral tussen ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer. In het nieuwe beleid is tevens getracht de verdeling van verantwoordelijkheden in het stedelijk waterbeheer opnieuw vast te leggen. Er blijft echter in het beleid op sommige punten een grijs gebied bestaan. In deze notitie wordt onder meer aangegeven hoe Hunze en Aa s aankijkt tegen de verantwoordelijkheden binnen deze grijze gebieden.

18 16 notitie STEDELIJK waterbeheer Beleidskader Notitie Stedelijk Waterbeheer Waterbeheer 21e eeuw Het advies van de commissie Waterbeheer 21e eeuw (WB21) geeft aan dat het watersysteem landelijk nog niet op orde is. Het is niet voldoende berekend op klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling. Ook wordt er te weinig rekening gehouden met veranderingen in ruimte- en grondgebruik. In het advies wordt gepleit voor meer ruimte voor water en voor de invoering van de watertoets. Water moet een belangrijkere rol spelen in de ruimtelijke ordening. Daarbij moet worden vastgehouden aan de trits vasthouden bergen afvoeren. Water moet zoveel mogelijk bovenstrooms worden vastgehouden. Als dat niet lukt moet het water worden geborgen in waterbergingsgebieden, binnen het eigen gebied. Pas als laatste optie komt het afvoeren van water in beeld. In het advies wordt de aandacht verschoven van water keren, naar water accommoderen. Op landelijke en regionale schaal zijn er bestuursakkoorden gesloten, waarbij diverse overheden afspraken hebben gemaakt over de aanpak en realisering van het waterbeleid. Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is in 2000 gepubliceerd en van kracht geworden. Het doel van de KRW is de vaststelling van een kader voor de bescherming van het landoppervlaktewater, overgangswater, kustwateren en grondwater. Het gaat daarbij om het verbeteren van de kwaliteit van grond- en Stadsvijver Groningen oppervlaktewater, zodat het water chemisch en ecologisch (weer) gezond wordt en ook voor toekomstige generaties geschikt is. De KRW vraagt van het waterschap om op basis van door de provincie bepaalde doelen maatregelen te nemen om aquatische ecosystemen te herstellen en/of te behoeden voor achteruitgang. Hiertoe zijn doelstellingen en maatregelen geformuleerd die de komende jaren worden uitgevoerd. Waterwet Aangezien het waterbeheer nu en in de toekomst grote opgaven belooft, is het van belang een gestroomlijnd en gemoderniseerd wettelijk instrumentarium te hebben voor het waterbeheer. In de loop der jaren zijn er nogal wat wetten verschenen voor het waterbeheer in Nederland. De nieuwe Waterwet, die eind 2009 in werking is getreden, vervangt deze bestaande wetten, zodat alles is samengevoegd in één wet. Deze nieuwe Waterwet heeft integraal waterbeheer als speerpunt en richt zich op het watersysteem als geheel. De wet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater en daarnaast verbetert het ook de samenwerking en samenhang tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening. Daarnaast levert de Waterwet een bijdrage aan de kabinetsdoelstelling om het aantal regels, vergunningstelsels en administratieve lasten te verminderen. Er is getracht zoveel mogelijk activiteiten onder algemene regels te laten vallen. Voor de activiteiten waarvoor dit niet mogelijk is introduceert de Waterwet één integrale watervergunning, waarin zes bestaande vergunningen en ontheffingen zijn samengevoegd. In de Waterwet is onder andere de Wet gemeentelijke watertaken opgenomen. De Wet gemeentelijke watertaken voorziet in een wettelijke verankering van een aantal taken voor de gemeente met betrekking tot stedelijk waterbeheer. In de Wet gemeentelijke watertaken heeft de gemeente onder andere een hemelwater- en grondwaterzorgplicht gekregen.

19 notitie STEDELIJK waterbeheer Wonen in de Blauwe Stad aan het Oldambtmeer Wet ruimtelijke ordening (Wro) De Wro vervangt de Wet op de Ruimtelijke Ordening uit De oude wet is de afgelopen jaren regelmatig aangepast, wat ten koste is gegaan van de overzichtelijkheid en de kwaliteit van de wet. De Wro is in januari 2008 in werking getreden. De Wro richt zich op vermindering van het aantal regels, het adagium decentraal wat kan, centraal wat moet en op uitvoeringsgerichtheid. Het ruimtelijke ordeningsproces moet vereenvoudigd worden. Voor waterschappen is vooral van belang dat met de Wro de goedkeuring van gemeentelijke bestemmingsplannen door de provincie vervalt. Waterschappen kunnen naleving van de watertoets minder goed afdwingen door naar de provincie te stappen. Dit vereist een actieve houding van het waterschap bij de controle van ruimtelijke plannen. De mogelijkheid om beroep in te stellen tegen bestemmingsplannen blijft bestaan. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) De Wabo is medio 2010 in werking getreden. Het aangewezen bevoegd gezag voor de Wabo is gelijk aan het Wm (Wet milieubeheer) bevoegd gezag, namelijk provincie en gemeente. Met de Wabo zijn bestaande procedures binnen het omgevingsrecht geïntegreerd en gestroomlijnd. Ook dit draagt bij aan het kabinetsstandpunt van deregulering. De Wabo heeft betrekking op natuur, milieu, bouwen en ruimte en regelt de vergunningplicht voor activiteiten die nog vergunningplichtig zijn onder de volgende wetten en verordeningen: - VROM-wetten, zoals de Woningwet (bouwvergunning), Gebruiksbesluit (vergunning en melding), de Wet milieubeheer (milieuvergunning en meldingsplicht) en de Wet ruimtelijke ordening (afwijking bestemmingsplan, aanlegvergunning); - Monumentenwet (monumentenvergunning); - Mijnbouwwet (mijnbouwmilieuvergunning); - Wet verontreiniging oppervlaktewateren (indirecte lozingen); - Diverse gemeentelijke en provinciale verordeningen (zoals de reclame-, kap-, inrit- en sloopvergunning en de aanlegvergunning); - Natuurbeschermingswet (vergunningen tot handeling in een beschermd natuurgebied met gevolgen voor habitat en soorten); - Flora- en faunawet (ontheffing). Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel In het Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel hebben het Rijk, de provincies (IPO), de gemeenten (VNG) en de waterschappen (UvW) afgesproken en vastgelegd hoe zij de wateropgaven van Nederland in de 21e eeuw gaan aanpakken. Het benadrukt dat de betrokken partijen een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben voor het op orde krijgen en houden van het totale watersysteem. Het NBW Actueel legt uit hoe de taken en verantwoordelijkheden verdeeld zijn en welke instrumenten gebruikt kunnen worden, om de opgaven te kunnen realiseren. Op regionaal niveau zijn in 2005 de uitgangspunten van het oude NBW uitgewerkt in een Regionaal Bestuursakkoord Water (RBW), Groningen en Drenthe werken aan water.

20 18 notitie STEDELIJK waterbeheer 2011 Bestuursakkoord Waterketen Op landelijk niveau is een Bestuursakkoord Waterketen (BW) gesloten, met onder meer als doel de doelmatigheid en transparantie binnen de waterketen te vergroten. Deze keten omvat het zuiveren en leveren van drinkwater (waterleidingbedrijven), het inzamelen en afvoeren van afvalwater via de riolering (gemeente) en het transporteren en zuiveren van stedelijk afvalwater (waterschap). Nationaal Waterplan Het Nationaal Waterplan is sinds december 2009 van kracht. Het plan is de opvolger van de Vierde Nota Waterhuishouding van 1998 en vervangt alle voorgaande Nota s Waterhuishouding. In het Nationaal Waterplan worden de hoofdlijnen van het nationaal waterbeleid beschreven. Specifieke aandacht is er voor het nieuwe waterveiligheidsbeleid, het beleid voor het IJsselmeergebied, het Noordzeebeleid en de Stroomgebiedbeheerplannen op grond van de KRW. In het Nationaal Waterplan zijn de adviezen van de Deltacommissie meegenomen. Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw) In het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw 2009), ook wel bekend als AMvB Doelstellingen, en de onderliggende Ministeriële Regeling monitoring kaderrichtlijn water (MR Monitoring) is de verankering van de waterkwaliteitsdoelstellingen van de KRW, inclusief de doelstellingen van de Grondwaterrichtlijn en de Richtlijn prioritaire stoffen, in het Nederlands recht geregeld. Beleving van water in de stad Groningen Het Bkmw 2009 en de MR Monitoring geven normen voor de chemische en ecologische toestand van oppervlaktewateren grondwaterlichamen. Deze normen gelden alleen voor de KRW waterlichamen. Ze kunnen echter ook gebruikt worden als vertrekpunt bij afwegingen ten aanzien van overige wateren, zoals stedelijke wateren. De waterbeheerder (Rijk of waterschap) moet bij het uitoefenen van zijn bevoegdheden op grond van de Waterwet rekening houden met de chemische en ecologische doelstellingen, die in de voor zijn waterlichamen geldende waterplannen zijn vastgelegd. Het Bkmw 2009 en de MR Monitoring zijn op respectievelijk 17 maart en 14 april 2010 in werking getreden. Europese Richtlijn Overstromingsrisico s (ROR) Op Europese schaal is geconstateerd dat 100% veiligheid tegen overstromingen niet te garanderen valt. Daarom is in 2007 de ROR van kracht geworden. De ROR moest uiterlijk eind 2009 door de lidstaten van de EU omgezet zijn in nationaal beleid. De ROR verplicht de lidstaten tot het inwinnen van informatie, overleg en planvorming voor nationaal en grensoverschrijdend beheer van overstromingsrisico s. Door internationale samenwerking op het gebied van overstromingsrisico s te versterken kan op de lange termijn het risico van overstromingen worden beheerst. Provinciale omgevingsvisie Drenthe en POP Groningen In de Provinciale Omgevingsplannen (POP) wordt beschreven hoe de provincie er in de toekomst uit komt te zien. In het POP wordt onder andere ingegaan op de onderwerpen wonen, werken, ondernemen, bereikbaarheid, milieu en veiligheid. Een onderdeel van het POP is het Regionaal Waterplan, waarin de provincie de strategische kaders vaststelt voor het door het waterschap te voeren beheer. In dit plan worden ook de planologische functies aangegeven waarop het waterbeheer dient te worden gebaseerd. In de provincie Drenthe heet het nieuwe POP de Omgevingsvisie Drenthe.

21 notitie STEDELIJK waterbeheer Terassen aan het water In het POP Groningen wordt aangegeven dat water mede sturend moet zijn in de ruimtelijke ordening. Vanwege de klimaatverandering moet ingezet worden op het realiseren van een duurzaam watersysteem, zowel qua waterkwantiteit als waterkwaliteit. Verder is er in het POP aandacht voor overstromingsgevoelige gebieden en het overstromingsbestendig bouwen. Er is geen specifiek beleid opgenomen voor het stedelijk waterbeheer. In de Omgevingsvisie Drenthe is wel specifieke aandacht voor het stedelijk waterbeheer. In stedelijk waterbeheer is de afstemming en samenwerking tussen gemeente en waterschap belangrijk. De provincie stimuleert daarom het opstellen van gemeentelijke waterplannen. Wateroverlast mag niet afgewenteld worden op andere gebieden. De waterschappen zien hierop toe door middel van de watertoets. Verder moet er aandacht zijn voor waterkwaliteit en de functie van het water. Betrokkenheid en bewustwording van de burger is belangrijk voor het stedelijk waterbeheer. Beheerplan Waterschap Hunze en Aa s Met het beheerplan maakt het waterschap duidelijk hoe we onze waterkering- en waterbeheertaken in de komende jaren op hoofdlijnen willen invullen. Het beheerplan geeft voor een periode van zes jaar de hoofdlijnen aan voor beleid, beheer en onderhoud. Het plan gaat vooral in op wat er de komende jaren op ons afkomt en hoe we daarop willen inspelen, ook vanuit organisatieperspectief.

22 20 notitie STEDELIJK waterbeheer 2011 Eén van de doelen in het Beheerplan is een optimale afstemming tussen water en ruimtelijke functies. Dit is ook in het stedelijk gebied van belang. Daarnaast wordt er ingezet op het verminderen van de kans op wateroverlast in stedelijk gebied, onder andere door het realiseren van waterberging in bestaand stedelijk gebied. Hierbij wordt nadrukkelijk de afstemming met gemeenten gezocht. Ook worden er overeenkomsten afgesloten met gemeenten over beheer en onderhoud in stedelijk gebied. Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) en Waterplan De gemeenten stellen vgrp s en waterplannen op. In het vgrp stelt een gemeente haar rioleringsbeleid vast. Hierin worden, sinds de invoering van de Wet gemeentelijke watertaken, naast de traditionele zorg rondom afvalwater ook de hemelwater- en grondwaterzorgplicht opgenomen. Het waterschap adviseert de gemeente bij het opstellen van het vgrp. Het gemeentelijk waterplan wordt door de gemeente, in samenwerking met het waterschap en eventueel provincie en waterleidingbedrijf, opgesteld. Hierin wordt een visie geformuleerd voor het water binnen de gemeente. Deze visie wordt in veel gevallen vertaald in een uitvoeringsprogramma. Het waterplan wordt ook vaak gebruikt als leidraad in de gesprekken tussen gemeente en waterschap. Het opstellen van een waterplan is niet verplicht, maar wel wenselijk. Gezamenlijke visie UvW en VNG Gezamenlijke doelgerichte aanpak afvalwaterketen Door VNG en UVW is een gezamenlijke visie ontwikkeld voor de afvalwaterketen, in het kader van een doelmatiger en rationeler waterbeheer in Nederland. Dit heeft geresulteerd in concrete afspraken en een stappenplan waarmee gewenste veranderingen en kostenbesparingen gerealiseerd moeten worden. De zorgplichten van de gemeente voor regenwater, grondwater en afvalwater en de zorgplicht van het waterschap voor de zuivering van afvalwater vormen samen de uitvoering van de afvalwaterketen. De invulling van deze gezamenlijke visie is onder meer afhankelijk van de politieke besluitvorming en de regionale uitwerking.

23 4 Water en Ruimtelijke Ordening

25 notitie STEDELIJK waterbeheer Water en Ruimtelijke Ordening 4.1 Waarom afstemming tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening? De wateropgaven die voortvloeien uit klimaatverandering en nieuw beleid, zoals de KRW en WB21, leggen een steeds groter beslag op de ruimte. Het algemene beeld is dat water meer aandacht en ruimte moet krijgen, zowel qua waterkwantiteit (waterberging) als waterkwaliteit (natuurvriendelijke oevers). De waterbelangen moeten worden afgewogen in ruimtelijke plannen en processen. Daarom is het van belang dat er een goede afstemming is tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening, op verschillende schaalniveaus. 4.2 Watertoetsproces en beleidsafstemming De afgelopen jaren is er veel gebeurd op het raakvlak tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening. Een belangrijke ontwikkeling van de afgelopen jaren is de introductie van het proces van de watertoets. De watertoets is in 2001 geïntroduceerd met het ondertekenen van de startovereenkomst Waterbeheer in de 21e eeuw. De watertoets was aanvankelijk een formeel verplicht toetsmoment in de planprocedure. De laatste jaren is er echter een verandering waar te nemen waarbij de watertoets steeds meer wordt gezien als een proces waarbij de waterbeheerder reeds bij de ideefase en de locatiekeuze met de planontwikkelaar om tafel zit. Het waterbelang wordt zo in een eerder stadium meegenomen dan bijvoorbeeld pas bij de ter inzage legging van het voorontwerp bestemmingsplan. Het gaat dus niet alleen om een toetsing achteraf, zoals de term watertoets wellicht suggereert. Daarom wordt tegenwoordig ook steeds meer de term watertoetsproces gebruikt. Het doel van het watertoetsproces wordt verwoord in de Handreiking Watertoetsproces 3: Het doel van het watertoetsproces is te waarborgen dat waterhuishoudkundige doelstellingen expliciet en op evenwichtige wijze meewegen bij alle ruimtelijke plannen en besluiten die relevant zijn voor de waterhuishouding. De meerwaarde van het watertoetsproces is dat het zorgt voor een vroegtijdige systematische aandacht voor wateraspecten in ruimtelijke plannen en besluiten. Het gaat daarbij om alle waterhuishoudkundige aspecten, waaronder veiligheid, wateroverlast, waterkwaliteit (o.a. verzilting) en verdroging, en om alle wateren: rijkswateren, regionale wateren, gemeentelijke en particuliere wateren en grondwater. Het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) geeft aan dat in de toelichting op ruimtelijke plannen de initiatiefnemer de bevindingen en resultaten van de Watertoets en de wijze waarop rekening is gehouden met de gevolgen van het plan voor de waterhuishouding moet opnemen. Daarnaast moet de initiatiefnemer in de toelichting van het plan aangeven hoe rekening is gehouden met het advies dat door de waterbeheerder is verstrekt. Dit geldt voor bestemmingsplannen, inpassingsplannen, projectbesluiten, buiten toepassingsverklaringen en ontheffingen. Hierbij is de initiatiefnemer de overheid die beslist over een ruimtelijk plan.

26 24 notitie STEDELIJK waterbeheer 2011 Fase Initiatiefnemer - betrekt belanghebbenden bij proces - raadpleegt informatie waterbeheer - wijst particuliere participanten op waterinformatie Ideefase Waterbeheerder - praat mee - kent voorwaarden - kent waterbelangen - communiceert informatie watersysteem, onder andere in beelden (kaarten) Dit is dus de gemeente, de provincie of het Rijk, ook al komt het idee voor het ruimtelijk plan eigenlijk van een particuliere partij zoals een projectontwikkelaar, grondeigenaar, etcetera. De waterbeheerder is degene die in een bepaald gebied opkomt voor de waterbelangen. Dit kan een waterschap, een dienst van Rijkswaterstaat of een grondwaterbeheerder zijn. De recente wijzigingen in het wettelijke kader, het nationaal beleid en de toegenomen bewustwording op het raakvlak van klimaatverandering en waterbeheer (zie o.a. hoofdstuk 2) zijn reden geweest om de bestuurlijke notitie Watertoets te herzien. In deze notitie maken de Unie van Waterschappen, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en het Rijk bestuurlijke afspraken over de afstemming tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening. De betrokken partijen bevestigen opnieuw dat water een volwaardige plaats heeft en houdt in de integrale ruimtelijke afweging. De afstemming dient plaats te vinden in het watertoetsproces. Het watertoetsproces bestaat uit vijf verschillende fasen. Rechts staand schema, uit het ontwerp Bestuurlijke notitie Watertoets 2009 (Rijk, IPO, VNG en UvW), geeft het watertoetsproces weer. - vraagt waterinformatie - samen afspraken maken en afsprakennotitie schrijven Initiatiefnemer - ontwerpt het plan - schrijft waterparagraaf met behulp van wateradvies - stuurt ontwerpbesluit toe - organiseert inspraak Initiatief fase Afspraken Fase Ontwikkel- en adviesfase Besluitvormingsfase - geeft waterinformatie - brengt wateraandachtspunten in - wijst op vergunningen of ontheffingen - samen afspraken maken en afsprakennotitie schrijven Waterbeheerder - denkt mee - controleert (voor)ontwerp en schrijft wateradvies - controleert ontwerpbesluit - dient eventueel een zienswijze in - overlegt zo nodig met rijk of provincie over zienswijze en aanwijzing - gaat eventueel in beroep bij de Raad van State Waterschap Hunze en Aa s legt de correspondentie rond een ruimtelijk plan vast in brieven. Als de initiatiefnemer het advies van het waterschap negeert, of er zonder overeenstemming met het waterschap van afwijkt, dan is de initiatiefnemer verantwoordelijk voor eventuele gevolgen. - voert het plan uit - neemt het in beheer of draagt beheer over Uitvoering- en beheerfase - verleent zo nodig en mogelijk ontheffing of vergunning - volgt de uitvoering en het beheer

27 < Schema watertoetsproces notitie STEDELIJK waterbeheer Water en ruimtelijke ordening in stedelijk gebied In het stedelijk gebied vindt de afstemming tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening grotendeels plaats tussen het waterschap, als waterbeheerder, en de gemeente, als initiatiefnemer van ruimtelijke plannen. Vooral in stedelijke gebieden is het van belang dat de waterbelangen al bij de locatiekeuze/ideefase worden meegenomen in de belangenafweging, omdat de ruimte in het stedelijk gebied vaak schaars is en er in het verleden soms onvoldoende rekening is gehouden met water, waardoor problemen en onwenselijke situaties zijn ontstaan. Vooral als problemen zich voordoen in dichtbebouwde stedelijke gebieden is het moeilijk om de problemen op te lossen, omdat er geen ruimte meer is voor extra oppervlaktewater of andere maatregelen. Het waterschap maakt bij het overleg tijdens de ideefase gebruik van de waterkansenkaart. De waterkansenkaart bevat onder andere informatie over maaiveldhoogte, grondwaterstanden, kwelgebieden, komvormige laagten, overstromingsgevoelige gebieden, etc. Met behulp van de waterkansenkaart kan worden bepaald of een bepaalde locatie geschikt is voor bebouwing of welke maatregelen nodig zijn om een locatie geschikt te maken voor bebouwing. Bij ruimtelijke plannen voor het stedelijk gebied is het dus van belang dat de waterbeheerder en de initiatiefnemer vroegtijdig en regelmatig met elkaar overleggen en toekomstige plannen en ontwikkelingen met elkaar bespreken. Dit houdt in dat er niet alleen afstemming plaats moet vinden over plannen die in het Wro en Bro aangegeven worden. Het is minstens zo belangrijk dat er ook afstemming plaatsvindt over de meer overkoepelende, kaderstellende en richtinggevende plannen, zoals bijvoorbeeld structuurvisies, gemeentelijke rioleringsplannen en waterplannen. Hierin kunnen gezamenlijke afspraken worden gemaakt en ambities worden neergelegd voor ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer. In structuurvisies stippelt de gemeente de lijn uit voor de komende jaren. Dit is een goed moment om alvast na te denken over het waterbeheer en de kansen en eventuele bedreigingen waar men mee geconfronteerd wordt. Deze plannen zijn vormvrij en kennen daarom niet de verplichting om de waterbeheerder om advies te vragen. Waterschap Hunze en Aa s wil echter ook bij deze visies vroegtijdig betrokken worden, conform het advies van het Rijk aan provincies en gemeenten in het Nationaal Waterplan. De gemeenten in het beheergebied van waterschap Hunze en Aa s hebben samen met het waterschap gemeentelijke waterplannen opgesteld. Hierbij is een gezamenlijke visie geformuleerd die vervolgens is vertaald in een uitvoeringsprogramma. Door de ontwikkeling van de gemeentelijke waterplannen zijn de gemeenten zich meer en meer bewust van het belang van een goed functionerend watersysteem in het stedelijk gebied. Dit heeft ook zijn uitwerking in de ruimtelijke plannen. Bij het opstellen van de ruimtelijke plannen wordt steeds meer gekeken naar de gezamenlijke visie van gemeente en waterschap, zoals die is verwoord in het waterplan. Vanuit de waterplannen wordt regulier overleg gevoerd met de gemeente in de vorm van een waterteam. Regulier contact tussen gemeente en waterschap is belangrijk om op de hoogte te blijven van de geplande ontwikkelingen en op die manier vroegtijdig te kunnen adviseren omtrent het gewenste waterbeheer. Door regelmatig met elkaar om tafel te zitten, kunnen ruimtelijke plannen vanaf de locatiekeuze worden besproken, waardoor het waterbelang kan worden meegenomen in de belangenafweging. Door gezamenlijk projecten uit te voeren op het raakvlak van ruimtelijke ordening en waterbeheer ontstaat er bewustzijn en begrip voor elkaars belangen. Bij het opstellen van een gemeentelijk rioleringsplan (GRP) is de gemeente op grond van de Wet milieubeheer verplicht het waterschap erbij te betrekken. Met het in werking treden van de Wet gemeentelijke watertaken (opgenomen in de Waterwet) dienen gemeenten een verbreed GRP op te stellen, waarin ook de zorgplichten hemelwater en grondwater zijn opgenomen.

Nog meer weergeven