Obama wil dat we blijven De kans is groot dat Barack Obama Nederland vraagt de missie in Uruzgan nogmaals te verlengen.

Transcriptie

1 Slibtong? geeft antwoord op pagina 3 13 Donderdag November 2008 NL Veilig in het ziekenhuis Discussie over zorg Minister Ab Klink maakt zich zorgen om de ziekenhuizen. Diezelfde ziekenhuizen zijn weer boos op Klinks inspectiedienst, vanwege extreem strenge rapporten. Hoe zit het nou? 03 Gratis, maar niet goedkoop. Sport Volendam wipt Ajax 27 ZIE PAGINA 8 EVERT-JAN DANIELS/HH Obama wil dat we blijven De kans is groot dat Barack Obama Nederland vraagt de missie in Uruzgan nogmaals te verlengen. Reddingsplan VS Paulson grijpt in De Amerikaanse minister van Financiën Henry Paulson gaat het financiele reddingsplan van 700 miljard dollar ingrijpend veranderen. Hij wil de helft van het geplande bedrag besteden aan consumenten die lijden onder de financiële crisis. Dit gaat ten koste van de banken die dachten hun onverkoopbare hypotheekportefeuilles aan Paulson te slijten. Weten Brandstof uit een kunstblad 17 Kustaw Bessems Eva Ludemann /BRUSSEL Barack Obama doet binnenkort een beroep op Europa om meer militairen en middelen beschikbaar te stellen voor de oorlog in Afghanistan, zegt talibanexpert Ahmed Rashid. De Pakistaan wordt regelmatig geraadpleegd door de buitenlandadviseurs van Obama. Rashid bracht dinsdag op uitnodiging een bezoek aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag voor overleg over het Afghanistanbeleid van Obama. Die wil de situatie in dat land anders aanpakken dan zijn voorganger Bush. Eén prioriteit is het snel uitbreiden van de NAVO-troepenmacht in Afghanistan, de ISAF. De VS zelf zullen daartoe de Amerikaanse troepen zo snel mogelijk uit Irak weghalen en naar Afghanistan sturen, kondigde Obama aan. Rashid sprak op Buitenlandse Zaken ook over Uruzgan. Volgens hem heeft Nederland slechts een klein deel van die provincie onder controle en is de rest in handen van de taliban. Om die te verjagen zijn zeker enkele duizenden militairen extra nodig, stelt hij. Nederland, dat zijn missie vorige zomer met een jaar verlengde, heeft sinds 2006 zo n tweeduizend man in het gebied. De regering bezweert dat Nederland daarna niet meer als eerstverantwoordelijke in Uruzgan zal zitten, maar sluit verder een langere aanwezigheid in Afghanistan niet uit. Volgens Rashid werkt het Nederlandse beleid in Uruzgan matig. Nederland weet een klein deel van de plaatselijke bevolking achter zich te scharen en probeert aan wederopbouw te doen. Maar onduidelijk is of het op de langere termijn iets oplevert. Bovendien gebruiken de taliban Uruzgan volgens Rashid onbelemmerd voor doorvoer, waardoor zij hun invloed in het land verder kunnen uitbreiden. Helaas houdt Nederland dat niet tegen. Voor de taliban is dat een deal: als jullie ons niet lastig vallen, vallen wij jullie niet lastig. De Nederlanders hebben niet de middelen om er wat tegen te doen. Een woordvoerder van Defensie zegt in een reactie: Weliswaar is de keuze gemaakt om met het huidige troepenaantal alleen de dichtbevolkte gebieden te bestrijken en niet de hele provincie, maar er worden er wel degelijk grote operaties uitgevoerd om rustplaatsen van de taliban op te rollen en zo hun doorgang te bemoeilijken. Garanderen dat er geen talib meer door komt, kan Nederland niet, zegt hij. Lees meer op pagina 6 Icesave Geld komt terug De 469 spaarders die meer dan euro op een rekening bij de IJslandse bank Icesave hadden gezet, zijn ervan overtuigd dat ze hun geld terug krijgen. De vraag is alleen wanneer, zegt woordvoerder Gerard van Vliet. Een delegatie van de groep Icesave plus sprak gisteren onder meer met bewindvoerders van Icesave-moeder Landsbanki. IEA Zonder energierevolutie warmt aarde 6 graden op Alleen een revolutie kan voorkomen dat de aarde niet ernstig opwarmt. Maar dan moet het Westen op de knieën voor China en India. Jan-Hein Strop DEN HAAG Leuk zo n zuinige auto, moderne hr-ketel en nieuwe isolatie, maar het helpt maar weinig. De wereldenergieconsumptie kent ondanks alle goede bedoelingen maar één weg en dat is omhoog. Zonder een energierevolutie stijgt het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot tot 2030 met 45 procent, zo heeft de International Energy Agency (IEA) berekend in haar gisteren gepubliceerde World Energy Outlook De CO 2 -uitstoot neemt zo hard toe omdat, alle windturbines ten spijt, het gebruik van fossiele brandstoffen fors toeneemt. Dat leidt deze eeuw tot een temperatuurstijging van 6 graden, een scenario dat volgens de meest klimaatdeskundigen een catastrofe zal veroorzaken. Hoe graag Europa, en met Barack Obama vermoedelijk de VS, deze ramp ook wil afwenden, de rijke landen hebben het niet in eigen hand. China, India en het Midden-Oosten zijn goed voor driekwart van de groei van de uitstoot van broeikasgassen. Westen moet op knieën voor China De rijke landen hebben het lot niet meer in eigen hand. Als het Westen de temperatuurstijging wil beperken tot twee graden zal het dus China en India en in mindere mate het Midden-Oosten moeten bewegen tot radicale en dure hervormingen. Volgend jaar november vindt in Kopenhagen de mondiale VN-klimaatconferentie plaats, waar onderhandeld zal worden over een opvolger van het Kyoto-protocol. Belangrijkste uitdaging daar zal het meekrijgen van de niet-oesolanden zijn, zegt Aad van Bohemen, hoofd van de Afdeling Crisisbeleid van de IEA. Maar China wijst er terecht op dat het Westen zijn welvaart dankt aan een ongeremde groei van een economie, gebaseerd op goedkope, fossiele brandstoffen. Nu is het onze beurt, denken de Chinezen, die niet zomaar gaan betalen voor schone alternatieven. Lees verder op pagina 9

2 2 NL Lange Poten PETER MIDDENDORP E en opgedofte kuifeend, snavel in de lucht, en drie volgzaam waggelende kuikens dat is het beeld dat Biezelingenaren schetsen van moeder Thona Balkenende en haar zonen Jan Peter, Roland en Ernst-Jan. De jongens droegen geen truien, maar pakjes. Het kapsel van de moeder, een hooggetoupeerde wrong op het hoofd, was te duur en tijdrovend voor andere vrouwen uit het dorp, als de wrong tijdens dagelijkse werkzaamheden al niet voorover zou vallen. Het is een beeld dat volgens Arja van Harten, klasgenoot van Jan Peter op de Christelijk Nationale School van Kapelle-Biezelinge, enige nuancering behoeft. Arja heeft groene ogen en kortgeknipt stekeltjeshaar. Ze is receptioniste van een patatfabriek en vrijwilligster in het kerkelijke jeugdwerk. In een woonkamer met witleren meubelen op zwarte vloerbedekking zegt zij: We zaten met dertig leerlingen in de klas. Jan Peter was niet bijzonder. Geen studiebol. Hij was zeker niet de bink van de klas, maar ook niet het lulletje. Het voortouw nam hij nooit, maar hij was wel aangesloten bij het stoere clubje. Ze haalden geen kattenkwaad uit hoor, maar als er iets gezegd moest worden, deden zij het. Aan het einde van het zesde schooljaar nam Jan Peter het initiatief voor een schoollied, dat gezamenlijk voor de leerkrachten werd gezongen. Nu gaan wij allemaal van school, kadee / wat hadden wij daar een pret en jool, laberdie (2x) / De meester heeft zich uitgesloofd, kadee / Hij zij geprezen en geloofd, laberdie (2x) Jan Peter was er ook, als enige had hij zijn moeder meegenomen. Zeven jaar geleden organiseerde Arja een klassenreünie in het voormalige schoolgebouw aan de Biezelingsestraat. Jan Peter was er ook; als enige had hij zijn moeder meegenomen. Voor het middagprogramma was hij vertrokken, maar volgens Arja had hij wel genoten. Hij zei dat hij het heel plezierig had gevonden. Ze bewaart nog een foto, zwartwit; Jan Peter moet er een jaar of tien op zijn. We zien een zittende Jan Peter, met magere, bungelende benen in een opvallend korte broek. Nette veterschoenen, een overhemd met opgerolde mouwen. De pony is bot afgeknipt, de jongen lijkt er niet onder te lijden. Zijn ogen staan sprankelend, ondeugend, een klein beetje ironisch zelfs. Ja, het moet eerlijk worden toegegeven: de kleine Jan Peter was een erg lief kereltje. 1 Peter Middendorp doet als schrijver/journalist dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag. Internet Ze nemen je profiel over Netwerken met een Nigeriaanse oplichter Nigerianen hebben een nieuwe truc ontdekt. Oplichting via sociale netwerken. Je moet natuurlijk nooit je wachtwoord versturen. Droom en daad II HANS WIEGEL et Amerikaanse volk zal twee weken na de verkiezin- straks ontwaken uit zijn Hgen droom. Heel velen hebben torenhoge verwachtingen van hun nieuwe president. Die zal er alles aan moeten doen die verwachtingen te kanaliseren en te temperen. Dat weet hij ook. Op de avond van zijn grote zege zei hij al dat de problemen van de Verenigde Staten niet in één jaar en ook niet in één ambtstermijn zullen zijn opgelost. Er is door Obama nogal wat beloofd. Een belastingverlaging voor 95 procent van de bevolking, hervorming van het ziektekostenstelsel, verbetering van de sociale zekerheid, forse investeringen in de infrastructuur en in onderzoek naar schone energie. En dat allemaal in een situatie waarin het begrotingstekort historisch hoog is: zo n 500 miljard dollar (met misschien wel een verdubbeling Mathijs Rotteveel Vrienden, collega s, zakelijke contacten én Nigerianen. Oplichters hebben sociale netwerken op internet ontdekt als de ideale omgeving voor oplichting. Ze hacken profielen op Facebook, Hyves of LinkedIn door met trucs wachtwoorden te achterhalen. Ze nemen het gehackte profiel over en vragen in s om geld. Bijvoorbeeld om een nieuwe auto te kopen of een vliegticket te betalen. Uiteraard komt het verstuurde geld vervolgens niet terug. De Nigeriaanse oplichting is een bekende wijze van bedrog die ook vanuit Nederland wordt uitgeoefend. Mensen krijgen een waarin hen een groot geldbedrag beloofd wordt. Dan moeten ze wel eerst een klein bedrag voorschieten, bijvoorbeeld om een rekening te openen. Dat bedrag zien ze niet meer terug. In de The Sydney Morning Herald vertelt de Australische Karina Wells hoe ze bijna slachtoffer werd van Nigerianen op Facebook.com. Ze kreeg een van een vriendin die vast zat in de Nigeriaanse stad Lagos en snel geld nodig had. Na één telefoontje wist ze dat haar vriendin gewoon in Australië was. Via internet had die zich haar wachtwoord laten ontfutselen, waardoor een oplichter toegang had tot haar Facebook-profiel. Het in Nederland populaire LinkedIn zegt geen last te hebben van deze trucs. Maar je moet natuurlijk nooit je wachtwoord versturen via internet, zegt Christina Hole van LinkedIn. 1 volgend jaar), een kredietcrisis en een economische recessie. De getallen vliegen je om de oren. Obama wil zo n 130 miljard in het onderzoek naar schone energie stoppen, 300 miljard in lastenverlichting, om maar enkele voorbeelden te noemen. Obama vertelde niet dat de gezondheidszorg en de sociale zekerheid nu al bijna onbetaalbaar zijn, ruimte om die te verbeteren is er eigenlijk niet. En dat is nog maar de neus van de kameel. Twee gerenommeerde Amerikaanse denktanks becijferen dat uitvoering van de ideeën van Obama een kostenplaat van meer van miljard(!) dollar in de komende tien jaar zullen vergen. Onderzoek GOD BOVEN PARTNER Een kwart van de gelovige Nederlanders vindt God belangrijker dan zijn of haar partner en kinderen. Iets meer dan de helft van de Nederlanders gelooft in een leven na de dood en een kwart van hen denkt dat er een Dag des Oordeels komt. Dat zijn enkele resultaten van een enquête die het maandblad Quest onder Nederlanders heeft laten houden. Plagiaat TIËSTO ONTKENT DJ Tiësto ontkent dat hij inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van dj Michiel de Jong. Die beschuldigde Tiësto eind vorige maand in Dagblad De Pers van plagiaat. Tiësto zou zijn nummer Swiwal hebben gebruikt voor single Elements of Life. Tiësto: Ik ken deze dj niet. Bij Elements of Life ben ik geïnspireerd door Händels Sarabande. ANP Nederlands ziekenhuis INGESTRAALD WATER In een Nederlandse kliniek in Malawi krijgen hiv-patiënten al jaren ingestraald water als geneesmiddel. De kliniek staat geregistreerd als goed doel. Het gaat om het Eva Demaya Centrum, dat naast reguliere gezondheidszorg ook homeopathische en traditionele middelen aanbiedt. Het centrum wordt gefinancierd door een gelijknamige stichting in Kwintsheul. De watertherapie is niet meer dan 1 procent van de activiteit van het centrum, reageert een woordvoerder van de stichting. Dat geld is er niet en kan er ook niet komen. Het is dus een illusie dat de nieuwe president zijn program kan nakomen. De Amerikaanse denktank Cato Institute noemt het program van Obama een gatenkaas. De financiële ruimte is zeer beperkt. Er zullen dus keuzes moeten worden gemaakt. Hier zoals altijd is er het probleem van groot succes en euforie bij de verkiezingen. Nu leven de Amerikanen nog in de fase tussen droom en daad. Een Nederlandse staatsman zei eens: De belangrijkste verkiezingen zijn de volgende. Spannend wordt het zeker. 1 Saartje krijgt een plein Riek Schagen, beter bekend als Saartje uit de serie Swiebertje, krijgt in Vorden een plein dat naar haar is vernoemd. Kabouter Buttplug Het omstreden beeld Kabouter Buttplug van Paul McCarthy krijgt eindelijk een definitieve verblijfplaats, op het Eendrachtsplein in Rotterdam. Bellen dankzij de zon Het nieuwe Nederlandse telecombedrijf Greencall start in januari 2009 met het aanbieden van duurzaam mobiel bellen, namelijk op zonne-energie.

3 NL 3 ED OUDENAARDEN/ANP Sylvia B. kamt het haar van Le plus Beau In het GEM in Den Haag werd gisteren de tentoonstelling Les Beaux & Les plus Beaux van kunstenares Silvia B. opgebouwd. De Rotterdamse kunstenares is bekend van Seksfeesten OM en advocaat verdeeld Hiv-besmetting niet bewezen, toch straf Straffen tot negen jaar in de Groningse hiv-zaak. Maar dat de slachtoffers op de huisfeesten van de verdachten zijn besmet, is volgens de rechtbank niet zeker. Merel van Leeuwen Wim Anker, advocaat van hoofdverdachte Peter M., zat tijdens de uitspraak van de rechtbank in Groningen instemmend te knikken. Van de beschuldigingen van het Openbaar Ministerie, die vijftien jaar celstraf had geëist, bleef weinig overeind. Anker: Tot de laatste zin, waarin de rechter tot de strafbepaling kwam. M. kreeg negen jaar, zijn partner Wim D. haar sculpturen die het midden houden tussen mens en dier. Ze maakt hybride personages, die balanceren op de grens tussen goed- en kwaadaardig, mooi en lelijk. 1 Doel was het hebben van seks, niet het besmetten van anderen met hiv. vijf jaar. Anker vindt de straf fors, het OM vindt het te laag en kondigde meteen hoger beroep aan. Op de seksfeesten die het tweetal samen met een huisvriend, hij kreeg achttien maanden celstraf in hun woning in Groningen organiseerden, hadden ze onbeschermde seks met homo s. Volgens de rechter hebben ze geprobeerd vijf mannen te besmetten met hiv, door ze met injectienaalden besmet bloed toe te dienen. Maar het staat niet vast dat de inspuitingen rechtstreeks hebben geleid tot de hivbesmetting. Het doel van de feesten was het hebben van seks, niet het besmetten van anderen met hiv. Daarnaast zagen niet alleen de verdachten, maar ook de slachtoffers en andere bezoekers af van het gebruik van condooms, aldus de rechter. Veertien slachtoffers deden aangifte en vertelden dat ze op de feesten zijn gedrogeerd met de partydrug GHB. Ook dat kan volgens de rechtbank niet worden bewezen. Juist gisteren bleek uit onderzoek dat steeds meer jonge homo- en biseksuele mannen onbeschermde anale seks hebben, 37 procent tegen 32 procent vorig jaar. Ook blijkt uit het onderzoek van de Universiteit Maastricht en Schorer, het instituut voor homoseksualiteit, gezondheid en welzijn, dat 70 à 80 procent van de homo- en biseksuele mannen met hiv, wel eens onbeschermde seks heeft met losse partners. Drugsgebruik, darkroombezoek en internetdating spelen daarbij een rol. 1 Ziekenhuizen Transparantie nekt imago Zorg is echt zo beroerd niet Zijn de Nederlandse ziekenhuizen veilig? De patiënt is het spoor bijster. Godelief Swank De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) is boos. Dit keer niet op minister Ab Klink, die vorige maand in één zin alle Nederlandse ziekenhuizen in een kwaad daglicht stelde ( goede zorg in ziekenhuis is niet vanzelfsprekend ). Nee, de NVZ heeft zijn pijlen gericht op de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Die zou zich namelijk willen vergelden over de rug van de ziekenhuizen heen. Wij denken dat er profileringsdrang achter zit, zegt NVZ-woordvoerder Jacques Bettelheim. De Inspectie heeft de frequentie van haar rapporten flink opgeschroefd, en de toon is veranderd. Zelfs als er ogenschijnlijk niks te melden valt, zoals toen ze vorige maand alleen een bundeling van eerder verschenen rapporten uitbrachten, roeren ze uitgebreid de publieke trom. Onzin, zegt de Inspectie. Wij rapporteren heus niet vaker dan voorheen. En bovendien, het is onze taak om de kwaliteit te controleren. Don t kill the messenger, zegt Hoofd Communicatie Fransien van ter Beek. Het is al de zoveelste week op rij dat de NVZ, de Inspectie en Klink over elkaar heen buitelen in wederzijdse beschuldigingen. Intussen blijven er alarmerende rapporten van de Inspectie uitkomen over slechte hygiene en gebrekkige communicatie in Stuur maar door Ziekenhuizen gaan soms erg onzorgvuldig om met de privacy van patiënten. Zij verstrekken medische dossiers zonder te controleren of de aanvrager recht heeft op die informatie. Een verslaggever van Omroep West benaderde deze week zes ziekenhuizen in Zuid-Holland. Hij deed zich voor als medewerker van ziekenhuizen en moest Emmeloord acuut haar operatiekamer sluiten omdat de lucht er niet steriel genoeg was. De patiënt staat erbij en kijkt ernaar, en denkt: jee, het moet wel heel slecht zijn gesteld met de veiligheid van de ziekenhuizen. Nee hoor, reageren alle drie de partijen. De veiligheid en kwaliteit van Nederlandse ziekenhuizen staat op een heel hoog peil, zegt Bettelheim van de NVZ. De zorg in Nederlandse ziekenhuizen zit veelal op een goed niveau, zegt Van ter Beek van de Inspectie. We scoren ook internationaal goed. We komen ieder jaar in de topdrie van de Europese Unie, weet de woordvoerder van Ab Klink. Maar waarom dan toch zoveel discussie? Transparantie lijkt het toverwoord. Sinds een paar jaar zijn de ziekenhuizen steeds nadrukkelijker bezig met veiligheid. En waar meer wordt gecontroleerd, en minder in de doofpot wordt gestopt, komt meer boven water. De zogeheten transparantieparadox. Toen het Meldpunt Kindermishandeling werd opgericht, steeg het aantal meldingen ook enorm, zegt de woordvoerder van Ab Klink. Maar dat betekent niet dat er meer kinderen werden mishandeld dan voorheen. Al kan het altijd beter. Alle partijen willen dat in 2012 het aantal vermijdbare incidenten moet zijn gehalveerd. Net als het aantal vermijdbare doden (1.735 per jaar). Hoe ze dat gaan doen, is nog onderwerp van discussie. 1 een ziekenhuis uit de regio en vroeg naar medische dossiers van patiënten. Zonder enige controle stuurden de meeste ziekenhuizen hem de documenten per fax, zo bleek uit zijn reportage. In medische dossiers staat zeer vertrouwelijke informatie, zoals de ziektegeschiedenis van de patiënt en medicijngebruik. Argus Lego verliest copyright VAN DALE GEEFT ANTWOORD Slibtong Als je gratis in alle restaurants mag gaan eten die slibtong of slibtongetjes op hun menukaart hebben staan, ben je waarschijnlijk het hele jaar voor niets onder de pannen. De correcte spelvorm van het woord moet echter een p hebben in plaats van een b : sliptong, sliptongetjes. Maar waarom schrijven zo veel restaurants het woord met een b? Slib wordt in het woordenboek omschreven als: 1. geheel van vaste stoffen, met name bodembestanddelen, die door water worden meegevoerd of zich uit water hebben neergezet, wanneer het nog niet verhard is; 2. bezinksel of neerslag van onzuivere stoffen uit een vloeistof; 3. kleverige, natte massa. Synoniemen voor slib zijn slijk en slik. Niet echt appetijtelijk dus. En heel veel slib dat op waterbodems van oppervlaktewateren te vinden is, Van Dale Basisspellingsgids 16,95 is ook nog eens sterk verontreinigd. Waarom dan toch zo graag slibtongetjes op de menukaart gezet in plaats van sliptongetjes? Sliptongetjes zijn ondermaatse zeetongen, zo klein nog dat ze gemakkelijk door de mazen van het sleepnet slippen. Slip uit sliptong lijkt dan ook te maken te hebben met slippen en slepen en wellicht ook met het Engelse slip in de betekenis klein. In het woordenboek Engels-Nederlands van Van Dale wordt bij slip onder andere als betekenis gegeven: opdondertje, onderdeurtje. Een slip of a girl is een tenger meisje. Kortom, menukaartmakers: het is sliptong, geen slibtong. 1

4 BORN TO BE CHEAP. We weten het eigenlijk al vijftien jaar. We zijn anders dan de rest. Omdat we denken dat het anders kan. Beter, makkelijker en goedkoper. Wij zijn Tele2, in 1993 in Zweden opgericht door Jan Stenbeck. In die tijd kostte bellen naar het buitenland een rib uit je lijf. Simpelweg omdat er geen concurrentie was. Tot op dat moment dan. Onze missie was meteen duidelijk. De telecomreuzen uitdagen en de prijzen omlaag drukken! In 1997 braken we ook in Neder land de markt open, met bellen via En in de jaren daarna hebben we mobiel bellen, internet en digitale televisie betaal baar ge maakt voor iedereen. Door brutaal en net iets slimmer de beste kwaliteit te bieden voor een scherpe prijs. Wij zijn een echte prijsvechter. Eentje die het anders doet dan de rest. Het zwarte schaap van de telecommarkt. Wij maken nieuwe technologieën bereikbaar voor iedereen. Sneller dan de rest. Altijd op onze eigen manier. Tele2.nl is en blijft dé plek voor de slimste abonnementen, de goedkoopste telefoons en de beste deals. Elke dag opnieuw. Kom bijvoorbeeld vandaag tussen en uur naar onze site en pro teer van ons unieke Happy Hour! SOMS DE AUTO SOMS DE TREIN

5 Wereld 5 Soedan Rebellen zijn nog afwijzend Khartoum wil bestand in Darfur President Omar al-bashir van Soedan heeft een staakt-het-vuren afgekondigd in Darfur. De rebellen willen echter eerst een akkoord over verdeling van macht en rijkdom. Redactie buitenland Al-Bashir zei ook bereid te zijn schadevergoeding te betalen aan inwoners van Darfur die hun huis zijn kwijtgeraakt en hen te helpen naar het gebied terug te keren. De oorlog in de regio in het westen van Soedan heeft sinds 2003 aan zeker driehonderdduizend mensen het leven gekost en 2,5 miljoen mensen op de vlucht gejaagd. Water en land Rebellen beschuldigden destijds de regering in Khartoum ervan de Arabische nomaden in het gebied, dat zo groot is als Frankrijk, te bevoordelen boven de zwarte boerenbevolking. Tussen beide groepen waren al langer spanningen over water en land. De regering steunt de Arabische Janjaweed. Deze militie brandt dorpen plat en vermoordt mensen op grote schaal. De Janjaweed krijgt steun van het Soedanese leger, hoewel dat door de regering wordt ontkend. De rebellen zijn ernstig verdeeld. Volgens de BBC zijn er in Darfur meer dan dertien rebellengroepen actief. Daardoor verloopt het vredesoverleg tussen Khartoum en de opstandelingen zeer moeizaam. In Darfur is een gemengde vredesmacht van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie actief. Deze Unamid-missie telt nu negenduizend militairen en agenten en moet uitgroeien tot man. Geen bestand De belangrijke rebellengroep JEM liet gisteren meteen weten het staakthet-vuren niet te respecteren. Volgens de JEM is de regering niet werkelijk van plan de wapens neer te leggen. Onderbevelhebber Suleiman Sandal zei niet te stoppen met vechten tot een akkoord is bereikt waarin de macht en de rijkdommen in Soedan evenwichtiger worden verdeeld. Waarnemers menen dat Al-Bashir met het staakt-het-vuren komt om de internationale gemeenschap te dwingen een waarnemersmissie te sturen. Ook zou hij hopen dat de zaak die tegen hem is aangespannen door het Internationaal Gerechtshof vervalt. Hij wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide in Darfur. 1 TSJAAD DARFUR GRAPHIC NEWS SOEDAN Khartoem Nijl ETHIOPIE Parelen halssnoer van Catharina Ooit was deze driesnoerige parelketting eigendom van Catharina de Grote, tsarina van Rusland van 1762 tot Het halssnoer telt 224 parelen en twee Cartier diamanten clips en ligt ter expositie in het Londense veilinghuis Bonham. Op 16 december wordt de ketting in New York geveild, waar het naar verwachting euro zal opleveren. De ketting werd in 1920 gekocht door Horace E. Dodge, oprichter van US Dodge Automobiles, als cadeautje voor zijn vrouw. Ingesloten bij de ketting zat een gelakte gesp die verwees naar Catherine, Empress of Russia, aldus Dodge s factuur van 24 mei REUTERS Japan SCHIETEN OP VERDACHTEN Japanners kunnen vanaf morgen met een gratis computerspel verfballetjes op foto s van gezochte criminelen afvuren. Zij die de jackpot behalen, krijgen belangrijke informatie over de verdachte en kunnen daarmee helpen lopende zaken op te lossen. Normale politiesites worden slecht bezocht. Het spel moet tot meer arrestaties leiden. VN-rapport OP NAAR DE 9,2 MILJARD De wereldbevolking groeit van 6,7 miljard nu naar 9,2 miljard mensen in Dat melden de VN. Het speelt vooral in ontwikkelingslanden. In Afrika stijgt de bevolking van 987 miljoen naar bijna twee miljard. In rijkere landen is de trend omgekeerd, daar krimpt de bevolking fors. Het Nederlands inwonertal groeit wel: naar 17,2 mln in Irak WEER DODEN IN MOSUL Gewapende mannen hebben gisteren twee christelijke zussen gedood in de Noord-Iraakse stad Mosul. Ongeveer twaalfduizend Iraakse christenen ontvluchtten vorige maand de stad vanwege een golf van geweld gericht tegen deze minderheid. Dinsdag meldden de Verenigde Naties nog dat de situatie in Mosul weer wat veiliger was geworden. Verenigde Staten John McCain slaapt als een baby John McCain heeft na zijn verkiezingsnederlaag geslapen als een baby. Twee uur slapen, wakker worden en huilen, twee uur slapen. ANP McCain, de Republikeinse presidentskandidaat, zei dat in de talkshow van Jay Leno. Het was zijn eerste optreden in de media sinds zijn nederlaag tegen Barack Obama. Hij oogde uitgerust en relaxed, en leek zijn verlies inmiddels luchtig op te vatten. Toch was de nederlaag wel moeilijk geweest voor zijn gezin. McCain bleef zijn omstreden keuze voor Sarah Palin als vicepresidentskandidaat verdedigen. Hij noemde haar een fantastische persoon en onderdeel van de toekomstige generatie partijleiders. 1 Het meest groene automerk van Nederland pakt uit tijdens de Daihatsu Actieweken! Kom nu naar de dealer voor spectaculaire acties! Krom Kromme komkommers, gebogen wortels en ander raar fruit mag weer terug in de winkels. De 27 EU-landen hebben veel van de huidige EU-regels voor verplichte afmetingen afgeschaft. Leid jij onze ambities in goede banen? Bij Ricoh werk je aan het succes van een wereldmerk. Ricoh is en eenvoudiger te laten werken, dan wacht je een wereldbaan. Of topspeler in het professioneel managen van informatiestromen je nu actief bent op het gebied van ICT, sales, support, techniek, binnen organisaties. We investeren continu in de marketing of consultancy. Je krijgt bij ons alle ruimte Wereldtalent m/v ontwikkeling van Document Management- en voor ontwikkeling. Interesse? Ontmoet ons tijdens IT-oplossingen. En in mensen die onze ambities helpen waar-maken! de Nederlandse Carrièredagen in de Amsterdam RAI op 14 of 15 Heb jij het talent en de drive om onze klanten effectiever, efficiënter november a.s. (Hal 11, standnr. 45) of ga naar Werken aan innovatie in informatie

6 6 Perspectief Interview Talibanexpert Ahmed Rashid Alles draait om Afghanistan Wat betekent het nieuwe Afghanistanbeleid van president Barack Obama voor de wereld, voor Nederland? Een treinrit met talibankenner Ahmed Rashid, van Den Haag naar Brussel. Kustaw Bessems Eva Ludemann Den Haag is nerveus, heeft Ahmed Rashid gemerkt. De generaals, de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie, hun ambtenaren; Rashid heeft ze net gesproken en niemand weet wat ze van de toekomstige Amerikaanse president moeten verwachten. Eén ding is zeker: Barack Obama wil meer troepen naar Afghanistan. Want dáár, zegt de president-elect, wordt de echte oorlog tegen het terrorisme uitgevochten. Het eerste dat hij zal doen als hij binnenkort naar Europa komt, is vragen om meer troepen en geld voor Afghanistan, zegt de Pakistaanse talibanexpert Ahmed Rashid in de trein op weg naar Brussel, waar hij overleg heeft met het Europees Parlement. Tijdens zijn reis langs verschillende Europese hoofdsteden doen de Europese ministeries, militairen en geheime diensten een beroep op zijn expertise over Afghanistan en Centraal-Azië. Het is haast onmogelijk voor Europa om nee te zeggen tegen Obama, zoals dat tegen de impopulaire Bush gebeurde, zegt Rashid. Obama heeft zo veel goodwill gecreëerd, die zal hij nu proberen te incasseren. De Europese landen weten dit en zullen snel een beslissing moeten nemen. Betekent dit dat Nederland zijn missie misschien opnieuw moet verlengen? Dat zou kunnen. Maar jullie en de Scandinaviërs, jullie zijn kleine landen, er is een limiet aan wat jullie kunnen doen. De grote landen gaat hij zeker vragen meer troepen te leveren. Rashid heeft enig recht van spreken, zegt hij. Het buitenlandteam van Obama heeft regelmatig contact met hem. Drie dagen voor zijn verkiezing De taliban gebruiken de provincie Uruzgan als doorvoergebied, en de Nederlandse troepen daar staan dat helaas toe. zei Obama dat hij als president invloed gaat uitoefenen om het Pakistaans-Indiase conflict over Kashmir op te lossen. Want dát is weer nodig om met hulp van die landen Afghanistan te stabiliseren. Die lijn van denken had Obama, zegt Rashid, één op één van hem overgenomen. Het conflict tussen India en Pakistan is een van de grootste struikelblokken. Het Westen moet India ervan overtuigen dat Pakistan in groot gevaar verkeert. De kans dat de extremisten daar de macht grijpen is reëel. Wat wil India liever aan de grens? Een democratisch, seculier Pakistan of de taliban? Vierden Afghanen en Pakistanen vorige week ook feest toen Obama tot president werd gekozen? Ja, de mensen de mensen in de straat hebben goede hoop dat er een eind komt aan het eenzijdige optreden van de regering-bush. Obama lijkt te snappen dat een meeromvattend, regionaal beleid nodig is voor Afghanistan. Dat betekent praten met Iran een grote stap en overleg tussen India en Pakistan over Afghanistan. Het gaat over heel Centraal-Azië, Rusland en China en al die landen. U vindt dat het Westen ook moet praten met de taliban. Maar wie zíjn de taliban en met wie moeten we spreken? Het doel moet zijn om verdeeldheid te zaaien onder de taliban. Gematigden aan je kant brengen en de extremisten isoleren. Met die extremisten kun je niet praten, die hangen de ideeën van al-qaida te veel aan. Maar velen vechten alleen uit onvrede over plaatselijke problemen. Als je aan de eisen van die taliban tegemoet komt, gaan ze misschien aan jouw kant staan. Het probleem is dat de taliban vrezen dat ze, als ze met het Westen praten, naar Guantánamo worden verscheept, zoals eerder is gebeurd. Dat was een rampzalig beleid. Daardoor praat al zeven jaar niemand meer met de VS. Hoe kunnen onze militairen nu weten dat de taliban met wie ze praten, hen niet het volgende moment in de rug schieten? Ik denk dat de belangrijkste dialoog moet worden gevoerd door de Afghaanse regering, want die snapt beter wie wie is. De regering moet het gesprek voeren over vrede in Afghanistan. Met advies van Amerika en andere grootmachten natuurlijk. En er moet niet worden gepraat met mensen die voor het Westen onaanvaardbaar zijn, zoals Mullah Omar. Waarover onderhandel je, wat hebben we de taliban te bieden? Dat is de grote vraag. De Afghanen zien dat de NAVO en de Afghaanse regering de oorlog op dit moment verliezen van de taliban. Dit is niet bepaald het juiste moment voor een dialoog. Die moet je niet voeren met je vijand als je op je zwakst bent. De taliban zijn nu in het voordeel en kunnen gemakkelijk zeggen: Donder op. Je kunt niet meer doen dan contact maken en posities aftasten. Ik hoop dat door een grotere troepenmacht en de verkiezingen onze onderhandelingspositie het komende half jaar sterker wordt. Maar het is een moeilijk spel, de taliban zullen de komende tijd óók proberen nog sterker te worden. U stelt dat westerse regeringen een te rooskleurig beeld hebben geschilderd van de situatie in Afghanistan. Geldt dat ook voor die van Nederland? De Nederlandse regering is relatief eerlijk geweest, zij heeft gezegd dat de Nederlandse troepen ook zouden vechten. Maar álle regeringen, ook de Nederlandse, hebben Afghanistan afgeschilderd als een land ná een conflict, waar het gaat om vrede bewaren en wederopbouw. Dat is bullshit. Afghanistan is een land ín een conflict. Zijn we daar nu schooltjes aan het bouwen en putten aan het slaan, zoals ons veelal wordt verteld? Heus wel wat. Maar hoe effectief is het? Zolang Nederland de doorvoer van de taliban niet blokkeert, is het de vraag wat jullie daar echt doen. Jullie winnen een klein deel van de plaatselijke bevolking voor je, maar daar blijft het bij. Het probleem met de Nederlandse benadering is dat de troepen niet héél Uruzgan beheersen. Een groot deel is in handen van de taliban. Die gebruiken Uruzgan als doorvoergebied en de Nederlanders staan dat helaas toe. Bestrijden we in Afghanistan symptomen, terwijl de talibanziekte in het grensgebied van Pakistan zit? De talibanleiders zitten allemaal in Pakistan langs de grens met Afghanistan. De logistiek. Alle munitie, voedsel, zelfmoordterroristen, geld. Alles. De tragiek is dat Amerikanen in 2001 hun kans niet hebben gegrepen. Toen stonden de Afghanen heel welwillend tegenover hen. Maar de Amerikanen gingen naar Irak. Als ze waren gebleven, hadden de taliban nooit zo veel macht kunnen heroveren. U stelt dat onder Bush 80 procent van de Amerikaanse financiële steun aan Pakistan naar het leger is gegaan, dat het geld vervolgens aan de taliban heeft gegeven en het heeft gebruikt voor de oorlog met India. Hoe weet u dat? We weten hoeveel geld is gegeven en voor hoeveel geld het Pakistaanse le- Ahmed Rashid is in 1948 geboren in de Noord-Pakistaanse stad Rawalpindi. Hij is journalist en schrijft onder meer voor de Daily Telegraph. Standaardwerk Rashid heeft vooral naam gemaakt met zijn boek Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. Het standaardwerk verscheen in Het weer Kaboel: 9ºC/1ºC, hagel Kandahar: 7ºC/-7ºC, zon Mazar-i-Sharif: 3ºC/-3ºC, sneeuw

7 Perspectief 7 President Karzai van Afghanistan is mijn vriend, maar hij moet het beter doen. Is het een idee om de plaatselijke bevolking te bewapenen en te betrekken bij de strijd tegen de taliban, zoals de VS in delen van Irak hebben gedaan? Dat is wat generaal Petraeus (de Amerikaanse militaire chef voor Centraal-Azië, red.) wil, maar de situatie in Afghanistan is heel anders. In Irak waren de stammen intact, met Saddam aan de leiding. Daar hoefde je alleen maar Saddam te vervangen door de Amerikanen. In Afghanistan zijn de stamstructuren kapot. De taliban hebben de stamoudsten veelal uitgeschakeld, soms massaal vermoord en vervangen door hun eigen mullahs. Die wapens zullen terechtkomen bij drugssmokkelaars, criminelen, verkeerde types. U bent een goede vriend van president Karzai. Is hij wel de juiste man voor die functie of moet hij worden vervangen? Ik ben heel kritisch over hem. Als er een goed alternatief was voor Karzai, dan tja. In Afghanistan zijn in oktober presidentsverkiezingen. Het is natuurlijk cruciaal achter wie de Amerikanen zich scharen. Het kamp van Obama is daarover verdeeld. Sommigen zijn vóór Karzai, anderen tegen. Als Amerika op een ander paard wedt, zal Europa dat waarschijnlijk ook doen. Rashid lacht. Maar u merkt, ik beantwoord uw vraag niet. Ik heb er mijn mening over, maar die geef ik niet aan jullie, maar aan Karzai zelf. Ik ben heel eerlijk tegen hem. Komt er geen moment waarop je moet zeggen: de man is mijn vriend, maar hij moet vertrekken? Ik zeg: de man is mijn vriend, maar hij moet het veel beter doen. 1 Alle landen hebben Afghanistan afgeschilderd als een land ná een conflict. Dat is bullshit. EVERT-JAN DANIELS ger aan materieel heeft gekocht de afgelopen jaren. Bush heeft geprobeerd de Pakistaanse militairen te doen stoppen met hun steun aan de taliban, maar dat is niet gelukt. Pakistan hoefde zich niet te verantwoorden voor de besteding van het Amerikaanse geld. Obama heeft het al gezegd: we geven niet langer zomaar geld en als we het al geven, stellen we er voorwaarden bij en we willen precies weten hoe het wordt besteed. Hoe moet het grensgebied nu worden aangepakt? Het Westen moet de komende twee jaar enorm investeren in de politie en het leger van Afghanistan, tien à vijftien miljard dollar. En dan de Afghaanse troepen langs de grens opstellen. Tegelijkertijd moet het grensgebied in Pakistan onder controle van de Pakistaanse regering worden gebracht. Het is nu in handen van de Pakistaanse taliban, die zijn een ander probleem. Obama heeft gesuggereerd dat de Amerikanen het grensgebied desnoods zelf aanpakken als Pakistan er geen werk van maakt. Ach, dat was een sound bite. Ik denk niet dat de Amerikanen dat gaan doen, al heeft Bush Pakistan wel op kleine schaal ingevallen. Het zou ook rampzalig zijn, want het zou een nieuwe golf van anti-amerikanisme veroorzaken. Ahmed Rashid geeft vandaag een lezing in Amsterdam op uitnodiging van het International Institute for the Study of Islam in the Modern World ( Eenvoudig, veilig en snel Zonder ingewikkelde voorwaarden 5,25% Vrij opneembaarar ZONDER ZORGEN MEER SPAARRENTE Deposito tot 6% NIBC Direct is onderdeel van NIBC Bank N.V., een gevestigde Nederlandse bank sinds Als u spaart, dan wilt u waar voor uw geld. En u wilt geen enkel risico lopen of vastzitten aan ingewikkelde afspraken. Daarom doen wij u maar meteen een serieus aanbod. Met NIBC Direct spaart u bij een Nederlandse bank met 5,25% rente. Vrij opneembaar en zonder voorwaarden. Doe er uw voordeel mee en kijk op

8

9 ONDERNEMEN Mini Multinational Makayama maakt software voor mobiele telefoons, waaronder de iphone. We zoeken allemaal naar de jackpot. 12 Dagblad De Pers In Business 9 Een vervuilende centrale in een buitenwijk van Peking. HH Energie IEA vraagt om maatregelen Minder olie en meer besparen Vervolg van pagina 1 DEN HAAG In het Westen is het energieverbruik licht gedaald; een trend die nu wordt versterkt door de gevolgen van de kredietcrisis. Bovendien neemt het aandeel van energie uit schone bronnen flink toe, waardoor in 2015 niet langer aardgas, maar hernieuwbare energie van zon, wind en waterkracht de tweede bron wordt van elektriciteit. Zo bezien heeft het klimaatbeleid dat is ingezet door Europa, en in beperkte mate door de VS, zijn eerste vruchten afgeworpen. Maar de IEA waarschuwt dat veel stoutmoediger actie van politici nodig is om het tij op tijd te keren. Daarvoor heeft de IEA twee scenario s ontwikkeld waarin de temperatuur met respectievelijk twee en drie graden stijgt. Om de minst schadelijk eerste variant te realiseren, vraagt de IEA om niet minder dan een energierevolutie. Dat betekent de inzet van alle beschikbare, schonere energiebronnen, inclusief een grotere rol voor kernenergie en verregaande besparing; een traject dat volgens de analyse 4,1 biljoen dollar meer kost dan in het drie graden-scenario en niet geheel kan worden terugverdiend. Daarnaast is het noodzakelijk om een wereldwijd emissiehandelsysteem te introduceren. Europa is dat pad al op gegaan, maar de rest van de Om het tij op tijd te keren is veel stoutmoediger actie nodig. wereld nog niet. Het is de vraag hoeveel zin ontwikkelingslanden hebben mee te betalen daaraan, nu zo n systeem om grote investeringen vraagt. Aan iedere kilo CO 2 -uitstoot wordt immers een prijskaartje verbonden. En nog iets: de recente daling van de olieprijs is tijdelijk. Door de groeiende vraag en afname van gemakkelijk winbare olie, zal de prijs weer stijgen tot gemiddeld zo n 100 dollar per vat. Vrolijkmakend is het allemaal niet. 1 Kijk voor deze én andere interessante bancaire functies op Challenge Group zoekt: bij Rabobanken in omgeving Leiden bij Regioteam Rabobank Rotterdam bij Rabobank Amstelveen e.o. ING Bankverzekeraar sombert verder ING-topman Tilmant denkt dat het einde van de kredietcrisis nog lang niet in zicht is. Redactie economie ING verwacht in het vierde kwartaal en in 2009 aanhoudende klappen door de onrust op financiële markten. Dat zei ING-bestuursvoorzitter Michel Tilmant gisteren bij de presentatie van de derde kwartaalcijfers. Tilmant durfde niet te voorspellen wat de gevolgen daarvan zullen zijn voor ING. We zijn pas op de helft van het vierde kwartaal. Ik kan daar nu niets over te zeggen. Om de moeilijke marktomstandigheden het hoofd te bieden, gaat het concern scherper op de kosten letten. De bankverzekeraar leed in het derde kwartaal uiteindelijk een verlies van 478 miljoen euro. Het is het eerste kwartaalverlies voor ING ooit. Het concern liet eerder weten dat het rekende op een verlies van circa 500 miljoen euro. Kort na die mededeling sprong de Nederlandse overheid bij door 10 miljard te verstrekken. 1 Superdeal Vluchtsimulators in Indonesië Het Nederlandse bedrijf Sim-Industries gaat samen met twee partners een opleidingscentrum voor Airbusen Boeing-toestellen op poten zetten in Indonesië. Sim-Industries levert vluchtsimulators voor de Boeing 737 en de Airbus 320. Het nieuwe Flight Training Center gaat piloten van Mandala opleiden. Sim-Industries maakt sinds 2004 vluchtsimulators voor commerciële en militaire vliegtuigen. Het is voor het eerst dat het bedrijf simulators gaat bouwen voor Zuidoost-Azië. Dinsdag werd in aanwezigheid van minister Van der Hoeven van Economische Zaken in Jakarta het memorandum of understanding getekend. 1 Met poetsen en flossen reinig je alleen je tanden, dat is 25% van je mond. Listerine bereikt 100% van je mondholte. Dé klik tussen hoger opgeleiden en werving- & selectiebureaus

10 10 In Business Koster & Jojanneke Met medewerking van: Lorianne van Gelder en Justine Versteegh De Lifestyle van Chris Luken Luken lalt lekker weg Met een wijntje in de hand viert de hotelmagnaat zijn 501e plek. AMSTELVEEN Chris Luken slaat zijn jasje open. 501 staat er in grote gouden cijfers in de voering. Geen knipoog naar de populaire Levi s spijkerbroeken met knoopjes uit de jaren negentig, maar de plaats op de Quote 500-lijst die de hotelbons heeft opgeëist. Het is een Oger, giechelt de licht beschonken miljonair op het partijtje van de Lijst Rijken. De cijfers heb ik er laten inborduren. Luken neemt nog een slok van zijn witte wijn met ijsblokjes. Hij houdt het glas onderaan de steel vast, zodat de kelk heen en weer zwalkt. Die jongens van Quote kunnen niet rekenen, ik had al lang in de 500 moeten staan! Het deert hem verder niet, zegt hij. Hij vond het wel grappig om op de 501e plek te eindigen, net onder hekkensluiter Ruud van Nistelrooy met een geschat vermogen van 50 miljoen euro. Echt waar hoor, ik ben de enige die net buiten de boot valt. Maar dat is alleen omdat ze niet kijken naar wat ik dit jaar heb verdiend. Ik hoor gewoon in die lijst! Zes auto s De hotelier die rijk werd met de invoering van de Hotelbon kijkt genoegzaam opzij. Daar staat een van zijn Rolls Royces (of eigenlijk die van de zaak), die hij speciaal voor de Quote goud liet spuiten. Ik heb zes auto s, babbelt hij verder. Op zijn vrije Bij Quote kunnen ze niet rekenen, ik had in de 500 moeten staan. hand telt hij ze na. Twee Rolls Royces, een Ferrari, een Range Rover, een Auburn en een Mini Cooper. Zes, ja. Hij telt ze nog eens na. Ja, zes. Voor elke dag een. Afhankelijk van welke mood ik heb. En de zevende dag loop ik. Zijn ogen zoeken naar de jonge bediening voor een extra scheut in zijn glas. Ik ben dol op witte wijn, hikt hij. En gin tonic. Maar dat hebben ze hier niet. Ach weet je, het maakt me eigenlijk niets uit. Als het maar véél is. Hij giert het uit. Dan buigt hij zich voorover en zegt. Wat zijn die Nederlanders slecht gekleed, hè? Dat kunnen Italianen toch véél beter. Het blijft polderen hier. Hij wijst naar zijn pochetje. Kijk dit is nou sophisticated. Hoewel hij er graag goed uitziet, heeft de Brabander een hekel aan winkelen. Ik koop een keer per kwartaal heel veel in een winkel in Laren. Winkelen is voor vrouwen, niet voor mij. De hotelmagnaat met een voorkeur voor mannen werd ooit verleid door seksbom Tatjana Simic. Haha, dat deel ik met jullie geldschieter Marcel Boekhoorn! Nu is Luken weer vrijgezel. Een état d être die hij graag viert met het maken van exotische reisjes. Naar Brazilië, Ibiza. Plekken waar niet te veel mensen komen. En dan ga ik natuurlijk niet kamperen, maar ben ik te gast in luxe hotels. Avondbusiness De Bourgondische Luken glimlacht als hij denkt aan zijn reisjes. Ik ben een avonturier. Hij geeft de voorkeur aan luieren boven werken. Ik háát vroeg opstaan. Hoe hij ooit miljoenen heeft kunnen verzamelen met zo n arbeidsethos lacht hij weg. Ach, in mijn branche maakt dat niet uit. Het is een avondbusiness. Dan heft hij zijn glas en zet zijn Cartier-bril recht. Op deze mooie avond dan maar! Hoewel het veel te vroeg is afgelopen. En hij drinkt in een teug zijn glas leeg. 1 Ik ben een avonturier. JEROEN MANTEL In drie stappen de air van een hotelbons. 1 Voor een echte Luken-look moet vooral de entourage goed zijn. Rijd in een Rolls Royce (ook te huur bij Lukens Fletcher Hotel Groep) met vier bodyguards naar de Amsterdamse bar voor vermogenden: Lexington. Wees niet kieskeurig. Man, 2 vrouw, allebei. Uw seksualiteit mag niet worden gedefinieerd. Een echte Luken kookt nooit. 3 Ik ben een Bourgondiër, maar het folie van de keuken is er nog niet af. Eet dus elke maaltijd in een sterrenrestaurant. Q&A De oranje s zijn allesbehalve groen De groene glossy Green 2 deed onderzoek naar het milieubewustzijn van de Oranjes. Echt groen is het koningshuis niet. Maar hoe weet Green 2 dat? Journalist Philip Dröge, u schreef het artikel. Er staan nogal schokkende onthullingen in. Dat valt wel mee. Het was al bekend maar er wordt niet veel over geschreven. Het is voor het eerst dat je het in zijn geheel leest. U schrijft dat Beatrix met twee vliegtuigen reist. Een KLM-vliegtuig voor het langste stuk en de Fokker 70 als officieel toestel om te landen. Hoe weet u dat? De Fokker is klein, dus je weet dat die een reis naar Argentinië niet in een keer kan maken. Toch landt ze daarmee. Het is net als met Sinterklaas en zijn stoomboot. Die komt ook niet uit Spanje, maar stapt net voor de kust even op. Waarom doet ze dat dan? Het is een prestigekwestie. Wat vond de RVD van uw artikel? Ik heb het ze niet laten lezen. We hebben geen goede verstandhouding. Zij noemen mij onbetrouwbaar. Ik vind ze de firma List&Bedrog Hoe komt u aan uw informatie? Dat wordt vaak gevraagd. Zodra het over de Oranjes gaat, worden mensen wantrouwend. Ik baseer mijn kennis op interviews, Kamervragen en archiefmateriaal. De Oranjes zijn dus niet groen. De Oranjes zijn net als veel andere Nederlanders: veel praten over het milieu, maar er weinig aan doen. 1 Wat betekent de kredietcrisis voor uw hypotheek? Vrouwen zijn beter FEMMETJE DE WIND rouwen zijn volhardender, communicatief vaardiger, Vempathischer en kunnen beter samenwerken, aldus PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer, die pleit voor meer vrouwen aan het roer. Haar woorden deden mij denken aan iets wat onze directeur ooit zei. Toen hij nog zelf de sollicitaties deed, nam hij louter vrouwen aan. Destijds vroeg ik hem ernaar. Hij antwoordde: Vrouwen werken nu eenmaal harder en ze zijn uitermate loyaal. Inmiddels is het bijna bedrijfscultuur geworden dat er meer vrouwen dan mannen binnenstromen, 90 procent van onze werknemers is vrouw. Een kanttekening is op zijn plaats, die 10 procent mannen zit wel op de hoogste functies. Ik geef nu al bijna acht jaar leiding en wat me opvalt is dat vrouwen niet alleen harder werken, ze zijn ook nog eens bijzonder bescheiden in de beloning die zij voor zichzelf opeisen. Mannen daarentegen kloppen zich al op de borst voordat ze het klusje hebben geklaard, gaan het klusje daarna klaren (liefst luid, zodat iedereen het merkt) en komen dan terug om het welverdiende compliment te collecteren. Het wordt tijd dat de zichtbare man en de nederige vrouw eens van rol wisselen. De ongelijke verdeling van erkenning in onze maatschappij zou immers wel eens de werkelijke reden kunnen zijn dat vrouwen nog steeds niet doorstromen naar topposities. Als je systematisch geen erkenning krijgt voor wat je doet, vervliegt de ambitie alras. Afgelopen week las ik het nieuwe boek Vrouwen en Ambitie van psychiater Anna Fels. Zij concludeert aan de hand van een aantal onderzoeken dat vrouwen weigeren een centrale en doelbewuste rol te spelen in hun eigen verhaal. Ze gaf het voorbeeld van een socioloog die 45 vrouwelijke topmanagers ondervroeg. Hij constateerde dat geen van hen te kennen gaf dat ze graag zichtbaar wilde zijn. Dat is behoorlijk onhandig als je een topfunctie bekleedt. Fels beschreef ook dat vrouwen zich onderdanig gaan gedragen als er mannen in de buurt zijn. Dat is kennelijk cultureel bepaald, want als vrouwen onder elkaar zijn, worden ze juist wel competitief. Onderzoek op ongemengde internaten toonde aan dat vrouwen veel beter presteren als ze onder seksegenoten zijn. Je hoeft er maar een paar mannen tussen te zetten en ze gaan zichzelf wegcijferen. Misschien was het nog niet zo n gek idee van onze directeur om in den beginne slechts vrouwen aan te nemen. In tien jaar tijd een bedrijf opbouwen met tachtig medewerkers is ook geen klus voor softies. In het kader van het goede voorbeeld geven, wil ik op deze plek dan ook graag mede de erkenning daarvoor opeisen. En ja, dat voelt uitermate cultureel ongemakkelijk. 1 Kojo@depers.nl Hoewel wij niet gauw om onderwerpen verlegen zitten, zijn lumineuze ideeën van uw kant altijd welkom. Uw digitale post kan naar kojo@depers.nl Spamverbod Niet alleen particulieren, maar ook bedrijven kunnen nu een klacht indienen als ze spam ontvangen. Toezichthouder OPTA deelt de boetes uit. Mkb-vriendelijk De Noord-Hollandse gemeente Koggenland (bij Hoorn) is tijdens het mkb-congres uitgeroepen tot mkb-vriendelijkste gemeente in Nederland.

11 NIETS REINIGT KRACHTIGER DAN

12 12 In Business Groei Mobiel Ik run een micromultinational Op zoek naar de jackpot Het Amsterdamse Makayama is de grootste Nederlandse softwareontwikkelaar voor de iphone. En dat is niet altijd even makkelijk. Edward Deiters In het kleine kantoor van Makayama in het hart van Amsterdam is Vincent Verweij omringd door een hele berg mobiele telefoons en overal liggen adapters en snoeren. Hij zou omschreven kunnen worden als iemand die lijdt aan een milde vorm van technofilie. En daarmee was het ergens in 2002 eigenlijk ook allemaal begonnen. Ik was speciaal naar Duitsland gereisd om er de allernieuwste smartphone van Sony Ericsson te bemachtigen, zegt Verweij. De P800, een telefoon in de vorm van een klein computertje, compleet met touchscreen. Een mooi ding, maar je kon er geen video op kijken. Met wat gepruts slaagt Verweij erin een videospelertje voor zijn telefoon te maken. Een oplossing op hobbyniveau, zegt hij bescheiden. Omdat het best handig was, dacht ik: laat ik het eens op een webpagina zetten en aanbieden voor 10 dollar. Tot zijn grote verbazing is zijn videospelertje binnen drie maanden al keer verkocht. En zo stond er ineens dollar op mijn rekening, lacht Verweij. Hij heeft in die tijd een prima baan als tv-regisseur/verslaggever en documentairemaker. Toen al dat geld op mijn bankrekening binnenstroomde, dacht ik; het wordt tijd voor een carrièreverandering. Dit is serieus, ik kan mijn eigen business beginnen. Dus start hij in 2004 zijn bedrijf Makayama. Die naam? Die heb ik uit mijn duim gezogen. Het moest een En zo stond er ineens dollar op mijn bankrekening. woord zijn dat niet in Google te vinden was. Dan kan ik nooit met een ander verward worden. Verweij gaat zich in eerste instantie heel bewust op Amerika richten en maakt zijn oude videospeler geschikt voor Windows Mobile, het meest gebruikte mobiele telefoonplatform in de VS. Hij lacht: Toen ging het helemaal door het dak. Nokia, Blackberry en nog 300 andere telefoons volgen en in vier jaar brengt alleen al dat ene programmaatje bij Makayama meer dan een miljoen dollar omzet binnen. Het leuke van software is dat je eenmalig de kosten hebt om het te maken, zegt Verweij. Daarna verkoop je alleen maar kopieën van het origineel. CHRISTIAAN KROP Je hebt eenmalige kosten en kan dan gaan leven van de kopieën. iphone Eind vorig jaar begon Makayama met het ontwikkelen voor de iphone van Apple. Al het andere ligt even stil. Ik zag meteen dat dat ding een nieuwe standaard ging zetten, zegt Verweij. We hebben nu drie applicaties in de App Store, de webwinkel van Apple liggen. Dat gaat van een voice-dialer en een foto-dialer tot de ipresenter een programma dat de iphone omtovert in een afstandbediening voor een Powerpoint-presentatie. Verweij klikt met de muis wild in het rond op het scherm van zijn bureaucomputer en er springt een hele lijst getalletjes tevoorschijn. Euro s, Amerikaanse en Australische dollars overheersen. Het is de dagomzet van zijn drie programmaatjes. Die komt uit alle hoeken van de wereld. In feite run ik vanuit dit kleine kantoortje een micromultinational. Dat Apple 30 procent van die omzet opeist, deert Verweij naar eigen zeggen niet. Als je iets in de Bijenkorf neer wilt leggen ben je meer kwijt. Wat hem wel stoort, is dat Apple nieuwe applicaties regelmatig afwijst. En de reden daarvoor is volgens Verweij niet altijd even duidelijk. Zo ontwikkelde Makayama Camera Pro, een applicatie die de tekortkomingen van het standaard 2 megapixel prutscameraatje in de iphone wat opkrikt met een digitale zoomfunctie en een zelfontspanner. Die is afgewezen, zegt Verweij. De reden is onduidelijk, maar ik denk dat we gewoon Apple s plannen voor de nieuwe iphone doorkruisen, die krijgt natuurlijk standaard wel een behoorlijke camera. Bij zijn programma Mobinews dat een aantal digitale televisiekanalen bundelt, kreeg Verweij te horen dat dit alleen maar via WiFi en niet via UMTS mag functioneren. Anders zou het het mobiele netwerk te veel belasten. Vreemd, want Youtube zit standaard op de iphone en belast het netwerk op dezelfde manier. Makayama s wereldwijde kroegenzoeker Barfly werd wel goedgekeurd en ligt volgende week in de App Store. Het is volgens Verweij een potentiële kaskraker. Die vindt alle leuke bars en clubs in de buurt van jouw locatie. Daarnaast zijn we bezig aan onze eerste game, een flight simulator. Verweij vertelt enthousiast dat het spelletje MonkeyBall voor de iphone ontwikkelaar Sega al 5 miljoen dollar heeft opgeleverd. Ik ben natuurlijk net als al die anderen op zoek naar die ene killer-app. Ik had 4 jaar geleden al eens de jackpot en hoop die natuurlijk nog een keer te raken. 1 WERK WOORD Beslissen W anneer de Irokezen (een Amerikaanse indianenstam) een beslissing namen, zeiden ze altijd: Wat zal dit betekenen voor de zevende generatie? Ze waren één met de geschiedenis en beseften dat beslissingen die vandaag worden genomen nog jaren gevolgen zullen hebben. Maar langetermijndenken vraagt nogal wat. Het betekent vooroordelen en gevestigde meningen grondig onderzoeken en tegen elkaar afwegen om zo doordachte besluiten te nemen. In onze jachtige maatschappij waarin alles nut moet hebben en winst moet opleveren, is die kunst in het gedrang gekomen. Wat overheerst is kortetermijndenken, kuddegedrag en geldzucht. Kortetermijndenken vergroot de kans op fraude, kijk alleen maar naar de problemen rond de Amerikaanse subprime-hypotheken. De wil om snel te scoren leidde ertoe dat ingewikkelde financiële producten werden verkocht aan mensen die dat helemaal niet konden betalen. Op korte termijn is dat winst, maar op lange termijn keert zich dat tegen je. Als de Amerikaanse banken een voorbeeld hadden genomen aan hun inheemse leermeesters had dat de wereld een hoop ellende bespaard. De vier vuistregels voor een duurzame beslissing: 1. Duidelijkheid. Streef naar objectiviteit, ken de context en de omstandigheden. 2. Overtuiging. Besef het belang van intuïtie, waarden en een getraind oordeel. 3. Moed. Zet geloof om in daden, ga door op de ingeslagen weg. 4. Communicatie. Luister continu, blijf betrokken en overtuig. 1 De juiste beslissing. Peter Shaw. Filosofievoormanagers.nl Meer weten: Thema.nl. Terug naar de hype? MEGA-BEDRAG HOMEAWAY Het Amerikaanse HomeAway, een online verhuurder van vakantiehuisjes, heeft deze week 250 miljoen dollar opgehaald bij investeerders om toekomstige groeiplannen te kunnen financieren. Het is de grootste investering in een internetbedrijf sinds Het bedrijf, dat het levenslicht zag in 2005, heeft in totaal al 450 miljoen opgehaald. De timing van de nieuwe investering is, zo midden in de kredietcrisis, opmerkelijk. Vuurwerk Als de economie slechter draait, kopen mensen juist meer vuurwerk.

13 In Business 13 Ontwerpwedstrijd Good Red Super Green Het Groene Hart Is het oorlog in het Groene Hart? Het Groene Hart wordt steeds minder groen. Jonge ontwerpers bedenken oplossingen om het tij te keren. Drie toekomstvisies op de groene long van de Randstad. Rob Hartgers Is het oorlog in het Groene Hart? Een team van jonge Vlaamse ontwerpers vindt van wel. Ze maakten een plan voor de toekomst van het Groene Hart dat bol staat van de martiale taal. De Belgen willen met verdedigingslinies de verrommeling en versnippering van de groene long van de Randstad tegengaan. Ze hebben het over verdedigingslinies, accessen, wapens en vijanden. De eerste linie is één van drie ontwerpen die genomineerd is voor de hoofdprijs van de Bouwfonds Ontwerpprijsvraag Good Red Super Green. De andere ontwerpen spreken over het Groene Hart als vrijstaat en als fluïde stad. Het Belgische team moest wat vooroordelen overwinnen, vertelt woordvoerder Claire Laeremans: In Nederland wordt verrommeling van het landschap vaak aangeduid als Belgische toestanden. Maar juist door onze Belgische achtergrond zien wij hoe waardevol het Groene Hart is. Wij hebben zoiets niet in België. De ontwerpers van De eerste linie lieten zich inspireren door de Nederlandse geschiedenis. Ze willen rondom de bestaande kernen linies leggen die de bebouwing afscheiden van het omringende groen. Vanuit de kernen doorkruisen accessen het hele gebied. De linies kunnen verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de locatie. Laeremans: Bij het ene dorp zal de linie vooral bestaan uit waterberging, bij het andere dorp is er ruimte voor het kweken van alternatieve gewassen. Volgens Laeremans kan alleen een radicale aanpak het gebied redden: De Randstad en het Groene Hart zijn lange tijd in evenwicht geweest. In de Randstad werd gewoond en gewerkt, terwijl het Groene Hart zorgde voor de voedselvoorziening. Dat evenwicht is de laatste decennia verstoord. Het gebied wordt langzaam maar zeker dichtgebouwd. Wij stellen duidelijke grenzen. Wisp. De Eerste Linie. Herenboeren De bedenkers van De Fluïde Stad willen het Groene Hart beschermen tegen de oprukkende stad door de economische betekenis van het cultuurlandschap te vergroten. Opvallend genoeg doen ze dat door eerst een flink deel van het gebied onder water te zetten. Architect Mark Wissing legt uit: Een groot deel van het Groene Hart wordt gebruikt als productielandschap, maar door het stijgende waterpeil worden veeteelt en landbouw in het gebied steeds kostbaarder. Wij draaien de verhoudingen om en maken van het water de belangrijkste productiefactor. Wissing en zijn team (afkomstig van ingenieursbureau Arcadis) willen het waterpeil in het Groene Hart verhogen, waardoor er meer sloten, plassen en drassige gebieden ontstaan. Samen vormen die de straten, pleinen en leefgebieden van een nieuwe, fluïde stad. Gewoond wordt er in drijvende woningen, die bereikbaar zijn via de vele nieuwe waterwegen. Voor de boeren lijken deze plannen slecht nieuws, maar Wissing ziet dat anders: De boeren worden herenboeren. Zij zijn de beheerders van het landschap. Bewoners pachten van hen waterrechten en zijn ook voor allerlei andere zaken van de boeren afhankelijk: parkeergelegenheid, energie, postbezorging. Een cooperatie van herenboeren zorgt voor de aanleg en het onderhoud van de sloten en weteringen. Je kunt de functie van de boerderijen vergelijken met die van een docking station voor een laptop. Überdemocratie De toekomstige bewoners van Wisp, het fictieve modeldorp in het Groene Hart dat is bedacht door de architecten van twee kleine Haagse studios (SuperNova Studios en CHNL architecten) hoeven hun dorp nooit te verlaten. In theorie dan. Wonen, werken en recreëren kan in het eigen dorp of in de directe omgeving. Wisp is een vrijstaat, een überdemocratie, zegt architect Jelk Kruk. Dat betekent dat de bewoners aan de macht zijn. Iedereen mag in Wisp zijn eigen huis bouwen op een kavel van elk gewenst formaat. Ook de aan het dorp grenzende groengebieden zijn eigendom van de bewoners, die zijn georganiseerd in een grote Vereniging van Eigenaren. Natuurbeheer wordt gefinancierd uit de pacht van de grond. Leidt zoveel vrijheid niet juist tot de planologische verrommeling waar we vanaf willen? Kruk denkt van niet: De grote vrijheid van de bewoners is de kracht van ons plan. Op de Nederlandse woningmarkt worden bewoners geridiculiseerd. Overal worden dezelfde uniforme, treurige woningen gebouwd. Wij geven bewoners meer vrijheid en maken ze tegelijkertijd verantwoordelijk voor hun omgeving. Doordat mensen op elkaar zijn aangewezen ontstaat gemeenschapszin. Als je op jouw kavel iets heel geks wilt bouwen, zul je daar door je buurman op worden gewezen. De vrijheid die je buurman heeft, heb jij zelf ook. Er is een gemeenschappelijk belang. Kruk verwacht dat Wisp een speciaal soort bewoners aantrekt, mensen die zich sterk betrokken voelen bij het Groene Hart. Wisp wordt een bloeiende, groene gemeenschap waar De Fluïde Stad. Bouwfonds Ontwerpprijsvraag D e vijfde editie van de Bouwfonds Ontwerpprijsvraag gaat met het thema Good Red Super Green in op de kansen voor een nieuwe multifunctionele aanpak van het Groene Hart. Met de verschillende mogelijke functies van het Groene Hart enerzijds, en met de actuele problematiek van de verrommeling, klimaatverandering en waterhuishouding anderzijds is met deze ontwerpprijsvraag aan de jonge ontwerpers gevraagd een nieuwe oplossing te zoeken voor dit maatschappelijke vraagstuk. De Bouwfonds Ontwerpprijsvraag wordt geïnitieerd door Bouwfonds Property Development en georganiseerd door het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting, Nirov. 1 de boeren hun eigen wijn maken en de bewoners hun eigen groente en fruit verbouwen. Er wordt gewerkt in telewerkkantoren en boodschappen doe je bij de Albert Heijn EcoFarm XL. Zelfs voor sociale woningbouw is plek in Wisp. Het moet geen elitegebied worden, zoals de Vinkeveense Plassen, gruwelt Kruk. Wisp is voor iedereen. 1 De Pers besteedt tot de finale in februari aandacht aan de Bouwfonds Ontwerpprijsvraag. Zie voor meer informatie: Ruggengraat (1) Naast een Groen Hart krijgt Nederland ook een Groene Ruggengraat; een ecologische verbindingszone. Ruggengraat (2) Die loopt van de Zeeuwse Delta tot aan het Lauwersmeer. De Ruggengraat valt min of meer samen met de Bible Belt. Een kleine geschiedenis Onlangs verscheen het eerste deel uit de serie De kleine geschiedenis van het Groene Hart. Er volgen nog 16 delen.

14 14 In Business De markt BEURS VANDAAG REDACTIE: IEX.NL Álles omlaag a de aandelenmarkten liggen nu ook de kunst, wijn- Nen truffelmarkt op hun gat. Allereerst de kunstmark: in de eerste maanden van dit jaar werden de mooie winsten uit 2007 weggevaagd en met name vorige week is het vertrouwen razendsnel gedaald. De kunstmarktvertrouwensindex AMCI is tussen 4 en 7 november gedaald van +6 naar -27. Inmiddels heeft de AMCI zich iets hersteld, maar de daling van de laatste maanden roept herinneringen op aan het begin van de jaren negentig. Tussen 1990 en 1992 viel de index met 44% terug omdat Japanse kopers zich massaal terugtrokken als gevolg van een recessie in dat land. Het afgelopen decennium was kunst juist weer een van de veilige havens voor beleggers. Volgens de website Artprice.com is de verwachting dat de markt tot 2010 met 30 tot 40% gaat terugvallen en dat moderne kunst de zwaarste klappen krijgt. Dat is nog niet alles: dure wijnen gaan ook tegen dumpprijzen weg. Volgens persbureau Reuters zijn in de laatste weken topwijnen 10 à 20% in prijs gedaald. Met de extraspeciale flessen is het nog beroerder gesteld. De Sotheby s veiling An Evening of Exceptional Wines eind oktober in New York bracht maar 2,2 miljoen dollar, terwijl er op 3,2 à 5,1 miljoen dollar werd gerekend. Twaalf flessen Romanee-Conti 1990 gingen voor slechts 151,250 dollar de deur, waar op 170,000 à 240,000 dollar werd gerekend. Op de truffelmarkt is het helemaal huilen met de pet op, volgens Bloomberg. Een truffel van 850 gram uit Noord-Italië ging dinsdag voor slechts dollar de deur uit op tiende Annual World Alba White Truffle Auction in Tokio. Dat is omgerekend naar gewicht 84% minder dan de dollar die ene Stanley Ho vorig jaar nog voor een exemplaar van anderhalve kilo neertelde. Over naar het Damrak van vandaag, waar beleggers hopelijk hun lol op kunnen met een ware regen aan kwartaalcijfers en updates van vooral mid- en smallcaps: Reed Elsevier Heijmans SNS Reaal Eriks Grontmij Van der Moolen Ctac Jetix Europe RSDB Rood Microtec Simac Techniek Op de truffelmarkt is het op het moment huilen met de pet op. Bij AEX-bedrijf Reed Elsevier letten beleggers volgens Dow Jones Nieuwsdienst vooral op wat het concern van plan is met een lening van 4,17 miljard dollar, die het bedrijf eerder dit jaar gebruikte om het Amerikaanse databedrijf Choicepoint over te nemen. Bovendien hopen ze op nieuws over bedrijfsonderdeel business information, dat Reed Elsevier graag wil verkopen, maar waar ze door de moeilijke markten nog niet vanaf is. Zeven keer is scheepsrecht? Bouwbedrijf Heijmans gaf in de afgelopen twee jaar zes winstwaarschuwingen af. Alleen haar Amerikaanse college Toll Brothers deed nóg slechter door al tien kwartalen achtereen het beruchte w-woord uit te spreken. In al die tijd werd de koers gedecimeerd van dik 45 euro naar net 6 euro nu. Beleggers branden een kaarsje dat nieuwe topman Rob van Gelder het lek boven heeft en vandaag met relatief goed nieuws kan komen. 1 Heijmans 6,14 VERSCHIL: -0,38 13 november november 08-5,83% De markt in kaart VS NASDAQ KOERS: 1499,21-5,17% BRAZILIË BOVESPA KOERS: 34286,66-7,98% Bron koersgegevens: VS DOW JONES KOERS: 8282,66-4,73% LONDEN FTSE 100 KOERS: 4182,02-1,52% FRANKRIJK CAC 40 KOERS: 3233,96-3,07% NEDERLAND AEX KOERS: 249,25-3,06% Nederland AEX Index - slotkoersen 12 november AANDEEL SLOT VORIG SLOT VERSCHIL HOOG LAAG VOLUME aegon 3,758 3,928-0,17 4,10 3, ahold 8,40 8,612-0,21 8,70 8, akzo nobel 28,98 29,35-0,37 30,105 28, arcelor mittal 16,085 17,76-1,68 18,42 15, asml holding 11,905 12,53-0,62 12,83 11, bam groep 6,31 6,62-0,31 6,78 6, corio 38,745 38,455 0,29 39,695 38, dsm, kon. 20,155 21,17-1,02 21,42 19, fortis 0,82 0,897-0,08 0,936 0, fugro 25,69 26,96-1,27 27,94 25, heineken 24,22 24,35-0,13 25,38 24, ing groep c. 7,765 8,08-0,32 8,40 7, kpn 10,445 10,227 0,22 10,515 10, philips, kon. 13,46 14,01-0,55 14,425 13, randstad 15,545 15,56-0,02 15,84 15, reed elsevier 8,859 9,295-0,44 9,44 8, royal dutch shell a 19,09 19,875-0,78 20,43 19, sbm offshore 13,435 14,06-0,62 14,415 13, tnt 15,035 15,14-0,10 15,67 15, tomtom 5,43 5,72-0,29 5,945 5, unibail-rodamco 109, ,01-0,08 112,76 109, unilever c. 18,365 18,615-0,25 19,10 18, usg people 8,73 9,06-0,33 9,30 8, wereldhave 63,82 63,07 0,75 65,00 63, wolters-kluwer c. 13,50 13,80-0,30 13,95 13, Amsterdam Midcap Index - slotkoersen 12 november AANDEEL SLOT VORIG SLOT VERSCHIL HOOG LAAG VOLUME aalberts ind. 6,99 7,19-0,20 7,29 6, amg 12,70 14,93-2,23 15,61 12, arcadis 8,25 9,34-1,09 9,39 8, asm international 7,90 8,31-0,41 8,51 7, binckbank 5,90 6,15-0,25 6,25 5, boskalis westm. 25,46 26,10-0,64 26,83 25, crucell 10,62 11,20-0,58 11,36 10, csm cert. 10,03 10,10-0,07 10,26 9, draka holding 8,82 9,21-0,39 9,30 8, eurocomm. prop. 23,15 22,60 0,55 23,48 22, heijmans 6,14 6,52-0,38 6,60 6, imtech 12,82 13,33-0,51 13,59 12, logica 0,85 0,92-0,07 0,94 0, nutreco holding 25,73 26,63-0,90 27,15 25, oce 3,28 3,42-0,14 3,53 3, opg groep 10,54 10,64-0,10 11,15 10, ordina 4,41 4,65-0,24 4,66 4, pharming group 0,75 0,78-0,03 0,79 0, smit international 53,33 53,66-0,33 53,80 52, sns reaal 5,00 5,28-0,28 5,44 5, ten cate 14,80 16,00-1,20 16,12 14, vastned retail 36,30 37,00-0,70 37,95 36, vopak 26,24 27,20-0,96 27,65 25, wavin 2,86 2,97-0,11 3,04 2, wessanen c. 4,90 5,02-0,12 5,11 4, Amsterdam Smallcap Index - slotkoersen 12 november AANDEEL SLOT VORIG SLOT VERSCHIL HOOG LAAG VOLUME accell group 16,15 16,47-0,32 16,70 15, antonov 0,21 0,21 0,00-0,22 0, ballast nedam 14,31 14,62-0,31 14,76 14, beter bed 7,80 7,70 0,10 8,10 7, brunel intern 9,60 9,51 0,09 9,65 9, eriks group 29,50 31,89-2,39 32,00 29, exact hold. 14,93 14,74 0,19 15,79 14, fornix biosciences 7,08 7,24-0,16 7,24 7, gamma holding 13,45 14,05-0,60 14,50 13, grontmij c. 17,20 17,07 0,13 17,25 16, innoconcepts 5,99 6,27-0,28 6,38 5, kardan 2,57 3,09-0,52 3,20 2, kas bank 11,03 11,02 0,01 11,19 11, lanschot, van 44,00 44,25-0,25 44,25 43, macintosh retail 8,67 8,79-0,12 8,90 8, moolen holding 3,11 3,19-0,08 3,37 3, nieuwe steen 12,76 12,77-0,01 13,09 12, qurius 0,26 0,26 0,00-0,27 0, sligro food gr 16,76 16,55 0,21 17,14 16, spyker cars 3,26 3,26 0,00-3,45 3, super de boer 2,66 2,70-0,04 2,77 2, tkh group 12,02 12,89-0,87 12,90 12, tmg 11,55 12,32-0,77 12,50 11, unit 4 agresso 8,36 8,94-0,58 9,20 8, vastned off/ind 8,64 8,99-0,35 9,30 8,

15 In Business 15 De markt DUITSLAND DAX KOERS: 4620,80-2,96% RUSLAND RTS-INDEX KOERS: 634,94 JAPAN NIKKEI 225 KOERS: 8695,51-1,29% DE GONG Met een ferme gongslag opende Ben Droste, luitenant generaal b.d., gisterochtend de handelsdag. Droste was bevelhebber der Luchtstrijdkrachten van 1995 tot Momenteel is hij voorzitter van het NIVR, het Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling en Ruimtevaart. Daarnaast is Droste sinds 2003 als hoogleraar verbonden aan TU Delft in de vliegtuigbouwkunde. Nederland is opmerkelijk sterk in Lucht- en Ruimtevaart: dat moet nog nadrukkelijker worden benut, zo vindt hij. Hoe ziet Droste de huidige crisis zich ontwikkelen? Na een crisis (regen) volgt altijd zonneschijn. Een crisis werkt ook louterend en verfrissend. Een soort herijking, aldus Droste. Als zijn beste investeringnoemt de luitenant generaal de b.d. de aankoop van een klassieke Porsche. Dat is heel verstandig geweest, het is een 356 Roadster uit 1961: de waarde is steeds gestegen. Voor de AEX voorspelt hij dit jaar een eindstand van 275 punten. 1-12,53% HONGKONG HANG SENG KOERS: 13939,09-0,73% SINGAPORE STRAITS TIMES KOERS: 1784,01-1,27% HET PANEL REDACTIE: IEX.NL STELLING VAN DE DAG: Pas op, slecht wegdek! Hoe ironisch! Slow rough road ahead staat op het oranje waarschuwingsbord van de wegwerkers die Wall Street van nieuw asfalt voorzien. Helemaal raak, het is een kreet die beleggers dit jaar ook regelmatig verzuchten. Wat zou u op dat bord hebben geschreven? NEEM DE FIETS Ad van Tiggelen (aandelenstrateeg ING): Neem liever de fiets. De wereldeconomie stevent af op een recessie waarbij de big spenders van weleer zich een meer calvinistische levenshouding zullen moeten aanmeten, iets waar wij Nederlanders vrij goed in zijn. Met een fiets navigeer je de hobbelige weg wat makkelijker. Alleen jammer voor GM, die heeft het toch al zo moeilijk. PIJN Corné van Zeijl (fondsmanager SNS): Niets anders, iedereen op Wall Street - zelfs de wegwerkers blijkbaar - weten dat het economisch gezien een heel slecht jaar gaat worden. De beurzen zijn immers een prachtige economische indicator. En ze zijn niet voor niets zo hard gedaald. Beleggers hebben al een hoop pijn gehad, nu de economie nog. NIET DOEN Cees Smit (vermogensbeheerder Today s Beheer): Op het bord zou moeten staan: Bij twijfel niet in stappen. U krijgt altijd weer een nieuwe kans. 1 Agenda donderdag 13 november AEX Index 249,25 VERSCHIL: -7,88 13 november november 08-3,06% Euro/Dollar 1,2481 VERSCHIL: -0, november november 08-0,22% Hang Seng 13939,09 VERSCHIL: -101,81 13 november november 08-0,73% Goud 720,79 VERSCHIL: -32,78 13 november november 08-4,35% Dow Jones 8282,66 VERSCHIL: -411,30 13 november november 08-4,73% Olie 53,22 VERSCHIL: -13,25 13 november november 08-19,93% Bedrijven Binnenland SNS Reaal Trading update 3e kwartaal Grontmij 3e kwartaalcijfers Heijmans Trading update 3e kwartaal Reed Elsevier Trading update Jetix Europe Jaarcijfers 2007/ RSDB Business update 3e kwartaal - Van der Moolen 3e kwartaalcijfers - Eriks Negenmaandscijfers Bedrijven Buitenland - Siemens Jaarcijfers 2007/ BT Roup 2e kwartaalcijfers - Wal-Mart 3e kwartaalcijfers Economie Binnenland CBS Omzet detailhandel sept CBS Internationale handel sept CBS Vacatures 3e kwartaal SIDN Domeinnaamdebat Ernst & Young Regels voor de Toekomst Economie Buitenland OESO Nwe ramingen VS, EU, Japan VS Handelstekort sept VS Federale begrotingstekort VS Werkloosheidsuitkeringen

16

17 Weten 17 Chemie Schone energie Kunstblad maakt ecobrandstof Planten doen het al honderden miljoenen jaren. Nu krijgen onderzoekers het ook onder de knie: brandstof direct uit zonne-energie. splitsen van watermoleculen tot hun bestanddelen, waterstof en zuurstof. Iedere scheikundige kan het, maar het vraagt hoge temperaturen en een hoop energie. Marcel Hulspas Geen ingewikkeld gedoe Een spraakmakende onderzoeker op dit terrein is Daniel Nocera van het MIT. Nocera had ooit ontdekt dat kobaltverbindingen gebruikt kunnen worden als katalysator voor het versnellen van de versmelting van zuurstofgas, protonen en elektronen tot watermoleculen. Maar een katalysator kan vaak ook ingezet worden voor de omgekeerde reactie. Nocera en zijn medewerkers besloten tot een uiterst eenvoudige proef op de som. Ze hadden geen zin in het nabootsen van complexe structuren: We zeiden tegen elkaar: laten we al dat ingewikkelde gedoe gewoon vergeten. En ze maakten een oplossing van kobalt en Voeding Mannen moeten vezels kauwen Mannen van boven de veertig die veel vezels eten, hebben beduidend minder kans op een hartaanval. Redactie wetenschap Bruin brood, heren. En veel pasta, groente en fruit. Daar komt het op aan. Zo kunt u uw kans op sterfte aan een hartziekte fiks reduceren. Iedere tien gram vezels per dag extra verlaagt die kans met maar liefst 17 procent. Dat hebben onderzoekers van de Universiteit Wageningen en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vastgesteld. En het loont om er meteen mee te beginnen. Het verrassende is, aldus onderzoekster Martinette Streppel, die begin volgend jaar op haar bevindingen hoopt te promoveren, dat de vezels al op relatief korte termijn het risico op sterfte aan deze hartziekten verlagen. Het maakt ook niet uit welke vezels u verorbert. Streppels: We zagen geen verschil in het effect van vezel uit graanproducten, groente of fruit. Haar onderzoek maakt deel uit van de befaamde Zutphen-studie, een meerjarig onderzoek waarbij veertienhonderd mannen in de stad Zutphen medisch in de gaten worden gehouden, en waarbij vooral gelet wordt op de relatie tussen voeding en hart- en vaatziekten. De mannen van boven de veertig werden tussen 1960 en 2000 zeven keer ondervraagd over hun eetpatroon. En daarnaast werd gekeken naar de sterfte door hart- en vaatziekten onder deze veertigplussers. Uit deze gegevens was eerder al gebleken dat consumptie van vis, groente en fruit de kans op hart- en vaatziekten verkleint. De vezels komen daar nu bij. 1 Zonne-energie heeft de toekomst. Maar dan moeten we nog wel leren hoe die te temmen. Direct omzetten in elektriciteit is mooi, maar aangezien zonnepanelen de helft van de dag niets kunnen leveren, kan deze technologie geen substantiële bijdrage leveren aan een continu, betrouwbare stroomvoorziening. Opslaan van de stroom in (revolutionair verbeterde) batterijen zou uitkomst kunnen bieden, maar het zou veel beter zijn om het zonlicht direct om te zetten in waterstofgas. De cruciale stap is en blijft het netjes -&*%5 (&&/ 7&;&-4 &5&/ 505 )"35""/7"0O[F XFSLOFNFST UFTUFO IFU,JKL PQ HFXPPOHPFECF[JH OM Lab Career Event, De banen- en opleidingsdag voor laboratorium medewerkers en studenten! fosfaat, zetten daar twee elektroden in om stroom toe te voeren en ziedaar: het kobalt en fosfaat sloegen spontaan op de elektroden neer en op die aanslag verschenen bellen zuurstofgas. Nocera wil nu twee mogelijke lijnen verder ontwikkelen. Een mogelijkheid is dat gewone zonnepanelen zonlicht omzetten in elektriciteit, waarna deze direct in pruttelende energyzers omgezet wordt in waterstofgas. Een tweede mogelijkheid: kunstbladeren. Een synthetisch bladgroen dat je nat moet houden, en dat als de zon schijnt waterstof en zuurstof levert. Menige collega-onderzoeker zet er grote vraagtekens bij. Maar niet Michael Grätzel van de École Po- lytechnique Fédérale in Lausanne. Grätzel ontwikkelde in 1991 een nieuw type zonnecel, met een coating met daarin een rutheniumverbinding. Als daar licht op valt, komen elektronen vrij en gaat stroom lopen. Gratzel denkt dat zijn rutheniumcoating de rol kan vervullen van elektrode, waarna de in de verf aanwezige kobalt-fosfaatverbinding zich spontaan kan organiseren tot een katalysator die de stroom gebruikt om water om te zetten in waterstof- en zuurstof. Een kunstmatig blad. Nocera verwacht een grootse toekomst. En omdat zoet water schaars dreigt te worden, onderzoekt hij momenteel de mogelijkheid om zijn bladeren zeewater te laten drinken. 1 Lab CareerEvent 26 november 2008 Jaarbeurs Utrecht Je bent gewild, maar wat wil jij? Solliciteren of studeren? Een nieuwe baan of een nieuwe opleiding? En waar dan? Kom er achter op 26 november tijdens het Lab Career Event. Lab Career Event 2008: 50 werkgevers en opleidingen Workshop solliciteren Workshop netwerken Vele bedrijfspresentaties Sessies doorstuderen CV-checks door recruiters Hoofdsponsor Schrijf je voor 19 november gratis in op: Hoofdsponsor Co-sponsor Mediapartners: Medicijnen SLIMME PIL VAN PHILIPS Standhouders: Een pil die zijn omgeving verkent en voortdurend gegevens verzendt naar uw dokter, en dan op het juiste moment zijn medicijn kan afgeven. Dat is de intelligente pil ( Ipill ) die Philips binnenkort op de markt hoopt te brengen. De pil, voorzien van microsensoren en -processoren, zal in eerste instantie ingezet worden tegen ernstige aandoeningen in de darmen, zoals de ziekte van Crohn en darmkanker. Uw logo hier? Waterreus Als de Mauna Kea op land had gestaan, was het de hoogste berg geweest. De banen- en opleidingsdag voor laboratorium medewerkers en studenten! Uw logo hier? Uw logo hier?

18 Alcohol onder de 16, natuurlijk niet.

19 Uit & thuis 19 Uit Opera De onnavolgbare Marco zwerft door Een muzikale ontmoeting tussen oost en west pakt niet altijd goed uit. Gelukkig oogt dhr Polo wel fraai. Dirk Koppes Het verhaal van Marco Polo luidt in het kort: de man die vanuit Italië naar China reisde en levend terugkeerde om verslag te doen. De Chinese componist Tan Dun deed het eeuwen later omgekeerd en belandde in het New York van de jaren tachtig. Qua timing perfect: zijn crossovercomposities werden door het westerse klassieke establishment met open armen ontvangen. China was en is hot. Geldt dat ook voor zijn eerste opera Marco Polo? Regisseur Pierre Audi van De Nederlandse Opera en de decor- en kostuumontwerpers hebben alles uit de kast gehaald om er een visueel spektakel van te maken. Helaas is de kwaliteit van de muziek niet navenant. Om over het libretto maar te zwijgen. Na twee uur met schaarse hoogtepunten blijf je in verwarring achter. Waarom wordt Marco in twee personages gesplitst? En wat hebben Dante en Shakespeare op het toneel te zoeken? Een opera waarbij het publiek zich verplicht twee uren moet inlezen ontbeert muzikale zeggingskracht. Een mislukte zoektocht. 1 Tot en met 28/11, Ariane Schluter en Johan Doesburg kunnen nog steeds goed ruzie maken. EVERT-JAN DANIELS Toneel Johan Doesburg en Ariane Schluter Ook Medea is maar een mens Medea: dat is toch die bitch die haar kinderen vermoord? Vanaf zaterdag kruipt Ariane Schluter in haar huid, in regie van Johan Doesburg. Femke van Wiggen DEN HAAG Ze maakten samen hun eerste stukken, achttien jaar geleden, zonder geld, in de Haagse staatsdrukkerij. Hij vers van de regie-opleiding, zij van de toneelschool in Maastricht. Ze boekten succes, onder andere met hun intense opvoeringen van Mystiek Lichaam (1994), 06 (1994, verfilmd door Theo van Gogh) en later met Strange Interlude (2003, Theo d Or voor Schluter). Nu werken ze samen aan de Nationale Toneel-productie van Medea, die zaterdag in Den Haag in première gaat. Met Schluter als Medea en Peter Blok als haar ontrouwe echtgenoot Jason. Begrip voor het monster Doesburg wilde Medea al heel lang opvoeren. Toen hij Hamlet maakte, in januari 1999, begon het te borrelen. Maar sommige wijn moet lang liggen. Het duurde even voor Ariane zei: Yes, we can Zo n twee jaar geleden zei Schluter dat wel. Het is een geweldige rol natuurlijk, maar ik heb lang schroom gevoeld. Medea heeft haar kinderen vermoord. We kennen haar als een wrede vrouw, een monster. Ik hoef mijn rol niet te verdedigen, maar ik moet me wel met haar verbonden voelen. Dat betwijfelde ik eerder, nu niet meer. Medea staat met haar rug tegen de muur: haar man heeft haar verlaten en ze is verbannen uit haar vaderland. Ze is wanhopig, voelt zich ongelooflijk verraden en vernederd. En dan ontvlamt ze in woede. Ik ben dat ergens gaan begrijpen. Balletje sneeuw Vervolgens brengen Doesburg en Euripides Medea waar ze moet komen: tot die verschrikkelijke daad. Schluter: Ze doodt haar kinderen niet alleen, ze verliest ze ook. Als zij het niet doet, doet de vijand het, dus ergens beschermt ze ze. Doesburg: Het is alsof ze een balletje de sneeuw in laat rollen. Dat rolt natuurlijk met een rotgang verder. En dan zegt ze: Hij rolt al. Maar iedereen heeft wel eens wraakgevoelens gehad na een verbroken relatie, toch? Schluter: Alleen is zij erg radicaal. Doesburg: Ze buigt niet. We zijn gewend dat mensen buigen, dat doet iedereen nu. Medea ontloopt haar noodlot niet, daar mag best begrip voor zijn. Euripides stelt best actuele vragen hoor. Schluter: Dat we elkaar zo goed kennen, maakt dat je zoiets als dit kunt maken. Ik weet dat ik zijn oordeel kan vertrouwen. Dat scheelt. Zeker omdat dit een van de meeste emotionele voorstellingen is die we hebben gemaakt. We hebben gewoon altijd erg goed ruzie kunnen maken. Maar desondanks werken ze ook nog vaak genoeg met anderen. Doesburg: Dat was in het begin vreemd. Hadden we samen succes, wilden andere regisseurs ook opeens met haar werken. Nou, dan was ik wel even jaloers. Schluter: We hebben eens drie jaar niet samengewerkt. Dat was even nodig. We zijn door pieken en dalen gegaan. We hebben gewoon altijd goed ruzie kunnen maken. Doesburg: Maar zelfs als het minder ging, hebben we uitstekend werk geleverd. Mystiek lichaam werd goed. Schluter: Hadden wij toen ruzie dan? 1 Film Boy A Misdadiger en held Britten hebben patent op goed sociaal drama, maar Boy A is wel heel sterk. Femke van Wiggen Een jonge jongen krijgt nieuwe Nikes van welzijnswerker Terry. Hier mijn jongen, voor je nieuwe leven, denkt Terry daarbij. Maar hij vraagt: Hoe wil je heten? Jack. luidt het vastbesloten antwoord van Boy A, de naam die Jack vele jaren eerder kreeg, tijdens het proces waarin hij samen met een vriendje veroordeeld werd op de moord van een meisje. Jacks rol tijdens die moord blijft onduidelijk, maar dat doet er niet toe. Want Boy A gaat over wat er gebeurt als Jack met zijn nieuwe identiteit de wereld weer in mag, na een half leven in de cel. Onder aanmoediging van Terry, die Jack inprent dat hij recht heeft op geluk, vindt de charmante, onzekere jongen een baantje, maten en een liefje. Maar als hij op een dag een meisje uit een verongelukte auto redt, gaat het mis. Jack De Held wordt gefotografeerd en door een Brits boulevardblad ontmaskerd. En dan wordt de vraag of iedereen recht heeft op geluk opeens veel pregnanter. Regisseur John Crowley stelt met zijn film niet alleen hele belangrijke vragen, hij doet dat met een prachtige, realistische film die je tegelijkertijd het zwijgen oplegt en tot discussie maant. En de 25-jarige Andrew Garfield (Jack) mag met recht een ontdekking genoemd worden. 1 Bouw- & Verbouwbeurs Zo n 100 bedrijven geven informatie en voorlichting aan consumenten over het bouwen en verbouwen van de eigen woning als ook de totale inrichting in en om het huis. Nu met 5,- korting, ga naar donderdag 13 t/m zondag 16 november 2008 Openingstijden:10.00 tot uur Euretco - Meidoornkade AE Houten Shoppen in Deventer Aan de IJssel ligt een van de oudste steden van ons land. Door de belangrijke scheepvaartroutes en handelsactiviteiten werd Deventer vroeger ook wel Hanzestad genoemd, onderdeel van het Duitse koopliedenverbond de Hanze. Niet gek dat de binnenstad van Deventer dan ook een bijzondere, historische sfeer heeft. En hele mooie straatjes. Een daarvan is de Grote Overstraat, gebouwd in de Jugendstil periode. Deze charmante straat, overigens niet te verwarren met de Kleine Overstraat, ligt midden in het centrum, in een oud stukje van Deventer. Golvende, ornamentele lijnen kenmerken de prachtige panden die in deze straat zijn gelegen. Geheel in deze stijl zul je hier dan ook vele interieurwinkels, bijzondere galerieën en gezellige restaurantjes aantreffen. Niet de massa, weg van de grote ketens. Voor de prachtige, aparte, particuliere winkeltjes zit je in de Grote Overstraat goed. En befaamd om zijn Deventer koek, mag je de stad tenslotte natuurlijk niet verlaten zonder deze geproefd te hebben. Zeker weten dat je nog een keertje terug wilt komen! Streetfacts Leeftijd straat: sinds de 14e eeuw BN ers: verschillende Tweede Kamerleden (de hoeden van Coup de Foudre zijn geliefd), Boogie Woogie pianoplayer Jeroen Sweers en Viva Espana-zangeres Imca Marina Bekijk deze straten virtueel op nlstreets.nl Shopping by Thee & koffie voor 1,- In de sfeervolle Salon de The kunt u genieten van een heerlijk kopje koffie of thee naar keuze, met Franse bonbons. Vergeet ook deze bon niet: nu slechts 1,- i.p.v. 2,20! Coup de Foudre Grote Overstraat 52, Deventer Geldig tot Kijk voor meer aanbiedingen op Ga naar onze website voor 1001 andere leuke adresjes!

20 20 Doe het zelf ZWEEDS RAADSEL: CRYPTOGRAM: OPLOSSINGEN: herhalen toespraak bijbelse figuur drug 8 brandstof kledingstuk 5 beroep gevangeniskamer Horizontaal: 1. Die kopie is te onrustig (8); 4. Bij de boom op stelten (8); 6. Lees aandachtig ter ontspanning! (4); 8. Kruipende vrouw (7); 9. Veilig voor sex (4); 10. Grijp de gids in de bergplaats! (8); 11. Jezelf blootgeven bij het openbaar vervoer (8). Verticaal: 1. Niet echt zonder manieren (6); 2. Hierin lijden trams geen verlies (6); 3. Komt men hierlangs op het toneel? (7); 5. De voorzitter van het Lagerhuis zit nog in de box (7); 6. Kleverig spul voor de jacht (6); 7. Het afschieten van roofdieren (6). BRAINSNACK: SUDOKU SUDOKU Op welk grondvlak (1-9) plaats je de kleine kubus? 6 7 voor eikenschors gepelde gerst vervoermiddel geneesmiddelen landtong hijswerktuig tamelijk 1 3 rivier in België sprookjesfiguur dwaasheid ieder gemalin v. Aegir bergplaats misère vlasbundel gebraad beroemdheid De oplossingen van de puzzels staan op de RTV-pagina s elders in deze krant. Brainsnack: Grondvlak 8. Elk niveau en muur heeft eenzelfde eigen kleur. Cryptogram Horizontaal: 1. Overdruk; 4. hommeles; 6. spel; 8. serpent; 9. safe; 10. pakloods; 11. strippen. Verticaal: 1. Onheus; 2. remise; 3. roltrap; 5. speaker; 6. stroop; 7. lossen. Een uitgave van Mountain Media BV Anthony Fokkerweg CP Amsterdam tel: fax: website: Zweeds KROKODIL distributie: distributie@depers.nl sales: sales@depers.nl marketing: marketing@depers.nl oprichter: Cornelis van den Berg uitgever: Ben Rogmans hoofdredactie: Jan-Jaap Heij, Frank Poorthuis art direction: Pieter Schol, Antoine Hamers Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NS-stations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren. Kijk op voor een uitgebreid overzicht van de distributiepunten. Lezerscolumn Vrijheid in het leven Dorine Lintelo T ien jaar was ik en braaf met twee dikke vlechten en een nopjesjurk. Ik zat in de zesde klas en meneer Knops, de hoofdmeester, gaf opdracht een aquarium met vissen te tekenen op een dun A4 tje. Ik keek om me heen. In volle concentratie begonnen alle klasgenoten netjes lijntjes te trekken. Een mooi rechthoekig aquarium. Ik keek voor me uit, kloof op de bovenkant van mijn pasgeslepen potlood. Met tekenles mocht je achter in de klas met de grote puntenslijper je stompe potloodpunten bijslijpen. Grote ronde krullen vielen dan in het bakje dat eraan vast zat. Die zelfgeslepen scherpe punten gaven zo n nieuw gevoel. Ik bleef doodstil zitten en keek naar de afdruk van mijn tanden in het geelgeverfde hout, rook eraan. Potlood werd van bomen gemaakt en dat rook je nog steeds. Met gepaste durf, vond ik, zette ik een zee op met de prachtigste vissen en waterplanten. Kleurde ze rood, geel, groen, blauw en tekende waterplanten. De mooiste die er bestonden. Ik liet mijn liniaal terzijde liggen. Ik tuurde trots naar mijn creatie en stapte er als vanzelf in. Ik dook onder. Weg van het klaslokaal met de dichte ramen. Onder water ademden sterrenvissen. Groene schelpen bliezen blauwe parels lucht. De koelte onder de golven stroomde langs mijn vlechten en ik dook nog dieper, waar vissen zwommen rond koraal. Waterplanten gleden door mijn handen. Totdat meneer Knops plotseling briesend naast mij stond. Met een paars hoofd schreeuwde hij: Ik heb je toch gezegd een aquarium te tekenen? Je kunt je weer niet aan de opdracht houden, hè Lintelo? Hij greep de liniaal en sloeg hard op mijn knokels. Mijn kin zakte op mijn borst en mijn trots smolt als een ijsje in de zon. Toen is het begonnen: mijn eigen manier van werken. Vissen horen in de zee! Maanden later verteld ik het mijn moeder die zo boos werd dat ze me meteen van school haalde. Ik ben mijn moeder er nog steeds dankbaar voor. Dat ze mij steunde in mijn eigenheid, durf en vrijheid en heel goed heeft begrepen dat het daarom gaat in het leven! 1 Uw column in De Pers? Stuur uw pennenvrucht (maximaal 350 woorden) naar mijncolumn@depers.nl. 111 Vandaag Vandaag is het wisselend bewolkt. De zon zal er af en toe flink bij komen. Aan de kust is er nog wel kans op een buitje. Hierbij gaan de temperaturen oplopen tot 11 graden. De wind is zuidwestelijk en zwak tot matig. Vanavond komen we in zachtere lucht met bewolking en lichte regen. De minima liggen rond de 7 graden. 111 Morgen Morgen wordt een grijze dag. Lokaal valt af en toe wat lichte motregen. De temperatuur komt s middags niet hoger uit dan ongeveer 12 graden. Door de zachtere lucht en de bewolking koelt het s nachts ook minder af. De minima liggen rond 10 of 11 graden. Ook zaterdag is het bewolkt, maar wel grotendeels droog. Tijdelijke wijzigingen OV: 111 Capelle a/d IJssel (bus) Asfalteringswerkzaamheden. RET-lijnen B4, 34 en 37. Halten Doormanstraat en Aert van Nesstraat vervallen. 111 Dongjum/Tzummarum/ Oosterbierum/Klooster Lidlum/Sexbierum (bus) Wegwerkzaamheden. Connexxionlijnen 71 en 75. Haltetraject Tzummarumerweg tot en met Ottemaleane vervalt. 111 Tiel/Echteld (bus) Werkzaamheden Spoorstraat. Arrivalijn 45. Halten Grote Brugse Grintweg, Hoog Kellenseweg en Voorstraat vervallen. Meer op Onderweg? Bel ( 0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl