Verordening op de inrichting en het financieel beheer, de financiële. uitgangspunten van het financiële beleid van de gemeente Dordrecht

Transcriptie

1 Verordening op de inrichting en het financieel beheer, de financiële organisatie en de uitgangspunten van het financiële beleid van de gemeente Dordrecht Wetstechnische informatie Gegevens van de regeling Overheidsorganisatie gemeente Dordrecht Officiële naam regeling Verordening op de inrichting en het financieel beheer, de financiële organisatie en de uitgangspunten van het financiële beleid van de gemeente Dordrecht Citeertitel Financiële beheerverordening gemeente Dordrecht 2003 Besloten door gemeenteraad Deze versie is geldig tot (als de vervaldatum is vastgesteld) Onderwerp Opmerkingen m.b.t. de regeling Geen. Grondslagen 1. Gemeentewet, art Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten Regelgeving die op deze regeling is gebaseerd (gedelegeerde regelgeving) 1. Geen. Overzicht van in de tekst verwerkte wijzigingen Datum inwerkingtreding Terugwerkende kracht Betreft Ontstaansbron: datum ondertekening; bron bekendmaking intrekking Gemeentenieuws, nieuwe regeling Gemeentenieuws, Inwerkingtreding: datum ondertekening; bron bekendmaking Gemeentenieuws, Gemeentenieuws, Voorstel gemeenteraad 2010, SBC/2010/ II 2003, SBC/03/460 1

2 Geconsolideerde tekst van de regeling De RAAD van de gemeente DORDRECHT; gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 5 november 2003, nr. SBC/03/460; gelet op artikel 212 van de Gemeentewet en het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten; gelet op het besluit van het college van 7 oktober 2003; b e s l u i t : vast te stellen de VERORDENING OP DE INRICHTING VAN HET FINANCIEEL BEHEER, DE FINANCIËLE ORGANISATIE EN DE UITGANGSPUNTEN VAN HET FINANCIËLE BELEID VAN DE GEMEENTE DORDRECHT Artikel 1. Definities In deze verordening wordt verstaan onder: a. organisatorische eenheid: iedere sector, bedrijf en stafeenheid zoals vastgesteld in de regels omtrent de ambtelijke organisatie Dordrecht b. administratie: het systematisch verzamelen, vastleggen en verwerken van gegevens ten behoeve van het besturen, het functioneren en het beheersen van (organisatorische eenheden van) de gemeente Dordrecht en ten behoeve van de verantwoording die daarover moet worden afgelegd. c. financiële administratie: het onderdeel van de administratie dat omvat het systematisch maken en verwerken van aantekeningen betreffende de financiële gegevens van (onderdelen van) de organisatie van de gemeente Dordrecht. De financiële administratie is gericht op het verschaffen van een goed inzicht in: de financieel-economische positie; het beheer van vermogenswaarden; de uitvoering van de begroting; het afwikkelen van vorderingen en schulden; alsmede tot het afleggen van rekening en verantwoording daarover. d. administratieve organisatie: het stelsel van organisatorische maatregelen, administratieve procedures en activiteiten voor het systematisch verzamelen, vastleggen en verwerken van gegevens voor de bestuurlijke en ambtelijke informatieverzorging, gericht op het besturen en beheersen van de organisatie. e. interne controle: het geheel van maatregelen dat de bewaking van waarden waarborgt en de betrouwbaarheid van de informatie voor de besturing en beheersing van de organisatie en de verantwoording daarover. f. beheer van vermogenswaarden: het uitoefenen van bestuur over en toezicht op het beheer van middelen en het uitoefenen van rechten van de gemeente Dordrecht. 2

3 g. programma: een op grond van beleidsinhoud samenhangende groep producten, vastgesteld door de raad, ook wel aangeduid als begrotingsprogramma. h. rechtmatigheid: het plaatsvinden van handelingen en het nemen van besluiten in overeenstemming met geldende wet- en regelgeving, zoals gemeentelijke verordeningen, raadsbesluiten en collegebesluiten. i. doelmatigheid: het binnen de gestelde kaders met een zo beperkt mogelijke inzet van beschikbare middelen het gewenste resultaat bereiken. j. doeltreffendheid: de mate waarin de gemeente erin slaagt met de geleverde prestaties de gestelde doelen of de beoogde maatschappelijke effecten te bereiken. k. verbonden partijen: deelnemingen van de gemeente in private rechtspersonen, en gemeenschappelijke regelingen waar Dordrecht deel van uitmaakt. HOOFDSTUK I Kiezen, sturen en verantwoorden Artikel 2. Kadernota 1. Het college biedt jaarlijks voor 1 juni een kadernota waarin de kaders voor het volgende begrotingsjaar en de drie opvolgende jaren zijn opgenomen. 2. De hoofddoelstellingen van het gemeentelijk beleid vormen samen met informatie over de financiële positie en verwachte inkomsten van de gemeente de basis voor de kadernota. 3. De prognose van de exploitaties grondbedrijf maakt deel uit van de kadernota. 4. De kadernota kan voorstellen bevatten voor bijstellingen op het gemeentelijke beleid. Artikel 3. Programmabegroting 1. De raad stelt tenminste bij de aanvang van de nieuwe raadsperiode een programmaindeling voor de raadsperiode vast. Deze programmaindeling sluit aan op de hoofddoelstellingen van het gemeentelijk beleid. 2. De raad stelt per programma vast: (a) de beoogde maatschappelijke effecten; (b) de daarvoor te leveren goederen en diensten; (c) de daarmee samenhangende baten en lasten. 3. Het college stelt per programma indicatoren voor met betrekking tot de te leveren prestaties en de beoogde maatschappelijke effecten. 4. De raad stelt de indicatoren, bedoeld in het derde lid, vast. 5. Het college draagt zorg voor het verzamelen en vastleggen van gegevens over de geleverde prestaties en de bereikte maatschappelijke effecten, zodat de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid zoals vastgesteld door de raad kunnen worden getoetst. Artikel 4. Producten 1. Het college levert bij iedere begroting en bij de jaarstukken een overzicht van welke producten uit de productenraming onder welk programma horen. 2. De onderverdeling van de programma s in producten staat voor de raadsperiode vast, tenzij er dringende redenen zijn tot wijzigen; dit wordt dan bij de begroting expliciet gemeld. 3

4 Artikel 5. Interimnota 1. Het college informeert de raad in het derde kwartaal van ieder jaar door middel van de interimnota over de uitvoering van de programmabegroting van het lopende jaar. 2. De inrichting van de interimnota sluit aan bij de indeling van de programmabegroting. 3. De interimnota gaat in op afwijkingen, zowel wat betreft de lasten als wat betreft de geleverde prestaties en indien daar aanleiding voor is de maatschappelijke effecten. De gesignaleerde afwijkingen worden waar nodig voorzien van bijsturingsvoorstellen. In de rapportages wordt in ieder geval aandacht besteed aan afwijkingen van: inkomsten uit de algemene uitkering; de rente-ontwikkeling op de kapitaalmarkt; realisatie op begrote subsidieverwachtingen. Artikel 6. Jaarstukken 1. Het college draagt zorg voor een adequate vertaling van de verantwoording van de organisatorische eenheden naar de productenrealisatie en naar de programmaverantwoording. 2. Het college legt verantwoording af over de programma s. In de verantwoording komen de volgende zaken aan de orde: (a) de bereikte resultaten; (b) de daarvoor geleverde goederen en diensten; (c) de daarvoor gemaakte kosten. 3. De raad bepaalt aan de hand van de uitvoering van de programma s of beleidsdoelen van programma s bijstelling behoeven. HOOFDSTUK II Kaders financieel beleid Artikel 7. Reserves en voorzieningen Het college biedt jaarlijks gelijktijdig met de kadernota de (bijgestelde) nota reserves en voorzieningen aan ter behandeling en vaststelling door de raad. De nota behandelt: de vorming en vrijval van reserves; de vorming en vrijval voorzieningen; de toerekening en verwerking van rente over de algemene reserves en bestemmingsreserves, een en ander in relatie tot de nota Risicomanagement en weerstandsvermogen zoals bedoeld in artikel 13. Artikel 8. Waardering & afschrijving vaste activa 1. Het college stelt in een nota waardering en afschrijving de regels voor die zij wil hanteren voor de waardering en afschrijving van vaste activa. Het college biedt de nota aan de raad aan ter behandeling en vaststelling. De vastgestelde nota waardering en afschrijving maakt deel uit van deze verordening. 2. In de nota waardering en afschrijving zijn regels opgenomen voor de waardering, afschrijvingsmethode en afschrijvingstermijn van a. de immateriële vaste activa b. de verschillende categorieën materiële vaste activa met economisch nut zoals bedoeld in artikel 35 lid 1 sub a van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. 3. De nota waardering en afschrijving bevat een limitatieve opsomming van de materiële vaste activa met een maatschappelijk nut, zoals bedoeld in artikel 35 lid 1 sub b van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. 4. Activering van de in lid 3 bedoelde investeringen kan alleen geschieden op basis van een raadsbesluit. De nota waardering en afschrijving bevat regels voor de afschrijvingswijze en afschrijvingstermijn die gelden als de raad tot activering besluit. 4

5 Artikel 9. Waardering debiteuren en overige vorderingen Voor openstaande vorderingen betreffende onroerende zaakbelasting gebruikers, onroerende zaakbelasting eigenaren, precariobelasting, hondenbelasting, rioolrechten en afvalstoffenheffing wordt een voorziening wegens oninbaarheid gevormd ter grootte van het historische percentage van oninbaarheid. Voor de overige vorderingen wordt een voorziening wegens oninbaarheid gevormd op basis van een beoordeling van de inbaarheid van de openstaande vorderingen ouder dan drie maanden. Artikel 10. Kostprijsberekening voor leges en heffingen 1. Voor het bepalen van de geraamde kostprijs van producten en diensten van de gemeente Dordrecht wordt een systeem van kostentoerekening gehanteerd. Bij de kostentoerekening worden alle kosten meegenomen die samenhangen met de door de gemeente verrichte dienstverlening. 2. De omslagrente voor de rentetoerekening van de kapitaallasten wordt bepaald op basis van de netto-rentekosten van de vaste financieringsmiddelen (reserves, voorzieningen en geldleningen) en bij kadernota vastgesteld. Artikel 11. Treasurystatuut Het college neemt in een treasurystatuut de regels op die zij hanteert voor het dagelijkse beheer van koersrisico en valutarisico, kredietrisico en relatiebeheer, intern liquiditeitsrisico en geldstromenbeheer, administratieve organisatie en interne controle van de financieringsfunctie. Het college biedt het treasurystatuut aan de raad aan ter behandeling en vaststelling. Het treasurystatuut maakt deel uit van deze verordening. HOOFDSTUK III Financiële informatievoorziening aan de raad Artikel 12. Lokale heffingen 1. Het college biedt tenminste eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota lokale heffingen aan ter behandeling en vaststelling door de raad. In deze nota wordt ingegaan op de samenstelling van het pakket aan gemeentelijke belastingen en heffingen, de druk van de belastingen over de diverse bevolkingsgroepen en belanghebbenden, de kostendekkendheid van de heffingen, de druk van de lokale belastingen en heffingen, het kwijtscheldingsbeleid en het tarievenbeleid. Verder bevat de nota een overzicht van de verordeningen waarin tarieven, heffingen en prijzen zijn vastgelegd. 2. Voor het vaststellen van de hoogte van gemeentelijke tarieven, heffingen en prijzen door de raad verstrekt het college aan de raad per verordening waarin deze tarieven, heffingen en prijzen worden vastgelegd, de actueel geraamde hoeveelheden per door de gemeente verstrekte dienst, waarover de tarieven, heffingen en prijzen in rekening worden gebracht en per verordening het totaal van de geraamde kosten van de erin genoemde door de gemeente verstrekte diensten. 3. In de paragraaf lokale heffingen in de begroting en de jaarstukken rapporteert het college in ieder geval over de volgende onderwerpen: de opbrengsten per lokale heffing, het volume en bedrag aan kwijtscheldingen, de woonlasten in vergelijking met de woonlasten in buurgemeenten. Het college draagt er tevens zorg voor dat er een actueel overzicht is van de tarieven, heffingen, prijzen en kosten per verstrekte dienst. [Dit artikel is voor het eerst van toepassing op de belastingverordeningen 2005]. 5

6 Artikel 13. Weerstandsvermogen 1. Het college biedt tenminste eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota Risicomanagement en weerstandsvermogen aan ter behandeling en vaststelling door de raad. In deze nota wordt ingegaan op het risicomanagement, het opvangen van risico s door het treffen van adequate preventieve maatregelen (waaronder het afsluiten van verzekeringen), voorzieningen, het weerstandsvermogen of anderszins. In de nota wordt tevens het gewenste weerstandsvermogen bepaald. 2. In de paragraaf Weerstandsvermogen in de jaarstukken vermeldt het college bij de uiteenzetting van de financiële positie expliciet het totaalbedrag aan verleende garanties en waarborgen. 3. Het college geeft in deze paragraaf tevens aan de weerstandscapaciteit en in hoeverre schaden en verliezen als gevolg van de risico s van materieel belang met het weerstandsvermogen kunnen worden opgevangen. Artikel 14. Financiering Het college stelt jaarlijks een treasury jaarplan op. In dit jaarplan wordt ingegaan op de kasgeldlimiet, de renterisico norm, de omvang en samenstelling van het vreemd vermogen, de omvang en samenstelling van de uitzettingen; de huidige liquiditeitspositie, de rentevisie, de rentekosten en renteopbrengsten verbonden aan de financieringsfunctie. Het jaarplan wordt jaarlijks uiterlijk in december ter behandeling en vaststelling aangeboden aan de raad. Artikel 15. Bedrijfsvoering 1. Het college stelt aan het begin van elke raadsperiode de strategische doelen vast voor de bedrijfsvoering. 2. In de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begroting wordt ingegaan op de activiteiten die het college gaat ondernemen om de bedrijfsvoeringsdoelen zoals bedoeld in lid 1 te realiseren. Tevens wordt in de bedrijfsvoeringsparagraaf ingegaan op tijdelijke en actuele onderwerpen die aandacht behoeven. 3. In de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begroting geeft het college informatie over de volgende onderdelen van de bedrijfsvoering: organisatieontwikkeling, kwaliteitsbeleid, omvang en samenstelling personeelsbestand, beloningsbeleid, ziekteverzuim, externe inhuur, huisvesting, automatisering. In de jaarstukken gaat het college in op de realisatie van de voornemens die in de begroting op elk van deze onderwerpen waren opgenomen. Artikel 16. Verbonden partijen 1. Het college biedt tenminste eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota Verbonden partijen aan ter behandeling en vaststelling door de raad. In de nota wordt van elk van de verbonden partijen weergegeven, het openbaar belang, het eigen vermogen, de solvabiliteit, het financieel resultaat en tevens het financieel belang en de zeggenschap van de gemeente. De kaders voor het beleid voor het al dan niet aangaan van verbindingen met andere partijen hebben in ieder geval betrekking op hoe het publiek belang is gediend met de verbonden partijen, de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de gemeente en de verbonden partijen en de financiële condities. 2. In de paragraaf Verbonden partijen in de jaarstukken legt het college verantwoording af over de uitvoering van de nota Verbonden partijen. In de paragraaf Verbonden partijen in de jaarstukken neemt het college tevens op een overzicht van het financieel belang en de zeggenschap van de gemeente in de verbonden partijen, voor zover deze informatie openbaar beschikbaar is. 6

7 Artikel 17. Grondbeleid 1. Het college biedt tenminste eens in de vier jaar een (bijgestelde) nota grondbeleid aan ter behandeling en vaststelling door de raad. In deze nota wordt aandacht besteed aan: de strategische visie op het grondbeleid van de gemeente, te ontwikkelen en in ontwikkeling genomen projecten, de voorraadverwerving en uitgifte van gronden, 2. In de paragraaf grondbeleid in de begroting en jaarverslag wordt ingegaan op de uitvoering van de nota grondbeleid. In deze paragraaf gaat het college tevens in op het onderwerp erfpacht. HOOFDSTUK IV Kaders financieel beheer Artikel 18. Administratie De administratie is zodanig van opzet en werking dat zij in ieder geval dienstbaar is voor: a. het sturen en het beheersen van activiteiten en processen in de gemeente als geheel en in de organisatorische eenheden; b. het verstrekken van informatie over ontwikkelingen in de omvang van registergoederen, kapitaalgoederen, voorraden, vorderingen en schulden, c.a.; c. het verschaffen van informatie aan de budgethouders en voor het maken van kostencalculaties; d. het bevorderen van de rechtmatigheid, de doelmatigheid en de doeltreffendheid van het gevoerde bestuur in relatie tot de gestelde beleidsdoelen, de begroting en ter zake geldende wet- en regelgeving; e. het afleggen van verantwoording over de rechtmatigheid, de doelmatigheid en de doeltreffendheid van het gevoerde bestuur in relatie tot de gestelde beleidsdoelen, de begroting en ter zake geldende wet- en regelgeving; f. de controle van de registratie van gegevens als zodanig en van de daaraan ontleende informatie alsmede voor de controle op de rechtmatigheid, de doelmatigheid en de doeltreffendheid van het gevoerde bestuur in relatie tot de gestelde beleidsdoelen. Artikel 19. Financiële administratie Het college draagt er zorg voor dat: a. de inrichting en de werking van de financiële administratie voldoet aan het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten en andere relevante wet- en regelgeving; b. de vereiste informatie verstrekt wordt aan het Rijk, de Provincie en de Europese Unie alsmede aan andere instellingen die specifieke verantwoordingsverplichtingen opleggen aan gemeenten. Artikel 20. Interne controle 1. Het college draagt ten behoeve van het getrouwe beeld en de rechtmatigheid van de jaarrekening zorg voor een adequaat stelsel van interne controle. 2. Indien de resultaten van interne controles daartoe aanleiding geven, neemt het college passende maatregelen ter verbetering van de geconstateerde gebreken. Artikel 21. Financiële organisatie Het college draagt de zorg voor en legt (in een besluit) vast: a. een eenduidige indeling van de gemeentelijke organisatie en een eenduidig toewijzing van de gemeentelijke taken aan de organisatorische eenheden b. een adequate scheiding van taken, functies, bevoegdheden, verantwoordelijkheden, zodat aan de eisen van interne controle wordt voldaan en de betrouwbaarheid van de verstrekte informatie aan beleids- en beheersorganen is gewaarborgd; 7

8 c. de verlening van mandaten en volmachten voor het aangaan van verplichtingen ten laste van de toegekende budgetten en investeringskredieten, alsmede voor het oninbaar verklaren van vorderingen; d. de regels voor de opdrachtverlening en de verrekening van leveringen tussen de organisatorische eenheden van de gemeente; e. de maken van afspraken met de organisatorische eenheden over de te leveren prestaties, de daarvoor beschikbare middelen en de wijze en frequentie van rapportage over de voortgang van de activiteiten en uitputting van middelen; f. de regels voor de verlening van décharge over het gevoerde beheer van de organisatorische eenheden. Artikel 22. Inkoop Het college draagt zorg voor en legt in een besluit vast de interne regels voor de inkoop van goederen, diensten en het aanbesteden van werken en draagt zorg voor het tot stand komen van de algemene inkoopvoorwaarden van de gemeente. Artikel 23. Steunverlening Het college draagt de zorg voor en legt in een besluit vast de interne regels voor de toekenning van steunverlening aan ondernemingen. De interne regels waarborgen dat wordt gehandeld in overeenstemming met de regels terzake van de Europese Unie en de Algemene Subsidieverordening van de gemeente Dordrecht. Hoofdstuk V. Slotbepalingen Artikel 24. Inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking op 20 november 2003 en werkt terug tot 15 november 2003, met dien verstande dat de begroting, de interimnota, het jaarverslag en de overige informatie inclusief de daarbij behorende toelichtingen met ingang van de begroting 2004 voldoen aan de bepalingen van deze verordening. In afwijking op lid 1 van dit artikel is artikel 12 van deze verordening voor het eerst van toepassing op de belastingverordeningen De verordening administratie en beheer vermogenswaarden en controle, vastgesteld op 4 juli 2000, komt te vervallen op het moment dat de jaarrekening 2003 door de raad is vastgesteld. De verordening van 4 juli 2000 blijft tot dat moment van toepassing op de begrotingsuitvoering en jaarrekening Artikel 25. Citeertitel Deze verordening kan worden aangehaald onder de naam Financiële beheerverordening gemeente Dordrecht Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 11 november de griffier de voorzitter 8

9 Toelichting op de Financiële beheerverordening gemeente Dordrecht 2003 Algemeen De Wet dualisering gemeentebestuur is bedoeld om de raad meer invloed te geven op het gemeentebestuur. De wet vergroot de kaderstellende en controlerende taken van de raad. ie taken strekken zich ook uit tot het financiële beleid. In de verordening ex artikel 212 gemeentewet, de financiële beheerverordening, stelt de raad regels vast die de uitoefening van haar kaderstellende en controlerende taken in het financiële beleid mogelijk moeten maken. Het belang van de verordening is gelegen in het feit dat de raad ermee aangeeft binnen welke financieel-administratieve kaders het college zijn bestuur moet voeren. De financiële beheerverordening ex artikel 212 is niet nieuw, maar is door de dualisering wel van karakter veranderd. Voorheen bevatte de verordening vooral de regels voor de administratieve organisatie en de ambtelijke organisatie. De nieuwe verordening bevat meer de beleidsmatige uitgangspunten voor de uitoefening van de financiële functie. Wat is de financiële functie? De financiële functie is méér dan alleen de begrotingscyclus. Het is een verzamelbegrip voor alle onderwerpen die te maken hebben met de begroting, de uitvoering en beheersing daarvan en de verantwoording daarover. Aan de financiële functie zitten uiteraard boekhoudkundige, maar zeker ook bestuurlijke aspecten. De raad neemt immers beslissingen en controleert het college onder andere op basis van de begroting, de financiële positie en de jaarstukken. Dat maakt de financiële functie essentieel voor de gemeentelijke democratie. Versterking van de financiële functie in een duaal stelsel In het duale stelsel is het de raad die het beleid uitzet, de kaders voor de uitvoering vaststelt en controleert. Het college heeft de bestuursbevoegdheden en de taak zich daarvoor te verantwoorden. Deze taakverdeling volgt uit de adviezen van de Staatscommissie dualisme en lokale democratie. De commissie stelde dat de raad een kaderstellend, controlerend, vertegenwoordigend en budgetbepalend orgaan dient te worden. 'Het budgetrecht is een fundament van elke volksvertegenwoordiging, dus ook van de raad' aldus de Staatscommissie. Om de controlerende rol van de raad te versterken, heeft de commissie een aantal voorstellen ter verbetering van de financiële functie van gemeenten voorgesteld. Die voorstellen zijn opgenomen in de Wet dualisering gemeentebestuur, in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten en in het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten. De financiële beheerverordening gaat over het interne reilen en zeilen van de gemeente zelf; ze is nadrukkelijk intern gericht. Dat betekent dat de verordening aan de basis staat van het functioneren van de gemeente: zonder een goede financiële organisatie, adequaat financieel beheer (en zonder een degelijke controle: artikel 213 en 213a) kan de gemeente niet verantwoord omgaan met het geld van de burgers. Dan zou zij niet voldoen aan de basisvoorwaarden voor goed beleid en bestuur. Financieel beheer en financieel beleid klinken als voer voor specialisten; dat zouden ze echter niet moeten zijn. In de verordening ex artikel 212 worden juist díe zaken geregeld die niemand opvallen als zij goed geregeld zijn. Is dat niet het geval, dan veroorzaken zij ernstige problemen. Artikelgewijze toelichting Artikel 2. Kadernota De artikelen 3 en 4 betreffen vooral de infrastructuur van de begroting. Artikel 2 gaat over het meerjarige budgettaire kader. Dat vormt de grondslag voor de eigenlijke begroting. Gegeven het grote belang van het budgetrecht van de raad, is het noodzakelijk dat de raad expliciet een budgettair kader vaststelt. De budgettaire mogelijkheden en onmogelijkheden zijn mede bepalend voor het te voeren beleid. Vanwege het belang van de prognoses grondbedrijf voor die 9

10 budgetaire mogelijkheden worden de prognoses van het grondbedrijf tegelijk met de kadernota aangeboden aan de raad. Naar aanleiding van de kadernota zal een beleidsdebat met het college worden gevoerd. Beleidsbijstelling op hoofdlijnen zal in dat debat een belangrijke rol spelen. Artikel 3. Programmabegroting Artikel 3 bevat een aantal bepalingen over de inrichting van de begroting. In dit artikel komt de kaderstellende functie van de raad tot uiting. De raad kan op basis van dit artikel een belangrijk deel van de infrastructuur van de begroting vastleggen, evenals de kengetallen waarop de raad wil sturen en controleren. Op grond van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten is de indeling van de begroting niet langer centraal voorgeschreven. De gemeente bepaalt nu zelf het aantal en de inhoud van de programma's van de begroting en kan daardoor de begrotingsopzet aanpassen aan de eigen politiek-bestuurlijke wensen. Omdat er een politiek- bestuurlijke keuze ten grondslag ligt aan de indeling van de programma's, stelt de raad de indeling vast. De vaststelling zal bij voorkeur voor een gehele raadsperiode gelden. Indien daartoe aanleiding is, kan de raad de indeling wijzigen. Een programma is gebaseerd op de drie w-vragen: wat willen we bereiken (outcome: te bereiken maatschappelijke effecten), wat gaan we daar voor doen (output: te leveren prestaties in termen van goederen en diensten) en wat mag dat kosten (input: in te zetten financiële middelen)? Vooral voor de eerste twee vragen zullen in de praktijk indicatoren nodig zijn. Aan de hand van die indicatoren kan de raad zijn kaderstellende functie vervullen. Ook dienen zij om de raad de gelegenheid te bieden zijn controlerende functie in te vullen door de uitkomsten en resultaten van de programma's te beoordelen. In het dualistisch bestel moet de raad de w-vragen zelf beantwoorden; hij kan dat niet overlaten aan het college en/of de ambtelijke organisatie. Om die vragen te kunnen beantwoorden moet de raad wel over informatie beschikken. Die informatieverzameling door het college is in dit artikel geregeld. Artikel 4. Producten In het dualistisch bestel is de programmabegroting van de raad; de productraming behoort toe aan het college. Aangezien de productenraming een sturingsinstrument is voor het college worden in deze verordening slechts minimale regels gesteld aan de productenraming. Het college is vrij in het aantal producten en de indeling daarvan. De gekozen productindeling staat in principe wel voor een gehele raadsperiode vast. De productraming is in de systematiek van het Besluit begroten en verantwoorden provincies en gemeenten geen onderdeel van de begroting. De raad wil bij de programmabegroting en verantwoording een overzicht hebben van welke producten er bij de programma's horen. Dit wordt geregeld in het eerste lid van dit artikel. Artikel 5. Interimnota Artikel 5 formaliseert een belangrijk onderdeel van de planning en control van de raad. De raad geeft namelijk in dit artikel aan wat de inhoud is van de informatie die het college standaard dient te verstrekken over de uitvoering van de lopende programmabegroting. Ook de reguliere frequentie en het moment van verschijnen worden in dit artikel geregeld. Op basis van de informatie in de interimnota kan de raad de uitvoering van de programmabegroting volgen en besluiten of bijsturing in het lopende jaar nodig is. De informatie in de interimnota heeft het karakter van een afwijkingenrapportage: indien de uitvoering volgens plan verloopt wordt in de interimnota niets gemeld. Alleen belangrijke beleidsmatige en financiële afwijkingen worden gemeld. Artikel 6. Jaarstukken Artikel 6 is het sluitstuk van de begrotingscyclus, de verantwoording over de begrotingsuitvoering door het college. De jaarstukken bevatten belangrijke informatie voor de controlerende taken van de raad. Basis voor de programmaverantwoording is de productrealisatie. In het eerste lid wordt daarvoor een kwaliteitseis gesteld. Het tweede lid is de tegenpool van artikel 3, lid 2. In het derde lid wordt verwoord dat de verantwoordingsinformatie tevens benut kan worden voor de 10

11 kaderstellende rol van de raad: informatie over de uitvoering van programma s kan aanleiding zijn tot bijstelling van programma s. Artikel 7. Reserves en voorzieningen Een belangrijk aspect van het financiële beleid betreft de omvang van het eigen vermogen. Het eigen vermogen bestaat uit de algemene reserves, de reserves van de organisatie onderdelen en de voorzieningen. Hoe groot moet het eigen vermogen zijn om risico's op te vangen en gaan we een investering financieren door belastingverhoging of door het interen op het eigen vermogen zijn financieel beleidsmatige vragen die thuishoren bij de raad. Artikel 7 bepaalt dat het college jaarlijks samen met de kadernota een nota over de reserves en voorzieningen aanbiedt ter behandeling en vaststelling door de raad. In deze nota kan de raad het kader vaststellen voor de omvang van de reserves. Kaders stellen voor voorzieningen is niet aan de orde, omdat voorzieningen een verplichtend karakter kennen. Wel is het voor het totaalinzicht in het eigen vermogen noodzakelijk om in de nota in te aan op de voorzieningen. De verschijningsdatum van de nota over reserves en voorzieningen is gelijkgesteld aan die van de kadernota, omdat deze twee een nauwe relatie met elkaar hebben. Het financiële beleid voor reserves en voorzieningen bepaalt mede de ruimte die er is voor andere, inhoudelijke beleidskeuzes. Artikel 8. Waardering & afschrijving vaste activa De verordening moet volgens artikel 212 Gemeentewet in elk geval bevatten de "regels voor waardering en afschrijving activa". Artikel 8 bevat deze regels niet zelf maar draagt aan het college op over dit onderwerp een nota voor te bereiden. De vaste activa worden op grond van het Besluit begroten en verantwoorden provincies en gemeenten verplicht ingedeeld in immateriële vaste activa, materiële vaste activa en financiële vaste activa. De immateriële vaste activa worden verdeeld in de kosten voor onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief en de kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio. De materiële vaste activa worden onderverdeeld in materiële vaste activa met economisch nut en materiële vaste activa met alleen maatschappelijk nut. Het tweede lid draagt het college op afschrijvingswijze (bij voorbeeld: niet afschrijven maar direct ten laste van de exploitatie brengen, lineair of annuïteiten) en afschrijvingstermijnen voor te stellen voor de immateriële vaste activa en voor de materiële vaste activa met economisch nut. De afschrijvingstermijnen moeten zijn afgestemd op de specifieke situatie in Dordrecht. Het derde lid schrijft voor dat de nota een opsomming geeft van de activa van de gemeente, welke slechts een maatschappelijk en geen economisch nut hebben. De reden voor deze opsomming is dat investeringen in vaste activa met alleen maatschappelijk nut ineens ten laste van de exploitatie gebracht mogen worden. Deze investeringen genereren geen inkomsten en brengen bij verkoop geen geld op. In de praktijk is een (h)erkenbaar criterium nodig voor de onderscheiding van activa met alleen een maatschappelijk nut. De nota moet daarom een limitatieve opsomming bevatten van deze categorie activa. Investeringen in vaste activa met alleen een maatschappelijk nut worden in principe ten laste van de exploitatie gebracht. Toch is op grond van het BBV activering van deze investeringen toegestaan. De bedoeling van het BBV is dat dit alleen bij uitzondering gebeurt. Activering van deze investeringen geeft een opwaartse vertekening van het eigen vermogen. Grote investeringen kunnen echter als ze niet worden geactiveerd een ongewenst te sterk negatief effect hebben op het exploitatieresultaat. Activering biedt daarvoor een oplossing. Het vierde lid van artikel 9 bepaalt dat slechts bij uitzondering investeringen met alleen maatschappelijk nut met toestemming van de raad mogen worden geactiveerd. Dit activeren kan ook nodig zijn ingeval de gemeente een (aantal) zeer grote investering in de openbare ruimte wil uitvoeren. De gemeente kan bij een dergelijk (meerjarige) investering de begroting mogelijk niet sluitend krijgen. Dit is echter wel verplicht. Artikel 189 Gemeentewet bepaalt namelijk, dat de begroting in enig jaar in evenwicht is, dan wel evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand wordt gebracht. In een dergelijk geval kan activering van deze investeringen uitkomst bieden. De afschrijvingswijze en afschrijvingstermijn die gehanteerd moeten worden als voor activering wordt gekozen zijn vastgelegd in de nota waardering en afschrijving. 11

12 Artikel 9. Waardering debiteuren en overige vorderingen Artikel 9 geeft de regels voor de bepaling van de hoogte van de voorziening voor oninbare vorderingen. Voor het bepalen van de hoogte van de voorziening is gekozen voor een scheiding in de bulkfacturen van de gemeente en de overige facturen. Voor de bulkfacturen van gemeenten wordt een voorziening getroffen op basis van een in te schatten percentage van oninbaarheid, omdat individuele beoordeling ondoenlijk is. Het artikel geeft een opsomming van de categorieën bulkfacturen waarom het gaat. Artikel 10. Kostprijsberekening voor leges en heffingen In artikel 10 is de grondslag voor de bepaling van heffingen en tarieven neergelegd, zoals dat door artikel 212, lid 2, let b Gemeentewet wordt geëist. De grondslag voor de hoogte van heffingen en tarieven is namelijk politieke besluitvorming door de raad op basis van de geraamde hoeveelheden en de geraamde kostprijzen. Kostprijzen laten zich op vele manieren berekenen. In dit artikel worden uitgangspunten voor de bepaling van de kostprijzen gegeven. Artikel 10, lid 1 bepaalt, dat naast de direct aan een product toe te rekenen kosten ook de indirecte kosten die samenhangen met de vervaardiging van het product, worden meegenomen voor de kostprijsbepaling. De overhead van het organisatieonderdeel waaronder de levering van een product of dienst valt moet dus worden meegenomen in de kostprijsberekening. Artikel 229b, lid 2, Gemeentewet stelt, dat bijdragen aan bestemmingsreserves en voorzieningen voor noodzakelijke vervanging van de betrokken activa voor bepaling van de geraamde kostprijs en dus voor de bepaling van het tarief of de heffing mogen worden meegenomen. De gemeente Dordrecht hanteert daarnaast het mechanisme van rentetoerekening over de reserves en de voorzieningen aan in gebruik zijnde kapitaalgoederen. Artikel 10, lid 2 bepaalt op welke wijze de omslagrente wordt berekend. Het rentepercentage van de toerekening van kapitaallasten is van invloed op de lasten, maar ook van invloed op de kostprijs. Indien men voor de bouw van een school een lening heeft afgesloten, kan men er voor kiezen de rentelasten op de kosten van het schoolgebouw te laten drukken. Dit wordt in de gemeentelijke boekhouding bereikt door de zogenaamde rente-omslagmethode. Het rentepercentage dat wordt gehanteerd bij de omslagmethode, is van invloed op de kostprijs. Het rentepercentage valt zodoende onder het budgetrecht van de raad. Daarnaast is bij de rente-omslag van de kapitaallasten toerekening van de bespaarde rente over het eigen vermogen toegestaan. Artikel 10, lid 2 legt het te hanteren rentepercentage voor de omslagrente van de kapitaallasten vast. Artikel 11. Treasurystatuut De financieringsfunctie (treasury) is een belangrijk onderdeel van het middelenbeheer. Gezien de operationele kwetsbaarheid van deze functie bevat artikel 212 het expliciete voorschrift dat de verordening een onderdeel over de financieringsfunctie heeft. In dit artikel wordt uitvoering gegeven aan artikel 212, tweede lid onder c. Het gaat om de kaders voor het uitvoeren van de financieringsfunctie. Die kaders worden niet in dit artikel zelf opgenomen, maar het college krijgt de opdracht deze kaders op te stellen en voor besluitvorming aan de raad voor te leggen. In het artikel schrijft de raad voor op welke onderdelen van de financieringsfunctie het college minimaal kaders moet voorstellen. Voor de financieringsfunctie is een aanzienlijk aantal kaders al wettelijk geregeld in de Wet financiering decentrale overheden. Ook het toezicht op de financieringsfunctie (door de provincie) is in deze wet geregeld. De uitvoering van de financieringsfunctie komt aan de orde in de financieringsparagraaf in de begroting en de rekening zoals die in het Besluit begroting en verantwoording is voorgeschreven. Artikel 12. Lokale heffingen Het nieuwe artikel 212 Gemeentewet eist in het tweede lid, onderdeel b, dat de verordening 212 Gemeentewet minimaal de grondslagen bevat voor de berekening van de door het gemeentebestuur in rekening te brengen tarieven voor rechten als bedoeld in artikel 229b Gemeentewet en in rekening te brengen heffingen als bedoeld in artikel Wet milieubeheer. In de verordening kiest de raad ervoor om als uitgangspunt van het financieel beleid de grondslagen voor de bepaling van heffingen, tarieven en prijzen in het algemeen te verankeren. Zo zijn ook opgenomen regels voor de bepaling van de lokale belastingen. 12

13 Het eerste lid van artikel 12 regelt, dat het college eens in de vier jaar een nota lokale heffingen aan de raad aanbiedt ter behandeling en vaststelling van het middellange termijnbeleid voor de lokale lasten. Op grond van de vastgestelde nota moeten de bijbehorende belastingverordeningen jaarlijks worden aangepast en door de raad worden vastgesteld. De nota bevat eveneens een overzicht van de overige verordeningen, waarin heffingen, tarieven en prijzen zijn vastgelegd. Zo kan de raad op grond van de nota ook de actualisatie van deze verordeningen periodiek agenderen. Artikel 229b Gemeentewet en artikel Wet milieubeheer stellen randvoorwaarden aan de hoogte van de meeste tarieven en heffingen. Behalve tarieven voor het geven van vermakelijkheden en belastingen mogen de tarieven en heffingen niet het bedrag van de geraamde kostprijs te boven gaan. Voor het vaststellen van de hoogte van de verschillende tarieven en heffingen heeft de raad dus de geraamde kostprijs per tarief c.q. heffing nodig. In afwijking van de voorgaande alinea is bij meer producten en diensten opgenomen in één verordening het mogelijk dat een bepaald product hoger wordt geprijsd dan de geraamde kostprijs zolang het totaal van de geraamde opbrengst de totale kosten van de in de verordening genoemde producten en diensten niet overschrijdt. Voor inzicht in de hoogte van de baten in begrotingstechnische zin heeft de raad ook informatie nodig over de geraamde afzet in hoeveelheid. Het tweede lid regelt, dat het college de geraamde kostprijs per verordening en de geraamde hoeveelheden per product/dienst aan de raad verstrekt voor vaststelling van de heffingen, tarieven en prijzen. Het derde lid regelt over welke feiten aangaande de lokale lasten de raad in elk geval in de verplichte paragraaf lokale heffingen bij de begroting en jaarstukken wordt geïnformeerd. Artikel 13. Weerstandsvermogen De gemeente loopt risico's. Deze risico's zijn van uiteenlopende aard. Tegen een deel van deze risico's kan de gemeente zich verzekeren, of er moeten voorzieningen worden gevormd, of de gemeente kan de risico s anderszins opvangen. Voor een deel van de risico's is dit echter niet het geval. Daarnaast kiezen gemeenten er soms voor om voor bepaalde verzekerbare risico s eigen risicodrager te worden door zich bewust niet voor deze risico s te verzekeren. Het eerste lid van artikel 13 eist dat het college eens in de vier jaar een nota aan de raad aanbiedt, waarin het college uiteenzet hoe hij omgaat met de inventarisatie en beheersing van risico's. Dit zijn bijvoorbeeld regels over welke bezittingen van de gemeente moeten worden verzekerd en welke procedures hiervoor gelden. Ten tweede moet het college in deze nota de risico's kwantificeren en aan de hand ervan het gewenste weerstandscapaciteit bepalen. Het tweede tot en met vierde lid regelt over welke risico's en hun financiële consequenties de raad in de verplichte paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en de jaarstukken moet worden geïnformeerd. In artikel 13 is er voor gekozen om de beleidslijnen uit te zetten in een nota. De desbetreffende, volgens het Besluit begroting en verantwoording voorgeschreven paragraaf informeert dan vooral de uitvoering en toepassing van de nota. Artikel 14 Financiering De verplichte paragraaf financiering van begroting en jaarstukken moet op grond van het BBV informatie bevatten over de beleidsvoornemens ten aanzien van het risicobeheer van de beleggingsportefeuille. In artikel 14 stelt de raad vast dat zij in aanvulling op deze verplichte informatie meer gedetailleerde informatie ontvangt in het jaarlijks op te stellen treasury jaarplan. Dit jaarplan heeft betrekking op een kalenderjaar en wordt opgesteld op basis van de meest actueel haalbare rentevisie voor het komende jaar. Het treasury jaarplan verschijnt om die reden ieder jaar in december. Het is een nadere uitwerking van de informatie in de begrotingsparagraaf financiering. Artikel 15. Bedrijfsvoering Het domein van de ambtelijke organisatie is de verantwoordelijkheid van het college. Beleid op dit gebied wordt in de eerste plaats vormgegeven door het college. In het eerste lid van artikel 16 volstaat de raad dan ook met het voorschrift dat aan het begin van elke raadsperiode de strategische doelen voor de bedrijfsvoering worden vastgesteld. De vorm waarin dit gebeurt, is ter bepaling aan het college. Het college kan ervoor kiezen hiervoor het collegeprogramma te 13

14 benutten, maar kan ook een aparte nota over de strategische bedrijfsvoering opstellen. Het tweede lid regelt verder over welke feiten aangaande de bedrijfsvoering de raad in de verplichte paragraaf bedrijfsvoering geïnformeerd wordt. Artikel 16. Verbonden partijen Artikel 16 stelt regels voor de verantwoordingsinformatie over de verbonden partijen. Verbonden partijen zijn deelnemingen van de gemeente in private rechtspersonen en gemeenschappelijke regelingen waar Dordrecht deel van uitmaakt. Het Besluit begroting en verantwoording schrijft enige informatie verplicht voor die in de paragraaf Verbonden Partijen in begroting en jaarstukken moeten worden vermeld, namelijk: de visie op verbonden partijen in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting; de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen. In dit artikel schrijft de raad voor welke aanvullende informatie zij wil ontvangen in de paragraaf Verbonden Partijen. Daarnaast legt de raad in dit artikel vast (lid 1) dat zij een maal per raadsperiode een nota wil ontvangen waarin het beleid voor verbonden partijen uiteen wordt gezet. De informatie in de paragraaf Verbonden Partijen in begroting en jaarstukken moet steeds gerelateerd worden aan de kaders die in de nota zijn vastgelegd. Ingevolge het Besluit begroting en verantwoording dient een lijst van verbonden partijen te worden bijgehouden. Artikel 17. Grondbeleid Een belangrijke taak van een gemeente is het daadwerkelijk ingrijpen in de ruimtelijke ordening van een gemeente door zelf vastgoedlocaties te (laten) ontwikkelen. De uitgangspunten van het financieel beleid ten aanzien van het grondbeleid horen bij de raad thuis. Artikel 17, eerste lid, regelt, dat het college eenmaal per raadsperiode een nota grondbeleid aan de raad aanbiedt ter behandeling en vaststelling. In deze nota kan de raad de kaders vaststellen voor het toekomstig grondbeleid. De raad kan de nota altijd tussentijds agenderen. Het tweede lid van artikel 17 schrijft de feiten voor aangaande het grondbeleid waarover de raad in elk geval in de verplichte paragraaf grondbeleid bij de begroting en jaarstukken moet worden geïnformeerd. Hierin heeft de raad invulling gegeven aan zijn eigen informatiebehoefte over het grondbeleid. Dit naast de verplichtingen die het Besluit begroting en verantwoording voorschrijft. Het besluit schrijft voor: een visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen van de programma's die zijn opgenomen in de begroting; een aanduiding van de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert; een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie; een onderbouwing van de geraamde winstneming; de beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico s van de grondzaken. Daar de begroting, jaarstukken en nota's openbare stukken zijn, kan vermelding van bepaalde in de verordening geëiste informatie de belangen van de gemeente schaden. We kunnen bijvoorbeeld denken aan het opnemen van de financiële onderhandelingsruimte in de begroting voor de aankoop van een stuk grond. Dergelijke informatie tast de onderhandelingspositie van de gemeente aan. Zulke gegevens neemt men vanzelfsprekend niet herkenbaar op in de begroting, jaarstukken en openbare nota's. Artikel 18. Administratie In artikel 18 worden de kaders gegeven voor de inrichting van administraties van de gemeente. In hoofdlijnen wordt opgedragen welke gegevens moeten worden vastgelegd en aan welke eisen de vastgelegde gegevens moeten voldoen. Deze verordening regelt niet inherent aan het dualisme de regels en activiteiten die daarvoor in de uitvoering nodig zijn. Dat is een taak van het college. Deze zal deze zaken wel in een besluit moeten vastleggen voor de aansturing van de ambtelijke organisatie. Een en ander geldt ook voor artikel 19, 20, 21 en 22. Artikel 19. Financiële administratie 14

15 Een belangrijk onderdeel van de administratie is de financiële administratie. Bij algemene maatregel van bestuur stelt het Rijk eisen aan de verantwoordingsinformatie van gemeenten. In het Besluit begroting en verantwoording zijn onder andere waarderingsgrondslagen, balansindeling en verplicht op te leveren financiële gegevens vastgelegd. Vanuit de financiële administratie moeten gegevens worden aangeleverd voor de financiële verantwoordingsinformatie aan de raad, maar ook aan gedeputeerde staten in hun rol als toezichthouder, het rijk, de Europese Unie etc. De financiële administratie moet zodanig zijn ingericht dat op efficiënte wijze aan deze verantwoordingsplichten kan worden voldaan. Artikel 20. Interne controle De raad legt in dit artikel de eis vast van een goed stelsel van interne controle. Interne controle is het begrip dat gebruikt wordt voor het geheel van maatregelen dat de bewaking van waarden waarborgt en de betrouwbaarheid van de informatie. Het gaat daarbij specifiek om informatie voor de besturing en beheersing van de organisatie en de verantwoording daarover. Door een goed werkend stelsel van interne controle verkrijgt de raad de zekerheid dat het college aan de voorwaarden voor een rechtmatige uitvoering van de begroting zal voldoen en daarover verantwoording zal kunnen afleggen. Interne controle bestaat enerzijds uit maatregelen die worden ingebouwd in werkprocessen en geautomatiseerde systemen. Het gaat dan om zaken zoals functiescheiding, het toepassen van het vier ogen principe, het periodiek uitvoeren van verbandscontroles en automatische invoercontroles in administratieve programma s. Om een stelsel van interne controle compleet te maken is de uitvoering van interne rechtmatigheidsonderzoeken noodzakelijk. De regels hiervoor heeft de raad vastgesteld in de verordening college onderzoeksprogramma Artikel 21. Financiële organisatie In dit artikel worden uitgangspunten voor de inrichting van de financiële organisatie gegeven, waaraan het college bij het stellen van regels voor de ambtelijke organisatie invulling moet geven. De uitgangspunten vormen kaders voor het college, waaraan hij zich moet houden. In de onderdelen a en b worden eisen gesteld aan de toedeling van taken aan organisatieonderdelen van de gemeente en de toewijzing van functies aan functionarissen. In de onderdelen c t/m f worden eisen gesteld aan de budgettoedeling en de verantwoording daarover. Artikel 22. Inkoop De inkoop van goederen en diensten en de aanbesteding van werken zijn belangrijke en kwetsbare activiteiten die een groot budgettair effect kunnen hebben. Het hanteren van een protocol is naast de desbetreffende administratieve aspecten tevens te zien als een vorm van risicobeheersing. De aansprakelijkheid kan worden beperkt en er wordt jegens derden rechtszekerheid gecreëerd. Artikel 22 legt aan het college de zorg op om regels op te stellen voor de aanbesteding van werken en inkoop van goederen en diensten. De regelgeving van de Europese Unie dient daarbij nageleefd te worden. Doordat de regels worden vastgelegd kan de accountant bij zijn controle van de jaarstukken nagaan of de interne regels (en de Europese regelgeving) zijn nageleefd, het is een onderdeel van de rechtmatigheidstoets. De accountant beoordeelt hiervoor eveneens het systeem van interne regels. Artikel 23. Steunverlening Een ander kwetsbare activiteit van gemeenten is de subsidieverlening en steunverlening aan ondernemingen. Ook hiervoor is het hanteren van een protocol te zien als een vorm van risicobeheersing. Daarnaast is op delen van deze activiteit de Europese regelgeving inzake staatssteun van toepassing. Artikel 24. Inwerkingtreding Deze verordening treedt in de plaats van de vorige, op grond van het oude artikel 212 Gemeentewet opgestelde, verordening. De wetgever heeft bepaald dat de nieuwe verordening artikel 212 Gemeentewet bij alle gemeenten op het begrotingsjaar 2004 van toepassing moet zijn. De oude verordening blijft nog van kracht op de begroting en jaarrekening van