Pepergasthuiskerk Zondag 26 juni 2016 Alsof het de waarheid is. Welkom Hoe komen we als mensen tot kennis? Hoe weten we wat echt waar is?

Transcriptie

1 Pepergasthuiskerk Zondag 26 juni 2016 Alsof het de waarheid is Welkom Hoe komen we als mensen tot kennis? Hoe weten we wat echt waar is? Want soms kan iets echt voelen, zonder echt te zijn. En soms weten we iets heel zeker, om later te ontdekken dat het toch net anders is. Vandaag willen we samen de grenzen aftasten tussen weten en niet-weten, tussen ratio en gevoel. tussen zekerheid en onzekerheid. in een poging - juist in het onbekende - God te vinden. Welkom in deze viering Welkom in de Pepergasthuiskerk. Stil gebed (bewerking van een gedicht van Angela Schoof) Ik herinner mij die dag, Hij duurde jaren Het leek zo onontkoombaar Dat ik de rest van mijn leven In duisternis en depressie zou zijn. Vanuit elke hoek In mijn myriadische geest Klonk een wild gebed Van duizend stemmen De een nog luider en vertwijfelder dan de ander Duisternis zwol aan Een huizenhoge angst om te sterven Weg te geraken, uit mijn geest En dan niemand meer te kunnen zijn. Duisternis zwol aan 1

2 Totdat duisternis alles was Wat er was. Toen, in mijn wilde gebed Een moment van stilte: Mocht het zo zijn Dat het mijn lot is, in duisternis te verkeren Ben ik dan bij machte om dat lot te keren? En ik wendde mij toe naar mijn duisternis, allerdiepste doodsangst Viel in die put, De dood in mijn leven die klaarblijkelijk mijn leven moest zijn. Diep viel ik, Naar binnen toe door de barrière van mijn angst, Vele handen droegen mij omlaag De diepste diepte in. Tot het niet langer donkerder werd, maar lichter. En er een stem klonk, die geen stem was: Dochter, hier ben ik En ik heb jou altijd Zo liefgehad. Nooit ben jij hier Niet geweest Nooit heb ik jou Niet gekoesterd Nooit heb ik jou niet In mijn armen gehad. En ik huilde, hete tranen Omdat ik niet wist, Nooit geweten had Hoe het was om niet thuis te zijn. Ik was altijd al thuis geweest, 2

3 Daar te zijn te ervaren een fluistering. Vlinders gedragen door de zachtste wind. Te voelen hoe Het vlees van mijn vingertoppen bidt, En hoe de zee en de eeuwige sterren Bidden Maar ook: opgeroepen door die stem, aangezet Om naar buiten te gaan Om anderen te ontmoeten Sprekend, stamelend, Vragend Want mijn thuis was nooit bedoeld om bestemming te zijn Mijn bestemming ligt in breekbaarheid door de breuken valt het licht. Zo gebroken, de menselijke stem. En toch zijn er woorden Voor dat wat in mij fluistert. God zij met u. Amen Wetenschap en Emoties Naast peperganger ben ik ook een wetenschapper. Ik bestudeer emoties en probeer te achterhalen waarom mensen depressief worden en hoe ze weer herstellen. Emoties.. het woord zegt het al: e- motion: ze zetten ons in beweging. Emoties sturen ons gedrag. Als we ons top voelen zijn we open en maken we veel contact met anderen. Als we depressief zijn, lijken we meer naar binnen gekeerd: gericht op onszelf, zoekend, soms piekerend over de oorzaak van waarom we ons slecht voelen. Emoties: waarom hebben we die in vredesnaam? Ze zijn de oorzaak van veel ellende. Maar toch hebben we ze nodig! Niet alleen de positieve emoties die ons blij maken. 3

4 Ook de negatieve emoties hebben een functie. De evolutie heeft ze ons gegeven om ons te beschermen. Want negatieve emoties - zoals angst zorgen ervoor dat we niet te snel gevaarlijke dingen doen. Boosheid zorgt ervoor dat we voor onszelf opkomen. Somberheid kan ons uit een situatie forceren die niet goed voor ons is. Ook negatieve emoties zijn dus bedoeld om ons in beweging zetten, situaties op te zoeken die beter voor ons zijn. Maar soms voelen we teveel, zijn de emoties uit balans en werken ze averechts, zo lijkt het. In de wetenschap proberen we de vicieuze cirkels die dan kunnen ontstaan te ontrafelen. We denken dat het werkt net als een steen die steeds harder van de berg rolt, een kracht die op een gegeven moment niet te stoppen is en mensen meesleept in een depressie, recht de afgrond in. We proberen met metingen in de hersenen, metingen in gedrag en metingen van emotie ervaring erachter te komen waardoor dit ontstaat, hoe we moeten ingrijpen, en hoe mensen hun zin in het leven weer kunnen terugvinden. Weten en meten: het is nodig om onszelf, als mensen, beter te begrijpen en modellen van de werkelijkheid te toetsen. Ratio versus gevoel? Twee verschillende invalshoeken: Uit het gebed aan het begin van de viering spreekt een persoonlijke ervaring. Het is een ervaring van religieuze overgave die we niet kunnen beredeneren maar wel werkelijkheid is voor deze persoon. Haar diepste donker wordt onverwacht licht. Naast de invalshoek van de persoonlijke ervaring is er de wetenschappelijke invalshoek, die staat klaar om te begrijpen via theorievorming, onderzoek, meten. Beide invalshoeken zijn heel anders. Maar sluiten ze elkaar uit? Nee. Juist niet. Het zijn meer twee verschillende talen, twee aanvliegroutes om de werkelijkheid te benaderen. Ze vullen elkaar aan: ons analytisch, rationeel vermogen aan de ene kant en ons vermogen om te beleven, te ervaren aan de andere kant. Uit beide halen we inzicht, maar op een heel andere manier. Onze analytische geest helpt ons patronen te zien, te kaderen, soms te relativeren, kan ons als wetenschappers dingen laten uitzoeken en begrijpen. Probeert kennis te produceren die voor iedereen hetzelfde is. Een objectieve werkelijkheid. Maar ons persoonlijk voelen, beleven, geraakt worden, deze werkelijkheid is van een heel ander niveau. En is deze niet minstens zo essentieel?! Komen we in het ervaren niet juist tot de essentie van de dingen? Waarmee we ten diepste het leven om ons heen en onszelf leren kennen? Het ervaren van momenten waarop alles samenvalt, flitsen van inzicht, unieke ervaringen waarin je de bron en de zin van het leven plotseling nabij voelt, zoals ook de hoofdpersoon uit het gedicht gebeurt? Ratio versus gevoel? Wetenschap versus religie? Voor veel mensen lijken dat misschien twee zaken waartussen je zou moeten kiezen. Waarvan één van beide maar waar kan zijn. Maar vullen ze niet juist elkaar aan om het leven als geheel tot op het diepste niveau te kennen en zin te geven? 4

5 Weten of niet-weten? Weten-schap, dat is eigenlijk best een raar woord. Het is meer een proces van voortschrijdend inzicht. Wetenschap bestaat juist omdat we dingen nog niet weten. Maar niet-weten is lastig. We willen zo graag duidelijkheid, waar en niet-waar, wit en zwart. Maar geen grijs gebied. Vaak gaan we alleen op zoek naar dat wat onze eigen ideeen bevestigt. Maar staan we ook open voor dat wat onze ideeen misschien tegenspreekt? Openstaan voor de mogelijkheid dat je het niet weet(!), dat is één van de belangrijkste voorwaarden voor goede wetenschap. Openstaan voor andere gezichtspunten dan die van jezelf, voor alternatieve hypotheses, voor dingen die je niet verwacht had. Hier vallen parallellen te trekken met religie. Want religie zou ook niet moeten gaan om zeker weten, maar juist om de erkenning dat we als mensen niet-weten. Dat we open staan voor het leven zonder onszelf, de mens of God vast te zetten in hokjes en dogma s. En waar de wetenschap een proces is van voortschrijdend inzicht in de objectieve werkelijkheid, daar gaat het bij religie vooral om een proces van innerlijke transformatie in die andere werkelijkheid, van binnen. Ook hier een proces van zekerheden loslaten, die ons belemmeren en ons zicht vertroebelen. Loslaten, om zo echt open te kunnen staan voor de ander, voor de bron, voor onze kwetsbaarheid, ons diepste innerlijk, voor God? Durven we dat aan? Om zo open te staan? zonder zekerheden? Loslaten van het weten. Onverwacht is dat misschien juist dat wat van waarde is. Einstein zei ooit: Ik denk 99 keer en vind geen antwoord. Ik stop met denken, baad in stilte en het antwoord vindt mij Voorbeden Laten we bidden in naam van hun geloof en het dienen van hun God, omdat mensen soms zo zeker weten wat het juiste is gebeuren er de meest afschuwelijke dingen in de wereld. In naam van het geloof en het dienen van God, worden mensen afgewezen, worden mensen aangevallen, worden mensen gedood. 5

6 Vandaag staan wij hier ook in naam van het geloof en het dienen van God, om samen te laten zien dat waarheid niet ligt, in allemaal precies hetzelfde denken, of allemaal precies hetzelfde doen. om samen te laten zien dat we van elkaar kunnen leren. om samen te laten zien dat kennis ons verbinden kan. Doorheen het lichaam dat wij allen hebben doorheen het lichaam dat verstand en gevoel tot elkaar brengt doorheen het lichaam waarmee wij op Uw aarde staan vragen wij: Geef ons de kracht en de wil om te geloven in mogelijkheden om terughoudend te zijn in ons oordeel en om te werken aan een wereld waarin het dienen van U mensen vrijheid, kennis en liefde geeft. Mag de wereld van morgen dit ervaren Moge onze toekomst zo zijn, Amen teksten Pepergasthuiskerk 26 juni 2016 Nodiging [op basis van citaat van V. Havel] Wat geloof voor mij betekent is een bepaalde toestand van de geest, en wel een toestand van voortdurend energiek open staan voor de dingen, van onophoudelijk vragen stellen. Wat geloof voor mij betekent is de behoefte om steeds weer opnieuw en waar mogelijk op ieder onverwacht moment de wereld te ervaren. Wat geloof voor mij betekent is vanuit die ervaring samen Brood te delen God te danken en te kiezen voor zijn Liefde Laten we elkaar dit Licht, deze Liefde, 6

7 in onze levens toewensen. Slottekst In de Bijbel wordt verteld hoe God de mens schiep met eigen wil en denkvermogen. Laten we van hier gaan in de wetenschap en overtuiging dat wij er zelf voor kunnen kiezen om Gods liefde in ons hart te laten groeien om Gods Licht in de ander te zien om als gemeenschap van God elkaar te dragen. Amen 7