Liturgie zondag 23 september Tussen hemel en aarde.

Transcriptie

1 Liturgie zondag 23 september Tussen hemel en aarde. Welkom en Inleiding Eeuwenlang was de zorg voor de ziel een aangelegenheid van theologen, een zaak van de kerk. Het was de kerk die bepaalde hoe de mens zich behoorde te gedragen, waarnaar de mens behoorde te verlangen en hoe de mens tot heil kon komen. Maar hierin is verandering gekomen. Want voor antwoorden, voor aanwijzingen over hoe het leven geleefd moet worden, voor analyses van eigenschappen en kwaliteit van leven, richt de moderne mens zich niet langer tot de pastoor, maar tot de psycholoog. Hoewel de kerkgang in de laatste vijftig jaar sterk is afgenomen, neemt het aantal psychologen in Nederland steeds meer toe. Betekent dit dat de psycholoog een betere toegang heeft gevonden tot onze ziel, tot ons innerlijk, waaraan de kerk voorbij is gegaan? Of ligt hier geen oorzakelijk verband en heeft het één met het ander niets te maken? Wat ziet een psycholoog eigenlijk als hij langskomt in de Peper en zijn blik richt op dat wat zich voor ons afspeelt tussen hemel en aarde? We zijn blij dat Tom Postmes als psycholoog vandaag precies over deze vragen met ons mee wil denken. Lukt het ons om op elkaar af te stemmen?

2 Welkom in de Pepergasthuiskerk. Welkom in deze viering. De Observatie (tekst Tom) Ik ben sociaal psycholoog. Met mijn team onderzoek ik hoe het innerlijk van de mens beïnvloed wordt door interactie met andere mensen. Dat onderzoek zelf is vaak eenvoudig van opzet. We vragen mensen bijvoorbeeld om samen een tekst voor te lezen of om samen te kijken naar een dansvoorstelling. Na afloop proberen we te achterhalen wat er in het innerlijk van een mens gebeurt tijdens zo n ervaring. Voelen mensen zich, door die gezamenlijke activiteit, op een andere manier verbonden met elkaar? In hoeverre had de zojuist beleefde ervaring betekenis voor hen? Dat kan met vragenlijsten of interviews, of door het bestuderen van het gedrag van mensen na afloop. Gezien mijn achtergrond en interesse begrijpen jullie waarschijnlijk dat toen ik een aantal maanden geleden voor het eerst in de Peper kwam, ik niet zomaar in een kerkbank schoof. Waarschijnlijk meer dan een ander, vroeg ik mij tijdens de viering af: Wat gebeurt hier nou eigenlijk precies? Wat doet deze groep mensen hier samen wat doen jullie hier en welke invloed heeft dit in het creëren van een gemeenschappelijke ervaring? Daarachter liggen andere vragen, grotere vragen: helpt zo n bijeenkomst als deze ons om toegang te krijgen tot de ziel? Hoe kan het, zo vroeg ik mij af, dat als er samen wordt gezongen over het leed van de wereld - zoals net in het kyrielied dat na het zingen van het lied, dit leed als iets lichter wordt ervaren.

3 Met het zingen is het leed in de wereld, de pijn of het verdriet niet verdwenen, of zomaar opgelost - dat is ook niet het geloof zoals dat door jullie wordt beleden en toch leek de fundamentele gebrokenheid van het bestaan na afloop van het lied, voor ons als individuen, net iets makkelijker te dragen. Hebben we door samen te zingen over het verdriet in de wereld, elkaar getroost? De Theorie (tekst Tom) De stad Jericho is gevallen, lazen we net. De enorme muur rondom de stad is verpulverd. En de Israëlieten hoefden daarvoor niets anders te doen dan gezamenlijk, in stilte, rond de stad te trekken, met de ark in hun midden. Het Bijbelboek Jozua laat ons zien wat een groep mensen samen kan bereiken. Het verhaal maakt aanschouwelijk welke krachten er los kunnen komen door eendracht. Als ze bereid zijn hun individualiteit voor even op te geven en zich te laten samenvallen met het grotere geheel, als ze samen een rondgang maken achter de ark met de tien geboden. Daarbij staat nergens dat het van belang is dat het volk, terwijl het loopt, aan God moet denken, er staat nergens dat het volk terwijl het schreeuwt in God s geboden of kracht moet geloven. In het verhaal van Jozua gaat het niet om gedachten of ideeën of om vertrouwen of geloof.

4 In plaats daarvan wordt het doel bereikt door samen te komen en samen te doen: samen lopen, samen stil zijn, samen schreeuwen - handelingen waarin iedereen participeert, handelingen die meerdere keren worden herhaald. Nu zijn er tegenwoordig natuurlijk nog maar weinig stadsmuren - laat staan dat wij ze nog zouden willen bestormen - maar ik ben ervan overtuigd dat in de gemeenschappen waarin wij leven, in het bereiken van onze doelen, de mens elkaar nog net zo nodig heeft als vroeger. Maar waar dat vroeger vanzelfsprekend was, onontkomelijk zelfs, lijken wij tegenwoordig te denken dat de kracht van mensen ligt in het individu. De succesvolle moderne mens is iemand die haar doelen alléén bereikt, die op eigen benen staat, en zijn eigen keuzes maakt. Mijn theorie is dat dat beeld tekort schiet. Het is een tweedimensionaal beeld van de mens. De verbinding met anderen, het samen zijn en samen doen, is een bron van kracht, van betekenis, En juist dat geeft de mens een identiteit De Methode

5 Sociale media en de selfie kenmerken de moderne mens Klik, send, kijk, reageer Zo bouwen we een persona en een sociaal netwerk. Allemaal heel efficiënt Het risico is dat daarmee zingeving naar de achtergrond van ons bestaan verdwijnt want zin geven is bij uitstek iets dat je samen moet doen. De stille tocht om Jericho is niet meer van deze tijd Ze is haar antithese: Een mensenmassa waar je als individu in verdwijnt. Maar mijn ervaring is het tegengestelde: Juist door samen te zingen, samen te bidden of samen stil te zijn komt het innerlijk tot ontwikkeling en tot bloei. Dat komt deels door de vorm van de viering. Of we om beurten zingen, met voorzang, of in canon, meerstemmig of juist met één stem: dat maakt veel uit voor de beleving van jou als individu, van je plek binnen het grotere geheel voor de betekenis van wat je zingt. En het komt zeker ook door de inhoud. Juist door samen stil te staan bij het leven én bij het hogere, juist door jezelf onderdeel te maken

6 van een groter geheel dat je onmogelijk kan bevatten, krijgt het leven betekenis en diepgang. Kortom: de viering is verheffend. Het heeft een meerwaarde die in het moderne leven schaars is, die we moeten koesteren en cultiveren. Je kunt alleen in de bijbel lezen, maar als je samen leest, krijgt de tekst een extra lading Je kunt alleen zingen, maar met z'n tweeën heb je meer bereik. Je kunt in je eentje heel goed stil zijn, maar als we allemaal stil zijn, is de stilte dieper. Moge wij hier komen om precies deze dingen samen te doen, om elkaar te ontmoeten, elkaar te troosten en het leven te vieren. Amen