Randvoorwaarden praktijk protocollen Voor de praktijkdocenten van RSG Wolfsbos

Transcriptie

1 2012 Randvoorwaarden praktijk protocollen Voor de praktijkdocenten van RSG Wolfsbos C. Buijtendorp RSG Wolfsbos Hoogeveen

2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Leeswijzer... 4 Algehele veiligheid lokalen (losliggende snoeren, vrije uitgangen etc.)... 5 Elektriciteit... 5 Nooduitgangen... 5 Opbergruimten... 5 Reinigingsactiviteiten... 6 Waarschuwings- en alarmsignalen... 6 Blus en EHBO middelen Blusmiddelen... 7 EHBO... 7 Gereedschappen, machines en hulpmaterialen Boormachine... 8 Demonstratietafel... 8 Gereedschap... 8 Machines algemeen... 9 Instructies en informatievoorziening richting leerlingen (en derde) Informatievoorziening Gevaarlijke stoffen Lokaal inrichting (elektriciteit, licht, ventilatie, geluid, gas, etc) Elektriciteit Gas Geluid Gevaarlijke stoffen Licht Temperatuur Ventilatie Opslag en transport van gevaarlijke (afval)stoffen/middelen Afvalbakken Afvalstof Gevaarlijke stoffen Persoonlijke beschermingsmiddelen Gehoorbescherming Persoonlijke beschermingsmiddelen algemeen Registratie van gevaarlijke (afval)stoffen/middelen Registratie Veilig werken Gevaarlijke stoffen Onderwijsmiddelen Practicums Werkhouding Zuurkast

3 INLEIDING Geachte lezer, Iedereen die werkt heeft recht op een gezonde en veilige werkplek. Goede arbeidsomstandigheden dragen bij aan de inzetbaarheid en motivatie van werknemers en voorkomen dat mensen door hun werk ziek of arbeidsongeschikt worden. Zowel de werkgever als de werknemer dragen hierin hun eigen verantwoordelijkheid. Betrokkenheid van het personeel bij de vormgeven van het Arbobeleid vormt hiervan een belangrijk uitgangspunt. Bij het geven van een praktijkles kunnen docenten en leerlingen risico s lopen ten aanzien van veiligheid. Daarom is er voor gekozen om een format op te stellen die praktijkdocenten kunnen gebruiken om invulling te geven aan een eigen praktijkprotocol. Het algemene format protocol dat voor u ligt is geschreven voor de praktijkdocenten van RSG Wolfsbos. Om de praktijkdocent een idee te geven van hetgeen er beschreven dient te worden in een praktijkprotocol is dit format een eerste opzet. Dit document bevat enkel de algemene randvoorwaarden voor een praktijkles. U, als docent, dient uw eigen protocol op te stellen voor de lessen die u geeft. Door het doorlopen van de RI&E worden de meeste risico s voor uw vak genoemd. Zie hiervoor ook Leeswijzer op blz. 4. U dient dit algemene format te beschouwen als een richtlijn. De hoofdstukken en paragrafen zijn niet uitputtend ofwel dit document houdt wellicht niet met alle aspecten rekening. Het is van belang dat dit document als een dynamisch document beschouwd wordt. Ofwel er is ruimte voor het aanpassen van dit document naar aanleiding van bijvoorbeeld veranderende wet- en regelgeving, maatschappelijke ontwikkelingen of het ontbreken van belangrijke praktische zaken. Jaarlijks dient dit document aangevuld en aangepast te worden. Aanvullingen kunt u aangeven bij de afdeling Facilitaire Dienstverlening facilitair@wolfsbos.nl. Door het opstellen van het algemene format protocol is getracht om u ondersteuning te bieden bij de invulling van uw eigen praktijkprotocol betrekking hebbend op uw eigen vak. Rest er nog u veel succes te wensen met het opstellen van uw persoonlijke praktijkprotocol. 3

4 LEESWIJZER Dit document is onderverdeeld in negen thema s welke donkerblauw zijn gearceerd. Per thema is vervolgens een onderverdeling gemaakt in subthema s, de subthema s zijn lichtblauw gearceerd. THEMA SUBTHEMA Zowel de hoofdonderwerpen als de subonderwerpen zijn gefilterd uit de in november 2010 uitgevoerde Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). Per subthema vindt u allereerst de voorwaarden welke door de wetgever zijn bepaald, vervolgens vindt u (afhankelijk van het subthema) een toelichting, hier wordt (indien noodzakelijk) de voorwaarde toegelicht. In de kolom suggesties vindt u een voorbeeld om het subthema in uw persoonlijke protocol vorm te geven. Ten slotte vindt u de kolom referentie, dit getal verwijst naar de desbetreffende vraag van de reeds uitgevoerde RI&E. De informatie welke u in de subonderwerpen zult vinden voldoet aan de actuele wetgeving en de daaruit voortvloeiende arbonormen voor het voortgezet onderwijs. In de inhoudsopgave kunt u eenvoudig aflezen welke informatie u in welk hoofdonderwerp kunt vinden. 4

5 ALGEHELE VEILIGHEID LOKALEN (LOSLIGGENDE SNOEREN, VRIJE UITGANGEN ETC.) ELEKTRICITEIT REFERENTIE Snoeren liggen vast (geen losse snoeren op de grond). Kabels en snoeren zijn, in geval zij over de vloer lopen, goed vastgeplakt om struikelen of vallen te voorkomen. REFERENTIE Snoeren en kabels zijn niet opgebost. Kabels en snoeren worden warm, indien zijn samen zijn opgebost. Dit kan leiden tot een brand. NOODUITGANGEN De vluchtmogelijkheden vanuit het lokaal naar buiten worden vrijgehouden en zijn bij iedere gebruiker bekend. In praktijklokalen dienen dit er minimaal twee te zijn. In theorielokalen is één uitgang voldoende. In de vaklokalen scheikunde en techniek en in de gymzaal is een tweede uitgang verplicht. De vluchtmogelijkheden vanuit het lokaal naar buiten: Zijn bij iedere gebruiker bekend Worden te allen tijde vrijgehouden Zijn voldoende breed Kunnen direct (naar buiten draaiend) geopend worden Zijn gemarkeerd door een pictogram De pictogrammen en richtingspijlen moeten door de noodverlichting voldoende helder en gelijkmatig zijn verlicht REFERENTIE OPBERGRUIMTEN Kasten en stellingen zijn voldoende stabiel en ook verankerd, daarnaast worden planken niet overbelast. De kasten en stellingen dienen deugdelijk te zijn. - REFERENTIE REFERENTIE In of nabij het lokaal dient voldoende kleding- en tassenberging aanwezig te zijn. Dit uit oogpunt van: Voorkomen struikelgevaar. Hygiëne Openbare geordendheid 5

6 REFERENTIE Materialen, gereedschap en werkstukken dienen veilig te zijn opgeborgen. Dit om gevaar voor verwonding door scherpe delen van uitstekend en scherp gereedschap te voorkomen. REINIGINGSACTIVITEITEN De vloer en de tafels dienen eenmaal per week nat gereinigd te worden om resten chemicaliën afdoende te verwijderen. - REFERENTIE Voor elke tien leerlingen dient er één wasgelegenheid voorzien te zijn van zeep en papieren wegwerphanddoeken. - REFERENTIE WAARSCHUWINGS- EN ALARMSIGNALEN Waarschuwings- en alarmsignalen dienen in alle omstandigheden te horen en/of te zien te zijn. Een alarm moet duidelijk hoorbaar en/of zichtbaar zijn. Bij een geluidssignaal moet de geluidssterkte boven het geluidsniveau van de omgeving uitkomen (15 db(a) hoger). Bij een lichtsignaal moet het signaal duidelijk te onderscheiden zijn van de andere lichtbronnen of -signalen. REFERENTIE

7 BLUS EN EHBO MIDDELEN. BLUSMIDDELEN De blusmiddelen zijn direct bereikbaar en de plek is aangeduid met een pictogram. Tevens weet elke aanwezige in het lokaal waar de blusmiddelen zich bevinden. Op elke gang moet een blusmiddel aanwezig zijn. Ze moeten op een goede wijze over het gebouw verdeeld zijn Geschikte blusstoffen zijn: o water (niet gebruiken bij elektra!) o poeder- en koolzuursneeuw Het blusmiddel moet op een duidelijk zichtbare plaats hangen zijn direct bereikbaar de plek is aangeduid met een pictogram REFERENTIE REFERENTIE Bij het gebruik van open vuur dient een blusdeken en/of nooddouche aanwezig te zijn. De nooddouche moet altijd 'stand-by' zijn (capaciteit 80 liter/minuut). Jaarlijks moet de werking gecontroleerd worden. De blusdeken moet bij voorkeur opgevouwen zijn. Blusdekens in kokers zijn minder geschikt. Voor het verbranden van lichte metalen (natrium en magnesium) dient een emmer zand als blusmiddel aanwezig te zijn. - REFERENTIE EHBO REFERENTIE Een verbandtrommel dient aanwezig en goed bereikbaar te zijn in het praktijklokaal. De volgende verbandtrommels zijn aanwezig: tenminste één goedgevulde verbandtrommel op een voor iedereen bekende plaats (verbandtrommel A), deze bevind zich ergens in de school. verbandtrommels met eenvoudige inhoud in of nabij de praktijklokalen (verbandtrommel B). Bij gevaar voor oogletsel dient een oogdouche aanwezig te zijn, deze moet aangesloten zijn op de koudwaterleiding. De uitloop van de oogdouche moet worden voorzien van cupjes die bescherming bieden tegen vuil en stof. Losse oogdouches zijn toegestaan, maar worden niet aanbevolen vanwege mogelijke biologische verontreiniging. Een losse oogdouche moet tweejaarlijks worden gecontroleerd. REFERENTIE

8 GEREEDSCHAPPEN, MACHINES EN HULPMATERIALEN. BOORMACHINE REFERENTIE Vast opgestelde boormachines voldoen aan de de eisen. De vast opgestelde boormachine voldoet aan de volgende eisen: Voorwerpen worden ingeklemd. Boortjes worden na gebruik verwijderd. Kleding, haar en sieraden leveren bij het boren geen gevaar op. DEMONSTRATIETAFEL Wanneer in het vaklokaal een demonstratietafel aanwezig is dienen de juiste richtlijnen gevolgd te worden. Wanneer in het vaklokaal een demonstratietafel aanwezig is gelden de volgende richtlijnen: De afstand tussen de demonstratietafel en de voorste rij leerlingen is minimaal 1,20 m. De plaatsing van de demonstratietafel is zodanig dat de leerlingen in geval van nood niet vlak langs de tafel moeten lopen. Bij explosie- en/of spatgevaar wordt een spatscherm gebruikt. Het spatscherm moet van slagvast materiaal zijn. De demonstratietafel is bij voorkeur voorzien van puntafzuiging Voor het vacuüm trekken wordt glaswerk gebruikt dat daar speciaal voor geschikt is. De zuurkast staat bij voorkeur naast de demonstratietafel. REFERENTIE GEREEDSCHAP Handgereedschappen zoals hamers, vijlen en zagen dienen in goede staat te zijn en moeten minimaal jaarlijks worden gekeurd Handgereedschap is in goede staat als: het onbeschadigd is houten delen geen splinters kunnen opleveren snijvlakken voldoende scherp zijn (bijvoorbeeld bij messen en beitels) onderdelen in het gebruik niet los kunnen schieten (bijvoorbeeld bij hamers en bijlen) SUGGESTIES Raadpleeg bij twijfel de vakhandel of leverancier. Het gereedschap moet goed onderhouden en regelmatig gecontroleerd worden. REFERENTIE

9 Handgereedschappen en werkmaterialen zijn veilig en overzichtelijk opgeborgen, bij voorkeur in een speciaal daarvoor bestemde kast - REFERENTIE MACHINES ALGEMEEN Aangaande grote machines voor het bewerken van halffabricaten: Machines met draaiende delen moeten voorzien zijn van een noodstopschakelaar. Instabiele machines moeten verankerd zijn aan de vloer. Aandrijvingen en draaiende delen van machines moeten zijn afgeschermd Bij gevaarlijke elektrisch aangedreven apparatuur moeten op goed zichtbare en bereikbare plaatsen noodstopschakelaars aanwezig zijn - REFERENTIE

10 INSTRUCTIES EN INFORMATIEVOORZIENING RICHTING LEERLINGEN (EN DERDE) INFORMATIEVOORZIENING Op een duidelijk zichtbare plaats (nabij de uitgang) dient een instructie aanwezig te zijn: 'Hoe te handelen bij brand!' Behalve voor leerlingen is dit ook bedoeld om degenen te informeren die niet regelmatig in het lokaal komen. REFERENTIE De leerlingen/studenten dienen te zijn geïnstrueerd over maatregelen bij brand en ontruiming. Het is aan te bevelen de maatregelen voor EHBO en brand aan het begin van het schooljaar met de leerlingen/studenten door te nemen en te oefenen. REFERENTIE Er dienen duidelijke gebruiksinstructies op of nabij machines, gereedschappen en transportmiddelen te zijn. Duidelijk betekent in ieder geval in het normaal Nederlands (geen wetenschappelijke benamingen en vaktaal). REFERENTIE GEVAARLIJKE STOFFEN In het lokaal dient recente informatie over de risico's van de aanwezige stoffen beschikbaar te zijn. Tevens dienen leerlingen op de hoogte te zijn van de risico s van chemicaliën waarmee ze werken. In het lokaal moeten naslagwerken aanwezig zijn om risico's en maatregelen op te zoeken. Bijvoorbeeld: Productinformatiebladen (leverancier). Chemiekaartenboek. Posters en wandkaarten. Etiketten originele verpakking. SUGGESTIES De site geeft recente informatie (jaarlijks te checken). REFERENTIE

11 LOKAAL INRICHTING (ELEKTRICITEIT, LICHT, VENTILATIE, GELUID, GAS, ETC) ELEKTRICITEIT De elektrische spanning (maar niet de lichtgroepen!) dient centraal in- en uit geschakeld te kunnen worden. - REFERENTIE Wanneer geen stroom op leerlingentafels nodig is, dient de stroom afgesloten t zijn. Tevens dienen er verlengsnoeren of tafelcontactdozen te worden gebruikt. REFERENTIE GAS Indien er met gasbranders wordt gewerkt, dient er een hoofdafsluiter voor gas in het lokaal aanwezig te zijn. Deze afsluiter dient na elke lesdag gesloten te worden. - REFERENTIE GELUID REFERENTIE Het geluidsniveau dient acceptabel te zijn (geen hinder van lawaai). Er mag dus geen last worden ondervonden van: verkeerslawaai aangrenzende ruimten ventilatiesystemen (lawaai) GEVAARLIJKE STOFFEN REFERENTIE Lokale bronnen van gevaarlijke stoffen dienen te zijn voorzien van plaatselijke afzuiging. Voorbeelden: Afzuigkap boven ets- en ontvettingsbaden. Afzuiging van houtstof op houtbewerkingsmachines. Zuurkasten bij laboratoriumwerkzaamheden. In een nabijheid van twee meter van een voorraadkast of kluis dient geen open vuur mogelijk te zijn. - REFERENTIE

12 LICHT De verlichting (ook kunstlicht) dient goed te zijn (geen hinder van licht). Er mag dus geen last worden ondervonden van: flikkerend licht glans scherpe contrasten hinderlijke lichtval REFERENTIE Te sterke contrasten en verblinding van lampen door direct zicht erop komen dienen niet voor te komen. TL-armaturen met roosters en/of spiegels, ingebouwd in het plafond bevorderen verstrooiing van het licht en voorkomen verblinding. Werkplekken moeten zo opgesteld worden dat verblinding en te sterke contrasten niet voorkomen. De gewenste lichtsterkteverhouding werk : werkplek : omgeving is 10 : 3 : 1 REFERENTIE REFERENTIE Direct invallend zonlicht dient geweerd te kunnen worden. Uitvalschermen zijn hiervoor de beste oplossing. Het uitzicht en de ventilatie blijven behouden. TEMPERATUUR De temperatuur dient per ruimte (lokaal, werkplek) regelbaar te zijn. Individuele klimaatregeling is mogelijk bij voorkeur door thermostaatkranen op radiatoren. De temperatuur dient zowel s zomers als s winters als behaaglijk te worden ervaren. Minimaal 90% van de gebruikstijd wordt voldaan aan: De operatieve temperatuur op alle werk- en leerplekken (plekken waar iemand meer dan 2 uur per dag zittend werkt, respectievelijk leert) is minimaal 19 C Bij buitentemperaturen < 20 C is de operatieve temperatuur maximaal 24 C Bij buitentemperaturen > 20 C is de operatieve temperatuur maximaal 4 C boven de buitentemperatuur. SUGGESTIES De volgende temperaturen worden over het algemeen als behaaglijk ervaren: In verblijfruimtes 20 C In ruimtes voor bewegingsonderwijs 18 C In werkplaatsen of ruimtes die niet bestemd zijn voor langdurig verblijf 15 C REFERENTIE

13 VENTILATIE Ventilatieroosters in deuren en wanden dienen te worden vrijgehouden. - REFERENTIE Het lokaal dient geventileerd te worden door ramen te openen en/of door mechanische ventilatie. De keuze voor natuurlijke of mechanische ventilatie is afhankelijk van de soort activiteiten in het praktijklokaal (bij schilderen, lassen en scheikunde bijvoorbeeld altijd mechanische ventilatie toepassen). Klachten als bedompte lucht, geurhinder, hoofdpijn, onvoldoende afvoer van kook- en bakdampen kunnen wijzen op gebrekkige ventilatie. Een beoordeling van de ventilatie (door een deskundige) gaat bij voorkeur vooraf door een klachteninventarisatie (hoeveel mensen, welke klachten, welke ruimte en wanneer). Indicatieve metingen naar luchtsnelheden en luchtbewegingen (met rook) kunnen een indruk geven van de werking van de ventilatie. REFERENTIE

14 OPSLAG EN TRANSPORT VAN GEVAARLIJKE (AFVAL)STOFFEN/MIDDELEN. AFVALBAKKEN Afvalbakken dienen dagelijks na het einde van de lestijd geleegd te worden in de grote afvalcontainer. Het brandgevaar van oud/los papier (zoals bij kopieermachines) en emballage dient voldoende ingeperkt te zijn. Het afval wordt opgeslagen in goed af te sluiten containers van moeilijk brandbaar materiaal (metalen afvalbak). REFERENTIE AFVALSTOF Indien er in een praktijklokaal voor houtbewerking houtstof ontstaat bij het zagen, schaven en schuren van hout, ofwel er is door fijn en zeer fijn houtstof een risico op een stofexplosie. Dan moeten risico s en maatregelen zijn beschreven in een zogenaamd explosieveiligheidsdocument. Eisen voor het verwijderen van houtstof in een lokaal: Het stof mag niet weggeveegd of weggeblazen worden! Stof wordt nat verwijderd of weggezogen met een waterstofzuiger De stofzuiger wordt na gebruik direct geleegd, zodat er geen broei kan ontstaan. Het houtstof dat door de afzuiginstallaties en stofzuiger wordt verzameld wordt opgeslagen in een mothok. SUGGESTIES KLIK HIER voor een link naar het explosieveiligheidsdocument. Of kopieer de onderstaande link naar de adresbalk van een internet browser: met%20toelichting.pdf REFERENTIE GEVAARLIJKE STOFFEN Gevaarlijke stoffen dienen op veilige wijze te zijn opgeslagen Toelichting: Gevaarlijke stoffen kunnen worden ingedeeld in vijf hoofdcategorieën: 1. oxiderende stoffen 2. zeer licht of licht ontvlambare vloeistoffen 3. zeer licht of licht ontvlambare vaste stoffen 4. (zeer) vergiftige stoffen 5. corrosieve/bijtende stoffen De categorieën gevaarlijke stoffen mogen niet bij elkaar opgeslagen worden. De enige combinaties die wel bij elkaar opgeslagen mogen worden zijn 3 met 2 en 3 met 4. SUGGESTIES Daarnaast gelden onderstaande aandachtspunten: Glazen flessen zijn bij voorkeur kleiner dan 2,5 liter, maar in ieder geval niet groter dan 5 liter Breekbare enkelvoudige verpakkingen mogen niet worden gestapeld en met andere emballage mag dat alleen wanneer die daarvoor geschikt is Voedingsmiddelen moeten altijd gescheiden van andere stoffen worden opgeslagen REFERENTIE

15 REFERENTIE Voor de opslag van brandbare stoffen dienen extra maatregelen te worden genomen. Voor de opslag van brandbare vloeistoffen geldt: Opslag in brandwerende kasten. Opslag in of op lekbakken die het gehele volume van de brandbare vloeistof kunnen opvangen. De buitenzijde van de kast is voorzien van de gevaarsaanduiding brandbare stoffen Geen opslag onder in zuurkasten. Gevaarlijk afval dient te worden ingezameld naar soort, in goed herkenbare, deugdelijke afsluitbare vaten. Het afval moet zoveel mogelijk gescheiden worden gehouden. Kleine hoeveelheden vloeibare gevaarlijk afvalstromen kunnen bij elkaar gevoegd worden waarbij minimaal de volgende indeling geldt: Vaten voor waterige oplossingen met chemicaliën. Vaten voor overige wateroplossingen. Vaten voor organische halogeenrijke oplosmiddelen. Vaten voor organische halogeenarme oplosmiddelen. Zilvernitraat en ammonia nooit samen (explosief). Aceton nooit samenvoegen met halogeenverbindingen. REFERENTIE Op de buitenzijde van een kast of kluis dienen de nodige waarschuwingsborden (brandbaar/giftig/bijtend) en verbodsborden (open vuur verboden) te worden geplaatst. - REFERENTIE

16 PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN GEHOORBESCHERMING Gehoorbeschermingsmiddelen dient daadwerkelijk te worden gedragen op plaatsen waar gehoorbescherming noodzakelijk is. Er dienen ten alle tijden genoeg gehoorbeschermingsmiddelen beschikbaar te zijn. In principe zijn er twee typen middelen, namelijk die in en die op het oor worden gedragen. De reductie van het geluid is ondermeer afhankelijk van: Soort en type gehoorbeschermingsmiddel. Juiste plaatsing in of op het oor (volledige afsluiting). Consequent dragen van het middel (discipline). Let op hygiëne en goede opbergplaatsen. SUGGESTIES De arbodienst kan nader adviseren over de mogelijkheden van gehoorbescherming. Voorbeelden van praktijkruimtes waarbij gehoorbescherming noodzakelijk is: Machinale houtbewerking. Motorvoertuigentechniek. Machines groene ruimte. Plaatwerken. REFERENTIE PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN ALGEMEEN Ter voorkoming van verwonding door spatten, wegspringende deeltjes, hitte etc. dienen persoonlijke beschermingsmiddelen te worden gebruikt. Er dienen genoeg persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig te zijn. De persoonlijke beschermingsmiddelen dienen in goede staat te zijn en doelmatig onderhouden en gereinigd te worden. De gebruikers van de persoonlijke beschermingsmiddelen dienen voorgelicht te worden door de docent over het gebruik ervan. Voorbeelden: Veiligheidsbril bij labwerkzaamheden, slijpen, zagen en bankwerken. Hittebestendige handschoenen Gehoorbescherming bij schadelijk lawaai Adembescherming bij spuiten en schuren Laskap bij Lassen Veiligheidsjas in elke parktijkles REFERENTIE t/m

17 REGISTRATIE VAN GEVAARLIJKE (AFVAL)STOFFEN/MIDDELEN. REGISTRATIE Er dient een register van gevaarlijke stoffen welke gebruikt worden in het lokaal/onderwijsinstelling aanwezig te zijn. Over de aanwezige chemicaliën dient informatie beschikbaar te zijn over de risico's en te nemen maatregelen (etiket, chemiekaartenboek, wandkaart). Het register is een schriftelijk document (de vorm ervan is vrij) waarin vermeld moet worden: Naam product en vermelding stofnamen (indien voorhanden ook het CASnummer vermelden; zie hiervoor het etiket of productinformatie van de leverancier of het chemiekaartenboek). De risico's (onder andere R-zinnen vermelden). Waar de stoffen zijn opgeslagen. Kankerverwekkend, ja of nee. SUGGESTIES De geeft recente informatie (jaarlijks te checken). REFERENTIE REFERENTIE Voor de afvoer van chemisch afval dient een procedure te worden opgesteld. Het gemeentelijk depot of een erkende inzamelaar chemisch afval kan hierover informeren. Verpakkings- en stickermateriaal is eveneens verkrijgbaar. 17

18 VEILIG WERKEN GEVAARLIJKE STOFFEN Bronnen van gevaarlijke stoffen dienen in voldoende mate van personen in tijd en/of plaats gescheiden te worden. Voorbeelden van ruimtelijke scheiding: Aparte spuitruimtes. Aparte droogruimtes. Voorbeelden van vermindering van de blootstellingtijd: Verschuiving van activiteiten in de tijd in het lesprogramma. Iets één keer demonstreren in plaats van het alle leerlingen laten uitvoeren. REFERENTIE SUGGESTIES Tijdens de blootstelling aan gevaarlijke stoffen dienen (om de kans op inademing en huidcontact te voorkomen) doelmatige adem- en huidbeschermingsmiddelen te worden gebruikt. Doelmatig betekent hier dat het beschermingsmiddel geschikt is voor de gevaarlijke stof. Mogelijke adembeschermingsmiddelen zijn: Maskers die stof filteren P2 of P3 (schuren, slijpen). Maskers met filters die gassen en dampen tegenhouden (let op keuze van het juiste filter). Gecombineerde maskers (voor stof, gassen en dampen). Mogelijke huidbeschermingsmiddelen zijn: Brillen en gelaatschermen. Labjassen, schorten en overalls. Laarzen. Handschoenen (het materiaal van de handschoen moet bestand zijn tegen de gevaarlijke stof). REFERENTIE In het lokaal dienen niet meer gevaarlijke stoffen opgeslagen te zijn dan voor direct gebruik noodzakelijk is. In het algemeen geldt: niet meer opslag in het lokaal dan een dagvoorraad en de leerlingsets. REFERENTIE Regels om te voorkomen dat schadelijke stoffen in het lokaal vrijkomen dienen in voldoende mate te worden nageleefd. Het vrijkomen van schadelijke stoffen in het lokaal wordt voorkómen door de volgende basisregels (in de gegeven volgorde): Vermijding/vervanging van schadelijke stoffen. Gebruik van minimale hoeveelheden. Zoveel mogelijk gesloten apparatuur en opstellingen. Afzuiging (in een goed werkende zuurkast). Algemene ruimteventilatie. REFERENTIE

19 Te gebruiken gassen dienen bij voorkeur met behulp van eenvoudige proeven in kleine hoeveelheden zelf gemaakt te worden De gebruikte gassen blijven beperkt tot: stikstof waterstof zuurstof kooldioxide en edelgassen REFERENTIE ONDERWIJSMIDDELEN REFERENTIE Leerlingensets dienen te voldoen aan de eisen. Leerlingensets voldoen aan de volgende eisen: Geen verpakking van meer dan 100 cm3. De stoffen zijn niet giftig, (licht)ontvlambaar of corrosief. Er zijn geen organische peroxiden bij. Op de verpakking staat de inhoud vermeld met de nodige gevarensymbolen. De sets worden bewaard in vloeistofdichte kunststofbakken. Machines en gereedschappen dienen alleen gebruikt te worden door de vakdocent, technisch onderwijsassistent en leerlingen die daartoe geïnstrueerd zijn. Leerlingen werken alleen dan met machines of gereedschappen als er toezicht is. Machines en gereedschappen worden alleen gebruikt door de vakdocent, technisch onderwijsassistent en leerlingen die daartoe geïnstrueerd zijn. REFERENTIE PRACTICUMS Elke leerling dient bij het eerste practicum een practicumreglement te krijgen waarvan kennis genomen wordt. Op de naleving hiervan wordt toegezien. Het reglement moet continue actueel worden gehouden. Dit reglement kan bijvoorbeeld de volgende onderwerpen bevatten: Gebruik bril en jas. Handschoenen dragen bij bepaalde werkzaamheden. Opbinden lang haar. Indien een hoofddoek wordt gedragen is deze gemaakt van niet ontvlambaar materiaal: katoen of wol. Verbod op eten, drinken, cosmetica opbrengen en pipetteren met de mond. Verbod op open vuur. Verplicht handen wassen. Melden gevaar. Opruimen. Ontvluchting en vluchtroute lokaal. SUGGESTIES Advies: dit document laten tekenen door de leerling en voor minderjarige leerlingen ook door de ouders. REFERENTIE

20 Indien er practicumwerk door de leerlingen wordt uitgevoerd dient dit bij voorkeur staande verricht te worden. Staand werken biedt een betere vluchtpositie. REFERENTIE Bij de werkzaamheden van leerlingen dienen de ter zake deskundige begeleiders voortdurend aanwezig te zijn. - REFERENTIE Tijdens het practicum dienen leerlingen, docent en technisch onderwijsassistent een laboratoriumjas en een veiligheidsbril/gelaatsscherm te dragen. Het schuifraam van een zuurkast is niet bestand tegen explosies. Als dit gevaar bestaat, zijn aanvullende maatregelen nodig zoals het dragen van een gelaatsscherm. Na afloop van het practicum wassen alle leerlingen hun handen. REFERENTIE Apparatuur, machines en processen waarbij schadelijke gassen, dampen en stof vrijkomen dienen te worden afgezogen. Voorbeelden: Solderen. Bewerken van kunststof. Sommige scheikundeproeven. Afbijten. Afzuigkap bij frituren. Houtbewerkingmachines. Lassen. Etsen (bijvoorbeeld van printen). Uitlaatgassen bij verbrandingsmotoren. REFERENTIE

21 WERKHOUDING Indien er practicumwerk door de leerlingen wordt uitgevoerd dient dit bij voorkeur staande verricht te worden. Staand werken biedt een betere vluchtpositie. REFERENTIE Er dient voldoende afwisseling mogelijk te zijn in de verschillende werkhoudingen (zitten, staan en lopen). Voldoende afwisseling in werkhouding voorkomt overbelasting. Statische- en dynamische belasting van spieren en gewrichten worden zodoende ook steeds afgewisseld. Een kruk of stasteun is een hulpmiddel om de statische lichaamsbelasting door staan te voorkomen. Voorovergebogen staan (bijvoorbeeld bij het geven van instructies) is een slechte houding die de rug zwaar belast. Deze houding veroorzaakt evenals veel tillen rugklachten! REFERENTIE Voor het verplaatsen van zware lasten dienen hulpmiddelen te worden gebruikt. Duw- en trekhandelingen dienen zoveel mogelijk te worden voorkomen. Voorbeelden van hulpmiddelen: karretjes, steekwagens, kleine kratten met handgrepen. REFERENTIE ZUURKAST REFERENTIE De zuurkast dient conform de richtlijnen te worden gebruikt. Bij het gebruik van een zuurkast worden de volgende richtlijnen aangehouden: Het raam van de zuurkast is zoveel mogelijk gesloten. Heftige bewegingen voor het raam worden vermeden. Het loopverkeer voor de kast wordt beperkt. Het hoofd van de persoon blijft buiten de kast. 21