Cicero en Plinius Epistularum genera multa Brieftypen, tekstlinguïstiek en vertalen

Transcriptie

1 VCN Nazomerconferentie 2014 Cicero en Plinius Epistularum genera multa Brieftypen, tekstlinguïstiek en vertalen Nascholing en lesmateriaal Suzanne Adema Lidewij van Gils

2 Genre van de brief Inscriptio over liefde, troost, politiek, besluiten, filosofie, geschiedenis bedoeld voor vrienden, collega s, een groot publiek Middendeel literair, formeel, informeel, parodie een verhaal, een betoog, een uiteenzetting, een gesprek Subscriptio met een verzoek, een antwoord, een les, een groet, een grap

3 Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut omnes illius mali motus omnes figuras ut deprenderat oculis dictaret enotaretque.

4 Semantics Issues of meaning, all levels Teksttypen en vertalen Top-down/bottom-up model, overgenomen uit Pennell-Ross 2008 Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax TOP-DOWN Reader s own knowledge Knowledge assumed on part of intended audience Text type Level of connected text vs. sentence Function of word or phrase at sentence level Morphology Part of speech BOTTOM-UP Form of word

5 Semantics Issues of meaning, all levels Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

6 Semantics Issues of meaning, all levels Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6.16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum blablet adeo solutus metu, TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

7 Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig kenmerk Beschr. verl. Per 1000 woorden in: Expositorisch Procedureel Beschr. heden Narratief Totale corpus futurum ,

8 Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig kenmerk Beschr. verl. Per 1000 woorden in: Expositorisch Procedureel Beschr. heden Narratief Totale corpus ww. 1 e pers ego, meus Totaal ik ww. 2 e pers tu, tuus Totaal jij

9 Van onderzoek naar onderwijs Teksttypen Activiteiten van een briefschrijver Expositorisch: Statusupdate geven Procedureel: Zaken regelen Beschrijven, heden: Persoon of object in heden beschrijven Beschrijven, verleden: Persoon of object in verleden beschrijven Narratief: Verhaal vertellen

10 Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT

11 Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - het heden - het verleden

12 Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - het verleden

13 Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven - het verleden

14 Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven - het verleden - Object of persoon beschrijven - Verhaal vertellen EMOTIONELE BETROKKENHEID: Ja/Nee

15 Semantics Issues of meaning, all levels Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Titel Inleiding Tussenkopjes Brieftype Zinstypen Latijnse elementen

16 Semantics Issues of meaning, all levels Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Inhoud Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Latijnse elementen

17 Semantics Issues of meaning, all levels Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Inhoud Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Latijnse elementen

18 Statusupdate geven Cicero Ad Familiares 14.1 Wat betreft mijn verblijfplaats: de pest is inmiddels voorbij, en zolang het heerste, heb ik er geen last van gehad. Plancius doet erg zijn best en wil graag dat ik bij hem blijf en tot nu toe houdt hij me nog hier. Genoemde personen Zinstypen Bijw. bep. tijd vaak de briefschrijver soms de geadresseerde: huidige toestand terugkerende bezigheden recente belevenissen gericht op het heden

19 Statusupdate geven Plinius Minor, Brieven 7.5 Incredibile est quanto desiderio tui tenear. In causa amor primum, deinde quod non consuevimus abesse. Inde est quod magnam noctium partem in imagine tua vigil exigo; inde quod interdiu, quibus horis te visere solebam, ad diaetam tuam ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt; In Latijn te zien ego, meus, nos, noster vaak de briefschrijver Genoemde eerste persoon werkwoord personen soms de geadresseerde: tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord huidige toestand praesens (actueel) Zinstypen terugkerende bezigheden praesens (iteratief), interdiu recente belevenissen perfectum praesens Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

20 Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare moment van schrijven moment van lezen

21 Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare moment van schrijven moment van lezen

22 Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5.16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitabat cogitare moment van schrijven moment van lezen

23 Zaken regelen Cicero, Ad Familiares We denken de 7e of de dag er na te arriveren bij onze villa in Tusculum: zorg ervoor dat alles klaar staat Als er geen badkuip in de badkamer staat, zorg dat er dan één komt en zorg voor de overige zaken die noodzakelijk zijn voor levensonderhoud en een goed verblijf. Genoemde personen Zinstypen Bijw. bep. tijd vaak de briefschrijver vaak de geadresseerde: opdracht, aansporing verwachting angst vraag gericht op de toekomst

24 Zaken regelen Cicero, Ad Familiares Domus ut propugnacula et praesidium habeat, Philotimo dicetis; et velim tabellarios instituatis certos, ut quotidie aliquas a vobis litteras accipiam; maxime autem date operam, ut valeatis, si nos vultis valere. Genoemde personen vaak de briefschrijver vaak de geadresseerde: opdracht, aansporing In Latijn te zien ego, meus, nos, noster eerste persoon werkwoord tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord imperativus conjunctivus pr. (adhortativus) gerundivum + esse, opus est Zinstypen verwachting futurum angst praesens ww. van vrezen vraag Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst bijvoorbeeld: - si-bijzin (als) vraagwoorden, vraagpartikels

25 Beschrijven heden Plinius Minor, Brieven 9.33 In Africa ligt de koloniestad Hippo, vlak bij zee. In de buurt bevindt zich een bevaarbare lagune. Daarvandaan loopt een getijdenstroom als een soort rivier, die beurtelings, afhankelijk van eb en vloed, naar zee doorstroomt of in de lagune terugvloeit. Mensen van alle leeftijden komen daar graag naar toe om zich te amuseren met vissen, varen en ook met zwemmen, In Latijn te zien Genoemde personen meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord fysieke kenmerken, praesens (algemeen), semper eigenschappen Zinstypen praesens (iteratief), semper, gewoontes saepe Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

26 Beschrijven verleden Plinius Minor, Brieven 5.16 Nondum annos xiiii impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris cum virginali verecundia. Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Qua illa temperantia, qua patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit! In Latijn te zien Genoemde personen Zinstypen Bijw. bep. tijd meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde fysieke kenmerken, eigenschappen gewoontes gericht op het verleden namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord imperfectum (eigenschap), semper imperfectum (iteratief: gewoonte), semper, saepe bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft

27 Verhaal vertellen Plinius Minor, Brieven 7.27 Ubi illuxit, ipse circa verticem tonsus, capilli iacentes reperiuntur. Exiguum temporis medium, et rursus simile aliud priori fidem fecit. Puer in paedagogio mixtus pluribus dormiebat. Venerunt per fenestras ita narrat in tunicis albis duo cubantemque detonderunt et qua venerant recesserunt. Genoemde personen Zinstypen Bijw. bep. tijd Structurerende middelen meestal anderen dan briefschrijver, geadresseerde gebeurtenis voortdurende situatie geb. vóór andere gebeurtenis gericht op het verleden gericht op volgorde in de tijd In Latijn te zien namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord perfectum, praesens historicum imperfectum, infinitivus historicus plusquamperfectum bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft bijvoorbeeld deinde; inde; postero die

28 Emotionele betrokkenheid Plinius Minor, Brieven 5.16 Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! Ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores pro suo quemque officio diligebat! Zinstypen uitroepen In Latijn te zien O + vocativus ut / quam (hoezeer) ellips van het werkwoord uitroepteken

29 Brieven in het pensum van 2015 Update Update Update Regelen Regelen Beschrijving Verhaal Verhaal update update Update regelen Verhaal Update

30 Brieven in het pensum van 2015 Update Regelen update Cic de me excusando praediatorem videbis. quod me ab hoc quae amabas. de Bruti ad omnibus Plin. 7.5 incredibile conteror. (73) Aestima solacium. Vale. (15) Plin Quo magis cupis periculum adducta. (44) Igitur, ut fecunditas facit. (41) Isdem nunc mutent. Vale. (47) Plin cum affectum experimentum (84) Proinde etsi feminas venia. Vale. (39) Cic Noli putare... oportere; nec enim habeo, despoliatam venire. Quod si conficitur vexare; nam mihi ante oculos discedam; sed velim speremus. Cic In maximis meis doloribus scio. Quod me proprius velim.

31 Brieven in het pensum van 2015 Update Beschrijving update Plin Sed quamquam. venia. Vale Mandant domus est. Isdem nunc mutent. Vale. Plin cum sis evadere summum est optimus his concordiam non enim solebas certatim elegeris. vale Cic. 7.1 Si te dolor... de meo; nam primum fallo." Quid tibi ludi; apparatus enim attulissent. Quod si tu humano societatem Plin tristissimus defuncta qua puella vocati quod gaudium exscripserat proinde acquiescit. Vale

32 Genre van de brief Inscriptio Middendeel Update Update Update Regelen Regelen Beschrijving Verhaal Verhaal update update Update regelen Verhaal Update Subscriptio