- 1. Jaarverslag 2011

Transcriptie

1 Centraal Fonds Volkshuisvesting > Het is aan de RvT om te begrijpen hoe de diverse belangen liggen, hoe de onderlinge afhankelijkheden zijn, hoe de processen verlopen en welke risico s er aan verbonden zijn. Het is gevaarlijk dat de politiek het aandurft om de fundamenten onder de corporatie als revolving fund weg te slaan, zonder daar eerst een brede Jaarverslag 2011 maatschappelijke discussie over te voeren Gert-Jan van der Vossen > Besteed kortom veel aandacht aan het proces en wat daarin allemaal mis kan gaan. En besef dat een goed functionerende RvT schandalen in de meeste gevallen kan voorkomen. - De RvT moet het gevoel hebben dat wat ze doet van betekenis is. Het moet zinvol zijn. Als je merkt dat je als team niet optimaal functioneert is het vreselijk moeilijk om gemotiveerd te blijven Jaap van Manen > Uit ons onderzoek tot dusver blijkt dat in alle drie de sectoren problemen aan de orde zijn met betrekking tot de taakopvatting van de Raad van Toezicht, de checks and balances, en de asymmetrie in de informatievoorziening - Er keren zich zeker zaken ten goede, maar ik ben en blijf bezorgd over de toekomstwaarde van het bestuurlijk concept Rienk Goodijk > De afgelopen periode hebben we een mooie les in marktfalen in de commerciële (en financiële) sector gehad - Als de doelgroep die je als corporatie mag Centraal Fonds bedienen nog altijd veertig procent van het totale aantal huishoudens in Nederland omvat dan mag je blij zijn met de ruimte die wordt geboden Jan van der Schaar > Maar die stok wil geen commissaris gebruiken. Hij wil liever in dialoog blijven. Tegen een bestuurderdie negatief wil en dat via desinformatie goed kan maskeren sta je als commissaris dus in feite machteloos Stefan Peij

2 Jaarverslag

3 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011

4 2-3 Jaarverslag 2011 Centraal Fonds Volkshuisvesting Naarden, 13 februari 2012

5 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011

6 4-5 Inhoud pagina 7 Voorwoord 9 1 Het jaar 2011 in hoofdlijnen en 12 Bestuursverslag 15 Commisariaat is geen leuk bijbaantje meer 21 2 Financieel toezicht 2.1 Kwaliteit en tijdigheid van de verantwoordingsinformatie 2.2 Continuïteitsoordeel 2.3 Solvabiliteitsoordeel 2.4 Onderzoek grondposities en risicovolle projecten 2.5 Onderzoek verbindingen 2.6 Derivatenonderzoek Beeld van de corporatiesector 2.7 Hoofdlijnen Sectorbeeld voornemens woningcorporaties Hoofdlijnen Sectorbeeld realisaties woningcorporaties verslagjaar 2010 Overige adviestaken financieel toezicht 2.9 Fusie 2.10 Nevenactiviteiten 2.11 Verkoop 45 Goed toezicht valt niet in regels te vatten 51 3 Rechtmatigheidtoezicht 3.1 Naleving wet- en regelgeving 3.2 Statutenwijzigingen 2011 pagina 79 5 Informatievoorziening 5.1 Corporatie in Perspectief 5.2 Referentiegroepen 5.3 Regiorapportages 83 Corporaties willen graag verantwoording afleggen 89 6 Organisatie 6.1 Bestuur, directie en werkorganisatie 6.2 Juridische zaken 6.3 Extern relatiebeheer 97 Wie zijn oren te luisteren legt krijgt veel meer te horen 103 Bijlagen Jaarverslag 104 Cv s bestuur 106 Samenstelling managementteam en Commissie bezwaarschriften 107 Overzicht themaonderzoeken 110 Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant bij de tabellen 2.2 en 2.3 van het jaarverslag 112 Verslag c.q. verklaring Meldingsregeling vermoeden van misstand ZBO 113 Jaarrekening Controleverklaring van de onafhankelijke accountant betreffende de jaarrekening 126 Steunbesluiten tot en met Steunbesluiten bijzondere projectsteun 53 4 Steunverlening 4.1 Saneringssteun 4.2 Reguliere projectsteun 4.3 Bijzondere projectsteun, een bijzondere taak 75 Toezicht houden mag wel een beetje spannender worden

7 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011

8 6-7 Voorwoord > Voor u ligt het jaarverslag 2011 van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Dit heeft een andere opzet en inhoud dan eerdere jaren. Vanwege efficiencyredenen is besloten om voortaan het jaarverslag en de jaarlijkse publicatie Verslag financieel toezicht te combineren. Dat betekent dat er jaarlijks naast de beleidsregels in het vervolg drie grote publicaties zijn vanuit het Fonds: in het voorjaar het jaarverslag met daarin een verantwoording over het individuele toezicht, in de zomer het Sectorbeeld voornemens waarin ingegaan wordt op de voornemens van corporaties voor de komende vijf jaar en in het najaar het Sectorbeeld realisaties waarin ingegaan wordt op de verantwoording van corporaties via hun jaarstukken. Daarnaast zullen themaonderzoeken een rol blijven spelen, soms als aparte publicatie, soms als onderdeel van een van de genoemde jaarlijkse publicaties. > In het jaarverslag 2011 is naast de verantwoording over de werkzaamheden van het Fonds gedurende 2011 apart en uitgebreid ingegaan op de bijzondere projectsteun. Ingegaan wordt op de ontstaansgeschiedenis, de doelstelling en het verloop tot en met Inzicht wordt geboden in de heffingen, de uitbetalingen en de besteding van de uitbetaalde subsidies. De afgelopen jaren is in de zogenaamde 40 wijken relatief het meest gesloopt, het meest aangekocht en was de nieuwbouw van koopwoningen het meest intensief. Maar ook de uitgaven voor de leefbaarheid kenden de afgelopen jaren een grote concentratie in de 40 wijken. Verwacht mag worden dat de beleidsfocus die ontstaan is in de afgelopen jaren, de komende jaren echter zal afnemen. Corporaties houden in hun beleid al rekening met het stopzetten na 2012 van de subsidie. > In dit verslag is ook een aantal interviews opgenomen. Toezicht houden bij een woningcorporatie is ingewikkelder geworden. Waar vroeger sprake was van lokaal opererende corporaties met een strakke sturing vanuit de overheid (rijk en gemeente), is tegenwoordig sprake van complexe netwerken waarin corporaties zich bevinden als maatschappelijk ondernemer. Er is sprake van een breed werkdomein, de relevante regelgeving wordt niet meer alleen beheerst door politiek Den Haag, maar zeker ook door Brussel en internationale accountantsregels, toenemende verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden en een steeds meer overheersende rol van media. Bij incidenten krijgen interne toezichthouders ook de wind van voren en veelal worden ze ook verantwoordelijk gehouden: waarom deden ze niets? terwijl bij de toezichthouders zelf vaak vragen rijzen over effectiviteit en intensiteit van het toezicht. In de interviews wordt ingegaan op de vraag of het huidige bestuurlijke model, dat afgeleid is van de structuurvennootschappen, nog wel passend is. Waar bij de vennootschappen sprake is van drie organen: het bestuur, de raad van commissarissen en de aandeelhouders, zijn bij corporaties alleen het bestuur en de raad van toezicht aanwezig. Klopt het verhaal over de balans tussen die twee organen eigenlijk wel? Wat doe je als toezichthouder met vragen rond het verdienmodel van corporaties: hoge onrendabele toppen, hoge bedrijfslasten en beperkte winstmogelijkheden? Hoe lang kan de corporatie-sector doorgaan op de huidige weg? Wat is de toekomstige rol van corporaties op de woningmarkt, die volgens veel deskundigen op slot zit? Hoe ga je als toezichthouder bij een woningcorporatie om met specifieke vraagstukken als stakeholdermanagement, verschijnselen van group think en tunnelvisie en hoe plaats je een raad van toezicht in de trits van bestuurder - intern toezicht - accountant - extern toezicht? Een vijftal deskundigen is door middel van een interview gevraagd hun visie op de hiervoor gestelde vragen te geven. De interviews zijn gehouden door Eric Harms, de foto s zijn gemaakt door Aatjan Renders. Naarden, 13 februari 2012

9 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011

10 8-9 Het jaar 2011 in hoofdlijnen 1 Het jaar 2011 was voor het Centraal Fonds Volkshuisvesting een opvallend jaar. Daarvoor zijn drie oorzaken aan te voeren. Allereerst door de effecten op het uit te oefenen financiële toezicht van de financiële crisis en de vastzittende woningmarkt op de bedrijfsvoering van corporaties. De tweede oorzaak is de beslissing van het kabinet om bij de ombouw van het Fonds tot autoriteit, de toekomstige taak van die autoriteit te beperken tot het financiële toezicht en dus niet langer te streven naar een integraal toezicht. Ten slotte was er de beslissing van de Raad van State die het Fonds op alle punten in het gelijk stelde in de rechtsgang over de heffingen bijzondere projectsteun van 2008 en > Het individuele toezicht Voor de zomer van 2011 werd het continuïteitsoordeel opgesteld en aan corporaties bekend gemaakt: 369 corporaties kregen te horen dat er sprake was van voorgenomen activiteiten die passen bij de financiële prognose, een zogenaamd A1-oordeel. Bij 21 corporaties was sprake van een onbalans tussen de voorgenomen activiteiten en de financiële ontwikkeling (een A2-oordeel) en bij acht corporaties was sprake van voorgenomen activiteiten die de financiële positie in gevaar zouden brengen, een B1- of B2-oordeel. In zes gevallen was sprake van een B2-oordeel waarbij het Fonds de betreffende corporaties heeft verzocht een herstelplan bij het Fonds in te dienen, goed-gekeurd door de interne toezichthouder. In het najaar van 2011 zijn de solvabiliteitsoordelen afgegeven op basis van de voor 1 juli 2011 door corporaties ingediende jaarstukken. Bij 389 corporaties was sprake van voldoende solvabiliteit, bij negen corporaties was de solvabiliteit onvoldoende. Dat is een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. Bij al die corporaties is sprake van aanvullende monitoringsafspraken. Het Fonds verwacht daarbij dat de corporaties in staat zullen zijn om zonder financiële steun van het Fonds, de vermogenspositie weer op een aanvaardbaar niveau te krijgen. Nieuw was dat op basis van de jaarstukken het Fonds bij een zevental corporaties het eerder in 2011 afgegeven continuïteitsoordeel heeft genuanceerd. De verschillen tussen de voor 1 februari 2011 ingediende meerjarencijfers en de voor 1 juli 2011 ingediende realisatiecijfers over 2010 kenden te grote afwijkingen. Vanaf 2012 zal het Fonds naast de nuancering ook de mogelijkheid hebben het continuïteitsoordeel in te trekken. Eind 2011 deed WSG uit Geertruidenberg een aanvraag voor saneringssteun. De corporatie had hiertoe een aanwijzing van de minister voor BZK ontvangen nadat pogingen om met behulp van collega-corporaties zelf uit de financiële misère te komen, mislukt waren. Het Fonds heeft dezelfde dag van de aanwijzing en na overleg met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, een anticipatiebesluit genomen. WSG zal binnen een termijn van zes maanden een saneringsplan indienen. In 2011 heeft Centrada uit Lelystad een conceptaanvraag voor projectsteun ingediend. Het Fonds heeft aangegeven dat op basis van de financiële en liquiditeitspositie, financiële steun niet in de rede ligt.

11 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011 > Sectorbeelden 2011 Het Fonds heeft in 2011 twee keer een Sectorbeeld uitgebracht, in de zomer over de investeringsvoornemens voor de periode en in het najaar over de realisaties en financiële ontwikkeling in Opvallende zaken uit beide rapporten betreffen de trend van de terugkeer naar de eigenlijke volkshuisvestelijke taken (de core business ) van woningcorporaties en in financieel opzicht, het gegeven dat corporaties de tering naar de nering zetten. De conclusie van het Fonds was eind 2011 dat in financieel opzicht, het beter moet in de komende jaren. Ook in 2010 was weer sprake van grote verliezen op grondposities en in verbindingen en was sprake van een stagnerende verkoop van nieuwbouw koopwoningen en lagere, negatieve opbrengsten. De combinatie van hogere huuropbrengsten, lagere onderhoudslasten, lagere netto bedrijfslasten en een niveauverlaging bij de onrendabele investeringen, maakten dat op zich nog sprake was van goede financiële resultaten. Maar gelet op de wijzigingen in de taakopvatting door spelregels vanuit Brussel en Den Haag (de Daeb/niet Daeb-discussie), de aangekondigde heffing verhuurderbijdrage vanaf 2014 en het gegeven dat nog lang niet alle verliezen over de afgelopen jaren daadwerkelijk genomen zijn, maken dat corporaties er alles aan gelegen moet zijn de financiële onzekerheden te minimaliseren. Opvallend was opnieuw dat kleine verschuivingen in de verhouding tussen huuropbrengsten en exploitatielasten voor beheer en onderhoud, veel effect hebben op de financiële positie van corporaties. Naast de aandacht die corporaties zelf vroegen voor de huisvestingsmogelijkheden van middeninkomensgroepen als gevolg van de staatssteundiscussies, heeft het Fonds in zijn publicaties gewezen op de mogelijkheid dat juist de lagere inkomensgroepen in de knel dreigen te komen. Er worden minder koop- en huurwoningen gebouwd waardoor de doorstroming van huur naar koop en binnen de huursector beperkter zal worden. Daarnaast geldt dat door het toepassen van huurharmonisatie ineens, potentieel verhuisgeneigde huurders geconfronteerd zullen worden met een woonlastenstijging en dus besluiten te blijven zitten. Het effect dat over 2010 al zichtbaar werd met een dalende mutatiegraad, zal naar verwachting de komende jaren doorgezet worden. Regionaal zullen er grote verschillen zijn. Die verschillen zijn ook zichtbaar in de krimpdiscussie. Opvallend was dat met uitzondering van de regio Parkstad in Limburg, alle corporaties, ook in de krimpregio s, nog uitgaan van groeiscenario s. Signalen uit de woningmarkt zouden ertoe moeten leiden dat groei, zowel in omvang van het woningbezit als in waardestijging van het bezit, geen automatismen meer zijn voor woningcorporaties. Aparte aandacht is er voor de mate waarin corporaties hun voornemens daadwerkelijk weten te realiseren. Omdat het door het Fonds af te geven continuïteitsoordeel wordt gebaseerd op de voornemens van corporaties, zal het Fonds bij corporaties met een slecht trackrecord op het gebied van de realisaties van voornemens vanaf 2012 meer aandacht geven aan de mate van realisatie en dat betrekken bij de oordeelsvorming. Ook zal mede op basis van het in 2011 gepubliceerde onderzoek naar grondposities en risicovolle projecten, meer gekeken worden naar de wijze van risicobeheersing en risicomanagementsystemen binnen corporaties. Daarbij zal naast de gebruikelijke aandacht voor de financiële continuïteit ten gevolge van de situatie op de financiële markten meer aandacht gegeven worden aan de liquiditeitspositie van corporaties. In het financiële toezicht van het Fonds is dat zeker een accentverschuiving.

12 10-11 Het jaar 2011 in hoofdlijnen > Projectsteun Begin november 2011 kwam de lang verwachte uitspraak van de Raad van State over de rechtmatigheid van de heffingen voor bijzondere projectsteun voor 2008 en De Raad van State oordeelde in deze hogere beroepsprocedure dat er: > Geen strijd was met de Woningwet; > Geen schending van de rechtszekerheid; > Geen schending was van het eigendomsrecht zoals neergelegd in artikel 1 van het Eerste Protocol EVRM; > Geen schending was van het Europese recht betreffende staatssteun. De conclusie was dat de wettelijke grondslag van de heffingen bijzondere projectsteun van begin af aan rechtmatig was. Het Fonds is zeer verheugd met deze uitspraak. Overigens loopt er nog een procedure aangespannen door een aantal corporaties tegen de uitbetaling van subsidie aan corporaties actief in de 40 wijken. Het hogere beroep ligt bij de Raad van State nadat zowel de Commissie bezwaarschriften van het Fonds als de Rechtbank Utrecht geoordeeld hadden dat deze corporaties niet-ontvankelijk zijn. Naast de juridische procedures werd duidelijk dat het draagvlak voor de regeling nog steeds beperkt was. Het Kabinet heeft bij zijn aantreden dan ook aangegeven af te willen van de regeling. Deze wordt per 1 januari 2013 gestopt nadat in 2011 en 2012 sprake is van een overgangsregeling. Dit besluit en alle juridische procedures kunnen echter niet de conclusie verhinderen dat de regeling wel gewerkt heeft. Er is sprake van een grotere beleidsfocus in de 40 wijken waarbij op allerlei terreinen meer geïnvesteerd is: er is meer gesloopt, er is meer nieuwbouw koop gerealiseerd ten behoeve van de wenselijk geachte functiemenging en het doorbreken van de monotonie van sociale huurwoningen en er is meer geïnvesteerd in leefbaarheid en maatschappelijk vastgoed. De subsidies tot en met 2010 zijn uitbetaald en de afrekeningen zullen nog een aantal jaren vergen. > Herziening Woningwet De afgelopen jaren is intensief gesproken over de mogelijke vorming van een onafhankelijke toezichtautoriteit in de corporatiesector. Begin 2011 werd duidelijk dat toenmalig minister Donner een andere keuze had gemaakt: het toezicht blijft verdeeld over het ministerie van BZK en een op te richten autoriteit waarin het Centraal Fonds opgaat. Het Fonds is teleurgesteld over deze keuze, maar heeft vervolgens de handschoen opgepakt in de ombouw van het Fonds tot autoriteit. Naast het huidige financiële toezicht is er een nieuwe taak, die van de controle op de staatssteun. Het Fonds heeft zich vanaf 2006 al voorstander getoond van een duidelijke scheiding tussen enerzijds een tak van dienst of organisatie die de zogenaamde Daeb-activiteiten exploiteert en een daarvan juridisch gescheiden tak die de zogeheten niet-daeb-activiteiten uitvoert. Hoewel de staatssteunregels zich hier niet over uitspreken, heeft het Fonds de voorkeur voor een dergelijke verdergaande juridische splitsing. Vanuit toezicht is dat wel zo wenselijk want het is duidelijk en scheelt enorm in de administratieve lastendruk bij woningcorporaties. Met de ombouw zal het Fonds ook de eerder ingezette accentverschuiving in het financiële toezicht doorzetten: naast oordelen over de financiële continuïteit zal ook de liquiditeit van en bij corporaties meer onderdeel gaan uitmaken van het financiële toezicht. De oorzaken daarvoor zijn te vinden in de bevindingen van het Fonds in de afgelopen jaren bij themaonderzoeken naar verbindingen, naar treasurybeleid en derivaten en naar projectontwikkeling en grondposities. Ook zal een discussie vereist zijn over de mogelijke toekenning van sanerings- en projectsteun. Enerzijds vanwege de nieuwe regelgeving met een onderscheid naar wel en niet met staatssteun geoorloofde activiteiten, anderzijds vanwege veranderingen in de corporatiesector zelf. Saneringssteun was oorspronkelijk bedoeld als steun voor corporaties

13 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011 die moeilijkheden ondervinden bij toekomstige investeringen als gevolg van woningmarkt-ontwikkelingen. De afgelopen jaren is duidelijk dat daarnaast corporaties vooral financiële problemen ondervinden als gevolg van allerlei commerciële activiteiten die zowel in omvang als snelheid van gebeuren, een heel andere dynamiek kennen dan wat in de jaren tachtig van de vorige eeuw werd gezien als mogelijke oorzaak voor financiële problemen bij een woningcorporatie. In een aantal gevallen was sprake van integriteitsvraagstukken. Daarnaast is de opgetreden schaalvergroting in de sector nog een factor van belang. Er is inmiddels sprake van een aantal zeer grote corporaties. In geval van financiële problemen en een noodzaak tot financieel bijspringen via het Centraal Fonds, ontstaat wel de vraag in hoeverre dat kan, gelet op de bepalingen in de regelgeving rond de omvang van de jaarlijkse heffing. In dat kader wordt wel gesproken over het begrip systeemcorporaties. De effecten van de schaalvergroting op het sinds de jaren tachtig werkende systeem behoeven nader onderzoek. > Organisatie van het Fonds Vooruitlopend op de discussies tot een mogelijke ombouw zijn noch de bestuurlijke, noch de werkorganisatie van het Fonds in 2011 gewijzigd. Wel is besloten om in 2012 naar een andere huisvesting om te zien omdat de huidige locatie te veel beperkingen kent. Per 1 januari 2012 werken er 44 mensen bij het Fonds, waarvan 17 in deeltijd. De uitvoering van de projectsteuntaak is een grote belasting geweest. Bestuursverslag Het Centraal Fonds is een zelfstandig bestuursorgaan en valt onder de werking van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen. In de Herzieningswet die door de minister in mei 2011 bij de Tweede Kamer is ingediend, worden de taken van het Fonds uitgebreid met het toezicht op staatssteun en financieel toezicht op het behoud van het maatschappelijk gebonden vermogen, financieel risicobeheer en de kwaliteit van de financiële verantwoording. Deze taken komen naast de reeds bestaande wettelijke taken op het terrein van financieel toezicht en steunverlening. De minister heeft in de wet aangegeven dat met de taakuitbreiding de huidige zbo gecontinueerd wordt onder een nieuwe naam. De bestuurssamenstelling was in 2011 als volgt: > De heer ir. J.H.M. Lindenbergh, voorzitter; > De heer drs. G. Izeboud RA; > De heer drs. Ir. C.A.M. de Boo; > Mevrouw prof. mr. dr. J. de Jong. > Governance bestuur Het bestuur heeft vijfmaal vergaderd en enkele zogenaamde agendaloze vergaderingen gehad en eenmaal telefonisch vergaderd. Bij zowel de bestuurs- als commissievergaderingen was er sprake van volledige aanwezigheid van alle bestuursleden. Het bestuur volgt de ontwikkelingen in de corporatiesector met bezorgdheid. De gevolgen van financiële crisis hebben ook hun impact op de sector. De vermogensontwikkeling van de sector over 2010 gaf enerzijds een positief beeld, maar anderzijds waren er hoge verliezen die het vermogen en de toekomstige investeringsmogelijkheden uithollen. Opvallend is ook de afname van de mutatiegraad, die maakt dat nieuwe huurders steeds langer op een sociale huurwoning moeten wachten. Het bestuur heeft de voortgang in de juridische procedures over bijzondere projectsteun voor de wijkenaanpak nauwlettend gevolgd. De uitspraak van de afdeling

14 12-13 Het jaar 2011 in hoofdlijnen rechtspraak van de Raad van State van begin november heeft de overheid in het gelijk gesteld en de heffingen voor de bijzondere projectsteun rechtmatig verklaard. In het voorjaar heeft de herbenoeming plaatsgevonden van drie bestuursleden. Mevrouw De Jong en de heer De Boo zijn beide herbenoemd tot mei 2015 en de heer Lindenbergh is als voorzitter herbenoemd tot het moment van overgang van het Fonds naar de autoriteit. In mei heeft de minister van Binnenlandse Zaken de Herzieningswet aan de Tweede Kamer aangeboden. In dit wetsontwerp is de keuze gemaakt om het externe toezicht te verdelen tussen de minister en de nieuwe autoriteit. Het bestuur heeft met treurnis kennis genomen van deze beleidswijziging, maar heeft de voorbereiding van de invulling van het financiële toezicht in den brede en het staatssteuntoezicht voortvarend ter hand genomen. De gevolgen van de Europese beschikking over staatsteun, de scheiding tussen Daeb en niet-daeb voor de inrichting van de financiële positie van de sector zijn door het Fonds in beeld gebracht en deze kennis is in het kader van de beleidsvoorbereiding aan het ministerie ter beschikking gesteld. In 2011 heeft er eenmaal overleg met minister Donner plaatsgevonden. In dit kennismakingsoverleg is gesproken over de gewijzigde visie van de minister op de rol en positie van het externe toezicht en over de lopende rechtzaken rond de bijzondere projectsteun voor de wijkenaanpak. Onderwerpen waarover het bestuur zich in 2011 verder heeft gebogen, zijn: > Voortgang Herzieningswet c.a. en het Europadossier; > Wijze van oordeelsvorming op basis van de beleidsregels en methodiek; > Corporaties met dreigende financiële problemen; > De Sectorbeelden en andere externe rapportages van het Fonds; > Bezwaarprocedures in het kader van de bijzondere projectsteun; > Aansprakelijkheidstelling raad van toezicht SGBB; > Het werkplan, het daarbij behorend budget en de beleidsregels; > Begroting 2012 en Jaarverslag en jaarrekening 2010; > Interne kwartaalrapportages van het Fonds. > Commissies en zelfevaluatie In 2011 heeft de commissie Nominatie, Renumeratie en Corporate governance (NRC) eenmaal vergaderd en de commissie Audit & Reporting (A&R) tweemaal. Ook bij deze commissievergaderingen was het voltallige bestuur aanwezig. Tijdens de bestuursvergaderingen waarin het jaarverslag en de jaarrekening werden vastgesteld en bij beide vergaderingen van de commissie A&R, was de externe accountant die de jaarrekening controleert en en het assurancerapport verstrekt bij de continuïteits- en solvabiliteitsoordelen, aanwezig. In de A&R vergaderingen zijn ook de aanbevelingen van de externe accountant en de reactie van de directie daarop besproken en wordt de follow up van de aanbevelingen gevolgd. De suggesties en bevindingen van het bestuur zijn besproken met de directie. In het verslagjaar is gestart met het betrekken van individuele bestuursleden als aanspreekpunt en monitor van projectgroepen die wijzigingen van opvraging en rapportering over onderzoeken voorbereiden. Daardoor wordt een grotere betrokkenheid van het bestuur op de vormgeving van beleidsvoorstellen gerealiseerd Het bestuur heeft in het verslagjaar een zelfevaluatie gehouden. In deze evaluatie zijn, mede aan de hand van door de leden ingevulde formulieren, aan de orde

15 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011 geweest het onderling functioneren, het besturen in het algemeen, het functioneren van het bestuur naar buiten, de relatie en werkgeversrol naar de directie en de relatie naar de werkorganisatie. De conclusie van de evaluatie was dat er met betrekking tot de behandelde onderwerpen sprake is van grote eensgezindheid binnen het bestuur en dat er sprake is van een goede werkrelatie tussen management en het bestuur. Het bestuur heeft over haar functioneren een terugkoppeling van het management team ontvangen en dit met hen besproken. Het bestuur heeft aandacht voor de sterk toegenomen werkdruk binnen het Fonds als gevolg van recente ontwikkelingen bij enkele corporaties. Het bestuur zal in het lopende verslagjaar over de genoemde onderwerpen in gesprek gaan met de directie.

16 Gert-Jan van der Vossen: Commissariaat is geen leuk bijbaantje meer De kwaliteit van het toezicht in de corporatiesector is vo Gert-Jan van der Vossen, vennoot van de Holland Consulting Group, de laatste jaren met sprongen vooruitgegaan. Goed gaat h overal, maar het gaat wel steeds beter. Vergeet niet: de meeste misstanden stammen uit de periode , toen er maatschap Commissariaat druk op corporaties ontstond veel meer te investeren. Toen is zijn er geen gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er veel strakker in. Nee, Gert-Jan van der Vossen - zelf commissaris bij diverse corporaties - is er niet van geschrokken dat toezich persoonlijk aansprakelijk zijn gesteld voor de financiële schade door fraude bij woningcorporatie. Integendeel. Twintig ja was ik betrokken bij onderzoek naar faillissementen en toen werden commissarissen ook al keihard aansprakelijk gesteld. Mis leuk het voor bijbaantje de corporatiesector een nieuw fenomeen, maar het is meer naïef te denken dat, als er fouten worden gemaakt, je als verantw commissaris niet aansprakelijk zou kunnen worden gesteld. Voor een commissaris die te goeder trouw handelt is er niet voor n aansprakelijkheidsverzekering. Toch erkent ook hij dat het leven van een toezichthouder bij een woningcorporatie er niet een is geworden. Het is interessant en boeiend werk. Maar sinds een jaar of vijf is wel voor iedereen duidelijk dat het niet zomaar leuk bijbaantje is, maar echt een parttime hoofdfunctie. Met een avondje vriendelijk met elkaar van gedachten wisselen ben je komt veel meer bij kijken. Ik zie mijn commissariaten in ieder geval als een van de vakmatige activiteiten die ik uitoefen, en wa een beloning op maatschappelijk niveau ontvang. Het vraagt veel aandacht en betrokkenheid, en brengt bovendien de nodige ri Gert-Jan van der Vossen zich mee. Integrale benadering Die risico s strekken veel verder dan de aansprakelijkheidstelling. Omdat een corporatie geen eigenaar heeft heb je als Raad van Toezicht (RvT) behalve met het bestuur ook met de stakeholders van doen, de belanghebben directe omgeving van de corporatie. Probleem is dat zij toch steeds vanuit hun eigen belang handelen. Een integrale benadering uitstek het domein van de RvT. Het is aan de RvT om te begrijpen hoe de diverse belangen liggen, hoe de onderlinge afhankelij zijn, hoe de processen verlopen en welke risico s er aan verbonden zijn. Dat vereist diepgaande kennis van de organisatie en zijn Je opereert als collectief en bent dus met elkaar verantwoordelijk. Maar als een van de leden van de RvT zijn taak niet serieus n onvoldoende toezicht houdt op de onderdelen die hem zijn toegewezen zit niet alleen hij met een probleem als het fout gaat, m ik. De toevoeging van een derde partij aan het toezichtmodel, bijvoorbeeld in de vorm van aandeelhouders, vindt Van der Vosse lastige. Want wie maak je dan aandeelhouder? Alle stakeholders streven hun eigen doelstellingen na. Gemeenten hebben wel e van spreken, niet in de laatste omdat veel gemeentelijke woningbedrijven zijn opgegaan in de huidige woningcorporaties. Tege waait er echter een politieke wind door de gemeenten. In vier jaar tijd kunnen de voorkeuren zomaar veranderen, bijvoorbeeld van het verkoopprogramma, de plannen en de stedelijke vernieuwing. Dat is vervelend, omdat de planningshorizon van de corp langer is dan die vier jaar. Spiegel voorhouden Hij ziet daarom meer in een objectieve maatschappelijk toezichthouder, die van overheid is aangewezen. Een zelfstandig bestuursorgaan, zoals het Centraal Fonds, die jaarlijks een audit doet, en een toezicht heeft met de hele RvT. Want eerlijk gezegd is het gewoon hartstikke nuttig als iemand van buiten de organisatie een spiegel vo het geval van een wat zwakkere RvT kan hij dan toch een aantal prikkels inbrengen zodat de boel weer in beweging komt. Verd Van Vossen dat het wat eenvoudiger moet worden om te wisselen van de samenstelling van de RvT. Daar worden al wel wat pog gedaan, maar die gaan mij niet ver genoeg. Ga nu eens werkelijk onderzoeken of de competenties die de RvT nodig heeft allema aanwezig zijn, of de commissarissen wel voldoende tijd hebben om het toezicht voldoende vorm en inhoud te geven en of zij van niveau zijn. Soms zou je best wel eens afscheid van iemand willen nemen, maar gebeurt dat niet omdat het niet in de traditie zi eigenlijk zou je, net zoals er van een bestuurder na een bepaalde fase afscheid kan worden genomen, ook afscheid moeten kunn van de leden van de RvT. Bijvoorbeeld als de integriteit in het geding is. Vooropgesteld: integriteit moet bij iedere organisatie hoofdrol spelen. Maar omdat je als corporatie met publieke middelen omgaat moet je daar nog zorgvuldiger in zijn. Onbetwist zelfs. Het vraagt van alle betrokkenen een bepaald gedrag en een manier van opereren, waarbij iedereen zich realiseert waar de heden zitten. Je moet die ook regelmatig met elkaar doorspreken: hoe gaan we met bepaalde situaties om? Waar ik wel bang vo voor metaalmoeheid. Als je het voor de achtste maal in drie jaar over de relatie met aannemers hebt, komt dat de mensen op een moment toch de strot uit. Het is dan ook de taak van de RvT na te gaan hoe levend het thema is. Binnen de organisatie, maar oo de grenzen van de raad. Gelukkig gaat het steeds beter, vindt Van der Vossen. Natuurlijk, er komen behoorlijk ernstige misstan buiten. Maar de meeste daarvan stammen uit de periode , toen er maatschappelijke druk op corporaties ontstond om te investeren.. Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er gelukkig veel strakker in. Betrouwbare info Toch zijn ook zij ook in die situatie afhankelijk van de kwaliteit van de informatie die hen wordt aangereikt. Daarover heeft V Vossen echter geen klagen. Er is zo langzamerhand een heel palet aan verschillende instrumenten ontstaan waar je gebruik van maakt. De reguliere informatie vanuit de organisatie, de rapportages van het Centraal Fonds, contacten met de medewerkers en stakeholders, de media, internet. En soms is een externe audit op een specifiek onderwerp op zijn plaats. Bijvoorbeeld als iets n loopt, of bij een vermoeden van fraude. Verder denk ik dat het goed zou zijn als de commissarissen als toehoorder bij een bestu dering kunnen gaan zitten. Zodat ik kan zien, horen en voelen wat er allemaal aan de bestuurstafel ter sprake komt en hoe de b ming verloopt. Ook de relatie met de politiek is voor hem geen issue. Eerlijk gezegd is het praktijk aan het worden dat wat er Haag komt eerst wordt gewogen. Als er een wet wordt aangekondigd die nog door het parlement moet worden geloodst bestede aandacht aan als het echt actueel is. Dat is anders dan vijf jaar geleden. Als de politiek toen een keer zuchtte sprong iedereen m Dat is niet meer de realiteit. Ik denk ook dat het heel gezond is dat de antenne weliswaar op Den Haag is gericht zodat signalen nieuwe ontwikkelingen kunnen worden opgepikt, maar dat we er niet meer zo overspannen op reageren. In dat verband vervul brancheorganisaties een goede, kanaliserende rol Dat laat onverlet dat diezelfde politiek sinds een aantal jaren wel voortduren verdiencapaciteit van de woningcorporaties aan het inperken is. Van der Vossen: Dat vind ik misschien wel het grootste risico moment. Als ik de situatie van nu vergelijk met vijf jaar geleden dan is de wereld ingrijpend veranderd. Het is gevaarlijk dat de het aandurft om de fundamenten onder de corporatie als revolving fund weg te slaan, zonder daar eerst een brede maatschappe discussie over te voeren. Het kan allemaal best anders, hoewel ik denk dat we op dit moment een zeer fijnzinnig stelsel hebben dan eerst met elkaar de discussie aan over de effecten en de wenselijkheid ervan.

17 Gert-Jan van der Vossen: Commissariaat is geen leuk bijbaantje meer De kwaliteit van het toezicht in de corporatiesector is vol Gert-Jan van der Vossen, vennoot van de Holland Consulting Group, de laatste jaren met sprongen vooruitgegaan. Goed gaat h overal, maar het gaat wel steeds beter. Vergeet niet: de meeste misstanden stammen uit de periode , toen er maatschap druk op corporaties ontstond om veel meer te investeren. Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er veel strakker in. Nee, Gert-Jan van der Vossen - zelf commissaris bij diverse corporaties - is er niet van geschrokken dat toezich persoonlijk aansprakelijk zijn gesteld voor de financiële schade door fraude bij een woningcorporatie. Integendeel. Twintig ja was ik betrokken bij onderzoek naar faillissementen en toen werden commissarissen ook al keihard aansprakelijk gesteld. Mis het voor de corporatiesector een nieuw fenomeen, maar het is naïef te denken dat, als er fouten worden gemaakt, je als verantw commissaris niet aansprakelijk zou kunnen worden gesteld. Voor een commissaris die te goeder trouw handelt is er niet voor n sprakelijkheidsverzekering. Toch erkent ook hij dat het leven van een toezichthouder bij een woningcorporatie er niet eenvoud geworden. Het is interessant en boeiend werk. Maar sinds een jaar of vijf is wel voor iedereen duidelijk dat het niet zomaar ev bijbaantje is, maar echt een parttime hoofdfunctie. Met een avondje vriendelijk met elkaar van gedachten wisselen ben je er nie veel meer bij kijken. Ik zie mijn commissariaten in ieder geval als een van de vakmatige activiteiten die ik uitoefen, en waarvoo beloning op maatschappelijk niveau ontvang. Het vraagt veel aandacht en betrokkenheid, en brengt bovendien de nodige risico mee. Integrale benadering Die risico s strekken veel verder dan de aansprakelijkheidstelling. Omdat een corporatie geen echte heeft heb je als Raad van Toezicht (RvT) behalve met het bestuur ook met de stakeholders van doen, de belanghebbenden in de omgeving van de corporatie. Probleem is dat zij toch steeds vanuit hun eigen belang handelen. Een integrale benadering is dus het domein van de RvT. Het is aan de RvT om te begrijpen hoe de diverse belangen liggen, hoe de onderlinge afhankelijkheden processen verlopen en welke risico s er aan verbonden zijn. Dat vereist diepgaande kennis van de organisatie en zijn omgeving. als collectief en bent dus met elkaar verantwoordelijk. Maar als een van de leden van de RvT zijn taak niet serieus neemt en on toezicht houdt op de onderdelen die hem zijn toegewezen zit niet alleen hij met een probleem als het fout gaat, maar ook ik. D ging van een derde partij aan het toezichtmodel, bijvoorbeeld in de vorm van aandeelhouders, vindt Van der Vossen een lastige. maak je dan aandeelhouder? Alle stakeholders streven hun eigen doelstellingen na. Gemeenten hebben wel enig recht van sprek de laatste omdat veel gemeentelijke woningbedrijven zijn opgegaan in de huidige woningcorporaties. Tegelijkertijd waait er ec politieke wind door de gemeenten. In vier jaar tijd kunnen de voorkeuren zomaar veranderen, bijvoorbeeld ten aanzien van het programma, de plannen en de stedelijke vernieuwing. Dat is vervelend, omdat de planningshorizon van de corporatie veel lange vier jaar. Spiegel voorhouden Hij ziet daarom meer in een objectieve maatschappelijk toezichthouder, die vanuit de overheid is zen. Een zelfstandig bestuursorgaan, zoals het Centraal Fonds, die jaarlijks een audit doet, en een toezichtgesprek heeft met d Want eerlijk gezegd is het gewoon hartstikke nuttig als iemand van buiten de organisatie een spiegel voorhoudt. In het geval v zwakkere RvT kan hij dan toch een aantal prikkels inbrengen zodat de boel weer in beweging komt. Verder denkt Van Vossen d eenvoudiger moet worden om te wisselen van de samenstelling van de RvT. Daar worden al wel wat pogingen toe gedaan, maar mij niet ver genoeg. Ga nu eens werkelijk onderzoeken of de competenties die de RvT nodig heeft allemaal aanwezig zijn, of de sarissen wel voldoende tijd hebben om het toezicht voldoende vorm en inhoud te geven en of zij van het juiste niveau zijn. Som best wel eens afscheid van iemand willen nemen, maar gebeurt dat niet omdat het niet in de traditie zit. Maar eigenlijk zou je, van een bestuurder na een bepaalde fase afscheid kan worden genomen, ook afscheid moeten kunnen nemen van de leden van d Bijvoorbeeld als de integriteit in het geding is. Vooropgesteld: integriteit moet bij iedere organisatie een hoofdrol spelen. Maa als corporatie met publieke middelen omgaat moet je daar nog zorgvuldiger in zijn. Onbetwist zorgvuldig, zelfs. Het vraagt van betrokkenen een bepaald gedrag en een manier van opereren, waarbij iedereen zich realiseert waar de kwetsbaarheden zitten. J ook regelmatig met elkaar doorspreken: hoe gaan we met bepaalde situaties om? Waar ik wel bang voor ben is voor metaalmoeh het voor de achtste maal in drie jaar over de relatie met aannemers hebt, komt dat de mensen op een bepaald moment toch de st is dan ook de taak van de RvT na te gaan hoe levend het thema is. Binnen de organisatie, maar ook binnen de grenzen van de raad. Gelukkig gaat het steeds beter, vindt Van der Vossen. Natuurlijk, er komen behoorlijk ernstige misstanden naar buiten. M meeste daarvan stammen uit de periode , toen er maatschappelijke druk op corporaties ontstond om veel meer te inv Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er gelukkig veel strakker in. Betrouwbare informatie Toch zi ook in die situatie afhankelijk van de kwaliteit van de informatie die hen wordt aangereikt. Daarover heeft Van der Vossen ech klagen. Er is zo langzamerhand een heel palet aan verschillende instrumenten ontstaan waar je gebruik van kunt maakt. De re informatie vanuit de organisatie, de rapportages van het Centraal Fonds, contacten met de medewerkers en de stakeholders, de internet. En soms is een externe audit op een specifiek onderwerp op zijn plaats. Bijvoorbeeld als iets niet goed loopt, of bij een den van fraude. Verder denk ik dat het goed zou zijn als de commissarissen als toehoorder bij een bestuursvergadering kunnen zitten. Zodat ik kan zien, horen en voelen wat er allemaal aan de bestuurstafel ter sprake komt en hoe de besluitvorming verloo de relatie met de politiek is voor hem geen issue. Eerlijk gezegd is het praktijk aan het worden dat wat er uit Den Haag komt e gewogen. Als er een wet wordt aangekondigd die nog door het parlement moet worden geloodst besteden we er pas aandacht aa echt actueel is. Dat is anders dan vijf jaar geleden. Als de politiek toen een keer zuchtte sprong iedereen meteen op. Dat is niet realiteit. Ik denk ook dat het heel gezond is dat de antenne weliswaar op Den Haag is gericht zodat signalen over nieuwe ontw kunnen worden opgepikt, maar dat we er niet meer zo overspannen op reageren. In dat verband vervullen de brancheorganisati goede, kanaliserende rol Dat laat onverlet dat diezelfde politiek sinds een aantal jaren wel voortdurend de verdiencapaciteit va woningcorporaties aan het inperken is. Van der Vossen: Dat vind ik misschien wel het grootste risico van dit moment. Als ik d van nu vergelijk met vijf jaar geleden dan is de wereld ingrijpend veranderd. Het is gevaarlijk dat de politiek het aandurft om d menten onder de corporatie als revolving fund weg te slaan, zonder daar eerst een brede maatschappelijke discussie over te voe kan allemaal best anders, hoewel ik denk dat we op dit moment een zeer fijnzinnig stelsel hebben, maar ga dan eerst met elkaa discussie aan over de effecten en de wenselijkheid ervan.

18 gens et nog niet pelijke gelukkig thouders ar geleden schien is oordelijk iets een aan iger op is en een leuk t. Er komt r ik een s met zich eigenaar directe bij uitstek zijn, hoe de Je opereert voldoende e toevoe- Want wie en, niet in hter een verkoopr is dan die aangewee hele RvT. an een wat at het wat die gaan commiss zou je net zoals er e RvT. r omdat je alle e moet die eid. Als je rot uit. Het aar de esteren.. jn ook zij ter geen guliere media, vermoegaan pt. Ook erst wordt n als het meer de ikkelingen es een n de e situatie e fundaren. Het r de Gert-Jan van der Vossen De kwaliteit van het toezicht in de corporatiesector is volgens Gert-Jan van der Vossen, vennoot van de Holland Consulting Group, de laatste jaren met sprongen vooruitgegaan. Goed gaat het nog niet overal, maar het gaat wel steeds beter. Vergeet niet: de meeste misstanden stammen uit de periode , toen er maatschappelijke druk op corporaties ontstond om veel meer te investeren. Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er gelukkig veel strakker in.

19 Centraal Fonds Volkshuisvesting - Jaarverslag 2011 Nee, Gert-Jan van der Vossen - zelf commissaris bij diverse corporaties - is er niet van geschrokken dat toezichthouders persoonlijk aansprakelijk zijn gesteld voor de financiële schade door fraude bij een woningcorporatie. Integendeel. Twintig jaar geleden was ik betrokken bij onderzoek naar faillissementen en toen werden commissarissen ook al keihard aansprakelijk gesteld. Misschien is het voor de corporatiesector een nieuw fenomeen, maar het is naïef te denken dat, als er fouten worden gemaakt, je als verantwoordelijk commissaris niet aansprakelijk zou kunnen worden gesteld. Voor een commissaris die te goeder trouw handelt is er niet voor niets een aansprakelijkheidsverzekering. Toch erkent ook hij dat het leven van een toezichthouder bij een woningcorporatie er niet eenvoudiger op is geworden. Het is interessant en boeiend werk. Maar sinds een jaar of vijf is wel voor iedereen duidelijk dat het niet zomaar even een leuk bijbaantje is, maar echt een parttime hoofdfunctie. Met een avondje vriendelijk met elkaar van gedachten wisselen ben je er niet. Er komt veel meer bij kijken. Ik zie mijn commissariaten in ieder geval als een van de vakmatige activiteiten die ik uitoefen, en waarvoor ik een beloning op maatschappelijk niveau ontvang. Het vraagt veel aandacht en betrokkenheid, en brengt bovendien de nodige risico s met zich mee. > Integrale benadering Die risico s strekken veel verder dan de aansprakelijkheidstelling. Omdat een corporatie geen echte eigenaar heeft heb je als Raad van Toezicht (RvT) behalve met het bestuur ook met de stakeholders van doen, de belanghebbenden in de directe omgeving van de corporatie. Probleem is dat zij toch steeds vanuit hun eigen belang handelen. Een integrale benadering is dus bij uitstek het domein van de RvT. Het is aan de RvT om te begrijpen hoe de diverse belangen liggen, hoe de onderlinge afhankelijkheden zijn, hoe de processen verlopen en welke risico s er aan verbonden zijn. Dat vereist diepgaande kennis van de organisatie en zijn omgeving. Je opereert als collectief en bent dus met elkaar verantwoordelijk. Maar als een van de leden van de RvT zijn taak niet serieus neemt en onvoldoende toezicht houdt op de onderdelen die hem zijn toegewezen zit niet alleen hij met een probleem als het fout gaat, maar ook ik. De toevoeging van een derde partij aan het toezichtmodel, bijvoorbeeld in de vorm van aandeelhouders, vindt Van der Vossen een lastige. Want wie maak je dan aandeelhouder? Alle stakeholders streven hun eigen doelstellingen na. Gemeenten hebben wel enig recht van spreken, niet in de laatste omdat veel gemeentelijke woningbedrijven zijn opgegaan in de huidige woning- corporaties. Tegelijkertijd waait er echter een politieke wind door de gemeenten. In vier jaar tijd kunnen de voorkeuren zomaar veranderen, bijvoorbeeld ten aanzien van het verkoopprogramma, de plannen en de stedelijke vernieuwing. Dat is vervelend, omdat de plannings horizon van de corporatie veel langer is dan die vier jaar. > Spiegel voorhouden Hij ziet daarom meer in een objectieve maatschappelijk toezichthouder, die vanuit de overheid is aangewezen. Een zelfstandig bestuursorgaan, zoals het Centraal Fonds, die jaarlijks een audit doet, en een toezichtgesprek heeft met de hele RvT. Want eerlijk gezegd is het gewoon hartstikke nuttig als iemand van buiten de organisatie een spiegel voorhoudt. In het geval van een wat zwakkere RvT kan hij dan toch een aantal prikkels inbrengen zodat de boel weer in beweging komt. Verder denkt Van Vossen dat het wat eenvoudiger moet worden om te wisselen van de samenstelling van de RvT. Daar worden al wel wat pogingen toe gedaan, maar die gaan mij niet ver genoeg. Ga nu eens werkelijk onderzoeken of de competenties die de RvT nodig heeft allemaal aanwezig zijn, of de commissarissen wel voldoende tijd hebben om het toezicht voldoende vorm en inhoud te geven en of zij van het juiste niveau zijn. Soms zou je best wel eens afscheid van iemand willen nemen, maar gebeurt dat niet omdat het niet in de traditie zit. Maar eigenlijk zou je, net zoals er van een bestuurder na een bepaalde fase afscheid kan worden genomen, ook afscheid moeten kunnen nemen van de leden van de RvT. Bijvoorbeeld als de integriteit in het geding is. Vooropgesteld: integriteit moet bij iedere organisatie een hoofdrol spelen. Maar omdat je als corporatie met publieke middelen omgaat moet je daar nog zorgvuldiger in zijn. Onbetwist zorgvuldig, zelfs. Het vraagt van alle betrokkenen een bepaald gedrag en een manier van opereren, waarbij iedereen zich realiseert waar de kwetsbaarheden zitten. Je moet die ook regelmatig met elkaar doorspreken: hoe gaan we met bepaalde situaties om? Waar ik wel bang voor ben is voor metaalmoeheid. Als je het voor de achtste maal in drie jaar over de relatie met aannemers hebt, komt dat de mensen op een bepaald moment toch de strot uit. Het is dan ook de taak van de RvT na te gaan hoe levend het thema is. Binnen de organisatie, maar ook binnen de grenzen van de raad. Gelukkig gaat het steeds beter, vindt Van der Vossen. Natuurlijk, er komen behoorlijk ernstige misstanden naar buiten. Maar de meeste daarvan stammen uit de periode , toen er maatschappelijke druk op corporaties ontstond om veel meer te investeren. Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er gelukkig veel strakker in.

20 18-19 Gert-Jan van der Vossen > Betrouwbare informatie Toch zijn ook zij ook in die situatie afhankelijk van de kwaliteit van de informatie die hen wordt aangereikt. Daarover heeft Van der Vossen echter geen klagen. Er is zo langzamerhand een heel palet aan verschillende instrumenten ontstaan waar je gebruik van kunt maakt. De reguliere informatie vanuit de organisatie, de rapportages van het Centraal Fonds, contacten met de medewerkers en de stakeholders, de media, internet. En soms is een externe audit op een specifiek onderwerp op zijn plaats. Bijvoorbeeld als iets niet goed loopt, of bij een vermoeden van fraude. Verder denk ik dat het goed zou zijn als de commissarissen als toehoorder bij een bestuursvergadering kunnen gaan zitten. Zodat ik kan zien, horen en voelen wat er allemaal aan de bestuurstafel ter sprake komt en hoe de besluitvorming verloopt. Ook de relatie met de politiek is voor hem geen issue. Eerlijk gezegd is het praktijk aan het worden dat wat er uit Den Haag komt eerst wordt gewogen. Als er een wet wordt aangekondigd die nog door het parlement moet worden geloodst besteden we er pas aandacht aan als het echt actueel is. Dat is anders dan vijf jaar geleden. Als de politiek toen een keer zuchtte sprong iedereen meteen op. Dat is niet meer de realiteit. Ik denk ook dat het heel gezond is dat de antenne weliswaar op Den Haag is gericht zodat signalen over nieuwe ontwikkelingen kunnen worden opgepikt, maar dat we er niet meer zo overspannen op reageren. In dat verband vervullen de brancheorganisaties een goede, kanaliserende rol. Dat laat onverlet dat diezelfde politiek sinds een aantal jaren wel voortdurend de verdiencapaciteit van de woningcorporaties aan het inperken is. Van der Vossen: Dat vind ik misschien wel het grootste risico van dit moment. Als ik de situatie van nu vergelijk met vijf jaar geleden dan is de wereld ingrijpend veranderd. Het is gevaarlijk dat de politiek het aandurft om de fundamenten onder de corporatie als revolving fund weg te slaan, zonder daar eerst een brede maatschappelijke discussie over te voeren. Het kan allemaal best anders, hoewel ik denk dat we op dit moment een zeer fijnzinnig stelsel hebben, maar ga dan eerst met elkaar de discussie aan over de effecten en de wenselijkheid ervan.