BENNY DE GROVE. ben jij cool met alcohol? ben jij cool met alcohol? Help, je ouders willen met je praten! Help, je ouders willen met je praten!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "BENNY DE GROVE. ben jij cool met alcohol? ben jij cool met alcohol? Help, je ouders willen met je praten! Help, je ouders willen met je praten!"

Transcriptie

1 ben jij cool met alcohol? ben jij cool met alcohol? Help, je ouders willen met je praten! Help, je ouders willen met je praten!

2 ben jij cool met alcohol? alcohol, wat is dat eigenlijk? (En wat doet t met je lichaam?) genieten met mate(n) mag! (Maar hou het wel verstandig) Colofon Deze uitgave is een voorlichtingsinitiatief van de Belgische Federatie van Wijn en Gedistilleerd, Livornostraat 13 b 5, 1060 Brussel en wil aanzetten tot verantwoord alcoholgebruik. Verantwoordelijke uitgever: Jean- Jacques Delhaye, Livornostraat 13 b 5, 1060 Brussel Copyrights: Alle rechten voorbehouden. Meer informatie en reacties? Surf naar EDITO help, informatie over alcohol! Een glas drinken met je vrienden kan supergezellig zijn. Toch zolang je je alcoholgebruik cool houdt, natuurlijk. Want wat minder cool is, zijn de problemen die ontstaan wanneer mensen overdrijven met alcohol. Ongelukken in het verkeer (ook met de fiets en de scooter!), onbeschermd seksueel contact, vrienden die in het ziekenhuis terecht komen, black-outs... Lastige zaken om uit te leggen aan je ouders wanneer je thuiskomt na een avondje stappen. Ga dus cool om met alcohol. Er slim mee omspringen, heeft nog nooit iemand kwaad gedaan. Hoe? Lees bijvoorbeeld de volgende pagina s. En vorm je eigen mening. In alle vrijheid. 20 ken jezelf (Een paar interessante vragen) 30 feesten als de beesten(tips voor een superavond met je vrienden) 24 (Een bezopen combinatie!) 36 conclusie

3 alcohol, wat is dat eigenlijk? hoe wordt alcohol gemaakt? 5 Alcohol is puur natuur, maar soms ook weer niet helemaal. Het ontstaat door een natuurlijk gistingsproces van fruit of suikerhoudende graansoorten. Als je bijvoorbeeld druiven spontaan laat gisten, krijg je na verloop van tijd een drankje dat verdacht veel op wijn lijkt. Dat natuurlijke gistingsproces stopt echter zodra Moeder Natuur zo n vijftien procent alcohol geproduceerd heeft. Wie een steviger drankje wil brouwen, moet het natuurlijk verkregen goedje gaan distilleren. Zo gaan professionele distilleerders aan de slag met graan om wodka te maken, en wordt er suikerriet gebruikt om rum te produceren.

4 alcohol, wat is dat eigenlijk? 7 wat doet alcohol met je? Wat gebeurt er in je lichaam als je iets alcoholhoudends drinkt? Via de slokdarm komt het drankje snel in je maag terecht. Langs de maagwand wordt al zo n twintig procent van de alcohol in het bloed opgenomen, de rest wordt na de passage langs de dunne darm opgenomen. Je lichtjes benevelde bloed stroomt nu verder naar je lever, die de alcohol langzaam afbreekt. Een deel van de alcohol reist bovendien met je bloed mee naar je hersenen. Daar arriveert hij zo n kwartiertje na je eerste slokken en op dat moment ben je dus min of meer onder invloed. Als je pas een hamburger of een flinke biefstuk met frietjes gegeten hebt, duurt de opname van de alcohol iets langer. Maar belangrijker om te weten is dat alcohol invloed heeft op de manier waarop je hersenen werken. Als je samen met je vrienden één of twee alcoholhoudende drankjes gebruikt, is die invloed minimaal. Je zal je hoogstens een beetje vrolijker, minder geremd en wat meer ontspannen voelen. Vaak zelfs zonder dat je dat beseft. Pas echter wel op, want hoe jonger je bent, hoe groter het effect van alcohol is. En meisjes hebben dubbel pech, want zij zijn eerder tipsy dan jongens. We weten het, da s niet eerlijk, maar t heeft nu eenmaal te maken met het verschil in lichaamssamenstelling. Voor iedereen geldt hoe dan ook dit: alcohol beïnvloedt steeds je reflexen. Aan het verkeer deelnemen of een precisiewerkje uitvoeren, worden algauw gevaarlijke en lastige ondernemingen. wat gebeurt er als je een glaasje te veel op hebt? Als je een paar (of meer) glazen te veel drinkt, verdoof je je hersenen die op hun beurt je lichaam aansturen. Dat heeft natuurlijk allerlei effecten op je humeur en op je gedrag. Langzaam maar zeker vallen je remmingen weg, vaak zonder dat je het zelf in de gaten hebt. Maar intussen praat je wel met een dubbele tong want alcohol ontspant je spieren, je concentratie vermindert en je wordt steeds minder kritisch voor jezelf. Hoe meer glazen je drinkt, hoe sterker die effecten worden. En omdat je verstandelijk de situatie niet meer kan beoordelen, schat je ook niet meer in wat er in je lichaam zoal gebeurt. Tricky! Een overdosis alcohol is namelijk altijd giftig en kan je hele systeem volkomen tilt doen slaan. Als je heel veel drinkt, kan dat zelfs levensgevaarlijk worden. En: hoe jonger je bent, hoe sneller dronken je wordt. Dat heeft te maken met je lengte, je lichaamsgewicht en je organen die nog niet volwassen zijn. Soms kunnen de effecten zelfs onomkeerbaar zijn. Zo kan een zwaar nachtje uit gevolgen hebben voor de rest van je leven.

5 9 frederik (17) vertelt: we willen het wel Écht gezellig houden, hé! genieten met mate(n) mag maar hou het wel verstandig Gisteren ben ik met mijn vrienden uit de klas een paar glaasjes gaan drinken. Dat doen we elke vrijdag na school. Sinds we in het vijfde jaar zitten, is dat een traditie geworden. Tussen vier en half zeven drinken we een paar glazen, en maken we ons vrolijk over onze leerkrachten en over de domme grappen die we uitgehaald hebben. Dat is gewoon keitof. Hoeveel ik dan drink? Een paar glazen. Wat heb je er tenslotte aan als je jezelf lazarus drinkt? En mijn ouders vinden mijn vrijdagavondritueel niet erg, nee. Waarom zouden ze? Mijn pa en ma deden in hun tijd juist hetzelfde. We hebben ook duidelijke afspraken gemaakt: als ik ooit boven mijn theewater thuiskom, is het uit met de pret. Daar kan ik best mee leven. Eerlijk gezegd is er niemand van mijn vrienden die op die vrijdagse bijeenkomsten zich lazarus drinkt. We willen het wel écht gezellig houden, hé. Slimme jongen, die Frederik!

6 genieten met mate(n) mag 11 nog eentje voor onderweg? ben je helemaal gek geworden! Ook al zijn sommige waarheden zo groot als een koe, toch kunnen ze niet genoeg herhaald worden. Bij dezen, dus! wanneer drink je met mate? De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO heeft heel wat studies laten uitvoeren over drankgebruik. Jongeren drinken best zo weinig mogelijk alcohol en wanneer je nog geen zestien bent, helemaal niets. Wie regelmatig alcoholhoudende drankjes consumeert moet zich bewust zijn van de gevaren en er steeds op letten dat hij of zij met mate drinkt. Blijf altijd uit de gevarenzone! de eerste keer dronken charlotte (16) getuigt Gisteren was het raak. Ik had al eerder op feestjes alcohol gedronken, maar nooit zoveel als op die party van dus - euh gisteren. Maar nu is het vandaag en zit ik met een knallende kop te chatten met mijn vrienden, en ik weet niet meer wat ik moet doen. Eerlijk gezegd herinner ik me niets meer wat ik gisteren allemaal heb uitgestoken, behalve dat mijn ouders me vannacht hebben betrapt en heel boos op me zijn. Ik heb blijkbaar ook gehuild, want dat hoorde ik daarnet van een paar vrienden. Het is heel raar allemaal. Ik herinner me niets meer van wat er gebeurd is De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat je uit de gevarenzone blijft als je: als man nooit meer drinkt dan 24 gram zuivere alcohol per dag, en twee dagen per week als een geheelonthouder door het leven gaat. als vrouw nooit meer drinkt dan 16 gram zuivere alcohol per dag en ook twee dagen per week als een geheelonthouder door het leven gaat. Een glas bier aan 5% alc. vol = = = = Een glas wijn aan 12% alc. vol = = = = = 10 GRAM ZUIVERE ALCOHOL Een glas sterke drank aan 40% alc. vol Twee glazen cider aan 6% alc. vol 250 ml premix aan 5% alc. vol Goed om te weten. Er zit evenveel alcohol in: een glas bier (33 cl aan 5% alcohol) een glas wijn (12 cl aan 12% alcohol) een glas sterke drank (4 cl aan 40% alcohol) twee glazen cider (24 cl aan 6% alcohol) als in een fles van 25 cl premix. Bekijk altijd met aandacht het etiket op de fles. Het alcoholpercentage van geestrijke drank hangt af van het soort drank en schommelt tussen 2,5% en 55%. Je zal er snel het belang van inzien!

7 genieten met mate(n) mag 13 binge drinking help! mijn vrienden zuipen zich te pletter! Verhalen over wanneer drankgebruik misloopt, scoren natuurlijk goed op tv of in de krant. Maar soms gaat het ook écht goed fout. Want in de Top Tien van Hippe Flauwiteiten stijgt met stip: binge drinking of drinken tot je erbij neervalt. Jong én oud organiseren in het weekend ware drinkgelagen, en chronometreren zelfs hoeveel glazen alcohol ze op een uur door hun keelgat kunnen gieten. Wat ze precies naar binnen werken maakt niet uit, zolang ze er maar dronken van worden. Het schijnt een trend te zijn. Stoer of oliedom, dokter? Oerdom en soms zelfs levensgevaarlijk. Alcohol is een genots- en gezelligheidsmiddel, en moet ook zo geconsumeerd worden. Trop is te veel! Roesdrinken kan zware gevolgen hebben. Als je gigantische hoeveelheden alcohol op zeer korte tijd naar binnen giet, riskeer je jezelf helemaal buiten westen te drinken en kan je zelfs in een coma raken. Als je op jonge leeftijd met binge drinking begint, en er regelmatig aan toegeeft, is de kans bovendien groot dat je een stevige alcoholverslaving ontwikkelt. Je kan er zelfs een onomkeerbaar hersenletsel aan overhouden. Misschien hoor je je ouders of je vrienden wel eens praten over een gezin waar het misgaat omdat een van de partners verslaafd is aan alcohol. So not cool!

8 genieten met mate(n) mag 15 de nare gevolgen van een nachtje stevig doordrinken het mooie kotsende meisje not! Sommige jongeren drinken overdreven veel, vaak om anderen te imiteren, nog vaker om hun verlegenheid weg te drinken. Maar de directe gevolgen van snel en overmatig drinken, zijn geen pretje. Zo kan alle drank er in een geut samen met de rest van je maaginhoud weer uitkomen, op de prachtjeans van die blitse jongen of die knappe griet waar je indruk op wou maken. Blijf dus liever jezelf; je bent goed zoals je bent. En met overgeven heeft nog nooit iemand een goeie indruk nagelaten. Waarom we teruggeven als we te veel drinken? Omdat alcohol het slijmvlies van de maag prikkelt. Als je in korte tijd veel drinkt, raakt dat slijmvlies geïrriteerd. De maag wil de alcohol dan zo snel mogelijk lozen, de maagwand trekt samen en de drank gaat vervolgens langs de ingang weer naar buiten. Overgeven is bovendien lang niet altijd onschuldig en zeker niet als het vaker gebeurt. Je bezorgt je organen immers een bijtende zuurdouche. Soms is zelfs dringende verzorging in het ziekenhuis nodig. manon (20) getuigt: toen ben ik heel hard beginnen nadenken. Het begon op mijn achttiende verjaardag. Daarna was het elke zaterdagavond hetzelfde liedje: drinken tot ik erbij neerviel. Het was verbazingwekkend hoeveel liters mijn lijf kon opnemen ik ben 1m73 en woog toen amper vijftig kilo Die eerste glazen waren fijn. Ik werd er allemachtig manisch en creatief van, en uitermate welsprekend. Ik lulde iedereen onder tafel. Maar na nog een paar glazen meer ontaardde het gelul in gelal. Achteraf gezien, vind ik het feit dat ik mezelf elk weekend zo voor schut zette, en dat ik danste en kweelde en mezelf in de spotlights plaatste, niet eens het ergste. Nee, het ergste waren de buitensporige emoties die ermee gepaard gingen. Soms werd ik agressief, en begon ik te roepen en te slaan, gooide ik dingen stuk. Maar veel vaker werd ik verdrietig, liet ik mijn tranen de vrije loop en klampte ik me vast aan onbekende, vaak heel foute jongens en meisjes. >>

9 genieten met mate(n) mag 17 >> s Zondags worstelde ik dan met een kater en voelde ik me een nul. Dat heeft zo een half jaar geduurd, tot ik op een zondag wakker werd in het ziekenhuis. Ik had me helemaal bewusteloos gedronken. Toen ben ik heel hard beginnen nadenken. Wie wil er nu bij vrienden en kennissen bekendstaan als een zielige dronkaard? Dus ben ik gestopt met het oeverloze zuipen. Nu drink ik nog altijd op zaterdag, maar stop ik op tijd. Ik wil geen zielenpoot worden en er afhankelijk van zijn. Zoals ik nu bezig ben, is het ook veel leuker. En als ik toch weer in de verleiding zou komen, dan weet ik dat ik er met iemand die ik vertrouw over moet praten. Ook met de dokter in het ziekenhuis heb ik lang gesproken. Zo heb ik geleerd dat je altijd de keuze hebt tussen drinken en niet drinken. Manon had een probleem. Herken jij jezelf of een van je vrienden in deze situatie? Aarzel niet om een goede vriend in vertrouwen te nemen. Meer informatie vind je op pagina 23. opgepast, gevaar! Jongens en meisjes die slecht omgaan met alcohol, riskeren mogelijk zware en onherstelbare gevolgen: je kan verbaal of fysiek gewelddadig worden, je riskeert seksuele problemen, je loopt kans op zware stemmingswisselingen, chronische vermoeidheid en zelfs een depressie. Stel je dus op tijd de vraag of alcohol drinken niet te belangrijk wordt in je leven, want je kan er een grote prijs voor betalen. Wanneer alleen drank nog telt, heeft dat immers fatale gevolgen voor je studies, je werk, je sociale leven en je centen. Want raak maar eens betrokken in een ongeluk wanneer je volgens oom agent te veel hebt gedronken; zie p.28. het fabeltje van de antikatermiddeltjes Een zaterdagavond stevig doorzakken zorgt de volgende ochtend vaak voor een stevige kater. Helpen koude kompressen dan, dokter? Of luister ik naar de gouden raad van de tante Kaats van deze wereld en bestrijd ik mijn kater door een pekelharing op mijn nuchtere maag te eten? Zegt de dokter: Overmatig alcoholgebruik droogt het lichaam uit en zorgt voor vochttekort in de hersenen. Na een avond doordrinken botsen je hersenen de volgende ochtend gegarandeerd tegen je schedel. En al helemaal als je weinig water hebt gedronken. >>

10 genieten met mate(n) mag 19 >> Hoe dan ook: de rest van de dag lijkt het alsof er een mannetje met een voorhamer op je hoofd inhakt. Je kan je ook niet concentreren, want te veel alcohol drinken, tast tijdelijk je langetermijngeheugen aan. Dat heeft ernstige gevolgen; denk maar aan het feit dat alcoholisten vaak hun geheugen verliezen voor ze door een andere ziekte worden geveld. De enige manier om een kater (en erger) te voorkomen, is dus op een slimme manier met alcohol omgaan. Drink als je met vrienden op café zit niet de hele avond alcohol, maar zeker ook veel water. Een goede vuistregel is: wissel elk glas alcohol af met een alcoholvrij drankje. En mix niet te veel drankjes. Drink ook enkele glazen water vlak voor je gaat slapen. Wat moet ik doen als ik toch een kater heb? Blijf zo lang mogelijk in bed, neem een stevig ontbijt, drink geen koffie maar een sapje en eet veel vers fruit. Kunt u me een antikaterpil voorschrijven, dokter? Sinds mensenheugenis zijn er middeltjes die pretenderen dat ze een kater voorkomen. Van douchegel tot pillen, van drankjes tot poeders: het antikatermedicijn bestaat niet. Het enige wat helpt, is verstandig drinken. En wat je zeker niet mag doen, is massaal aspirine of andere pijnstillers slikken, want dat verhoogt het risico dat je spijsverteringsorganen een bloeding krijgen. Je hele lichaam heeft al genoeg geleden. black-out: fade to grey Bij binge drinking kun je een black-out krijgen; een tijdelijke stoornis van de hersenen. Tijdens het drinken lijkt er niets aan de hand. Maar de volgende ochtend herinner je jezelf niets meer van wat er de avond voordien gebeurd is. Is zo n black-out een enkeltje richting psychiatrische instelling, dokter? Zo n vaart loopt het niet. Buitensporig drinken kan ervoor zorgen dat het kortetermijngeheugen een tijdje geen informatie meer doorgeeft aan het langetermijngeheugen. Grey-outs komen vaker voor dan black-outs: bij een grey-out kun je je wel nog flarden herinneren. Als je regelmatig blackof grey-outs hebt, zal dat op langere termijn wel schadelijke én onherstelbare gevolgen voor je hersenen hebben. Onthoud dat wanneer hersencellen net zoals cellen van je netvlies overigens sneuvelen, ze zich niet kunnen herstellen. Dood is echt morsdood

11 ken jezelf. wat geldt voor jou? 21 wanneer ben je lichamelijk afhankelijk van alcohol? Als je lichaam protesteert als je geen alcohol meer drinkt. Als je jezelf niet prettig meer voelt zonder alcohol. Als je last hebt van ontwen ningsverschijnselen: je transpireert, bent misselijk, slaapt slecht en hebt een angstig en gespannen gevoel, of bent voortdurend moe. Als je verlangen naar alcohol zo groot is dat je geen controle over je gebruik meer hebt. hou er bovendien rekening mee: dat een cocktail van alcohol, geneesmiddelen, drugs en pepdrankjes levensgevaarlijk kan zijn. Sommige medicijnen reageren op alcohol als een rode lap op een stier de schadelijke effecten worden vermenigvuldigd. Als je toch met combinaties experimenteert, kan je er beter eens over praten met een volwassene die je vertrouwt (je huisdokter, je ouders, een leraar...) dat je zeker niet drinkt als je zwanger bent. Alcohol heeft direct invloed op de foetus, en kan groeistoornissen en zelfs alcoholafhankelijkheid bij je kind tot gevolg hebben.

12 ken jezelf wat is van toepassing op jou? Ik drink minstens drie keer per week. Mijn vrienden zeggen me soms dat ik te veel drink. Het kan me de laatste tijd allemaal niet veel schelen. Het gebeurt wel eens dat ik stiekem alcohol drink. Ik kan moeilijk stoppen: na de eerste glazen heb ik veel zin om verder te drinken. Ik denk vaak aan alcohol. Als ik drink, eet ik te weinig. Sinds ik meer alcohol drink, kan ik me minder goed concentreren. Ik voel me soms schuldig omdat ik gedronken heb. Ik doe soms dingen onder invloed van alcohol waarvan ik later spijt heb. Ik denk dat ik te veel drink. Ik drink alcohol om rustig te worden. Als ik weet dat ik een avond niet mag drinken omdat ik moet rijden, blijf ik eerlijk gezegd liever thuis. Mijn vrienden op school hebben al eens gezegd dat ik naar alcohol ruik. als mijn vriend niet drinkt, voelt hij zich rot. is hij verslaafd? Niet iedereen kan even afhankelijk worden van alcohol. Sommigen hebben nooit geleerd hoe ze slim met alcohol moeten omgaan. Andere mensen zijn zelfs genetisch belast, en geven hun verslavingsgevoeligheid door van ouder op kind. Als je merkt dat een vriend of vriendin niet genoeg heeft aan een paar drankjes, of drinkt om zich goed te voelen, mag je niet treuzelen. Praat met hem of haar, met zijn of haar ouders, of ga samen te rade bij een dokter of psycholoog. Die zijn verplicht tot geheimhouding. praten met mijn ouders? Het helpt en lucht op. Oké: natuurlijk is praten met je ouders over jouw drankgebruik niet makkelijk. Voor je het weet, ontaardt zo n gesprek in wederzijdse verwijten. Maar misschien hebben ze zelf al gemerkt dat er iets aan de hand is, en durven ze er niet goed over te beginnen. Blijf vooral rustig, en praat respectvol met elkaar. Laat je ma en pa weten dat je hen graag ziet, en dat je hun hulp nodig hebt. Dat zullen ze enorm waarderen. Zoek samen met hen naar de reden waarom je te veel drinkt, en probeer het ook samen met hen op te lossen. Kan je er niet met je ouders over praten? Praat er dan met je dokter of leraar over. Drinken lost je problemen niet op! Als je je niet goed in je vel voelt, zal alcohol je er niet bovenop helpen

13 l l l l l drinken en rijden een bezopen combinatie! 25 Met een glaasje drinken is niets mis, en met deelnemen aan het verkeer is ook niets mis, maar hoe je het ook draait of keert: alcohol en rijden samen vormen een bezopen combinatie. Het maakt niet uit of je na een avondje feesten met de fiets, de brommer, skates of de auto naar huis trekt: zo gauw je gedronken hebt, ben je een gevaar op de weg. Welk vervoermiddel je ook gebruikt, je mag niet meer dan 0,5 promille alcohol in je bloed hebben. En daar ben je héél snel. Het slimste is: rij nooit als je drinkt. De cijfers spreken boekdelen: bij heel wat dodelijke verkeersongevallen heeft de chauffeur te veel gedronken. Wees dus niet stoer, en huldig het oeroude adagio: Glaasje op, laat je rijden. Akkoord, het klinkt wat lullig, maar het is wel waar. En nog iets: stap nooit in een auto waarvan de bestuurder gedronken heeft. Ga te voet, neem de bus, bel je ouders of blijf bij een vriend slapen.

14 drinken en rijden 27 de invloed van drank op je rijcapaciteiten Denk hier even over na: je reflexen vertragen. Wanneer je hebt gedronken, zijn je reflexen langzamer dan wanneer je nuchter bent. Als je plots alles dicht moet gooien op bijvoorbeeld je fiets, scooter of in de wagen, dan kan een milliseconde het verschil tussen leven en dood betekenen. je ziet minder. Als je te veel drinkt, heb je de neiging om recht voor je uit te staren. Dan is het alsof je in een gevaarlijke tunnel zit. Je let minder op wat er links en rechts van je gebeurt. je concentratie gaat erop achteruit. Te veel alcohol maakt je suf en vermindert je concentratie. Dat is ook gevaarlijk als er weinig verkeer is; dan krijg je al snel het gevoel dat er niets mis kan gaan. Met onbegrijpelijke ongevallen als gevolg, zoals een auto die op een rustige weg in een flauwe bocht frontaal tegen een boom knalt. je wordt overmoedig. Als je onder invloed bent, durf je vaak grotere risico s nemen. Je wordt overmoedig, rijdt roekelozer en je schat situaties verkeerd in. thierry (16) deed de reactietest: Thierry is een fanatieke skater. Altijd wel te vinden op de ramp. Ooit deden we een niet zo slim spelletje, zegt hij. Op een bepaalde manier het parcours afleggen, en dan nog eens met een drankje op, en met nog een extra drankje. Niet te geloven wat voor een verschil het maakte. Na het tweede drankje bracht ik er gewoon niks meer van terecht terwijl ik altijd de snelste ben. Dus: nada, niks hé. En na mijn derde drankje ben ik dan serieus op mijn smoel gegaan. Drie hechtingen. Zo n spelletje spelen we dus niet meer. Nuchter ben ik toch de beste van de buurt!

15 drinken en rijden 29 nina (18) getuigt: Het was midden in de nacht, na een te gekke fuif. Ik was moe, wou naar huis, maar er reed geen bus meer. Een vriend van een kennis bood me aan om me met zijn nieuwe blitse auto naar huis te rijden. Ik blij, maar het duurde niet lang of ik merkte dat hij te veel op had. Af en toe zigzagde hij, en als hij iets zei, sprak hij met een dubbele tong. Uitstappen ging niet meer, want hij vertikte het om te stoppen. Bange trut, sliste hij. Ik ben nog nooit zo blij geweest om eindelijk thuis te komen. Nooit rij ik nog met iemand mee die gedronken heeft! Nu probeer ik altijd met vrienden af te spreken wie er bloednuchter zal blijven om te rijden. t Is zelfs best leuk als het mijn beurt is je neemt verantwoordelijkheid voor je vrienden. Akkoord, feesten zonder een glaasje is anders. Maar nu ook niet zo anders, hé! Als ik rij, ga ik een hele avond loos op de dansvloer. Daar geniet ik dan heel bewust van. En dan zie je hoe stom mensen doen die zichzelf niét onder controle hebben. Klink ik nu als een trut als ik zeg dat ik dat best leerrijk vind? betaal het gelag Als je bij een politiecontrole beneveld achter het stuur geklist wordt, kost je dat een flinke zak geld. Ook achter het fiets- of brommerstuur overigens. Ook zonder stuur, op een skateboard zelfs maakt niet uit met welk vervoermiddel. Het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) rekent de geldende / volgende tarieven in 2007 voor: 0,5 tot 0,79 promille 0,8-1,19 promille 1,2 promille en meer 137,5 tot euro tot euro en drie maanden rijverbod tot euro en minstens drie maanden rijverbod dit is wat er kan gebeuren: Als je gedronken hebt en je krijgt een ongeval, betaalt de verzekering niets. Die kan zich zelfs tegen jou of je ouders keren om kosten terug te vorderen. - Afhankelijk van de omstandigheden en je leeftijd kun je voor de rest van je leven je rijbewijs kwijtraken en een strafblad krijgen. Recidivisten moeten in het slechtste geval in de gevangenis gaan brommen om er na te denken over hun daden.

16 fuiven als de beesten. tips voor een superavond met je vrienden Je wil een smashing party organiseren? Pak het dan van a tot z goed aan. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je uitnodigingen ook smashing zijn. Elke fuif staat of valt immers met de juiste aanpak en organisatie. Dus zijn je vrienden skaters of metalheads? Stuur hen dan geen uitnodiging met een aandoenlijk emodesign. Ze lachen je vierkant uit. Echt waar. tip 1: Zoek of maak de juiste uitnodiging. Wat er zeker op moet staan: de datum, plaats en het aanvangsuur. Als je ouders je een fuifeinduur opgelegd hebben, kun je dat beter eerlijk vermelden. Zo vermijd je gehakketak op het feest zelf. Je ouders zijn toch op de hoogte hé? Gaan ze akkoord? Hebben jullie afspraken gemaakt over het aantal vrienden? En over wie er opruimt? Vindt de fuif in een zaaltje 31 plaats? Steek dan een routebeschrijving bij je uitnodiging. Vraag je vrienden ook voor een bepaalde datum te reageren. Zo kan je perfect inschatten hoeveel hapjes en drankjes je nodig zal hebben. Nog zo n tip: eventueel kan je hen de catering mee laten verzorgen. Kan de ene een fles meebrengen, de andere een paar zakken chips? Een goed idee, want zo hoef je niet alle kosten zelf te dragen. tip 2: Ga op tijd op zoek naar een goeie deejay. Zorg er zeker voor dat je duidelijke afspraken maakt met de deejay, zowel over wat voor soort muziek hij moet draaien, als over hoelang hij mag spelen, en hoeveel dat dan zal kosten. Misschien wil een van je vrienden plaatjes draaien? Zorg dan alleszins voor een goeie muziekinstallatie. Breng je buren op de hoogte! Zo laat je zien dat je rekening houdt met hun nachtrust. Als ze op voorhand gewaarschuwd zijn, zullen ze niet zo snel klacht indienen en zijn ze sneller geneigd naar een compromis te zoeken als ze vinden dat de muziek te hard staat. Of nog beter: nodig ze gewoon uit.

17 fuiven als de beesten 33 tip 3: Neem je verantwoordelijkheden als gastheer of -vrouw. Merk je dat een van je vrienden te veel drinkt? Aarzel dan niet en spreek hem of haar aan. Laat je benevelde vriend even chillen in een aparte, rustige kamer en serveer een paar glazen spuitwater met ijs. Het is te laat en je vriend is helemaal boven zijn theewater? Laat je vriend(in) niet in die toestand vertrekken, maar bel zijn of haar ouders en zeg hun dat je vriend(in) bij jou kan logeren. tip 4: Zorg voor lekkere alcoholvrije alternatieven. Natuurlijk mag er op een spetterend feest een glas gedronken worden. Maar spreek met je vrienden op voorhand, of bij het begin van het feest af wie van jullie niet drinkt en zal rijden. Verwen de uitverkorene rijkelijk een avondlang met superlekkere alcoholvrije cocktails. een superavond wanneer je niet drinkt! moet ik echt de hele avond uitfreaken op water en cola? tip 1: Daag jezelf uit. Op wie heb jij een oogje? Met wie wil je al jaren zo graag op de tonen van de Duitse slijmschlager Du een stevige plakker dansen? Gooi het op een akkoordje met de deejay, trek je stoute schoenen aan en vraag hem of haar ten dans. tip 2: Word dronken van muziek. Van sommige muziek ga je echt helemaal uit je dak. Geef de deejay een lijstje met jouw favoriete nummers en vraag hem of hij die lekker luid wil spelen. tip 3: Laat de practical joker of de stand-up comedian in jezelf los. Denk een hele week na over hoe je je vrienden een feest lang zal entertainen of te grazen zal nemen. Verzamel grappen en grollen, en lach je een bult. Of schrijf een speech en haal iedereen door de mangel. leer nee zeggen Je kent ze wel, die stoere gasten die je proberen te overhalen om snel-snel een paar glazen ad fundum te drinken. Doe toch gezellig en drink met ons mee. Durf je niet? Water is goed voor planten! Keer ze gewoon de rug toe. Laat je nooit verleiden om ook de coole uit te hangen. Zo drinken ìs gewoon idioot. Je bent pas cool als je zulke kerels negeert. Jij durft nee te zeggen? Respect!

18 fuiven als de beesten zorgt alcohol voor betere seks? melissa (18) getuigt: 35 verlies nooit je hoofd tijdens het vrijen Wie te veel gedronken heeft, schat de risico s niet altijd even goed in. De kans bestaat dat dronken geliefden in het heetst van de strijd vergeten om een condoom te gebruiken. De kans op het krijgen van een seksueel overdraagbare aandoening vergroot daardoor, om van ongewenste zwangerschap nog maar te zwijgen. Probeer ook als je iets te veel gedronken hebt je hoofd koel te houden in bed. die avond werd een nachtmerrie Er was een feestje, want mijn vader werd veertig. Ik had 3 weken een vriendje. Ik was nog maagd en wilde het rustig aan doen omdat de eerste keer me best pijnlijk leek. Dus wou ik wachten tot ik er echt klaar voor was en dat accepteerde mijn vriendje. Maar ja, we waren dus op dat keitoffe feest, en dronken wat. Iedereen werd losser, waaronder ik en mijn vriend. Na het feest bleven mijn vriend en een vriendin slapen. We gingen naar boven en ik voelde me super. Mijn vriendin sliep in de kamer van mijn zus en mijn vriend sliep bij mij in bed. Ik werd helemaal warm en kreeg een raar gevoel. Hij kwam op bed en we begonnen te zoenen. Van het één kwam het ander. Door de alcohol weet ik niet zo goed meer wat er allemaal gebeurd is. Maar uiteindelijk hebben we het gedaan. Veel herinner ik me er niet meer van. Behalve dit: twee dagen later heeft mijn vriendje me laten zitten. Hij heeft zonder enige twijfel gekregen wat hij eigenlijk wou.

19 conclusie Nu je iets meer weet over alcohol Nu je meer weet hoever je kan en mag gaan met drank Nu je de risico s kent... Nu ben je dus cool met alcohol. Aarzel dus niet om je kennis te delen met je vrienden, kennissen, familie... Zo kan je trots zijn op jezelf! En bedenk altijd dat een glas alcohol drinken op zich geen probleem is, maar dat het zeker geen problemen oplost. ben je cool met alcohol? surf naar

Wat je moet weten over alcohol

Wat je moet weten over alcohol Wat je moet weten over alcohol 1 2 Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met

Nadere informatie

Alcohol nuchter bekeken

Alcohol nuchter bekeken Alcohol nuchter bekeken Alcohol en kanker Vandaag zal kanker je misschien niet echt bezighouden. Het is wel een feit dat overdadig alcoholgebruik op termijn het risico op bepaalde soorten kanker verhoogt.

Nadere informatie

ALCOHOL. Zonder flauwekul

ALCOHOL. Zonder flauwekul ALCOHOL Zonder flauwekul Op een feestje of in een café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken eigenlijk wel gezellig? Het is belangrijk dat je weet wat alcohol met

Nadere informatie

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam?

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam? de kater komt later ziek door te veel alcohol Je hebt te veel alcohol gedronken. Dit heeft je zo ziek gemaakt dat we je met spoed moesten opnemen in ons ziekenhuis. Waarschijnlijk ben je - net als je ouders/verzorgers

Nadere informatie

In deze folder vind je:

In deze folder vind je: Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met je doet; welke risico s er zijn; dat

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (00) 67 1 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ALCOHOL SOORTEN DRANK DE WERKING VAN ALCOHOL 4 DE GEVOLGEN VOOR

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Alcoholintoxicatie 1

Alcoholintoxicatie 1 Alcoholintoxicatie 1 Je hebt teveel alcohol gedronken en dit heeft dusdanige effecten op je lichaam gehad dat een opname in het ziekenhuis noodzakelijk was. Doordat je teveel gedronken hebt kan er van

Nadere informatie

Hasj en wiet zijn drugs. Dat heet blowen. In deze folder vind je:

Hasj en wiet zijn drugs. Dat heet blowen. In deze folder vind je: Je hebt vast wel eens van hasj of wiet gehoord. Hasj en wiet zijn drugs. Hasj en wiet worden meestal gerookt. Er wordt een soort sigaret gedraaid met tabak en hasj of wiet. Dat heet blowen. In deze folder

Nadere informatie

Wat je moet weten over hasj en wiet

Wat je moet weten over hasj en wiet Wat je moet weten over hasj en wiet 1 2 Je hebt vast wel eens van hasj of wiet gehoord. Hasj en wiet zijn drugs. Hasj en wiet worden meestal gerookt. Er wordt een soort sigaret gedraaid met tabak en hasj

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Bespreken van situaties

Bespreken van situaties Bespreken van situaties U heeft met de leerlingen de website over alcohol, roken en drugs doorlopen. Dit zijn onderwerpen die leerlingen bezighouden en waar ze onderling over praten. Toch is het goed om

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Inleiding IN DIT BOEK LEES JE WAAROM STEUN, RESPECT EN VERTROUWEN BIJ VRIENDSCHAP HOREN.

Inleiding IN DIT BOEK LEES JE WAAROM STEUN, RESPECT EN VERTROUWEN BIJ VRIENDSCHAP HOREN. Inleiding Met wie heb je de meeste lol? En wie bel je als je een probleem hebt? Vaak zijn dat je. Sommige mensen hebben veel, andere mensen hebben er maar een paar. Vriendschap is belangrijk in ons leven.

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

7. Wel of niet vertellen

7. Wel of niet vertellen Quizvragen hoofdstuk 6 1. Wanneer krijgt iemand een bloedtransfusie? 2. Hoe is het virus in jouw bloed terechtgekomen? 3. Komt een verkoudheid door de kou of door een virus? 4. Kan het virus in flesvoeding

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8

Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad en feiten over alcohol Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8 Thema

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Voorwoord. Veel leesplezier! Liefs, Rhijja

Voorwoord. Veel leesplezier! Liefs, Rhijja Voorwoord Verliefd zijn is super, maar ook doodeng. Want het kan je heel onzeker maken. En als het uiteindelijk uitgaat, voel je je intens verdrietig. In dit boek lees je over mijn liefdesleven, de mooie,

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL.

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL. Liefde Ik laat je nooit in de steek. Ik zal je helpen. Jij bent mijn beste vriendin. Het mooiste wat ik heb, geef ik aan jou. Ik ben verliefd... Ik heb alles voor je over. IK HOU VAN JOU! Ik bid voor je.

Nadere informatie

Inleiding WIST JE DAT JE GEVOEL VAAK BEPAALT WAT VOOR HUMEUR JE HEBT?

Inleiding WIST JE DAT JE GEVOEL VAAK BEPAALT WAT VOOR HUMEUR JE HEBT? Inleiding Gevoelens: we hebben ze allemaal. Maar soms is het lastig te weten hoe je je nu écht voelt. Je bent blij, maar ook zenuwachtig. Of je weet niet of je boos of verdrietig bent. Of je snapt niet

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Diabetes and. alcohol. alcohol

Diabetes and. alcohol. alcohol Diabetes and alcohol en alcohol De risico s kennen Een alcoholisch drankje nuttigen met vrienden kan een leuk sociaal gebeuren zijn. Maar alcohol dient met mate te worden gebruikt om de gezondheidsrisico

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Nummer 1! Collector s item!

Nummer 1! Collector s item! Nummer 1! Collector s item! Wie is wie op planeet K! Dat ben ik, K! Woohoo! Mijn maatje BV #1 Vince BV #2 Tom BV #2 gedeelde plaats! Maddie Todd Heeft het allemaal & nog veel meer! Haha! Hier is je ergste

Nadere informatie

1 Wat is er met me aan de hand? 11

1 Wat is er met me aan de hand? 11 Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar

Nadere informatie

13 Jij en pesten. Ervaring

13 Jij en pesten. Ervaring 82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos.

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Ben je niet bang? vraagt Draak. Muis trekt haar zwaard. Ik heb een zwaard. Ik draag

Nadere informatie

Samenvatting Mensen ABC

Samenvatting Mensen ABC Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom

Nadere informatie

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts.

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. Thema 5 Les 1: De angst: Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. De schrik: Als iemand ineens achter je staat, dan schrik je. Je bent dan ineens

Nadere informatie

Een stille date met alcohol

Een stille date met alcohol Een stille date met alcohol Verslaafd Je bent 19 jaar en je drinkt anderhalve fles wijn op een avond. Het verhaal van een meisje dat hulp zoekt. EEN NEGENTIENJARIGE ALCOHOLIST Er liggen zes opgerookte

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest.

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest. Les alcohol Meenemen: - Formulier om eigen ervaringen op te schrijven; - Etiketten van alcoholhoudende dranken; - Vragenblad Hoe werkt alcohol? ; (eventueel A,B en C- kaartjes meenemen) - Kennistest alcohol;

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING V.S.O. WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief: V.S.O. alcohol en alcoholverslaving INHOUDSOPGAVE pagina

Nadere informatie

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Werkboek van Benzo de baas Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Dit werkboek helpt u om stap voor stap te stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen. Over zes weken kunt u weer zonder

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

E E N B A R M H A R T I G E S A M A R I T A A N

E E N B A R M H A R T I G E S A M A R I T A A N E E N B A R M H A R T I G E S A M A R I T A A N Personen Pa Ma Kind 1 Kind 2 Dominee Vrouw van de Dominee Zondagsschooljuf Man van de zondagsschooljuf Buurman Smit Buurvrouw Smit Het Ding (speelt wel mee,

Nadere informatie

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en

Nadere informatie

Mentorlessen. Klas:...

Mentorlessen. Klas:... Mentorlessen Naam: Klas:... 1 En hier begint het! Voor jou ligt jouw persoonlijke mentormap. Deze map is voor de individuele oefeningen vanuit de mentor-module die jij en je klasgenoten volgt. In deze

Nadere informatie

VERSJES: Mourik lou VADERDAG. Lieve papa, kom eens even met uw hoofd heel dicht bij mij. k wil u graag een zoentje geven en u krijgt daar nog wat bij!

VERSJES: Mourik lou VADERDAG. Lieve papa, kom eens even met uw hoofd heel dicht bij mij. k wil u graag een zoentje geven en u krijgt daar nog wat bij! VERSJES: Mourik lou VADERDAG Lieve papa, kom eens even met uw hoofd heel dicht bij mij. k wil u graag een zoentje geven en u krijgt daar nog wat bij! t Is geen zakdoek of sigaren, t is een heel, heel ander

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Interviewfragmenten. Vraag 1: Heeft u een zeer goede, goede, redelijke of slechte gezondheid?

Interviewfragmenten. Vraag 1: Heeft u een zeer goede, goede, redelijke of slechte gezondheid? Interviewfragmenten Onderstaande fragmenten zijn uitsuitend bedoeld voor gebruik bij het boek Onderzoek doen met vragenlijsten. Het is niet toegestaan deze fragmenten te publiceren of anderszins te verspreiden.

Nadere informatie

Adam en Eva eten van de boom

Adam en Eva eten van de boom Adam en Eva eten van de boom God maakt een prachtig paradijs. Hij zegt: Het is heel goed. Maar God heeft ook een vijand, En weet jij wel wat hij doet? Het mooie wat God heeft gemaakt, maakt hij juist graag

Nadere informatie

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op

Nadere informatie

Over: www.bewareofloverboys.nl

Over: www.bewareofloverboys.nl 1 Naam: www.bewareofloverboys.nl Voordat je begint met de opdrachten? Lees dit door: Als je je niet prettig voelt bij het lezen van bepaalde dingen: Stop met het lezen van deze site. Praat erover met iemand

Nadere informatie

En hoe blijf jij fit in je hoofd?

En hoe blijf jij fit in je hoofd? En hoe blijf jij fit in je hoofd? boekje-105x105-def.indd 1 30-01-2009 12:05:22 1,2,3,..., 10 stappen boekje-105x105-def.indd 2 30-01-2009 12:05:23 Je lekker in je vel voelen, daar kun je aan werken. Lees

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

Help me, Zoey, zeg ik. Zoey kijkt verbaasd. Waarmee?, vraagt ze.

Help me, Zoey, zeg ik. Zoey kijkt verbaasd. Waarmee?, vraagt ze. 1 Ik wou dat ik een vriendje had. Ik wou dat hij in mijn kast zat. Dan kon ik hem tevoorschijn halen wanneer ik maar wilde. Hij zou naar me kijken alsof ik mooi ben. Zwijgend. Hij zou zijn leren jack uittrekken

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

Samen met Jezus op weg

Samen met Jezus op weg Samen met Jezus op weg KERK & WERELD Korte Schipstraat 16 2800 Mechelen Tekst: Myrjam De Keyser 1. De laatste keer samen Jezus en zijn leerlingen willen graag het paasfeest vieren. Daarvoor zijn ze naar

Nadere informatie

En hoe blijf jij fit in je hoofd?

En hoe blijf jij fit in je hoofd? En hoe blijf jij fit in je hoofd? 1,2,3,..., 10 stappen Je lekker in je vel voelen, daar kun je aan werken. Lees rustig de tien stappen. Ze inspireren je om fit te blijven in je hoofd en hebben al heel

Nadere informatie

JANUARI. arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3

JANUARI. arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3 JANUARI 3 arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3 05-07-16 09:56 1 JANUARI De Heer houdt zich echt aan zijn belofte, ook al beweren sommige mensen van niet. Hij wacht omdat hij geduld heeft met jullie!

Nadere informatie

Bevriend met Bram of met een autist

Bevriend met Bram of met een autist Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief over alcohol INHOUD pagina Inleiding 2 Welke soorten drank zijn er? 2 De werking

Nadere informatie