Beleidsplan Eredienst en kerkmuziek Abdijkerk

Transcriptie

1 Protestantse wijkgemeente Loosduinen-Centrum Abdijkerk Willem III straat 40 Beleidsplan Eredienst en kerkmuziek Abdijkerk voorjaar 2011 Vincent Hildebrandt Jacob Korf Henk Lemckert Hans van Waveren Werkgroep Eredienst Abdijkerk

2 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Voorwoord Een eerste 'Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk' is gemaakt in de periode en werd in 2008 door de kerkenraad goedgekeurd. Het besloeg de periode In het najaar van 2010 is de uitvoering van dit beleidsplan door de Werkgroep Eredienst geëvalueerd, resulterend in een aantal aanpassingen van het oorspronkelijke beleidsplan en een update van de plannen.

3 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Inhoudsopgave Samenvatting Beschrijving van de huidige liturgische praktijk in de Abdijkerk Algemene uitgangspunten Locale invulling in de Abdijkerk Liturgische aspecten Kleur en thematiek van de zondag Verkondiging van de Bijbel Gebeden Rituelen en symbolen Taalgebruik Kerkmuzikale aspecten Liederen Cantorij Instrumentale muziek Solisten Overige medewerkenden aan de eredienst Eredienst en jeugd Zangdiensten Liturgie en kerkmuziek in (t)rouwdiensten Onderwijzing Organisatie en Uitvoering Functies Werkgroep Eredienst Verantwoordelijkheden WOA Budgets Evaluatie beleid in de periode Beleid in de periode

4 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Samenvatting In dit beleidsplan beschrijven we de huidige liturgische en kerkmuzikale praktijk in de Abdijkerk en de achterliggende visie. Eerst gaan we in op de eredienst en kerkmuziek in het algemeen, daarna op de invulling die hieraan wordt gegeven in de Abdijkerk. Vervolgens komt de concrete organisatie en uitvoering aan de orde. Dit beleidsplan sluit af met een opsomming van punten waaraan we komende beleidsperiode gaan werken. Dit beleidsplan gaat over de vieringen in de Abdijkerk. In het andere kerkgebouw binnen onze gemeente - de Ontmoetingskerk is sprake van een andere liturgische en kerkmuzikale traditie. Daarom zijn er afzonderlijke beleidsplannen voor beide kerkgebouwen. Het is immers bewust beleid van de kerkenraad dat deze twee gebouwen hun eigen traditie en visie op deze terreinen volgen en verder ontwikkelen. Dit bevordert de pluriformiteit binnen de gemeente en maakt het voor gemeenteleden mogelijk om een keuze te maken voor de liturgische en kerkmuzikale vormgeving die hen het meeste aanspreekt. Zo benutten we de luxe van twee kerkgebouwen ook op dit terrein optimaal. In dit beleidsplan is uitgegaan van en aangesloten bij de missie van de Protestantse wijkgemeente Loosduinen-Centrum: Wij willen een gemeenschap van mensen zijn, die zich gedragen weet door de menslievendheid van God. Die inspireert ons om vroom en vrolijk betrokken te zijn bij de mensen die de Heer op onze weg brengt. De gemeenschap staat centraal. Dit komt tot uiting in de algemene uitgangspunten ( 1.1), de locale invulling ( 1.2 ), de medewerkenden aan de eredienst ( ), de onderwijzing ( 1.7 ) en in de organisatie (2.2.). Als gemeenschap willen we vroom en vrolijk zijn. Wij hechten in de liturgie aan traditie maar staan open voor vernieuwingen ( 1.1. en 1.2.). De taal in de liturgie mag niemand uitsluiten (1.3.5.). Jeugd en jongeren hebben hun eigen plaats en kunnen ons inspireren tot vernieuwing (1.5.). Mogelijkheden tot vernieuwing zien we via bijzondere diensten ( 1.6.) en openheid naar buiten via de WOA (2.4.). Dit beleidsplan is tot stand gekomen op basis van intensief overleg tussen de betrokken kerkmusici, predikanten, werkgroep Eredienst en de kerkenraad.

5 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Beschrijving van de huidige liturgische praktijk in de Abdijkerk 1.1. Algemene uitgangspunten De eredienst vieren we onder verantwoording van de kerkenraad en met deelname van de hele gemeente. Taken die niet perse door de predikant vervuld hoeven worden kunnen door gemeenteleden worden uitgevoerd. We vieren de liturgie in de Abdijkerk volgens de oecumenisch-protestantse traditie zoals deze ook is terug te vinden in het Dienstboek. Kenmerkend voor deze traditie is de evenwichtige verhouding van continuïteit en traditie enerzijds en actualiteit en spontaniteit anderzijds. De liturgie volgt een herkenbare en stabiele grondstructuur, geordend volgens de gelijkblijvende onderdelen: voorbereiding en aanroeping (kyrië en gloria); verkondiging van de Bijbel; (eenmaal per maand: belijdenis en maaltijd, met Sanctus, Benedictus en Agnus Dei); gaven en gebeden; zegen. Deze grondstructuur geven we vorm met een herkenbare stijl, waarbij woord, muziek, beeld en handeling op elkaar zijn afgestemd. Daarbij hanteren we een liturgische taal die niemand uitsluit, rekening houdend met verschillende leeftijden en sociale klassen. De eerste psalm en het gebed van de zondag sluiten aan bij het karakter van de zondag. De schriftlezingen volgen het gemeenschappelijk leesrooster en de nadere keuzes die Kind op zondag daarin maakt. In de liederen geeft de gemeente uiting aan haar antwoord op Woord en Sacrament. De vocale muziek door cantorij of solisten sluit aan bij de lezingen en wil zo het Woord versterken. De instrumentale muziek kan een handeling begeleiden (zoals tijdens de communie) en kan de gedachten richten (zoals de muziek die klinkt aan het begin van de dienst of na de verkondiging) Locale invulling in de Abdijkerk De Abdijkerk laat zich typeren als een gemeente van het (oecumenisch-protestantse) liturgisch kerkmodel, d.w.z. een gemeente waarin de viering centraal staat. De werkwoorden vieren-leren-dienen-delen-ontmoeten zijn nadrukkelijk alle van toepassing, maar wel in deze volgorde. Kerkmuzikaal laat de Abdijkerk zich karakteriseren als een gemeente die graag en goed zingt en nieuwe liederen relatief gemakkelijk oppakt, maar die ook hecht aan het bekende lied door de herkenning en houvast die zo n lied biedt. Het huidige liturgische en kerkmuzikale beleid in de Abdijkerk is gericht op een constante bezinning op en - waar zinvol - vernieuwing van de diverse elementen van liturgie en kerkmuziek. We hanteren ons liturgisch model met een zekere soepelheid. We vinden het creëren van voldoende draagvlak binnen de gemeente van groter belang dan het vooroplopen als broedplaats van liturgische en kerkmuzikale vernieuwing. In de praktijk betekent dit dat we eventuele vernieuwingen planmatig, geleidelijk en gedoseerd introduceren, zorgvuldig voorbereiden, goed evalueren en zo nodig bijstellen. Daarbij kiezen we voor vernieuwingen die goed aansluiten bij het hierboven beschreven karakter van de wijkgemeente en de traditie zoals we die de afgelopen jaren binnen de Abdijkerk hebben opgebouwd. We kiezen dus voor continuïteit, maar ook voor vernieuwing en variatie waar dat mogelijk is. Omdat we voor elke dienst aparte orden van dienst maken is het makkelijk om te variëren met nieuwe teksten en liederen Liturgische aspecten De vaste onderdelen komen zondag na zondag terug. In de diensten van Schrift en Tafel gebruiken we een vaste toonzetting voor de vaste liturgische onderdelen. Hierbij verleent de cantorij ondersteuning. Het dienstboek is de bron waaruit we bij voorkeur putten voor toonzettingen van vaste onderdelen van de eredienst. Periodieke vernieuwing hiervan vinden we belangrijk om ervoor te zorgen dat de steeds weer terugkerende woorden als nieuw blijven klinken. Het Credo (gezongen tijdens de diensten van Schrift & Tafel) zingen we afwisselend in de toonzetting van Paul van Westering (Apostolicum) en Luthers berijming van het Nicenum (gezang 331 uit het Liedboek). In de doopdiensten zingen we het Apostolicum. Bij de doop van kinderen kiezen we soms voor het Klein Credo, zoals opgenomen in het Dienstboek. Overige vaste onderdelen van de diensten zijn door de gemeente gezongen acclamaties na het kyrie en de voorbeden. Per periode van het kerkelijk jaar (groene tijd, advents-kersttijd, 40/50 dagentijd) maken we een

6 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen keuze uit de aangereikte mogelijkheden in het dienstboek. Het gloria vullen we in met een per zondag wisselend berijmd glorialied uit het liedboek. Facultatief is een acclamatie na de evangelielezing. In de diensten van Schrift & Tafel zingen we tevens een acclamatie bij het aansteken van de kaarsen en een lied bij het opbrengen van de gaven Kleur en thematiek van de zondag Uitgaande van het gemeenschappelijk leesrooster vullen we de orde van dienst in de Abdijkerk in met behulp van De Eerste Dag en Kind op Zondag. Hierdoor voegt de gemeente zich in de gang van het kerkelijk jaar en in de traditie van de kerk van alle eeuwen en plaatsen en voorkomen we dat we overgeleverd zijn aan de willekeur of stokpaardjes van een dienstdoende predikant. Daarnaast maakt het volgen van dit rooster de voorbereiding van de diensten planbaar (ook voor de leiding van de Kindernevendienst) en weet iedereen tevoren wat er komen gaat. Het karakter en de kleur van de zondag is zichtbaar in de lezingen, de liederen en letterlijk en figuurlijk in de kleur van het antependium. Bepalend daarbij is ook de eerste psalm, zoals die door het leesrooster aangegeven wordt. We zingen deze psalm altijd uit het Geneefs psalter (liedboek), niet alleen vanwege de traditie en de kwaliteit, maar ook om te waarborgen dat de gemeente het lied aan het begin van de dienst uit volle borst kan meezingen Verkondiging van de Bijbel De predikant leidt de Verkondiging van de Bijbel. Volgens een tevoren opgesteld rooster verzorgt een vast team van lectoren vanaf de lezenaar de eerste lezing. De lezingen kiezen we bij voorkeur uit zowel oude als nieuwe testament en zo mogelijk worden beide in de prediking betrokken. We lezen uit de NBV Gebeden De formulering van de gebeden sluit aan bij de voorbeelden uit het Dienstboek. Het gebed van toenadering en het gebed van de zondag zijn zo mogelijk afgestemd op het eigene van de zondag. Uitgangspunt is dat de gemeente bidt. In het toenaderingsgebed krijgt dit vorm in een beurtspraak, in het kyrië en de voorbeden door middel van responsies en in het zondagsgebed door het amen. Incidenteel doen kinderen mee bij het bidden van de kyrië-intenties en doen diakenen mee bij de voorbeden (bijvoorbeeld op de zondagen van het werelddiaconaat en de zending). Het gebed van toenadering wordt (voorafgegaan door de bemoediging in de vorm van het onze hulp ) door de ouderling van dienst uitgesproken Rituelen en symbolen Onze vieringen bevatten een aantal rituele en symbolen. Rituelen: - aansteken van de kaarsen op tafel - aansteken van een kaars die de kinderen samen met de Bijbel meenemen naar hun eigen dienst - aansteken van twee kaarsen aan beide zijden van de lessenaar bij de opening van de Bijbel - opdragen van de gaven - rituelen bij sacramenten (zoals brood en wijn in de dienst van Schrift en tafel; water binnengedragen door kind in een doopdienst) Symbolen: - de paaskaars brandt voor het begin van de dienst; - de liturgische kleuren (antependia) - het kruis en de Bijbel op de Tafel

7 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Taalgebruik Het uitgangspunt dat de taal in de eredienst niemand uitsluit, stelt eisen aan het taal/woordgebruik in de diensten. In de praktijk betekent dit: het vermijden of tenminste vertalen van liturgisch jargon (bij voorbeeld de term collectagebed ) het vermijden of tenminste vertalen van Latijnse of Griekse benamingen (bij voorbeeld Maranatha ) het vermijden van liederen en vocale bijdragen in buitenlandse taal De nieuwe bijbelvertaling is in deze een belangrijke stap voorwaarts en deze vertaling is dan ook in de Abdijkerk de standaard. Mits gemotiveerd kan incidenteel, na overleg met de aanwezige ambtsdragers, gekozen worden voor een andere vertaling Kerkmuzikale aspecten Liederen Een goed gemeentelied heeft een melodie met een ritme dat goed past op de tekst, heeft een duidelijke structuur, een sterke cadans, bij voorkeur de coupletvorm en is goed te onthouden. Een goed gemeentelied heeft geen moeilijke ritmes die met een grote groep niet correct uit te voeren zijn, heeft geen lange rusten of maten stilte waarbij een dirigent nodig is om de inzet aan te geven en geen melodieën met een te grote toonomvang. Een goed gemeentelied is een lied dat je zonder begeleiding kunt zingen: de begeleiding is vooral een steuntje in de rug om gelijk te beginnen en op de goede hoogte en in hetzelfde tempo te blijven zingen. In de Abdijkerk hechten we eraan alleen goede gemeenteliederen te zingen, zoals hierboven beschreven. De verantwoordelijke kerkmusicus is degene die dit bewaakt. We maken primair gebruik van het Liedboek voor de kerken en de bundel Tussentijds. Met het oog op de kinderen zingen in elke dienst ook een kinderlied (zie verder). We voorkomen een te grote variatie in liederen die ertoe leidt dat de gemeente zich liederen niet voldoende eigen kan maken, en teveel met de techniek bezig moet zijn in plaats van met het woord waar het uiteindelijk om gaat. Tegelijkertijd willen we ons door liederen uit andere bundels wanneer deze tekstueel goed in de viering passen en melodieën hebben die aan bovengenoemde uitgangspunten voldoen laten verrassen. Daarbij is de dosering belangrijk om een ratjetoe van stijlen en verlies aan herkenbaarheid te vermijden. Het gebruik van niket-nederlandse teksten willen we vermijden omdat niet iedereen deze teksten kan volgen. Predikant en kerkmusicus bepalen gezamenlijk of een bepaald lied al dan niet geschikt is. Hierbij dient het lied zowel tekstueel als muzikaal aanvaardbaar te zijn, waarbij de predikant de eindbeslissing neemt op tekstueel vlak en de kerkmusicus op het muzikale vlak Cantorij De cantorij heeft in onze vieringen een ondersteunende functie. Zij gaat de gemeente voor in het zingen, met name waar het onbekende, nieuwe liederen betreft. Het solo -aandeel van de cantorij houden we beperkt om te voorkomen dat de gemeente teveel buiten spel komt te staan. Dit betekent in de praktijk dat we per dienst niet meer dan één lied opnemen waarin de gemeente niet (zingend) betrokken is. De cantorij is dus nadrukkelijk geen koor maar een zingende vertegenwoordiging van de gemeente. De cantor is verantwoordelijk voor een goede bezetting en kwaliteit van de cantorij. Het aandeel van de cantorij in de erediensten beperkt zich tot éénmaal per maand in de dienst van Schrift en Tafel, terwijl de cantorij daarnaast zingt in de paascyclus (Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Paasnachtdienst) en andere kerkelijke feesten, zulks in overleg tussen cantor, organist, predikant en Werkgroep Eredienst per jaar te bepalen Instrumentale muziek In de Abdijkerk klinkt muziek (1) voor de aanvang van de dienst (10 minuten), (2) na de verkondiging (1-2 minuten), (3) tijdens de inzameling van de gaven, (4) (soms) tijdens de communie en (5) na afloop van de dienst. Het orgel ver buiten Loosduinen geroemd om zijn klankschoonheid staat hierbij centraal, maar regelmatig werken ook andere instrumentalisten aan de vieringen mee.

8 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Het orgelspel voor en na de dienst moet concurreren met gesprekken tussen gemeenteleden onderling. In de praktijk blijkt een voldoende aantal gemeenteleden dit orgelspel (desondanks) te waarderen als voorbereiding dan wel afsluiting van de viering. De dienstdoende organist is verantwoordelijk voor de invulling van de instrumentale muziek. Hierbij put hij uit de volle breedte van de kerkmuzikale erfenis van de afgelopen eeuwen, naast improvisaties in een zo gevarieerd mogelijk stijlenpallet. Hij zorgt daarbij voor een goede afstemming van aard en stijl van zijn spel op het karakter en de mogelijkheden van het beschikbare orgel en de liturgische vormgeving en thematiek van de betrokken dienst Solisten Ad hoc vragen we medewerking van instrumentale en/of vocale solisten. Meestal gebeurt dit om het bijzondere (feestelijke) karakter van diensten te accentueren, om een bepaalde liedbewerking in de liturgie te kunnen opnemen die medewerking van solisten vereist of bijvoorbeeld om de musica sub communione te verzorgen. In alle gevallen blijft voorop staan dat we van solisten geen solistisch optreden verwachten, maar een bijdrage die past in en aansluit bij de liturgie van de betreffende dag Overige medewerkenden aan de eredienst Het uitgangspunt dat de gemeente actief deelneemt aan de viering krijgt in de praktijk op verschillende manieren gestalte. De ouderling van dienst leidt het begin van de dienst. Hoewel ook het kyriegebed onderdeel van de voorbereiding is en dus ook een ouderling of diaken dit gebed kan uitspreken, hechten we er in de Abdijkerk vooralsnog aan dit onderdeel door de predikant te laten invullen. Hetzelfde geldt voor de voorbeden. Wel spreken diakenen en/of kinderen af en toe deze gebeden mede uit. Leden van een team van lectoren verzorgen bij toerbeurt de eerste lezing. De diaken van dienst kondigt de collecte aan en de uitvoering van de collecte vindt plaats door of onder toezicht van diakenen. Voorts betrekken we op zoveel mogelijk momenten waar dat passend en mogelijk is de gemeente actief bij de dienst door liederen, acclamaties of beurtspraak. Ook de kinderen geven we waar mogelijk een actieve rol (zie 1.5) Eredienst en jeugd Voor de doelgroep 3-12 jarigen zorgen we dat we in elke dienst tenminste één kinderlied zingen (aangereikt door Kind op Zondag), dat qua stijl goed aansluit bij de andere liederen. Dit lied wordt gekozen in overleg tussen de kindernevendienst en de predikant, waarbij de kerkmusicus de zingbaarheid beoordeelt (zie 1.4.1). Voor wat betreft de doelgroep jarigen realiseren we ons dat slechts een zeer beperkt aantal jongeren uit deze leeftijdscategorie in de diensten vertegenwoordigd is en het bij deze groep vooral van belang is in gesprek te komen, ook waar het gaat om liturgie en kerkmuziek. Het is goed om ons door deze groep te laten inspireren en open te staan voor mogelijkheden deze groep toch weer bij de eredienst te betrekken. Omdat het de vraag is de twee werelden wel in één eredienst zijn te verenigen, willen we primair de optie verkennen deze leeftijdsgroep te accommoderen met bijzondere (middag)diensten, voorbereid in samenspraak jongeren, waarin we ruimte bieden aan liturgische vormen en muziek die goed aansluiten bij de belevingswereld van deze groep. De ervaringen die we in zulke diensten opdoen, kunnen de basis vormen voor een verder gesprek over de inbreng van deze jongeren in de gewone ochtenddiensten Zangdiensten Sinds 2006/2007 organiseren we jaarlijks een cyclus zangvieringen in de Abdijkerk in de maanden oktobernovember en januari-februari. De voorbereiding is in handen van de kerkmusici in de Abdijkerk en een afgevaardigde van de kerkenraad. Het zijn bijeenkomsten van maximaal 60 minuten, waarin bekende liederen uit verschillende christelijke tradities worden gezongen, zoveel mogelijk aansluitend bij het kerkelijk jaar. Behalve het orgel van de Abdijkerk maken ook een harmonium en een piano deel uit van de muzikale setting. Daarnaast verleent een zanggroep medewerking. Belangrijk onderdeel van de formule is een liederenblad met uitgebreide informatie over de te zingen liederen, aangevuld met een mondelinge toelichting tijdens de viering. Deze vieringen trekken een relatief groot en deels nieuw publiek en worden zoals uit

9 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen reacties is gebleken zeer gewaardeerd. Deze zangmiddagen zijn inmiddels onderdeel van de Open Podium cyclus die onder verantwoordelijkheid van de Werkgroep Open Abdijkerk worden georganiseerd. Doordat de eerste organist van de Abdijkerk in beide werkgroepen zit, is een goede communicatie en afstemming hierover tussen de Werkgroep Eredienst en de Werkgroep Open Abdijkerk gezekerd Liturgie en kerkmuziek in (t)rouwdiensten De (t)rouwdienst is bij voorkeur een afspiegeling van de normale zondagsdienst, waarbij het eigene van de liturgie en stijl zoals in de Abdijkerk te doen gebruikelijk herkenbaar is. Met eventuele wensen van betrokkenen (bruidspaar of familie) houden we zoveel mogelijk rekening, met als referentie de uitgangspunten voor de liturgie en kerkmuziek zoals eerder geformuleerd. Het is primair aan de predikant verzoeken van betrokkenen in de voorbereiding van de dienst te wegen en zo nodig met de betrokken kerkmusicus te overleggen op het moment dat verzoeken raken aan genoemde uitgangspunten. Genoemde weging stelt predikanten en kerkmusici in toenemende mate voor dilemma s, omdat de wensen van een (soms weinig kerkse ) familie steeds vaker op gespannen voet staan met de door ons beleden uitgangspunten. Hierover is in de afgelopen beleidsperiode nagedacht en het voornemen is zowel voor rouw- als voor trouwdiensten brochures te maken waarin betrokkenen de opties cq liturgisch-kerkmuzikale modellen worden aangereikt waaruit zij een keuze kunnen maken Onderwijzing Kerkmuziek moet je leren : voor het vertrouwd raken met deze specifieke muziek is meer nodig dan het psalmversje leren, zoals dat vroeger op school gebeurde. Naast de liturgische rol die de liederen vervullen, plaatsen de liederen de gemeente ook in de traditie van de kerk der eeuwen: in de protestantse traditie gaat het daarbij om ruim 400 jaar kerkmuziek. Daarnaast is liturgie en kerkmuziek ook iets wat zich nog steeds vernieuwt. De gemeente zal bekend en vertrouwd moeten raken met nieuwe ontwikkelingen, omdat de kerk én de liturgie/kerkmuziek niet alleen iets van vroeger is. Er wordt daarom jaarlijks door de werkgroep Eredienst in samenwerking met de werkgroep Vorming een kring georganiseerd die aandacht besteedt aan verschillende aspecten van de liturgie/kerkmuziek. Daarnaast wordt structureel aandacht besteed aan deze aspecten in catechese en Samenloop. In Samenloop wordt maandelijks aandacht besteed aan de lezingen van de komende zondagen en verzorgt de cantor een vaste column over liturgie.

10 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Organisatie en Uitvoering 2.1 Functies De Abdijkerk is door de aanwezigheid van een monumentaal orgel ingedeeld in functiegroep II met betrekking tot het orgel. Voor het cantoraat is de Abdijkerk momenteel in te delen in functiegroep III. De functies worden momenteel uitgeoefend door een eerste en tweede organist en een cantor; allen in bezit van tenminste bevoegdheidsverklaring III. De betrokken musici hebben een vaste aanstelling voor onbepaalde tijd conform ordinantie 5, artikel 6 van de kerkorde en de Generale Regeling voor de kerkmusici met de daarbij verhorende salariëring. De formele werkgever is de Protestantse Gemeente te s Gravenhage (PGG), de aanstelling is gekoppeld aan de wijkgemeente Protestantse wijkgemeente Loosduinen-Centrum en aan het gebouw Abdijkerk. De eerste organist is belast met: het spelen tijdens kerkdiensten; het spelen tijdens (t)rouwdiensten; het leiding geven aan het totaal van muzikale activiteiten in de Abdijkerk; het vertegenwoordigen (samen met de cantor) van de kerkmuzikale invalshoek binnen de Werkgroep Eredienst en kringen op liturgisch/kerkmuzikaal terrein; de verantwoordelijkheid voor het in goede staat houden en optimaal benutten van het orgel, het harmonium en de piano en het instellen van een commissie die deze zaken begeleidt (zie verder onder WOA ), dit binnen geldende financiële kaders en onder eindverantwoordelijkheid van het College van Kerkrentmeesters. De tweede organist is vaste vervanger van de eerste organist en speelt tenminste 12 zondagochtenddiensten per jaar c.q. 1 keer per maand. Eerste organist kan bepaalde taken delegeren aan de tweede organist (zoals het spelen van rouwdiensten). Eerste en tweede organist werken nauw samen en zorgen voor goede afstemming van hun kerkmuzikale inbreng in de diensten conform het beleidsplan. Bij onverhoopt terugtreden van eerste of tweede organist, neemt de blijvende organist het initiatief voor een wervings-, selectie- en aanstellingprocedure, in nauw overleg met het College van kerkrentmeesters (dat de eindverantwoordelijkheid draagt). Hiertoe vormt hij een adviescommissie waarvan hijzelf voorzittersecretaris is en waarin ook zitting hebben de predikant, de cantor en het kerkenraadslid dat de Werkgroep Eredienst vertegenwoordigt binnen de kerkenraad. Bij eventueel staken van stemmen binnen deze commissie geeft de stem van de voorzitter de doorslag. Omdat optimale samenwerking tussen de organisten cruciaal is voor een goed functioneren van de kerkmuziek, kan een nieuwe benoeming niet plaatsvinden zonder een akkoord van de zittende organist. De aanstelling vindt plaats zoals geregeld in de kerkorde (ordinantie 5, artikel 6) en de Generale Regeling voor de kerkmusici. De cantor is belast met het verzorgen van de directie en repetities van de cantorij en het (in overleg met predikant en eerste organist) bepalen van het repertoire. De cantor is ook (samen met de eerste organist) verantwoordelijk voor het kerkmuzikaal en liturgisch vormen van de gemeente en fungeert als vraagbaak voor gemeente. ambtsdragers en voorgangers. De cantor is uit hoofde van zijn functie lid van de Werkgroep Eredienst. De cantor zorgt ervoor dat de cantorij een bestuur kiest dat verantwoordelijk is voor de organisatorische aspecten. De inhoudelijke verantwoordelijkheid ligt bij de cantor. Bij onverhoopt terugtreden van de cantor neemt de eerste organist het initiatief voor een wervings- selectie- en aanstellingprocedure, conform de hierboven beschreven procedure voor de aanstelling van een nieuwe organist. De predikant is verantwoordelijk voor de bediening van Woord en sacramenten en is belast met het opstellen van de orde van dienst, de formulering van de gebeden en het overleg met de leiding van de kindernevendienst. De keuze van de liederen wordt door de predikant bepaald na tijdig en goed overleg met de organist, met inachtneming van de kerkmuzikale verantwoordelijkheid van de organist. De predikant, organist en cantor (laatstgenoemde alleen indien het een dienst betreft waar de cantorij aan meewerkt) overleggen per over de orde van dienst op basis van een eerste concept van de predikant.

11 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Het rooster voor de organisten wordt opgesteld door de eerste organist, in overleg met de tweede organist. Het rooster voor medewerking van de cantorij is vast (zie eerder) Structurele afwijkingen daarin bespreken we in de Werkgroep Eredienst. 2.2 Werkgroep Eredienst De werkgroep Eredienst neemt een centrale plaats in als het gaat om liturgie en kerkmuziek in de Abdijkerk. Deze werkgroep vormt het klankbord voor predikant en kerkmusici (inclusief cantorij) en is de plaats waar we liturgische en kerkmuzikale zaken evalueren en initiëren. Het vormt tevens de denktank waar we suggesties en adviezen aan de kerkenraad genereren over (vernieuwing van) liturgie en kerkmuziek. De werkgroep is het forum binnen de Abdijkerk waarin we het liturgische en kerkmuzikale beleid voorbereiden en coördineren. De werkgroep bestaat uit predikant, eerste organist, cantor, een vertegenwoordiger van de cantorij en uit de gemeenteleden. Ook neemt bij voorkeur een vertegenwoordiger vanuit de Kindernevendienst deel aan de vergaderingen. Via de vertegenwoordiging van de werkgroep Eredienst in de kerkenraad komen voorstellen ter discussie c.q. goedkeuring bij de kerkenraad. 2.3 Verantwoordelijkheden De eerste organist is de eerstverantwoordelijke voor het kerkmuzikale beleid in de Abdijkerk; de kerkenraad is eindverantwoordelijke. Hij betrekt hierin de tweede organist, cantor en predikant, alsmede de Werkgroep Eredienst. Voorstellen omtrent het kerkmuzikale beleid worden door de eerste organist ingebracht in de werkgroep Eredienst. Het staat de eerste organist echter vrij in voorkomende gevallen ook rechtstreeks met de kerkenraad te communiceren over kerkmuzikale zaken. Voorstellen over kerkmuzikale zaken van derden (tweede organist, cantor, predikant e.a.) worden door betrokkenen via de werkgroep Eredienst ingebracht. Bij onverhoopte langdurige afwezigheid of ziekte van de eerste organist neemt de tweede organist zijn taken tijdelijk over en/of zorgt deze voor adequate vervanging. Bij onverhoopte langdurige afwezigheid of ziekte van de tweede organist zorgt de eerste organist voor adequate vervanging. Bij onverhoopte langdurige afwezigheid of ziekte van de cantor is de eerste organist in nauw overleg met de predikant en het cantorijbestuur verantwoordelijk voor een adequate tijdelijke regeling die het mogelijk maakt dat de cantorij haar taken zoveel als mogelijk is blijft vervullen. Alle bijzondere diensten worden gespeeld door de eerste of tweede organist (in onderling overleg). Bij rouwen trouwdiensten bestaat de mogelijkheid dat op verzoek van de familie een organist van buiten speelt, mits deze de capaciteiten daarvoor heeft, zulks ter beoordeling van de eerste organist. Ook voor gebruik van het orgel tijdens concerten georganiseerd door derden is voorafgaande toestemming van de eerste organist vereist. In alle gevallen geldt dat de koster zonder voorafgaande toestemming van de eerste organist geen toegang tot het orgel verleent aan derden. 2.4 WOA Waar de Werkgroep Eredienst de liturgische en kerkmuzikale zaken onder haar hoede heeft, beheert de Werkgroep Open Abdijkerk (WOA) de culturele zaken. In deze werkgroep hebben in ieder geval de eerste en tweede organist van de Abdijkerk zitting. Deze werkgroep fungeert als overlegorgaan inzake het optimaal benutten van het orgel, het harmonium en de piano in de Abdijkerk, het organiseren van (orgel)concerten en het openstellen van de kerk voor toeristische bezichtiging. Ook de zangmiddagen (zie 1.6) en eht organiseren van bijvoorbeeld symposia over kerkmuzikale zaken vallen onder deze werkgroep. Wat de kerkmuzikale zaken betreft, is het onderscheid met de Werkgroep Eredienst dat laatstgenoemde werkgroep gaat over de kerkmuziek tijdens de erediensten en eerstgenoemde werkgroep alleen initiatieven ontplooit op kerkmuzikaal terrein die buiten de erediensten plaatsvinden. Voor de benodigde geldwerving is de Arie Molenkamp Stichting opgericht. 2.5 Budgets Aan de praktische invulling van de hierboven genoemde zaken zijn naast de structurele kosten voor de honoraria van organisten en cantor - ad hoc kosten verbonden. Het gaat dan om de aanschaf van nieuwe

12 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen liedbundels, cantorijrepertoire, vergoedingen voor solisten en dergelijke. Deze posten neemt de Werkgroep Eredienst op in de jaarlijkse begroting. Voor het onderhoud van de instrumenten reserveren de kerkrentmeesters eveneens jaarlijks een bedrag op de begroting. Voor het orgel gaan we in de toekomst een 10-jaren onderhoudsplan maken met een daaraan hangende begroting van kosten over deze 10-jaarsperiode. De eerste organist zal een dergelijk plan in concept opstellen in overleg met de orgelbouwer, ter bespreking in de wijkraad van kerkrentmeesters.

13 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Evaluatie beleid in de periode Voor de voorgaande beleidsperiode zijn in 2007 speerpunten van beleid geformuleerd die hieronder kort worden genoemd. In cursief is aangegeven wat er van deze plannen terecht is gekomen. uitbreiding van het repertoire van de cantorij met zelfstandige vocale stukken Is op bescheiden schaal gebeurd, de mogelijkheden zijn gezien het drukke programma van de cantorij beperkt; beleid: voorzetten in nieuwe beleidsperiode planmatig instuderen van nieuwe liederen, met name uit de bundel Tussentijds en de nieuwe Dienstboeken; Er is volop gezongen uit Tussentijds en beperkt uit andere bundels, maar dit heeft niet planmatig plaatsgevonden; beleid: oppakken in kader introductie Liedboek-2012 gesprek organisten met kerkrentmeesters over rol/taken CORA Hierover hebben vele gesprekken plaatsgevonden, ook in het verlengde van de oprichting van de Arie Molenkamp Stichting, hetgeen uiteindelijk heeft geleid tot de oprichting van een nieuwe werkgroep (Werkgroep Open Abdijkerk), die alle kerkmuzikale en culturele zaken binnen de Abdijkerk (buiten de diensten) gaat regelen. gesprek organisten met kerkrentmeesters over 10-jaren onderhoudsplan orgel Dit heeft niet plaatsgevonden en komt terug in het nieuwe vierjarenplan (zie 4.). gesprek met jeugdouderling en leiding kindernevendienst over rol jongeren in eredienst; Hierover is binnen de vergaderingen van de Werkgroep regelmatig gesproken. gesprek over beleid (t)rouwdiensten met liturgiecommissie Ontmoetingskerk; Hierover hebben diverse gesprekken plaatsgevonden, die in 2011 worden voortgezet. bekijken van de haalbaarheid van een instrumentale cantorij; Dit bleek niet haalbaar te zijn; wel verlenen regelmatig instrumentale en vocale solisten hun medewerking aan de diensten. het introduceren van een nieuwe toonzetting voor de vaste avondmaalsgezangen; Dit is nog niet gerealiseerd en komt terug in het nieuwe vierjarenplan (zie 4.). aandacht voor een breed draagvlak voor de visie over en invulling van de liturgische en kerkmuzikale aspecten van de eredienst; Daarom gaan we de komende beleidsperiode veel aandacht hieraan schenken, o.m. met de volgende activiteiten: - inhoudelijke voorbereiding van de diensten (gebeurt regelmatig) - planmatige publicaties over liturgie en kerkmuziek in Samenloop (de cantor verzorgt vaste rubrieken) - gerichte PR in de Loosduinse media (het enige beschikbare medium neemt nauwelijks kerkelijke kopij op) - Vorming- en Toerustingsavonden voor de gemeente over kerkmuziek en liturgie (een aantal malen heeft een cyclus van avonden plaatsgehad o.l.v. de cantor) - Speciale aandacht voor jeugd en jongeren (o.a. bezoeken aan het orgel door jongerengroepen)

14 Beleidsplan Eredienst en Kerkmuziek Abdijkerk Loosduinen Beleid in de periode Uitgangspunt voor het beleid in de komende jaren is een continuering van het beleid, organisatie en uitvoering zoals dat de afgelopen jaren is gevoerd en hierboven beschreven is, met ruimte voor verdieping en vernieuwing. De komst van het Liedboek 2012 zal een belangrijke rol spelen in het beleid voor de komende periode. Het is de bedoeling deze bundel bij verschijning gedurende een half jaar parallel aan het huidige liedboek-1973 te gebruiken en daarna deze bundel als vaste bundel te gaan gebruiken. Samen met de Werkgroep Eredienst zullen organist en cantor een plan opstellen hoe de bundel te introduceren en nieuwe liederen systematisch in de diensten te laten terugkomen, zodat deze snel wortelen. De cantorij zal hierbij een belangrijke ondersteunende rol moeten spelen. Andere aandachtspunten in de komende beleidsperiode zijn (tussen haakjes is de planning aangegeven in de tijd): (2011) maken van een 10-jaren onderhoudsplan orgel; (2011) inhaken op de speciale aandacht die in 2011 aan de jeugd wordt gegeven door het maken van plan voor het betrekken van jeugd bij de erediensten in overleg met de jeugdouderling en leiding kindernevendienst en het uitwerken van een voorstel hoe om te gaan met het kinderlied; de cantor zal hier het voortouw nemen; (2011) gesprek voortzetten inzake het beleid bij (t)rouwdiensten (gezamenlijk met liturgiecommissie Ontmoetingskerk), waarbij primair de opties worden besproken die het Dienstboek aangeeft, resulterend (2012) in een eigen rouw- en trouwbrochure ; (2012) het maken van een gedachtenishoek in de kerkruimte; (2011) de vormgeving van het begin van de dienst (introïtus, w.o. binnenbrengen bijbel, gebed van toenadering, kyrie/gloria); (2012) het kiezen van een nieuwe toonzetting voor het ordinarium tijdens de S&T diensten op voordracht van organist en cantor; (2012) alternatieve vormen van het credo bedenken en uitproberen; (blijvende) aandacht voor een breed draagvlak voor de visie over en invulling van de liturgische en kerkmuzikale aspecten van de eredienst, aangezien liturgie en kerkmuziek immers een belangrijk onderdeel van de kerkelijke opvoeding vormen: het vertrouwd raken met de kerkelijke rituelen, taal, gebruiken en met het genre kerkmuziek is erg belangrijk. Daartoe zullen de desbetreffende rubrieken in Samenloop gecontinueerd worden en af en toe Vorming- en Toerustingsavonden voor de gemeente over kerkmuziek en liturgie worden georganiseerd; blijvende aandacht voor het coachen van ambtsdragers en lectoren ten aanzien van hun liturgische functies. De nadere detaillering en vormgeving van deze plannen gaan we in de werkgroep Eredienst bespreken, waarna de plannen zoals gebruikelijk ter goedkeuring aan de kerkenraad worden voorgelegd. Op de laatste vergadering van het jaar zal in de Werkgroep Eredienst voortaan een evaluatie plaatsvinden van de activiteiten van het lopende jaar in relatie tot de beleidsplannen zoals in dit document vastgelegd.