De Kerstroos (Helleborus niger)

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave pag. 1 Voorwoord pag. 3 Activiteitenoverzicht pag. 4 Nieuwe computer pag. 5 Wist je dat pag. 6 Winterprogramma schoolgidsen Aalst pag. 7 Een prachtige herfst pag. 8 Gesprek met Cor de Jong pag. 9 Aankondiging algemene ledenvergadering pag. 10 Met de Scootmobielclub op pad pag. 11 Kerstgedachte pag. 12 Nieuwe website is in de lucht pag. 12 Kleurblaadjes pag. 13 Stoeptegels gevraagd voor de vlindertuin pag. 14 Kerstgedachte: herder op leeftijd pag. 14 Uitreiking vrijwilligerspenning pag. 15 Potjeslatijn kan ook leuk zijn pag. 16 Uitnodiging Nieuwjaarsbijeenkomst pag. 17 Sterrencursus 2013 pag. 17 Verslag Werkgroepenoverleg pag. 18 Oproep doorgeven adres pag. 19 Hulp gevraagd insenctenhotel Vlindertuin pag

3 De Kerstroos (Helleborus niger) Afbeelding uit oud leerboek over geneeskrachtige kruiden De Kerstroos (Helleborus Niger), een plant die in deze dagen weer volop in de belangstelling staat. De kerstroos is een vaste plant van ongeveer 30 cm hoogte. De wintergroene; handvormige bladeren hebben zeven tot negen donkergroene, leerachtige blaadjes, die een paar tanden hebben in hun bovenste helft. De nieuwe bladeren verschijnen samen met de bloemstengels. De plant bloeit met één of een paar witte of roze. De bloemen verkleuren naar roze na de bevruchting. Na de bloei verschijnt de vrucht, die uit een paar kokervruchten bestaat. Hij hoort tot de familie van de Ranonkelachtigen, (let op de vijf bloemblaadjes) waartoe ook de Boterbloemen behoren. De plant komt in het wild voor op de hellingen van de Oostelijke Noorden Zuidalpen. Thans is de Kerstroos ook in onze streken te vinden, meestal heeft hij zich dan - door mensen achtergelaten - succesvol weten te handhaven. De ondersoort Helleborus niger, subsp. macranthus, die men aantreft in de Julische Alpen (in het noordoosten van Italië en de aangrenzende streek van Slovenië) heeft minder getande bladeren, die soms een metaalglans hebben, en grotere bloemen (doorsnede tot 9 cm). F. A.M. Vierstraete - 2 -

4 Voorwoord Valkenswaard, 30 november 2012 Beste IVN ers, Met deze Natuurwijzer-InVoorNatuur, komt het eind van 2012 in zicht was voor onze afdeling een bijzonder jaar vanwege het 45-jarig jubileum. Een erkenning voor onze educatieve activiteiten in de afgelopen periode is de uitreiking van de vrijwilligerspenning aan een elftal vrijwilligers tijdens de feestavond in oktober door wethouder Bax. Deze elf leden zijn al actief vanaf de jaren tachtig. Gewoontegetrouw vindt in februari - in 2013 op 6 februari - de opening plaats van het nieuwe schoolproject Zaden op reis. Met de acht schoolprojecten bereiken we elk jaar ruim schoolleerlingen. Een resultaat waarop de werkgroep maar ook de gehele afdeling trots kan zijn. Steeds meer gaat de communicatie digitaal. Ook het bestuur wil meer gebruikmaken van om uitnodigingen, herinneringen en evt. mededelingen aan u kenbaar te maken. Daarom verderop in deze uitgave ons verzoek uw adres aan ons door te geven. Op landelijk en provinciaal niveau wordt de structuur van de verenigingsorganisatie gewijzigd. De diverse afdelingen waren tot nu toe georganiseerd in districten. Dat gaat veranderen. De districten worden in 2013 opgeheven en daarvoor in de plaats komen regio s. In een regio is een aantal afdelingen gegroepeerd. Noord-Brabant kent 6 regio s (West Noord-Brabant, t Groene Woud, Noordoost Noord-Brabant, Maasregio, Zuidoost Noord-Brabant de Kempen, Zuidoost Noord-Brabant de Peel). Tot de regio ZO Brabant de Kempen behoren de afdelingen Bergeijk-Eersel, Cranendonck, Eindhoven, Kempenland-West, Veldhoven-Vessem en onze afdeling Valkenswaard-Waalre. De Landelijke Raad, het hoogste besluitvormende orgaan in de vereniging, gaat dan bestaan uit vertegenwoordigers van de regio s. Totaal zullen er ruim 20 regio s gevormd worden. Graag wil het bestuur u uitnodigen voor de Nieuwjaarsbijeenkomst op zondag 27 januari 2013 in het IVN gebouw D n Nieuwe Hof. Zie voor het programma verderop in deze uitgave. Tot slot wens ik alle leden, mede namens de andere bestuursleden, een fijne eindejaarsperiode en een goed Tot ziens op de Nieuwjaarsbijeenkomst van onze afdeling op zondag 27 januari a.s. Emile Weijters, voorzitter IVN Valkenswaard-Waalre - 3 -

5 Activiteitenoverzicht Winter 2012/2013 Woensdagochtend Elke woensdagmorgen is een vast aantal werkgroepen in en rond D n Nieuwe Hof actief: de Tuingroep, Documentatiegroep, Vogelwerkgroep en de Leskistengroep. Woensdagmiddag Elk kwartaal wordt voor de geïnteresseerde jeugd een natuurdoemiddag georganiseerd van uur. Deelnamekosten 1,- per kind. Bijeenkomen IVN gebouw D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25. Voor de datum zie de berichtgeving in de media. Vlindertuin Vanaf 1 oktober tot 1 april zijn de vrijwilligers op woensdag niet meer regelmatig in de vlindertuin bezig. Wel is de vlindertuin nog steeds toegankelijk en te bezoeken. Schoolproject Zaden op reis Op woensdag 6 februari om 9.00 uur officiële opening van het nieuwe schoolproject. Behoudens de krokusvakantie vindt er alle dagen van de week een schoolbezoek plaats. Wandelingen Zondag 17 maart: uur: Loonwandeling: Het Loonlandschap en zijn cultuur: Start: Herberg t Loon, Loonderweg, Waalre. Zondag 24 maart: uur: Vogelwandeling Malpie: Op zoek naar de blauwborst: Start: Parkeerplaats Venbergse Molen, Molenstraat, Valkenswaard. Jeugd IVN Woensdagmiddaggroep: (8-10 jaar); bijeenkomsten 16 januari, 13 maart, 10 april Zaterdagmorgengroep : (8-10 jaar); bijeenkomsten 19 januari, 16 maart, 13 april Zondagmorgengroep : (11-13 jaar) bijeenkomsten 13 januari, 3 februari, 17 maart, 14 april Zaterdagmorgengroep : (14 ouder) bijeenkomsten 12 januari, 16 maart, 13 april Zaterdag Alle groepen: Binnendag 23 februari 09:30-14:00 uur Vogelwerkgroep: Elke eerste dinsdagavond van de maand bijeenkomst van de leden van de Vogelwerkgroep. Schoolgidsen Valkenswaard Woensdag 16 januari, aanvang: 9.00 uur: lezing over het nieuwe inrichtingsplan van het Leenderbos door Sjaak Smits in het IVN gebouw D n Nieuwe Hof. (deelnemers uit Waalre : Vertrek: uur per auto vanaf het Stationskoffiehuis). Woensdag 6 februari : aanvang 9.00 uur; Het nieuwe scholenproject van het IVN Valkenswaard-Waalre Zaden op reis? wordt geopend om 9.00 uur in D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25 Valkenswaard. (Voor belangstellenden uit Waalre: Let op: vertrek: uur per auto vanaf het Stationskoffiehuis). Woensdag 13 maart, aanvang uur: Mossenochtend door Hub van Melick. Woensdag 24 april, aanvang uur: Planten langs de beek

6 Schoolgidsen Waalre Donderdag 7 maart: we lopen één van de uitgezette IVN-paaltjeswandelingen, deze keer de Gemeentehuiswandeling. We verzamelen om 9.00 uur bij het Stationskoffiehuis. Woensdag 20 maart: Boomfeestdag. Het thema van 2013 is op dit moment nog niet bekend. Waarschijnlijk is de voorbereiding op maandag 18 maart. Dinsdag 16 april: vogelwandeling in het Goor bij Soerendonk o.l.v. vogeldeskundige Jos Ossevoort. We verzamelen om 9.00 uur bij het Stationskoffiehuis en gaan gezamenlijk met auto s naar het startpunt. Houtwallengroep Waalre en Valkenswaard Elke zaterdagochtend in januari t/m medio maart. Start uur. Voor deelname contact opnemen met: Wim van Stipdonk voor Waalre ( ) of Harrie van de Broek voor Valkenswaard ( ). Diversen 27 januari: uur Nieuwjaarsbijeenkomst 15 / 16 maart: uur Sterren kijken tijdens de nationale Sterrenkijkdagen 2013 Zie de berichten in de lokale media. 20 maart: voormiddag Boomfeestdag in Valkenswaard en Waalre Voor deelname contact opnemen met: Wim van Stipdonk voor Waalre ( ) of Harrie van de Broek voor Valkenswaard ( ). Nieuwe computer Er zijn nu 2 comptersystemen, beide Windows XP. Links voor het bestuur, rechts voor bezoekers en leden. Voor beiden geldt: Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen backups. Tijdelijke programma s en data zijn na gebruik te verwijderen. Bestuurscomputer: met scanner en groot scherm. Volledig office pakket en de originelen van dia- en documentatie bestand. Bezoekerscomputer: met CD en DVD lezer Beamer, aansluiting via schakelaar monitor-beamer (was al zo) Geluid, aansluiting via versterker en 2 set boxen (was al zo) Internet aansluiting met virusscanner AVG 2013 met auto update. Kopie van dia- en documentatiebestand (er komt nog een ge bruiksaanwijziging bij, zodat iedereen kan zoeken) Volledig office pakket en een prograam om films te draaien. Voor vragen en wensen gelieve men zich te wenden tot de systeem beheerder Jan Brom, Telefoon: Namens de ICT groep Mart Hendriks - 5 -

7 Wist je dat. De Paddenstoelencursus en de workshop Scharrelkids vanwege de geringe belangstelling niet zijn doorgegaan. Op de feestavond (12 oktober) de zang- en cabaretgroep De Rooie Schoentjes heeft opgetreden. Dit optreden gepaard ging met de nodige lachsalvo s en hilariteit van de leden. Op 27 oktober een 15-tal wandelaars aan de Nacht voor de Nachtwandeling heeft deelgenomen. De Nacht van de Nacht wandeling plaatsvond bij volle maan en besloten werd met een prachtige fluitserenade door de Valkenswaardse fluitiste Els Raap. Op de Natuurwerkdag op 3 november jl. ondanks de regen, toch nog veel vrijwilligers in Waalre en Valkenswaard meegedaan hebben aan het natuuronderhoud. Vanaf eind november de computer van het IVN aangesloten is op het internet. Zowel de Instructietuin in Valkenswaard als de Vlindertuin een subsidie heeft gekregen van het Brabants Landschap Het totaalbedrag van deze subsidies 1.000,- bedraagt. In het afgelopen jaar er twee bijzondere activiteiten van de Vogelwerkgroep zijn gestart; het Tuinvogel-project (Rene van Gompel) en het Gierzwaluwproject (Theo Lammers en Wout van de Nieuwenhuizen). Deze twee projecten ook in 2013 doorgaan en een grote belangstelling kennen. Wilt u meer te weten komen over deze projecten lees dan de Nieuwsbrief van de Vogelwerkgroep via de website rubriek nieuws. De Houtwallengroepen in Waalre en Valkenswaard al weer enkele weken op zaterdagmorgen bezig zijn met het verrichten van natuurbeheeractiviteiten in de buitengebieden. Als je mee wilt doen met de Houtwallengroep dat je dan contact kunt opnemen met Wim van Stipdonk ( ) voor Waalre en met Harrie van de Broek ( ) voor Valkenswaard. Er in de maanden januari en februari weer een sterrencursus georganiseerd wordt voor mensen die wat meer willen weten van de sterrenhemel. Voor informatie, zie verderop in dit blad. De nieuwe website van de afdeling te vinden is via valkenswaard-waalre Onze website gemiddeld 100 keer per dag bezocht wordt

8 Een prachtige herfst Woensdag 24 oktober Al diverse dagen worden we getrakteerd op zonnige herfstdagen. De bomen zijn getooid in prachtige herfstkleuren en door de regen vóór deze mooie periode staan er overal paddenstoelen. Het is een cadeau om nog zo lang te mogen genieten van al dat moois buiten. Er kan nog volop gewandeld en gefietst worden en ik ben blij dat ik de kussens van de tuinstoelen nog niet opgeborgen heb, want in je blouse uit de wind in de zon zitten kan nog heel gemakkelijk. Je merkt al wel dat de dagen korter worden en het vroeger donker wordt. Gisteren heb ik vanaf mijn werkplek de hele tijd gezien hoe mooi buiten de zon scheen, maar ik zat helaas binnen. Het is wel wennen dat ik nu veel meer binnen moet zitten sinds ik mijn baan bij De Hofnar heb. Meteen na mijn werk heb ik dan ook mijn plaid nog even uitgespreid op het gazon achter ons huis en heb nog heerlijk buiten gezeten tot het echt te donker werd. Ik merk dat de vleermuizen nog niet in winterslaap zijn, want ik zie ze nog iedere avond vliegen tegen het laatste beetje daglicht. Met plotselingen zwenkbewegingen zitten ze achter een heerlijk maaltje aan. Lang zal dit niet meer mogelijk zijn volgens de voorspellingen. Als ik onze hond Wolf uitlaat zie ik vele soorten paddenstoelen. Een lust voor het oog, vooral de vliegenzwammen doen sprookjesachtig aan. Bij één van de vele mythologielessen die ik gevolgd heb bij Nelly van der Burgt heb ik eens geleerd dat de Noormannen geloofden dat Wodan, achternagezeten door allerlei boze geesten, als een bezetene door het luchtruim raasde. Overal waar de hoeven van zijn machtige paard Sleipnir de rotsachtige bodem van Moeder Aarde raakten, spatten rode vonken op. Elke vonk werd een rode paddenstoel met witte stippen. De witte stippen waren de schuimvlokken uit de mond van zijn paard. Overal ter wereld, zowel in Eurazië als in Amerika, geloofden mensen trouwens dat de paddenstoelen verwekt werden door de bliksem. De god van de donder, die bij vele volkeren een ander naam heeft, bevruchtte door middel van zijn vurige bliksemstralen Moeder Aarde en op de plek waar zij geraakt werd, schoten paddenstoelen uit de grond. Paddestoelen werden dan ook met groot ontzag behandeld, want zij werden gezien als een geschenk van de goden! Wellicht dat u nu met andere ogen naar paddenstoelen kijkt en nog meer geniet van al dat moois van de herfst! Mary van Vlokhoven maryvanvlokhoven@hotmail.com - 7 -

9 Winterprogramma voor schoolgidsen Aalst en andere belangstellenden De winterperiode die er gaat aankomen is ook voor het scholenwerk een rustige periode. Om elkaar toch regelmatig te zien, organiseren we een aantal activiteiten. Het nieuwe programma is als volgt: Woensdag, 12 december Wilgen knotten aan de Gorlooplaan o.l.v. leden van de Houtwallengroep. Het is aan te raden om werkhandschoenen mee te brengen. Vertrek: 9.00 uur bij het Stationskoffiehuis met de fiets. Woensdag 19 december: Kerstochtend in het IVN-gebouw in Valkenswaard. Iedereen die zich geroepen voelt is welkom om op deze ochtend iets te doen: gedichten, mooie teksten, muziek, alles is welkom. Graag van te voren opgeven als je een bijdrage hebt. Vertrek: uur per auto vanaf het Stationskoffiehuis of op eigen gelegenheid. Aanvang: 9.00 uur. Adres: IVN-gebouw D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25, Valkenswaard. Woensdag 19 december: excursie over het beleid in bosbeheer in de Aalstse bossen o.l.v. Jan Rots van Bosgroep Zuid. De excursie duurt van tot uur. Vertrek:13.30 uur bij het Stationskoffiehuis. De excursie wordt daar afgesloten met een kopje koffie. Graag opgeven voor 10 december 2011 Woensdag 16 januari: Sjaak Smits houdt een interessante lezing over het nieuwe inrichtingsplan van het Leenderbos. Men probeert natuur, cultuur en geschiedenis samen te brengen zodat het bos een grotere belevingswaarde krijgt Vertrek: uur per auto vanaf het Stationskoffiehuis of op eigen gelegenheid. Aanvang: 9.00 uur. Adres: IVN-gebouw D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25, Valkenswaard. Woensdag 6 februari: Het nieuwe scholenproject van het IVN Valkenswaard-Waalre Zaden op reis? wordt geopend. Op deze ochtend krijg je uitgebreid informatie over het project zodat je voor alle leeftijdsgroepen op de hoogte bent. Vertrek: uur per auto vanaf het Stationskoffiehuis of op eigen gelegenheid. Adres: IVN-gebouw D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25, Valkenswaard. Aanvang: 9.00 uur Donderdag 7 maart: We doen één van de uitgezette IVN-paaltjeswandelingen; deze keer de Gemeentehuiswandeling. Vertrek: 9.00 uur bij het Stationskoffiehuis. Woensdag 20 maart: Boomfeestdag. Het thema van 2013 is op dit moment nog niet bekend. Waarschijnlijk is de voorbereiding op maandag 18 maart. Dinsdag 16 april: Vogelwandeling in het Goor bij Soerendonk o.l.v. vogeldeskundige Jos Ossevoort. Vertrek: 9.00 uur bij het Stationskoffiehuis. We gaan gezamenlijk met auto s naar het startpunt. We spreken af hoe laat we terug willen zijn. Denk aan de juiste kleding bij al deze activiteiten. Voor meer informatie kun je bellen naar: Henny Heestermans tel of mailen hennyheestermans@gmail.com of Bep van Stipdonk tel , mail stipd017@planet.nl - 8 -

10 Je bent een deel van het geheel, een stukje van de wereld Gesprek met Cor de Jong Het IVN steunt op de activiteit van vele vrijwilligers, die zich geweldig inzetten. Deze rubriek wil gezicht geven aan de activiteiten binnen het IVN en de vrijwilligers, die daarvoor zorg dragen. Cor de Jong in aktie tijdens een van zijn vele lessen Cor de Jong, die al lange tijd werkzaam is in Aalst-Waalre bij het IVN, begeleidt onder meer de publiekswandelingen. Hij doet dit met veel plezier en vindt het een uitdaging om zijn opvatting over de mens en de natuur over te brengen. Ik probeer tijdens de wandelingen het besef over te brengen, dat je een deel van je omgeving bent. Veel mensen kijken naar de natuur als een ansichtkaart: ik vraag ze om voor en achter zich te kijken en te ervaren dat je niet buiten de natuur staat, net zomin als die plant naast je. Je bent er middenin. Je bent er deel van. Ik wijs ze op de relativiteit van het mens zijn: stel je de geschiedenis van de wereld voor als vierentwintig uur. De mens is daar dan de laatste twee minuten aanwezig. Misschien zijn we er over twee minuten niet meer. De wereld draait uiteindelijk wel door. De mens als rentmeester van de natuur gaat mij niet ver genoeg. Wij zorgen voor de natuur alsof het een kind is, alsof de wereld afhankelijk is van ons. Maar als we voor de natuur zorgen, zorgen we voor ons zelf. De natuur is geen zorgenkind. De natuur laat zich niet regelen en controleren. De natuur, het milieu is een voorwaarde voor ons bestaan. Wij zijn deel van de natuur: in die zin moeten we voor ons zelf zorgen. De natuur heeft ons niet nodig. Wij hebben elkaar nodig. Cor vertelt hoe we de afgelopen jaren mondiaal ons steeds meer bewust zijn geworden van allerlei milieuproblematieken. Zure regen was in de jaren 80 nog onbekend bij de mensen. Tijdens een wandeling liet je als gids de effecten daarvan zien. Inmiddels wordt in de media meer aandacht aan het milieu geschonken en bij natuurrampen ervaren we onze machteloosheid. Het blijft echter nodig om in de eigen omgeving de aandacht te vestigen op belangrijke milieueffecten. Het uitsterven van dieren, insecten of planten ziet men vaak niet. Voor veel mensen is een ven vol pitrus en waterlelies mooie natuur

11 Als gids weet je, dat dit ven over een tijd niet meer bestaat, omdat het te voedselrijk is door luchtvervuiling of overbemesting. Het gevoel kan ontstaan, dat hier iets gebeurt wat je zelf mee hebt veroorzaakt. Wat kan je er zelf aan doen? Een goed milieu begint bij jezelf was een paar jaar gelden een veel gehoorde uitspraak, maar het is een waarheid die staat. Als onderwijsmens vind ik het leuk om dingen over te brengen zegt Cor, die lang in het basisonderwijs in Veldhoven gewerkt heeft. Op school deed hij al veel aan biologie, samen met een collega. Zijn interesse in biologie en de natuur heeft hem vijfendertig jaar geleden in contact gebracht met het IVN. Hij volgende de natuurgidsencursus in Bergeijk/Eersel. Hij was betrokken bij de oprichting van de afdeling Aalst-Waalre van het IVN (samen met onder meer Jan van Twisk, Herman Ter Stege, Jan Visser en Lizet v.d. Biggelaar) en zat er vijftien jaar in het bestuur, waarvan negen jaar als voorzitter. Hij was de drijvende kracht achter het Jeugd-IVN en de werkgroep Milieu, richtte met andere leden de Houtwallengroep op en leidt vanaf het begin Publiekswandelingen. In Valkenswaard zit Cor in de Cursorische Werkgroep, waarmee hij vele cursussen heeft georganiseerd. Ik kom en kwam graag in Valkenswaard. Ik heb veel geleerd van Jan van den Nieuwenhof. Ik vond hem heel inspirerend. Vaak denk ik nog: hoe zou Jan die aanpakken? Cor vindt humor heel belangrijk bij de activiteit: humor maakt dingen betrekkelijk! Op districtsniveau was Cor ongeveer vijftien jaar lid van de Begeleidingscommissie Natuurgidsencursus (BCN), die de docententrainingen voor de Natuurgidsencursus verzorgde (Jan van den Nieuwenhof was hiervan een tijdlang voorzitter). Hij begeleidde in deze hoedanigheid diverse natuurgidsencursussen in andere afdelingen in Brabant en Limburg. Vanuit het BCN is hij betrokken geweest bij advies en beleidsvragen in Amsterdam, waar de landelijke BCN van het IVN was gevestigd. Ik vind een actief lidmaatschap heel belangrijk. Het gaat niet alleen om het opdoen van leuke en interessante kennis. Als lid van het IVN heb je een missie, je hebt wat uit te dragen, je wilt dat er iets bereikt wordt. Je stimuleert de mensen om terug te gaan naar de basis, naar de verwondering, Laat de mensen zelf de grote verbanden ontdekken en inzien dat ze zelf ook een deel van het geheel zijn. Het wordt dan weer leuk! Annelies Theeuwes Algemene Ledenvergadering op 16 april 2013 Op dinsdagavond 16 april 2013 vindt de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering plaats. Gestart wordt om uur, waarbij we voor het officiële deel ca. 45 minuten gepland hebben. Het programma na de pauze is nog een verrassing. Wel zal er ruimte zijn voor een gezellig napraten met een drankje en een knabbeltje. Noteer deze datum vast in uw agenda! In de volgende Natuurwijzer- InVoorNatuur zullen de agenda, de financiële jaarrekening en de diverse jaarverslagen gepubliceerd worden

12 Met de Scootmobiel Club Valkenswaard op stap In het kader van het 45 jarig jubileum is door het IVN een begeleide tocht aangeboden aan de Scootmobielclub. We besloten om een gevariëerde route te maken met natuur en cultuur in Valkenswaard en omgeving, geschikt voor scootmobielers en fietsers. De lengte van deze tocht is 29 km. Janka en ik hebben er vele uren aan besteed. Het was een uitdaging en heel leuk om te doen. Het is een verrassende route geworden. De beziens- en wetenswaardigheden staan genummerd op kaarten en deze nummers verwijzen naar de bijbehorende beschrijvingen. Voor het maken van de kaarten hebben we hulp gehad van Hans Regtop. De route staat nu ook op de website van het IVN zodat iedereen er gebruik van kan maken. Fanny zorgt voor de GPS gegevens, zodat de route ook met GPS gefietst kan worden. De tocht is gereden op 22 augustus met prachtig weer. Na de koffie in D n Nieuwe Hof vertrokken we om uur met 26 scootmobielers en een aantal begeleiders waaronder ook IVNers. De eerste stop was de oude begraafplaats in Valkenswaard. Op het oudste gedeelte hiervan, het middeleeuwse kerkerf, bevinden zich een aantal interessante graven. Bijvoorbeeld het graf van Richard Hamond. Hij was een vermogend man van Engelse landadel die in 1820 introk bij valkenier Hendrik Daems, die woonde aan de Markt in Valkenswaard. Het huis werd eigendom van Jan van Best, een kleinzoon van Hendrik Daems. Hamond blijft er wonen en na zijn overlijden in 1845 laat hij een groot deel van zijn vermogen na aan de familie Van Best. Mede hierdoor kunnen de zonen Van Best de eerste sigarenfabriek oprichten in Valkenswaard. De graven van de familie Van Best liggen (op een rij bij elkaar) in de buurt. Op dit gedeelte van het kerkhof sta je tussen de overgang van de valkerij naar de sigarenindustrie in Valkenswaard! Ook zijn er diverse monumentale bomen te zien op het kerkhof zoals de Wierookden en Mammoetboom. De eerste pauze was bij de Venbergse Watermolen waar we hebben genoten van koffie met vlaai. Vervolgens gingen we via de Malpie langs bloeiende heide via Borkel naar Achterste Brug. Hier staat een van de twee overgebleven posthutten in Nederland met een achtkantige schoorsteen, een teken dat de paarden van de postkoets hier konden worden gewisseld. De bewoonster van de boerderij vertelde ons dat van bovenaf gezien de stervorm van de schoorsteen in WO2 een

13 baken voor piloten was. Bij de opstapplaats voor kano s aan de Peedijk hielden we halt voor de lunchpauze, lekker eten langs de Dommel en kijken naar de vertrekkende kano s. Hierna vertrokken we richting Schaft en vervolgens richting Valkenswaard. Om ongeveer uur waren we weer bij het IVN gebouw. We kregen leuke reacties van de scootmobielclub. Zij en wij hadden genoten. Op de website kun je alles vinden over deze tocht. Wie meer wil ontdekken, ga de route fietsen. De bezienswaardigheden zijn beknopt beschreven. Voor uitgebreide informatie raadpleeg ook de bronnen die bij de beschrijving vermeld staan. Janka Kessener Kochen. Wil Baselmans. Kerstgedachte Respect en aandacht voor elkaar brengen meer licht en warmte dan heel veel overdadige kerstverlichting Nieuwe website is in de lucht Sinds begin november is het eindelijk zo ver: de nieuwe website is compleet! Alle werkgroepen hebben kunnen controleren of de informatie over de eigen groep wel klopt. En sinds eind november is de oude site opgedoekt. Wie toch het oude adres gebruikt (bijvoorbeeld omdat het nog bij de favorieten in de browser staat) komt automatisch uit bij: Hoe lang de automatische doorverwijzing blijft werken, weet ik niet. Het is dus handig om het nieuwe adres bij de favorieten te zetten. Verder aan iedereen het verzoek, om voortaan het nieuwe adres te gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan nieuwsbrieven, publicaties in de pers, folders enz. Voor veel mensen zal het wennen zijn, die nieuwe site (voor mij ook!). Het uiterlijk en vooral de opbouw zijn heel anders. Dit heeft alles te maken met de eis, dat de nieuwe layout ook goed moet werken op de kleinere schermen van smartphones en tablets. Wij IVN ers lopen misschien nog niet massaal met iphones en ipads rond maar een groot deel van onze potentiële klanten wel! Kijk gerust eens rond op de site, en mis je iets of kun je dingen niet of moeilijk vinden: laat het even weten. Ook aankondigingen, verslagen en foto s van activiteiten zijn welkom zoals altijd. Mail daarvoor naar: Fanny.van.zon@hetnet.nl Groetjes, Fanny van Zon

14 KLEURBLAADJES beukenhaag Het is altijd weer boeiend om de herfstkleuren te bewonderen. Wie in de gelegenheid is om vanuit het keukenraam of tijdens de dagelijkse wandelingen met de hond het verkleuringproces bij een bepaalde boom of struik te volgen zal zich mogelijk gaan afvragen wat er nou eigenlijk aan het gebeuren is. Nu zijn de inzichten over het hoe en wat geleidelijk aan veranderd en verruimd. Het raadsel is iets minder raadselachtig aan het worden. Al vanaf 1868 zijn er gegevens verzameld aangaande de tijd waarop bladeren beginnen te verkleuren en afvallen. Pas sinds het begin van de huidige eeuw houden vrijwilligers hierover gegevens bij en is het gebleken dat al in september de hoogte van de temperatuur bepalend is voor het tijdstip waarop de bladverkleuring zal beginnen. Des te hoger de temperatuur in die maand des te later zal het proces beginnen. Nachtvorst daarentegen is een duidelijke versneller. Tijd en intensiteit van de bladverkleuring begint al een beetje voorspelbaar te worden. Waarom nu eigenlijk die bladverkleuring? Bladverliezende bomen en struiken hebben jaren nodig om groot, sterk en volwassen te worden. Gesteld dat ze hun blad vasthielden totdat het door bevriezing onbruikbaar is geworden en dan alsnog afvalt, dan zou dat tot een verspilling van bruikbare voedingsstoffen leiden. Beter is het om op tijd alles wat waardevol is en het volgende jaar opnieuw gebruikt kan worden tijdig op te slaan. Groene planten bevatten een veelheid van stoffen. Hergebruik in het komend jaar is dus van groot belang. Recycling van kost baar materiaal zoals het bladgroen dat nodig is voor de fotosynthese en de groei Het zal vanuit de bladeren worden teruggetrokken en opgeslagen in wortels en bodem. Soms is duidelijk te zien dat de terugtrekking vanaf de bladrand naar het bladcentrum en de nerven toe plaats vindt. De toverhazelaar dient als voorbeeld hiervan. De groenkleuring verdwijnt. Wat achterblijft is anders gekleurd. Blad van de Liquidambar laat dat goed zien. De kleurstoffen behoren tot de carotenoiden en de anthocyanen die werkzaam zijn als beschermers tegen te fel zonlicht. Ook houden de anthocyanen giftige stoffen in bedwang. Beide categorieën, die voornamelijk uit koolstof, zuurstof en waterstof bestaan, spelen geen rol in de groei van de boom en bevatten geen stoffen die moeilijk door de plant bemachtigd kunnen worden. Daarom worden ze pas later teruggetrokken of blijven ze in het tenslotte bruin geworden blad achter en vallen daarmee af. Uit rottend blad op en in de bodem keren ze dan later toch weer in de kringloop terug. Springstaarten, pissebedden, kevers, slakken en wor-

15 men zullen daar tezamen met schimmels wel voor zorgen. Sommige bladsoorten zullen nog lang ter bescherming van twijg en nieuwe knop blijven zitten. De beukenhaag is daar een typisch voorbeeld van. Pas bij uitgroei in het voorjaar van de jonge knop wordt het oude blad hier afgestoten. Bladverkleuring kan ook diverse signalen afgeven. Zo worden fruiteters opmerkzaam gemaakt dat de vruchten rijp zijn. De zaadverspreiding speelt hierbij een rol. Anderzijds zou de bladverkleuring aan de bladbewonende insecten het sein kunnen geven dat er nog maar weinig voedingsstoffen in het blad over zijn en dat hun verblijfplaats spoedig af zal vallen. Weg wezen dus. Of eet het blad nu maar op! Interessante veronderstellingen. Misschien kunnen we van achter het keukenraam of onderweg met de hond nog een aparte waarneming als bijdrage aan de kennis over de herfstkleuring leveren. Het jaarlijks terugkerend gebeuren is toch altijd boeiend. Ook al is het zichtbaar, veel blijft voor ons onzichtbaar. Jan van Twisk, Waalre, Gevraagd voor de vlindertuin Stoeptegels gevraagd om het fietsparkeerplaatsje mee te betegelen. Wie een partijtje stoeptegels over heeft: graag bellen met Mariëtte Roozeveld, of een sturen naar De Vlindertuin is er blij mee! De herder, die ook herderin had kunnen zijn, en als eerste het zingen van de engelen hoorde, midden in de nacht, was reeds op hoge leeftijd. De herder kende de pijn van het leven. Hij wist van tegenslag en verdriet. Toch was zijn hart niet gesloten. Hij was niet bitter geworden. Zijn hart was blijven hopen op een nieuwe tijd. Ontvankelijk was hij gebleven. Hij hoorde als eerste de engelen die zongen van het Goede Nieuws midden in de nacht. Marinus van den Berg

16 Uitreiking vrijwilligerspenning Dit jaar bestond onze afdeling 45 jaar en dat mocht natuurlijk niet ongemerkt voorbijgaan. Het hele jaar door, zijn er door de speciale commissie allerlei activiteiten georganiseerd, o.a. een open dag, een speciale tocht voor de Scootmobielclub, een fotocursus inclusief tentoonstelling van de beste resultaten, en nog veel meer. Ook werd rondom ons gebouw hard gewerkt zodat alles er mooi verzorgd uitzag. Het vogelbosje werd opgeknapt, de insectenmuur opnieuw opgemetseld, en de Tuinwerkgroep was, zoals altijd, het hele seizoen actief om alles op orde te houden. Het hoogtepunt van al die activiteiten was de feestavond op vrijdag 12 oktober. Eerst even lekker naar buiten voor een wandeling, dat past perfect in het IVNgebeuren! Daarna was er natuurlijk koffie met iets lekkers. Vervolgens werden een aantal mensen extra in het zonnetje gezet. Zij ontvingen de gemeentelijke vrijwilligerspenning uit handen van wethouder Marcel Bax. Deze keer werden penning en bloemen uitgereikt aan Jan van Twisk, Gérard Hillemans, Toos Daems, Jan en Nelly Das, Thea Sallaerts, Lies van Gompel, Toos Vierstraete, Ans van Hout, Jac Seijkens en Nelly van der Burgt. Allemaal van harte proficiat! Na het officiële gedeelte was er een optreden van de Valkenswaardse cabaretgroep Het genietschap van de rode schoentjes. En er viel inderdaad heel wat te genieten! Een heerlijke, pretentieloze groep, met een nuchtere humor waar het plezier vanaf spatte!!! Je kon zien dat ze er zelf net zo van genoten als wij! De avond werd besloten met een gezellig samen zijn, een hapje en een drankje, tijd voor een praatje, tijd voor elkaar. We mogen terugkijken op een vruchtbaar jaar. Met z n allen vormen we een fijne groep, waarin ieder zijn steentje bijdraagt om er iets moois van te maken. Ik denk dat we daar samen aardig in slagen. Op naar de 50!

17 Potjeslatijn kan ook heel leuk zijn! Het veldwerk zit er weer op! Zo langzamerhand is het seizoen voorbij. Dit jaar hebben we opnieuw geïnventariseerd voor Natuurmonumenten. Deze keer in de Elshouters, het gebiedje achter camping De Volmolen en van daaruit richting het Heike. Struinen door weilanden en broekbosjes, onder het prikkeldraad door, over hekken klimmen, tussen de koeien door, soms kletsnat worden! Het hoort er allemaal bij! Maar ook: genieten van prachtige luchten, schitterende herfstkleuren die goudachtig worden aangelicht door de zon. Dauwdruppels als pareltjes op grassen en bladeren Nu is het november en hebben we ons heil binnen gezocht. Alles wat we gevonden hebben, moet ook nog van de juiste Latijnse naam voorzien worden. En van allerlei planten heb je ook nog verschillende ondersoorten. Denk alleen maar eens aan het aantal wilgensoorten dat er in ons land te vinden is: geoorde wilg, schietwilg, kraakwilg, katwilg, boswilg, grauwe wilg en ga zo nog maar even door. Bij het opzoeken van de Latijnse plantennamen moest ik denken aan het artikel dat Toos Daems had ingestuurd voor ons vorige nummer, onder de titel: Potjeslatijn. Hoe je soms door de Latijnse naam op het verkeerde been gezet wordt! Maar ook hoe een stukje kennis van het Latijn je verder kan helpen om de juiste ondersoort te vinden. Het Latijnse plantago staat voor de weegbree, ofwel: plant ter breedte van een planta pedis (voetzool). De Grote weegbree heet Plantago major. Helemaal duidelijk! Grote weegbree Major betekent uiteraard groot. De Smalle weegbree wordt Plantago lancelata (lancetvormig) genoemd. Klopt ook perfect, alleen moet je wel een heel smal voetje hebben om in dit geval de soortnaam plantago te rechtvaardigen! Bij de boterbloem klopt het heel aardig. De soortnaam is ranunculus. Het achtervoegsel geeft aan om welke ondersoort het gaat. Ranunculus repens is de kruipende boterbloem. Repens staat voor het voortkruipen door middel van de wortelstok. Scherpe boterbloem Ranunculus acris is de scherpe boterbloem. Acris staat voor de scherpe, giftige smaak. Ranunculus sceleratus is de blaartrekkende boterbloem. Sceleratus betekent: schadelijk. Het sap van de blaartrekkende boterbloem werd in vroeger tijden wel gebruikt door bedelaars. Het veroorzaakte lelijke blaren op de huid, die het medelijden van het publiek moesten opwekken De balsemienfamilie, waaronder de zich razendsnel voortplantende Reuzenbalsemien, heet impatiens (ongeduldig). Watermunt is Mentha aquatica en Akkermunt heet Mentha arvensis (die van het geploegde land)

18 Watermunt Een heel inspirerend boekje is in dit geval: Onze planten en hun naam, van Jan van den Nieuwenhof en Frans Vierstraete. De teksten van Jan geven een leuk stukje achtergrondinformatie over de Latijnse naamgeving en de tekeningen, die ook in dit artikeltje worden gebruikt, zijn van Frans. Zo gaan heerlijk struinen in de buitenlucht en interessante boekenwijsheid perfect samen!!! Nelly van der Burg Nieuwjaarsbijeenkomst op zondag 27 januari as. Op zondag 27 januari organiseren we weer de Nieuwjaarsbijeenkomst voor alle leden en donateurs van onze vereniging. Om uur starten we met een middagwandeling voor degenen die dat willen en om uur starten we het binnengedeelte. Na een welkom door onze voorzitter kunt u op een gezellige wijze elkaar een goed 2013 wensen onder het genot van een drankje en een knabbeltje. Sterrencursus 2013 In 2013 starten we weer een sterrencursus voor geïnteresseerden die iets meer over de sterrenhemel willen weten. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met de IVN afdeling Veldhoven-Vessem. De cursus vindt plaats op de dinsdagavonden van 22 en 29 januari, 5, 19 en 26 februari en op de derde avond wordt de Jan Paagman sterrenwacht in Asten bezocht met het indrukwekkende Pieters Planetarium. We geven de cursus in het IVN gebouw D n Nieuwe Hof, Bosstraat 25 te Valkenswaard. De cursuskosten bedragen 25 voor niet-leden en 22,50 voor leden. Tijdens de praktische cursus leer je je te oriënteren, hoe sterren, sterrenbeelden en planeten te herkennen en waar en wanneer je deze hemellichamen kunt vinden. We maken gebruik van een sterrenkaart die samen met een syllabus meegeleverd wordt. Tijdens de cursus komen diverse onderwerpen aan bod zoals: bewegingen aan de hemel, ons zonnestelsel, naamgeving van hemellichamen, het leven van een ster, sterrenstelsels, zwarte gaten, kosmologische ontwikkelingen, etc. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via ecamweijters@onsbrabantnet.nl of via telefoon , of schriftelijk aan IVN Valkenswaard- Waalre, Bosstraat 25, 5553 CK, Valkenswaard. Emile Weijters

19 Verslag van het werkgroepen overleg, gehouden op dinsdag 13 november om uur. Aanwezig: Bep van Stipdonk, Ria Rutten, Henny Heestermans, Emile Weijters, Gerrit Klitsie, Wil Koopman, Kees Wels, Fanny van Zon, Nellie van der Burgt, Mariette Roozeveld, Henriette Lobregt, Anneke Droog. Afwezig met berichtgeving : Wim van Stipdonk, Janka Kessener Verslag vorige vergadering Goedgekeurd. Bomenwerkgroep De tochten voor scootmobielen zijn klaar. De Heemkundekring, vertegenwoordigd door Sjef Tooten, wil graag het bomenboek digitaal. Janka zal hier zorg voor dragen. Sjef gaat ook vragen stellen aan de politiek over het bomenbeleid in Valkenswaard. Tuinwerkgroep Kees bedankte de mensen van de vogelwerkgroep voor hun inzet bij het opknappen van het vogelbosje. Verder wil Kees graag een goed plan voor de constructie van de tuin. De muur is klaar. Dank zij Jan en Tiny ziet het er prachtig uit. Er moet gekeken worden naar de Anna Pavlonaboom, of die geen schade aanricht aan de muur. Misschien zal hij verplaatst moeten worden. Wij willen de boom niet kwijt. Uitleen projecten De uitleen loopt iets terug. Maar de aanvragen zijn nog steeds goed bezet. Projectgroep Er zijn nog steeds vacatures. Graag iemand die bij de kerngroep wil komen werken. Er is een p.c. voor de projectgroep op het atelier. Op woensdag 6 februari 2013 wordt het nieuwe project geopend. Titel Zaden op reis. Er wordt ook hulp gevraagd bij het aanpassen van de hoek op de deel. Website Fanny heeft een drukke tijd met de website. Er zijn veranderingen. Wil je de site bezoeken, dan wordt het nieuwe adres: valkenswaard-waalre Willen alle werkgroepen kijken of alles klopt en dat doorgeven aan Fanny. Zij heeft graag de aanvullingen op de werkgroepinformatie zo snel mogelijk, dan kan de oude site worden opgedoekt. In ieder geval gedurende een paar maanden wordt iemand, die naar de oude site gaat, automatisch doorgestuurd naar de nieuwe. Hoe lang dat duurt is niet te zeggen. Het nieuwe webadres komt ook op de binnenzijde van ons blad. Nieuwtjes van je werkgroep die op de website kunnen, ook graag doorgeven aan Fanny. Fanny houdt de website bij. Vlindertuin werkgroep Er is een dinsdag- en een woensdaggroep. In 2013 bestaat de vlindertuin 10 jaar en daar willen de vlindertuinmedewerkers een feestelijk tintje aan geven door een open dag te organiseren voor het publiek en een uitje voor de werkers, naar de tuin t Loo in Bergeijk. Verder wil de Vlindertuingroep een insectenhuis bouwen. Redactie Natuurwijzer/ In Voor Natuur Men gaat zich beraden op de nieuwe naam. Verder wordt de kopij die binnen komt, sneller verwerkt. Belangrijk: zorg dat je kopij op tijd binnen is! Gidsen werkgroep Op woensdag 19 december 2012 is het kerstochtend op ons IVN. Deze ochtend is toegankelijk voor al onze leden. Iedereen die zich geroepen voelt, is welkom om op deze ochtend iets te doen. Gedichten, mooie teksten, muziek, het mag allemaal! Doe je mee, neem dan contact op met An, Nelly of Lies

20 Houtwallen werkgroepen Het seizoen is weer van start gegaan en wel met de Nationale Natuurwerkdag op 3 november En het stortregende! Niet iedereen heeft zich daar door af laten schrikken! Driewerf hoera voor de stoere werkers. De groep Waalre werkt op zaterdag en op de woensdagochtend. Valkenswaard op de zaterdagochtend. Paaltjeswandelingen werkgroep Het onderhoud van de paaltjes wordt goed bijgehouden. Er moet een nieuwe voorraad aangekocht worden en ook de verf raakt op. Er is weer lichtblauw papier aangekocht voor de folders. Documentatie werkgroep Uitleg over hoe je bepaalde documentatie kunt opzoeken kan altijd via afspraak met Ria Rutten. Zij zal je graag de weg wijzen. De werkgroep houdt ook de ingebrachte boeken werkvormen dia s dvd s artikelen enz. bij. Scholenwerk Aalst-Waalre Voor de scholen in Aalst zijn de herfstwandelingen achter de rug. De gidsen zelf hebben een winterprogramma. Eens in de maand hebben zij een wandeling of Bijspijkerochtend. Ze verzamelen bij het Koffiehuis. De groep bestaat uit 15 gidsen. Vogelwerkgroep De Vogelwerkgroep heeft het heel druk met het Atlasproject. Er wordt elke 3 jaar een vogeltelling gehouden. Er zijn diverse activiteiten o.a.: publiekswandelingen die goed bezocht worden tuinvogeltelling waar 34 families aan meedoen die maandelijks bij elkaar komen gierzwaluwtellingen, op 90 plaatsen wordt er genesteld in Valkenswaard nieuwsbrief op website enz. Cursorische werkgroep Dit najaar zijn de Paddenstoelencursus en de Scharrelkidscursus niet van start gegaan wegens geringe belangstelling. Bij navraag bleek de Paddenstoelencursus te vroeg te starten. De 9 mensen die zich hadden opgegeven doen graag mee in september Wel start in januari 2013 de Sterrencursus. En wordt er nog een keuze gemaakt tussen een Bomen- of een Bloemencurus in het voorjaar. Van het bestuur Er is een nieuw logo in gebruik genomen. Het district Brabant is in kleine clusters verdeeld om makkelijker te kunnen werken. Wil elke werkgroep zijn jaarverslag uiterlijk vrijdag 8 februari inleveren bij de redactie. Rondvraag: Geen De volgende bijeenkomst is op: dinsdag 16 april 2013 om uur. Noteer dat vast in uw agenda. Secretaris: Anneke Droog Oproep: geef uw adres door Het bestuur van het IVN Valkenswaard-Waalre wil graag de leden persoonlijk op de hoogte kunnen stellen van geplande cursussen, avondlezingen en andere activiteiten. Ook voor bijzondere bijeenkomsten (o.a. nieuwjaars-bijeen-komst en de jaarlijkse ledenvergadering) wil het bestuur u graag persoonlijk uitnodigen. Om dat mogelijk te maken vragen wij u om uw adres aan het secretariat door te geven op ivn.valkenswaardwaalre@live.nl Het spreekt vanzelf dat we uiterst zorgvuldig met uw gegevens zullen omgaan. Emile Weijters

21 Hulp gevraagd voor een insecten huisje in de Vlindertuin In het begin van 2012, Het Jaar van de (wilde) Bij, hebben we als Vlindertuin bij het Jan en Jans Visser Fonds een subsidie aangevraagd van 200 Euro voor de bouw van een insectenhotel/muur/huis. Dit bouwwerk is bedoeld voor solitaire bijen en wespen, tegenwoordig een erg kwetsbare groep insecten. Enige tijd geleden is de aangevraagde subsidie tot ons genoegen volledig toegekend. Recent is er een werkgroepje van Vlindertuinvrijwilligers opgericht (Harry Koopmans, Egbert Jansen en Bernard Fransen ) dat voor de uitvoering van het project zal gaan zorgen. We hebben al nagedacht wat we willen en waar het moet komen te staan. Nu moeten we de verschillende benodigde materialen verzamelen (organiseren of kopen) en tenslotte moet er gebouwd worden. Verder willen we het volgend voorjaar ook enkele speciale drachtplanten voor bijzondere soorten wilde bijen en wespen aanschaffen en planten. pluimvoetbij Het in elkaar zetten en plaatsen van het huisje willen we doen op een werkzaterdag in het voorjaar van De huidige stand van zaken; Op dit moment gaat onze voorkeur uit naar een huisje, denk aan zo n huisje als onze nectarbar. Voor de kenners van de tuin, we willen het huisje plaatsen aan het pad naar de opwarmplek (vlak naast de bank bij de kleine poel in de siertuin). We zijn nu bezig om de benodigde materialen bij elkaar te krijgen. We denken onder andere aan: Een kant en klaar houten huisje of materialen daarvoor. Houten schijven, liefst van eik, es, beuk of hardhout. Hardhouten balkjes, (denk aan iets van 10x10X30 mm of groter, bijvoorbeeld van oude kozijnen). Dunne bamboestengels, binnendiameter 3 tot 8mm, lengte langer dan 10 cm). Rietstengels, Stenen met gaten of gleuven, Blokken mergel (denk aan 20x20x30 cm), Blokken turf. Glazen buisjes met binnendiameter van 3 to 10mm, lengte 10 tot 20 cm. Kartonnen buisjes met binnendiameter van 3 to 10mm, lengte 10 tot 20 cm. Leem/Klei (>0.25 m³) om een wandje te maken (boetseerklei?) Speciale drachtplanten, welke dat moeten zijn, moeten we nog verder uitzoeken. Wij gaan nu proberen de bovengenoemde zaken zo goedkoop mogelijk te verkrijgen. Mogelijk heeft u een goede idee of kunt u ons helpen aan een of meer van de genoemde materialen of weet u een goed adres (kennis, winkel) waar we materialen zouden kunnen krijgen of goedkoop kunnen kopen? Vlindertuin Waalre Bernard Fransen fransenb@xs4all.nl Egbert Jansen egbertjansen68@gmail.com Harry Koopman metkoop.meermans@iae.nl