Rotterdam 14 augustus 2011 Thema: Hoop, verlangen of begeerte?

Transcriptie

1 Rotterdam 14 augustus 2011 Thema: Hoop, verlangen of begeerte? Teksten: 1. Psalm 84: Hoe lieflijk is uw woning, H EE R van de hemelse machten. 3 Van verlangen smacht mijn ziel naar de voorhoven van de H E ER. Mijn hart en mijn lijf roepen om de levende God. 4 Zelfs de mus vindt een huis en de zwaluw een nest waarin ze haar jongen neerlegt, bij uw altaren, H E E R van de hemelse machten, mijn koning en mijn God. 5 Gelukkig wie wonen in uw huis, gedurig mogen zij u loven. sela 6 Gelukkig wie bij u hun toevlucht zoeken, met in hun hart de wegen naar u. 7 Trekken zij door een dal van dorheid, het verandert voor hen in een oase; rijke zegen daalt als regen neer. 8 Steeds krachtiger gaan zij voort om in Sion voor God te verschijnen. 2. Matteus 15: En weer vertrok Jezus; hij week uit naar het gebied van Tyrus en Sidon. 22 Plotseling klonk de roep van een Kanaänitische vrouw die uit die streek afkomstig was: Heb medelijden met mij, Heer, Zoon van David! Mijn dochter wordt vreselijk gekweld door een demon. 23 Maar hij keurde haar geen woord waardig. Zijn leerlingen kwamen naar hem toe en vroegen hem dringend: Stuur haar toch weg, anders blijft ze maar achter ons aan schreeuwen. 24 Hij antwoordde: Ik ben alleen gezonden naar de verloren schapen van het volk van Israël. 25 Maar zij kwam dichterbij, wierp zich voor hem neer en zei: Heer, help mij! 26 Hij antwoordde: Het is niet goed om de kinderen hun brood af te nemen en het aan de honden te voeren. 27 Ze zei: Zeker, Heer, maar de honden eten toch de kruimels op die van de tafel van hun baas vallen. 28 Toen antwoordde Jezus haar: U hebt een groot geloof! Wat u verlangt, zal ook gebeuren. En vanaf dat moment was haar dochter genezen. Preek Het leuke aan zomerdiensten is dat de keuze van het onderwerp helemaal vrij is! Vandaag koos ik voor een van de drie belangrijkste christelijke deugden: de hoop. Misschien draagt u zelfs een bedeltje met de symbolen van deze drie centrale deugden: een kruis, een anker en een hartje. 1

2 Geloof, hoop en liefde. Het anker is het symbool van de hoop. De hoop is het anker van de christen. Een anker geeft vastigheid en zekerheid dat het schip niet losraakt. Maar wat is eigenlijk hoop? Waar hopen wij op? Waar verlangen wij naar? Of moet ik zeggen wat begeren wij? Waar verlang ik naar? waar hoop ik op? wat begeer ik? Is er trouwens een verschil tussen hoop, verlangen en begeren? En in hoeverre bepalen hoop, verlangen, begeerte mijn levenswijze? Dat zijn de vragen die wij vanochtend aan de orde willen brengen. De eerste christenen In de tijd waar Jezus leefde, in het Midden-Oosten, hoopten de mensen op een radicale verandering van de wereld. Ze dachten dat de wereld waarin zij leefden binnenkort zou ophouden te bestaan. Er zou een nieuwe tijd komen, een betere wereld, verlost van de ellende die ze dagelijks meemaakten. Ook Jezus geloofde dat. En dat geloof deelde hij met zijn leerlingen. In de nieuwe wereld zou vrede, gerechtigheid en liefde heersen. Wie zou daar niet naar verlangen? Maar daarvoor, moesten de mensen hun leven beteren om klaar te zijn voor de nieuwe wereld. Dat is de kern van de boodschap van Jezus. Maar ja: het einde van de wereld bleef uit! Maar de hoop op een nieuwe, betere wereld bleef springlevend. Alleen werd deze hoop nu anders ingevuld: Jezus Messias zou aan het einde der tijden terugkomen (de parousie) en als dat gebeurde, zou elk verlangen naar een nieuwe wereld van vrede, gerechtigheid en liefde, worden vervuld. Na 2000 jaar, weten wij intussen dat een betere wereld ons echt niet acuut gaat overkomen, echt niet voor morgen is. Sterker nog, de christelijke traditie, Paulus voorop, is zich gaan realiseren dat de betere wereld niet iets is dat van buitenaf moet komen, maar hier en nu, door iedereen gestalte moet krijgen. Naarmate de hoop op een nieuwe wereld van buiten af achter de horizon verdween, werd de hoop op een betere wereld hier en nu steeds belangrijker. Met het idee: wat wij hopen, moeten we zelf, met Gods hulp, uit de grond stampen. Met andere woorden, waar we naar verlangen moeten we zelf handen en voeten geven. Het verlangen is veel dynamischer dan de hoop. Verlangen is een actief begrip. Verlangen zet mensen in beweging. Je zou kunnen zeggen dat verlangen ACTIEVE HOOP is. Maar verlangen kreeg in de christelijke traditie een slechte naam. Omdat het geassocieerd werd met begeerte. En U weet het, begeren mag niet, zeggen de 10 geboden: noch het rijkdom, noch de ezel, noch de vrouw van de buurman (over de man van de buurvrouw wordt niet gerept). Begeerten, verlangens moesten dus beheerst worden, en desnoods met geweld de kop worden ingedrukt. Maar daarmee werd een sterke spirituele kracht buitenspel gezet. Want wat zeggen Oude en Nieuwe Testament over het verlangen? Verrassende dingen. Psalm 84 Van verlangen smacht mijn ziel Naar de voorhoven van de Eeuwige Mijn hart en lijf roepen Naar de levende God De mens reikt, hart én lijf, naar God. Dat is heel fysieke aangelegenheid. Dat voltooit zich niet tussen de oren, door diep na te denken. Neen: mijn hart en lijf roepen naar de levende God. 2

3 En wat houdt dat verlangen die actieve hoop - in: de mens wil Wonen samen met God en daarin zijn geluk vinden, Een huis krijgen om zijn jong neer te leggen Een toevlucht vinden, een oase in tijden van dorheid Innerlijke kracht en vaste zekerheid. De hoorn van Afrika - kortom: wat wil de mens? Een anker, symbool van hoop, vinden. In deze psalm wordt het verlangen van generaties mensen vertaald die dit geluk, deze zekerheid NIET kenden en daar met lijf en ziel naar verlangden. Dan kun je je wel een vraag stellen: gold dat, geldt dat voor iedereen? Jezus en de vrouw uit Kanaän Jezus en zijn leerlingen dachten van niet. De vervulling van dit verlangen was alleen, dachten ze, voorbehouden aan het uitverkoren volk. Het was niet bedoeld voor anderen, zoals bij voorbeeld, de bewoners uit Kanaän, Samaria of waar dan ook. Waarom deze discriminatie, want dat was het? Omdat de tijd drong. De wereld zou toch binnenkort vergaan? Men moest dus prioriteiten stellen. Wat op eigen volk eerst neerkomt. Triest om te zeggen maar zo was het. Maar kijk wat in deze merkwaardige tekst gebeurt. Een vrouw uit Kanaän, een buitenlandse dus, wil dat Jezus halt houdt om haar dochter van een demon te genezen. Lees: dit meisje wordt geteisterd door iets dat niet beantwoordt aan het uiteindelijke verlangen van de mens (ze kent geen vrede, wordt niet rechtvaardig behandeld en kan geen liefde geven). Jezus keurde haar geen woord waardig. Zijn leerlingen maken het nog bonter: Stuur haar weg anders blijft ze maar achter ons aan schreeuwen. En Jezus geeft hen nog gelijk ook! Ik ben alleen gezonden naar de verloren schapen van het volk van Israël. Maar de vrouw laat zich niet wegjagen. Haar verlangen om het lijden van haar dochter te verlichten is een WIL geworden. Van ophouden wil ze niet horen. Ze blijft schreeuwen. Help mij, help mij! Jezus antwoordde: Het is niet goed om de kinderen hun brood af te nemen en het aan de honden te voeren. Nou nou, kan het een beetje minder? De kinderen die recht hebben op het brood, zijn degenen voor wie Jezus is gekomen: de verloren schapen van het volk Israël. De honden zijn alle anderen, deze vrouw incluis. Als het verhaal hier was gestopt, is het de vraag of de hoop op een betere wereld voor allen bij deze profeet wel op het goede adres was en is Maar het verhaal gaat verder. De vrouw, de moeder die alles wil doen om haar dochter te helpen, laat het niet bij zitten. Zij gebruikt een bekende truc om Jezus van mening te doen veranderen. Ze geeft hem eerst gelijk: zeker zeker! Om vervolgens een argument te berde te brengen waar niets tegen in te brengen valt: Zeker, zeker, Heer. Maar de honden eten toch de kruimels op die van de tafel van hun baas vallen. 3

4 Deze vrouw uit Kanaän heeft Jezus tuk. Dat gebeurt niet vaak in het evangelie (overigens altijd door vrouwen). Deze vrouw uit Kanaän spreekt woorden van wijsheid. Daarom wint ze uiteindelijk. Zoals in de heftige discussies over de interpretatie van de bijbel, in de jesjiwa, degene wint die de beste argumenten heeft. Zij heeft gelijk. En Jezus gaat overstag! Toen antwoordde Jezus haar: U hebt een groot geloof! Wat U verlangt, zal ook gebeuren. En vanaf dat moment was haar dochter genezen. Lees: haar volk, alle volkeren, delen in de belofte van een betere wereld voor allen. En hoe kwam dat? Deze vrouw houdt het niet bij hopen alleen. Ze wordt ACTIEF! Ze verlangt zo naar wat ze hoopt de genezing van haar dochter dat dat verlangen willen wordt. En dat geeft haar zo een kracht dat wat ze wil ook gebeurt. Verlangen Verlangen die actieve vorm van hoop wakkert creativiteit aan, geeft kracht en doorzettingsvermogen. Er schuilt in het verlangen een kracht die hart EN lijf in beweging zet, een kracht die bergen verzet. Verlangen heeft, in al diens menselijkheid, iets goddelijks. Maar we moeten niet naïef zijn. Verlangen komt niet altijd uit, zoals The secret wil doen geloven. Verlangen kan bergen verzetten, jawel, maar ten goede OF ten kwade. Eind juni vond een boeiend debat plaats in Leusden rond het onderwerp Voorbij het kwade. Schrijver en enfant terrible Arnon Grunberg stelde daar dat sinds Genesis, sinds het mythische begin van de wereld, het VERLANGEN de wereld drijft. - het verlangen van God naar de mens (God wandelt door de tuin van Eden en roept verlangend: mens, waar ben je? ); - het verlangen van de slang naar Eva - -en het verlangen van Eva naar de verboden vrucht van de boom van goed en kwaad. En zo gaat het door tot nu toe, beweerde Grunberg, in navolging van Freud en Nietzsche. Verlangen drijft de wereld en dat vult hij vervolgens in: verlangen naar macht, seks en vernietiging. Dat is één geluid. Het maakt duidelijk dat het verlangen zich niet alleen tot de nobele dingen richt. En inderdaad, het zou naïef zijn om dat te denken. Maar er is ook een ander geluid. De vrijzinnige predikant en psychotherapeut Jean-Jacques Suurmond schreef laatst in Trouw: God, welke naam we er ook aan geven, is de diepste bron naar ons verlangen naar waarheid, goedheid en schoonheid. Wie zou ik zijn als ik niet zou verlangen? Wie zou ik zijn als ik niet naar goedheid en gerechtigheid, naar waarheid en liefde zou verlangen? Wat zou ik zijn als ik nooit snakte geraakt te worden door muziek, een gedicht, een landschap, een ontmoeting? Toch niet meer dan een babbelend zoogdier die het kunstje om op twee benen te lopen beheerst? Neen, concludeet Suurmond (met dank aan Descartes): ik verlang DUS ik besta als mens. Daar ben ik het roerend mee eens. En ik zou daar iets aan willen toevoegen. 4

5 Wij hebben het geluk, zoals wij hier zitten, om met twee benen te staan in een geloofstraditie die het verlangen invult met positieve idealen als vrede, gerechtigheid en liefde. Met andere woorden, wij mogen met hart en lijf naar God verlangen. En daar naar leven. Zo moge het blijven. Amen Slotwoord Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee. [Antoine de Saint-Exupéry] 5