476 JAAROVERZICHT JAAROVERZICHT 2012

Transcriptie

1 476 JAAROVERZICHT JAAROVERZICHT 2012 In 2012 werd in ieder geval duidelijk dat de Nederlandse samenleving het christendom voorbij is. Denk alleen maar aan de uitslag van de verkiezingen voor de Tweede Kamer en de samenstelling van de regering. Geloven is steeds meer een priv_ zaak geworden. Kerken zullen er steeds meer mee moeten rekenen dat hun publieke rol uitgespeeld is: er is geen comfortabele korst van christendom meer om hen heen. Tegelijk wordt de kerk zelf steeds vloeibaarder. De belijdenis over de kerk functioneert in ieder geval anders dan twintig jaar geleden. Er is veel herkenning van christenen aan de andere kant van de kerkmuren. Hangt dit samen met de omslag dat christenen in Nederland nu een minderheid vormen? Het jaaroverzicht over 2012 werkt deze twee punten uit. Het geloof voorbij In 2012 kreeg Nederland een nieuw kabinet; volgens het gezegde krijgt ieder land de regering die het verdient. Binnen de kortste keren was de klus van de kabinetsformatie geklaard. Het bijzondere is wel, dat het om een VVD-PvdA-kabinet gaat. Van de confessionele partijen doet niemand mee. Het CDA is sterk gekrompen en de ChristenUnie niet gegroeid. De SGP is daarentegen een zetel gegroeid. Een compleet nieuwe situatie. Niet dat er buiten de confessionele partijen geen christenen in de Tweede Kamer zitten, maar de tijd van het christendom is voorbij. In deze inleiding op het jaaroverzicht een korte terugblik op het jaar 2012, juist aandacht voor dit punt. Wat betekent dit allemaal. Godslastering Laten we beginnen met een stukje symboolwetgeving: het verbod op godslastering. Het bijzondere is dat dit internationaal ook een rol speelt. In Pakistan is een jong meisje ternauwernood aan een veroordeling wegens blasfemie ontsnapt: ze zou onzorgvuldig met de Koran omgesprongen zijn. Het verbod op godslastering wordt daar nu vrijwel exclusief uitgelegd als een verbod om de Islam in een kwaad daglicht te stellen, terwijl het uit de tijd van de Engelse overheersing stamt en juist bedoeld was om christenen te beschermen. In Nederland kennen we ook zo n verbod, ooit geformuleerd in de tijd dat het merendeel van de Nederlanders zich nog christen wilde noemen, maar inmiddels tot een dode letter geworden. De seculiere partijen zijn voor afschaffing ervan. Je moet kerk en staat scheiden en dit is een hinderlijke herinnering aan de tijd dat de tegenstelling tussen beide nog niet zo helder onder woorden gebracht is als nu. Je kunt erover twisten of dit gebod gehandhaafd moet blijven of niet: het Nederlands Dagblad schreef in een commentaar dat het wel verdwijnen kon, terwijl Hans Goslinga in Trouw waarschuwde voor de implicaties daarvan. Dat het voorstel om het verbod te schrappen nu op een meerderheid kan rekenen, is tekenend voor de omslag die zich in ons land voltrokken heeft. Omroep De kleine religieuze omroepen, ZvK en IKON, gaan verdwijnen. Ze moeten maar fuseren met de grote omroepen die ook levensbeschouwing in hun pakket hebben. Ook daar kun je een hele discussie over houden. Het is wel uniek dat de staat der

2 JAAROVERZICHT 477 Nederlanden de uitzending van kerkdiensten financieel mogelijk maakte. En je kunt daarnaast een hele discussie houden over de taak van de publieke omroepen. Je kunt je zelfs afvragen of het strikt genomen nog wel nodig is om via de omroep kerkdiensten uit te zenden: op het internet kun je te kust en te keur zoeken onder kerkdiensten die live, met videobeelden en al, uitgezonden worden en ook later nog bekeken/beluisterd kunnen worden. Ze hebben dan natuurlijk niet de kwaliteit die de uitzending van de ZvK bijvoorbeeld wel had, door de begeleiding van deskundigen op het gebied van communicatie via de publieke media. Toch is ook dit voorstel te plaatsen in de trend om het geloof achter de voordeur te houden. Je mag het best hebben, een religieuze opvatting, maar niemand mag daar last van hebben. Dit geldt overigens heel breed: de plannen treffen alle kleine levensbeschouwelijke omroepen, dus ook het Humanistisch Verbond, en de Islamitische, Boeddhistische en andere omroepen. Als dit doorgaat, is weer een stukje openbaar terrein waarop de kerk zich bewegen kon, verdwenen. Onderwijs Een ander punt dat in 2012 speelde was de vergoeding van vervoerskosten voor onderwijs. Als je in Groningen woont en de dichtstbijzijnde school van de gekozen richting ligt twee provincies verder, dan gaat het wel in de papieren lopen. Dat zit gemeentebesturen in een tijd van bezuinigingen niet lekker, mede omdat ze natuurlijk overtuigd zijn van de kwaliteit van het onderwijs ter plekke. Bovendien kiest iemand niet voor een openbare school op grote afstand, maar wel voor een christelijke, gereformeerde of reformatorische school. Daarom wordt de vergoeding van de vervoerskosten sterk ter discussie gesteld. Velen vinden dat die maar moet verdwijnen: er is onderwijsaanbod in de buurt en als je toch kiest voor een verder weg gelegen school, moet je er maar zelf voor opdraaien. Dat hakt erin, zeker als blijkt dat het effect van de voorgestelde kabinetsmaatregelen om de economie weer op orde te krijgen vooral de grotere gezinnen treft. Je kunt je afvragen of het inderdaad ook de bedoeling geweest is van de regeling voor vervoerskosten dat je een blanco cheque geeft aan de ouders voor soms grote bedragen. Je kunt je ook afvragen of jouw keuze om je kind soms meer dan honderd kilometer te laten reizen een goede is. Ook om tactische redenen. Het roept vragen op en verleidt tot antwoorden die ook nadelig uitpakken voor mensen die om dezelfde redenen hun kinderen naar een bijzondere school sturen die veel dichterbij is. Als dit doorgaat komt er een nieuwe opgave voor de actie Schoolgeld, waarbij de huidige achteraf gezien heel klein is. Wat hieruit blijkt: de haast vanzelfsprekende erkenning van de waarde van het geloof en het recht van ouders om voor hun kinderen onderwijs te kiezen in overeenstemming daarmee, wordt sterk betwist in Nederland. Staan op je wettelijk recht kan daarbij een katalysator zijn voor het afschaffen ervan. Dezelfde vraag komt bij mij op bij wat in het laatst van 2012 in het nieuws was: het stichten van evangelische scholen op witte plekken voor die richting in Onderwijsnederland, terwijl het nog maar de vraag is of er leerlingen zijn. Helemaal OK volgens de wet, maar is het wijs? Besef je dan voldoende dat het denkklimaat in de samenleving veranderd is? Steeds meer stemmen gaan op om wat beschouwd wordt als de voorkeurspositie van christenen in de wetgeving af te schaffen. Vervolging

3 478 JAAROVERZICHT Overdrijven is daarbij een gevaar. Er zijn in deze wereld talloze landen waar mensen vervolgd worden om hun geloof. Er zijn landen waar een christelijke minderheid die er tientallen eeuwen was, vrijwel verdwenen is, in de golf van islamisering die door de Arabische wereld gaat. Er zijn daarnaast ook landen waar de publieke erkenning van Gods naam nog heel gewoon is, denk aan de Verenigde Staten van Amerika. Ook hier kun je eindeloos over discussi_ren. Petrus merkte in zijn brief al op dat je er wel voor moet inspannen dat je niet vervolgd wordt om je misdadige gedrag, dat het puur om de naam van Christus gaat. Niet elke actie tegen kerken is een zaak van vervolging. En anderzijds: wat zegt zo n publieke erkenning van Gods naam als dat in de praktijk niet doorwerkt en er een samenleving ontstaat van ieder voor zich, nota bene ook nog verdedigd door rechtse christenen met en beroep op de grondwettelijke vrijheid. Vrijheid is dan niet meer dan een ander woord voor nothinglefttoloose, zoals Janis Joplin jaren geleden al zong. Toch is het opvallend dat in de onderzoeken naar de positie van christenen in deze wereld wel blijkt dat ons land opschuift. Er is geen sprake van vervolging, maar je komt wel op een achterstand te staan. Post-christendom Tientallen eeuwen hebben we in Europa geleefd in een christelijke samenleving. Dat begint, zegt men, bij de romeinse keizer Constantijn de Grote en eindigde in de laatste decennia. De samenleving was christelijk. Andersdenkende minderheden werden op zijn gunstigst geduld. De tien geboden waren een vanzelfsprekend richtsnoer voor iedereen. Prof. dr. J. Douma wees er jaren geleden al op in zijn studie over politieke verantwoordelijkheid dat christenen boter op hun hoofd hebben: ze gunden anderen niet dezelfde vrijheid die ze voor zichzelf vanzelfsprekend vonden. Keert zich dat tegen ons? Er komt in ieder geval nu een maatschappij die volstrekt geseculariseerd is. Heel sterk speelt dat al in de wetenschap. Zelfs een verwijzing naar God in een dankwoord bij een proefschrift was de universiteit te Leiden al te gortig, ondanks de ontstaansgeschiedenis van deze instelling. Dat is geweldig wennen voor de kinderen van God. Er is geen vanzelfsprekende christelijke schil meer om de kern van je geloof. In de jaren dertig van de vorige eeuw waren de socialisten ook tegen geslachtsgemeenschap voor het huwelijk en kon je je op dat punt beroepen op een gemeenschappelijke manier van leven. Dat is compleet voorbij. Je leeft in een wereld die veel meer lijkt op de wereld waarin het Nieuwe Testament ontstaan is. De tegenstellingen worden groter, al komt dit lang niet altijd uit in een andere manier van leven. Zie het EO-onderzoek Leef je geloof. Dat vraagt om bezinning en kritisch bevragen van het verleden. Midden in de wereld Je kunt dan twee dingen doen: met elkaar een reservaat in, zoals de Amish in de USA doen of in deze wereld met de veranderde omstandigheden leven. De eerste oplossing was misschien niet de bedoeling, maar wel het effect van de inmiddels afgebrokkelde verzuiling. In 2012 werd er aandacht voor gevraagd dat ook de laatste overgebleven zuil, de reformatorische, scheuren vertoont. En hierboven werd al duidelijk dat je voor deze oplossing niet langer op de steun van de Nederlandse samenleving kunt rekenen. Je kunt ook zoeken naar een andere manier van kerkzijn. Tim Chester en Steve Timmis doen dat in hun boek 'Midden in de wereld', dat in Nederlandse vertaling ver-

4 JAAROVERZICHT 479 scheen in Opvallend is dat zij met dankbaarheid verwijzen naar gereformeerde Nederlanders als Abraham Kuyper en Herman Bavinck, die leefden rond het jaar Van hen nemen ze de aandacht voor de kerk mee en het besef dat het hele leven terrein van Christus is. In hun boek haken ze aan bij de eerste brief van Petrus en wijzen ze erop dat de situatie dat je niet vervolgd wordt, de uitzondering is. Het besef dat je in je leven van elke dag (everydaychurch is de oorspronkelijke Engelse titel) je Heer dient, draagt het leven. Zo helpen ze om je positie als christen te bepalen in een postchristelijke samenleving. Winst uit verlies. Cijfers en feiten Cijfers en feiten spreken hun eigen taal. Ze vormen de structuur van wat er verder volgt aan idee_n en visies. Daar zit een wisselwerking tussen. Inspirerende visies kunnen mensen aantrekken, maar krimp hoeft niet het gevolg te zijn van oninspirerende manieren van kerkzijn. Meestal zit het wat ingewikkelder in elkaar. We proberen de cijfers te duiden en verzamelen feiten vanuit de plaatselijke kerken. Statistiek Op een andere plek in dit jaaroverzicht staat het volledige overzicht van het ledental van de Gereformeerde kerken vrijgemaakt. Ook dit jaar was er sprake van getalsmatige achteruitgang. De statistiek zegt dat er 843 leden minder zijn dan vorig jaar. Opvallend daarbij is het verschil tussen het aantal mensen dat vertrokken is naar zusterkerken en het aantal mensen dat binnengekomen is uit zusterkerken. Daar zit een verschil tussen van 231 leden. Nu zijn er altijd een aantal mensen onderweg : ze hebben hun attestatie wel ontvangen, maar nog niet ingeleverd. In 2011 ging het daarbij echter om enkele tientallen. Ook zijn er weer meer mensen die zich onttrokken hebben aan de gemeenschap van de kerk: bijna driehonderd meer. In totaal 2342 mensen. Wel zijn er meer kinderen gedoopt en meer mensen toegelaten tot de gemeenschap van de kerk. Wie zich onttrok sloot zich meestal aan bij een ander kerkgenootschap. De Nederlands-Gereformeerde Kerken en de Christelijke Gereformeerde Kerk was voor meer mensen een nieuw onderdak dan in De aantallen van wie vertrokken naar andere kerken of van wie de kerkelijke bestemming onbekend is, blijven hoog, maar zijn niet veel veranderd vergeleken met Waarschijnlijk vallen hier de mensen onder die zich aangesloten hebben bij een evangelische groepering. Als je naar de particuliere ressorten kijkt, valt op dat alleen in Holland-Noord er sprake was van getalsmatige groei. In de andere ressorten is er teruggang van ledental. Groningen springt daar wat bovenuit met een teruggang van zo n 250 leden. In 2012 waren er wel kerkgemeenschappen die een groei vertoonden. De NGK groeide en ook de Gereformeerde Gemeenten kenden een toename van het ledental. Toch vraagt het verschijnsel krimp in de meeste kerken de aandacht. De teruggang in ledental brengt met zich mee dat er kerken waren die om een of andere reden voortzetting van hun zelfstandige bestaan niet re_el achtten. In 2012 is opvallend vaak gekozen voor de oplossing van een fusie, waarin je de krachten bundelt en het werk doelmatiger kunt verdelen. Het geeft nieuwe kansen aan de nieuw ontstane kerk. Meestal ging het om een fusie met een andere vrijgemaakte kerk in de buurt, in Rotterdam-Zuid kwam er een samenwerkingsgemeente met de plaatselijke CGK.

5 480 JAAROVERZICHT Opvallend was de aandacht voor de gewone kerken, en de onopvallende christenen, naast de aandacht voor de plaatsen waar bijzondere dingen gebeuren. Leve de saaie christen, was een artikel in het blad CV Koers. En prof. dr. Bram van de Beek vroeg in zijn publicatie Lichaam en Geest van Christus aandacht voor de structuren van de kerk. Hij ziet geen uitweg in ruim baan maken voor de evangelische benadering. In het vaststellen van de nieuwe kerkorde heeft onze synode daar ruimschoots aandacht aan besteed. Cijfers en feiten Er is veel nieuws vanuit de plaatselijke kerken. Bron daarvoor is vooral de enqu_te die gemeenten de kans geeft de aandacht op bijzondere zaken te vestigen. Anderzijds komen de berichten ook uit de pers: de rubriek lokaal van het Nederlands Dagblad en de beide kerkbodes. Meestal worden de goede dingen doorgegeven; soms kwam een kerk in het nieuws door negatieve zaken. We vermelden die ook. De berichten over samenwerking met andere kerken hebben verderop een plaats in dit jaaroverzicht. Almere Toelating van 'nieuwe' leden (niet echt uit andere kerken): 5 catechumenen, 1 heeft al belijdenis gedaan, 3 zullen dat binnenkort doen waarvan 1 ook gedoopt wordt en 1 zal in de loop van volgend jaar belijdenis doen en gedoopt worden. Alphen aan de Rijn Het kruispunt is de nieuwe naam voor het kerkgebouw, onthuld op Burendag met open dag voor buurt (rommelmarkt, muziek, etc.), activiteiten voor de buurt in samenwerking met het wijkteam (koffieochtenden ouderen uit Zeeheldenbuurt; maaltijden 1x per maand); met RK 2-tal vespers per jaar; groeiend aantal contacten en toetreders. Amersfoort-Nieuwland Permanenteee aandacht voor vorig jaar gestarte 'Gemeente van HuisGroeigroepen', Onderzoek naar (invoering) nieuwe bestuursstructuur, (Re)activering Gavenbank, Jeugdbeleidsplan (incl. voornemen aanstellen Jeugdwerker), teruglopende belangstelling voor de middagdiensten, tegenvallende collecteopbrengsten, dreigend begrotingstekort. Amersfoort-Zuid Afgelopen jaar en ook komend jaar is er wel speciale aandacht geweest aan bijzondere onderwerpen die gemeentebreed zijn behandeld. Dus geen doelgroepenbenadering maar een onderwerpenbenadering voor alle doelgroepen. Arnhem Restauratie van de monumentale Koepelkerk inclusief het orgel en aankoop van een nieuw onderkomen voor jeugdactiviteiten. Rijk en provincie Gelderland subsidi_ren deze verbouwing deels. De restauratie is tevens een kans om het gebouw aan te passen aan de behoeften van het groeiend aantal gemeenteleden. Assen-Kloosterveen mocht op de valreep (in december 2012) het1000ste lid verwelkomen. Barendrecht De gemeente is momenteel in de afrondingsfase van het traject van samengaan met de buurgemeente Pernis/Albrandswaard. Dit jaar is gebruik gemaakt van het kerkgebouw van de PKN, omdat de eigen kerk te klein geworden was. Bergen op Zoom In 2012 heeft de gemeente besloten om opnieuw met beroepingswerk te starten. Een steunaanvraag op basis van Artikel 11 KO is door de classis Middelburg goedgekeurd. Ze hopen in 2013 een dominee te vinden die binnen het missionaire karakter van de gemeente zich onderscheidt in pastorale begeleiding

6 JAAROVERZICHT 481 van zoekers en gasten in de gemeente. In 2012 heeft de gemeente voor het eerst een Alpha-cursus georganiseerd. Alle deelnemers zijn doorgegaan met een vervolgcursus en 1 cursist heeft inmiddels belijdenis van het geloof afgelegd. 2 anderen gaan het traject van belijdeniscatechesatie in. In 2013 wordt opnieuw een Alpha-cursus gegeven, dit maal in samenwerking met een plaatselijke Evangelische Gemeente waar goede samenwerkingsbanden mee zijn. Capelle aan de IJssel-Zuidwest Het aantal vieringen in het winkelcentrum 's Gravenland is uitgebreid van 2 naar 4. Dalfsen De gemeente van Dalfsen is per 1 januari 2012 gesplitst in twee zelfstandige gemeenten: Oost en West. Dalfsen-West gaat verder met 1 predikant en daarnaast een kerkelijk werker voor 16 uur per week. Voor inhoudelijke gemeente-opbouw heeft de kerk van Dalfsen-West gekozen voor een bezinning aan de hand van de Pep-cursus 'Leven uit de Bron', die voor onze gemeente weer doorvertaald wordt in een cursus voor kerkenraadsleden en daarna hopelijk de gemeente in. Delft meldt de komst van ds. Hans Jan Roosenbrand en de start van DelftProject, een langjarig initiatief om met name buitenlandse studenten in Delft gastvrijheid te bieden en een goed woord over de Heer Jezus Christus. De Lier-Maassluis Per 1 oktober 2012: opheffen van De Lier en Maassluis en samen verder gaan als een nieuwe gemeente met twee preekplaatsen. Reden is het teruglopend aantal kerkleden, vooral in De Lier. Driebergen-Rijssenburg De opening van een zogenaamd Wijkontmoetingspunt, een initiatief van onze diaconie samen met de diaconie van de Protestantse kerk Driebergen, gesteund door de burgerlijke gemeente. Eindhoven Het kerkgebouw krijgt een functie als uitdeelpunt voedselbank en kledingbank; in samenwerking met de CGK en DVN en IFES is vanuit IFES een missionair werker aangesteld onder de internationale studenten Enkhuizen De samenwerkingsgemeente cgkv Levend water heeft een eigen gebouw gekocht en opgeknapt in 2012, met financi_le hulp van onze zusterkerken. Nu hebben ze onderdak voor de kinderen, en meer mogelijkheden voor onderling contact. De gemeente richt zich steeds meer op evangelisatie. s-gravenhage-centrum/scheveningen Dit jaar kwam ds. Jasper Klapwijk vanuit Winsum naar ons toe, o.a. met zijn prediking ondersteunt hij de gemeenteleden in hun dagelijks christelijk leven. Dit jaar werd het werk in kringen weer uitgebreid met nieuwe kringen, omdat het aantal broers/zussen op een kring toeneemt. De kringen worden begeleid door de werkgroep kringen, de kringleiders volgden dit jaar een training. Dit jaar organiseren we, zoals al een paar jaar, een vesperdienst op de zondagavond voorafgaande aan kerst, waarbij de buren van de gemeenteleden en ook de buren rondom het kerkgebouw m.b.v. een flyer worden uitgenodigd. Groningen-Noord-West is ook een fusiegemeente van Groningen-Noord en Groningen-West. De reden lag in het dalende ledental en in de bijzondere samenstelling van de gemeente: veel senioren en veel studenten. Grootegast Nadat in januari het evangelisatieproject Oase van start is gegaan, is dit project later be_indigd omdat het binnen de gemeente veel discussie opriep. Heerenveen is gaan werken met pastorale bezoekers (m/v). Zij zorgen samen met de ouderlingen, diakenen en predikant voor een geestelijke bearbeiding van de gemeente, en samen met hen vergaderen ze ook regelmatig om het werk goed op elkaar af te stemmen. Dit geeft de zorg voor de gemeente een goede impuls.

7 482 JAAROVERZICHT Hoogkerk De kerk van Hoogkerk werkt samen in Groningen in Beweging : gezamenlijke Stadsevangelisatie (Groningen) door GKv- en CGK-kerken, met ook de Martini-gemeente (PKN) en de Tehuisgemeente (NGK). Kampen-Zuid Vanaf 1 september 2012 is een jeugdwerkster aangesteld in ruil voor een tweede predikantsplaats. Zij werkt 20 uur per week ten bate van de jeugdleden. Kantens kende een ongekend groot aantal jongeren dat belijdenis deed: elf op een gemeente van 169. Krimpen aan de IJssel Renovatie kerkgebouw, en plaatsing van een ander orgel, afkomstig uit de GKv van Utrecht-Noordwest Leeuwarden Dit jaar is er een TV-kerkdienst vanuit de kerk van Leeuwarden door de RKK uitgezonden. De diaconie heeft zich verbonden aan het Diaconaal Platform Leeuwarden. De gemeente is toegetreden tot de Raad van Kerken. Leidsche Rijn De Nederlands Gereformeerde Kerk Utrecht Leidsche Rijn (Rijn- Waarde) en de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Leidsche Rijn (GKv LR) hebben van de gemeente Utrecht voorlopig een kavel toegewezen gekregen voor nieuwbouw van een kerk. Dit na commotie omdat een eerder plan niet door kon gaan vanwege een fout in de tekening Loppersum-Westeremden Loppersum en Westeremden zijn gefuseerd en hebben een keer per zondag een eredienst gezamenlijk in Loppersum en een keer afzonderlijk in Loppersum en Westeremden een kerkdienst. De fusie moet tijd vrijmaken van kerkenraadsleden voor het echte werk binnen de gemeente: pastoraat en onderwijs. Voor 2013 is een flink aantal samenbindende activiteiten gepland. Marknesse Nieuw orgel per oktober Marum Sinds september 2012 heet de kerk officieel Immanuelkerk. Middelharnis Begin februari is het kerkgebouw na een grondige verbouwing feestelijk in gebruik genomen. Daarbij is een feestelijk openingsweekend met verschillende activiteiten georganiseerd. Mussel kende een project visievorming voor kerkenraad en gemeente. Nijmegen Eind januari 2012 kon het ingrijpend vernieuwde kerkgebouw De Boskapel weer in gebruik genomen worden. De vieringen van de rooms-katholieke Boskapelgemeenschap worden ook in dit gebouw gehouden. Het gebouw had een functie in de Nijmeegse gemeenschap en moet die blijven houden. Catechese en Jeugdwerk worden gecoördineerd door een Jeugdraad. Die is in de loop van de tijd wel geslonken tot vooral de jeugdouderling, maar de co_rdinatie blijft wel overeind, mede omdat de jeugdouderling is vrijgesteld van regulier wijkwerk. De jeugdouderling is vast lid van de CBZ/moderamen. Jeugdwerkers en catecheten worden jaarlijks geschoold op vooral inhoudelijke onderwerpen. Voor elke jeugdgroep zijn twee jeugdwerkers beschikbaar; wel is continuïteit lastig vanwege hoge doorstroming jeugdwerkers. Dat heeft met het jonge profiel van de gemeente te maken, maar voor een meerjarig en duurzaam traject met jongeren is dat niet bevorderlijk. Voor de jongere catechisatiegroepen worden sinds een jaar ook twee catecheten ingezet per groep, om 'beheers'redenen, maar ook om aan de soms grote onderlinge verschillen beter aandacht te kunnen schenken. Er is sinds twee jaar meer gericht aandacht voor het mobiliseren van de capaciteiten van de gemeente zelf, onder andere via een taakgroep Eredienst (die alle betrokkenen rond de eredienst in beeld heeft en activiteiten co_rdineert). Dit ter uitvoering van het beleid dat we rond en in de eredienst breed de gaven in de gemeente willen

8 JAAROVERZICHT 483 inzetten (voorlezers, cantorij, musici, themadiensten, kindmoment, liturgie en liedkeuze). De doorgaande gemeenteopbouw willen we versterken vanaf de basis (daarom concentratie op de gemeenschap in de buurtwijken), met ondersteuning van een taakgroep gemeenteopbouw. Deze heeft de opdracht om regie te voeren, ondersteuning te organiseren, aan te bieden, te faciliteren, initiatieven te begeleiden etc, binnen een meerjarig kader en met behulp van projecten en/of thema's. Waar ze tegenaan lopen is dat veel initiatieven op basis van individueel initiatief en/of het enthousiasme van enkelen worden opgestart en uitgevoerd, maar dat het moeilijk blijft om voor de coördinatie en de regie en daarmee een duurzame realisatie van de gestelde doelen voor langere tijd een vast en actief team 'in de lucht te houden'. De ambities lopen daarmee nogal eens voor op de praktische mogelijkheden van de gemeente. Op de laatste bezinningsdag van de kerkenraad is een lans gebroken voor een meer gefocuste benadering: doe een paar dingen en doe die goed (op basis van HealthyChurches, Robert Warren). Vanuit dat perspectief tellen we onze zegeningen, gezamenlijke maaltijd na afloop van een eredienst, een enthousiaste invulling van de adventsperiode, met een bijbelleesrooster, aparte bijbelstudiebijeenkomsten daaromheen en themapreken ter ondersteuning, het plan om rond en op Valentijnsdag het thema huwelijkstrouw uit te diepen én dat breder in de omgeving bekend te maken, in combinatie met een marriage course en vlak voor kerst een 'kerstlichtjestocht' in het park rond de kerk, ook een activiteit waar de gemeente nadrukkelijk mee naar buiten treedt. En wordt veel zegen op ervaren. Nijverdal Op 7 oktober 2012 was er een dienst van verootmoediging en dankzegging samen met emeritus predikant ds. T. Bosma. Deze dienst was de afsluiting van een jarenlang proces van werken aan verzoening tussen ds. Bosma en de gemeente te Nijverdal. Noardburgum In 2012 zijn in totaal 10 asielzoekers gedoopt: 9 volwassenen en 1 kind. De zes doopdiensten waren tweetalige diensten met vertaling in Farsi of Arabisch. In de bekeringen zien we iets van Gods zegen op het vele werk dat gebeurt in contact met deze vluchtelingen. Sinds vier jaar is er wekelijks bijbelstudie voor asielzoekers die verblijven in Burgum, St. Annaparochie en Drachten. Op zondag worden asielzoekers speciaal welkom geheten en is er na de middagdienst nabespreking. Daarnaast wordt er nog speciale doopcatechese gegeven. Vanaf 2012 wordt dit werk financieel ondersteund door de classis Buitenpost. Nel Stelpstra's kosterswerk is overgenomen door een bijzonder groot aantal vrijwilligers uit de gemeente. Oldehove Het werk van de evangelisatiecommissie wordt opgezet in samenwerking met de lokale PKN-kerk. Pijnacker-Nootdorp heeft een gerenoveerd kerkgebouw. Steenwijk De boekhouder blijkt ruim anderhalve ton te hebben gestolen uit de kas van de kerk. De gemeente heeft aangifte gedaan. De boekhouder heeft spijt betuigd en beloofd alles terug te betalen. Surhuisterveen Het kerkgebouw De Regenboog aan de Dellen 48 is geheel vernieuwd. Met name betreft dit de entree, de ontvangsthal, de keuken, de vergaderzalen en de sanitaire voorzieningen. De kerkzaal is voorzien van een nieuw liturgisch centrum. De verbouw heeft ongeveer 9 maanden geduurd, op 22 september is de nieuw naam De Regenboog officieel onthuld en op 23 september 2012 is het ge-

9 484 JAAROVERZICHT bouw in gebruik genomen. Twijzel is met ingang van 1 september 2012 een uitgebreid consulentschap aangegaan met de GKv Drogeham. Ds. de Meij van Drogeham is 20% werkzaam in de gemeente van Twijzel. Dit mede gelet op de toekomst omdat de gemeente van Twijzel klein is geworden en in de toekomst verwacht wordt dat ze niet zelfstandig verder kan gaan. Urk 12 doopdiensten, 2 belijdenisdiensten, 7 trouwdiensten 1 bevestigingsdienst en vijf avondmaalszondagen. Thema avond over misbruik in pastorale relaties. Gemeenteavond met de zendingscommissie over het werk van Arreke Wigmans in Valeu Lui Mihaihttp://ww.gipsymission.nl/index.php???page=Project_Valea) en de Urker stichting Hulp aan vervolgde en verdrukte christenen. Verder zijn er verschillende uitzendingen via de radio geweest. Voor de ZvK op 22 april 2012 en een aantal diensten op UrkFM (lokale omroep). Utrecht Missionair werk Kanaleneiland. Vanaf 2005 is het missionair werk op Kanaleneiland opgestart op initiatief van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt van Houten, Utrecht-Noord/West en Utrecht (Centrum). Zij legden dit in handen van de classis Utrecht, die daarvoor het deputaatschap UMA en de Stichting UMA in het leven riep. UMA staat voor Utrechtse Missionaire Arbeid. De naburige classes Amersfoort en Hilversum geven ook financieële steun aan het moslimwerk van UMA. De Stichting UMA heeft ten doel het opzetten en beheren van projecten van missionaire en diaconale aard en tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door het aanstellen van een missionair kerkelijk werker, het leggen van contacten met moslims en moslimorganisaties, het toerusten van de (leden van de) Gereformeerde Kerken in de regio Utrecht." Op 1 juni 2009 stelde de Stichting UMA br. Henk Bouma aan als kerkelijk missionair werker onder moslims. Hij heeft in oktober 2012 een beroep aangenomen van de gemeente Utrecht (Centrum) om predikant te worden met een bijzondere roeping voor het werk onder moslims in de regio Utrecht en is op 25 november 2012 als predikant bevestigd en heeft intrede gedaan. De Stichting UMA heeft ook zr. Elmarie Bouma en br. Henk IJmker uit Houten in dienst genomen voor het werk op Kanaleneiland. Wijkgemeente In de wijk Kanaleneiland zijn mensen van onze kerk samen met andere christenen actief in missionair werk onder moslims en andere buurtbewoners. Zij willen moslims en christenen dichter bij elkaar brengen en het goede nieuws van Jezus delen. Zij vormen daarvoor een gemeenschap onder de naam Huis van Vrede, waarin mensen die Jezus willen volgen met liefde worden opgenomen. In 2010 hebben deputaten UMA en de kerkenraad van Utrecht (Centrum) afgesproken, dat de Rehobothkerk verantwoordelijkheid op zich neemt over de te vormen nieuwe gemeente Huis van Vrede op Kanaleneiland. Deze zal fungeren als wijkgemeente van de Rehobothkerk, totdat ze (mogelijk) als zelfstandige kerk verder kan gaan. De basis van deze wijkgemeente wordt gevormd uit gemeenteleden op Kanaleneiland, die zich voor het missionaire werk inzetten. Voor Huis van Vrede is een pastoraal team gevormd. Sinds 22 april 2012 houdt Huis van Vrede elke zondag een samenkomst, onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad van de Rehobothkerk. Dit is een pilot, die na 18 maanden ge_valueerd zal worden.

10 JAAROVERZICHT 485 Voorburg 1) Nieuw orgel gekocht. Ingebruikname voorzien in maart ) Besluit genomen om huiskringen in te voeren. Hierover wordt in 2013 eerst met gemeente gecommuniceerd. 3) Stimulering cq uitbreiding missionaire activiteiten, met nadruk daarbij op nieuwe VINEXwijk Leidschenveen. 4) Besluit genomen om bestuurlijke commissie in te voeren ter ontlasting kerkenraad. De commissie zal starten begin Wezep heeft samen met de NGK en de evangelisatiecommissie van de PKN het paasmagazine Goede Vrijdag tot Pasen verspreid in heel Wezep en Hattemerbroek Winsum In 2013 wordt gestart met de uitvoering van een nieuwe structuur. Het zwaartepunt van het geheel komt te liggen op de schouders van alle gemeenteleden vanuit het ambt aller gelovigen. De eerste-lijns-zorg moet geboden en gehaald worden uit dezelfde miniwijk waarin de zorgvraag ligt of waar je hem ziet. De tweede lijn is bemenst door ouderlingen en diakenen. De derde lijn is de predikant. Zaamslag In de gemeente is in samenwerking met het Centrum Dienstverlening Gereformeerde Kerken het project Kerkspiegel opgestart. Het rapport is inmiddels uitgebracht. Momenteel wordt de implementatie voorbereid. Zeewolde kwam negatief in het nieuws, omdat de boekhouder van deze kerk er in 2011 van werd verdacht een bedrag van euro te hebben verduisterd. De band Till Seven organiseerde voor de kerk een benefietconcert. Zeist-De Bilt Samen gaan van Zeist met gemeente De Bilt-Bilthoven per De leden die in het verzorgingstehuis d Amandelboom wonen, gaan een aparte wijkgemeente vormen. Enquête Ook dit jaar hebben veel kerken weer een enquête ingevuld, waarvoor dank. De opstelling ervan is gebeurd in samenwerking met het Centrum Dienstverlening Gereformeerde Kerken, dat de uitkomsten ook gebruikt bij de ontwikkeling van hun beleid. 216 kerken hebben de enquête ingevuld. 1. Werkt uw gemeente met kleine groepen? Ja antwoordden 158 kerken; nee 58 kerken. Als er gewerkt wordt met kleine groepen, dan in 46 kerken vooral geografisch georiënteerd, in 48 kerken zijn er groepen, vooral gericht op onderling contact, in 80 kerken is de kleine groep gericht op bijbelstudie en gebed. In 10 gevallen is er een missionaire doelstelling. In 35 kerken is aan de kleine groep de onderlinge pastorale verantwoordelijkheid toegewezen. Een aantal (7) kerken kent kringen voor een bepaalde doelgroep, vooral gericht op jeugd en kinderen. 104 kerken kennen losse groepen die gericht zijn een van de hierboven genoemde doelen. 2. Op de vraag of in de gemeente een inhoudelijk (jaar)thema besproken antwoorden 168 kerken ja en 48 kerken nee. Als dat gebeurt, is dat bij 103 kerken via een themadienst, bij 60 kerken via thema-avonden voor de hele gemeente. 49 kerken kennen een gemeenteproject van bijvoorbeeld 6 weken aan de hand van een boek; 15 kerken werken daarbij met eigen materiaal. 13 keer is er inhoudelijke bezinning door een speciale themakring of commissie met leden uit de gemeente. 75 kerken gaven aan dat het anders gaat: het thema wordt besproken in huisbezoek en in de prediking. Ook wordt het besproken in miniwijken of op wijkavonden. Soms in een dienst voor verstandelijk gehandicapten. Niet altijd wordt een thema dwingend gevolgd.

11 486 JAAROVERZICHT Het werken met en in kringen is duidelijk ingeburgerd in de kerken. Dat ligt ook in de lijn van het jaaroverzicht 2011, waar geconstateerd kon worden dat het klassieke huisbezoek steeds minder gebracht wordt. Toch is het huisbezoek nog steeds duidelijk aanwezig. Opvallend is de verscheidenheid aan kringen. Vaak volgens het geografische principe, maar ook op andere manieren. 3. Geeft uw gemeente door middel van themadiensten en/of gespreksgroepen speciale aandacht aan doelgroepen, was de volgende vraag. In 145 van de kerken die gereageerd hebben was dat het geval. Vaak aan jonge kinderen en oudere kinderen, in 101 kerken aan de jeugd van Ook behoorlijk vaak aan mensen met een verstandelijke handicap, maar niet speciaal aan ouderen, gezinnen, singles, gescheidenen, enz. Samenwerking met de gereformeerde basisschool is vaak aan de orde, in gezinsdiensten die speciaal voorbereid worden. 4. Welke vorm van catechese wordt in uw kerk aangeboden? Uit de antwoorden blijkt dat de predikant zijn praktische monopolie op de catechisatie verliest. In 55 kerken is dit nog alleen een taak voor de predikant. In iets meer kerken wordt de catechisatie door hem en door professionele catecheten gegeven. In veel kerken, 50 wel te verstaan, is er sprake van mentorencatechese, soms in combinatie met andere catecheten. Dat is in 41 kerken zo. In 62 kerken is jeugdwerk en catechese gecombineerd. Soms is de catechese ook gecombineerd met andere kerken, als de CGK en de NGK. 41 kerken doen het weer anders, vaak hebben gemeenteleden een taak bij de catechese, soms in geval van een vacature een extern predikant en soms maakt men gebruik van YouthAlpha. 5. Functioneert er een catecheseteam of andersoortige commissie die catechese aanstuurt en begeleidt? Dat is in 144 gemeenten het geval. Afrondend Zowel uit het plaatselijke nieuws als uit de antwoorden van de enquête blijkt dat veel gemeenten in beweging zijn. Met enthousiasme worden nieuwe vormen van kerkzijn onderzocht en uitgevoerd. Er spreekt een sterk verlangen uit naar onderlinge gemeenschap op basis van het woord van de Heer. Ook duidelijk wordt dat er plaatselijk sterke verschillen ontstaan in de manier waarop kerkzijn georganiseerd is. Kerken zoeken aansluiting bij de eigen situatie en geven vanuit dat inzicht vorm aan het kerkelijk leven. Een van de kerken noemt daarbij de kerkspiegel van het Centrum Dienstverlening Gereformeerde Kerken. Dat is een instrument dat ontwikkeld is waarmee kerken in de spiegel kijken en zichzelf leren kennen. Het is een verfijning van wat de kerk van Nijmegen vermeldt over het handboek voor Healthy Churches van Robert Warren. Het blad de Nieuwe Koers wees er eind 2012 op dat al die nieuwe vormen uiteraard prachtig zijn, maar dat je ook ruimte moet laten voor de mensen die zich er niet toe aangetrokken voelen, de meer introverten in de kerk. Ook Stephan Paas wees er, tijdens een conferentie over het boek van Steve Timmis en Tim Chester op dat je er niet vanuit moet gaan dat mensen die niet geloven zitten te wachten op een nieuwe gemeenschap. Wat willen ze echt. Een ander opvallend punt is de plaatselijke samenwerking tussen christenen, bijvoorbeeld op het punt van evangelisatie. De PKN komt daarbij nadrukkelijk in beeld en ook de Rooms-Katholieke kerk wordt een keer genoemd. Dat kan gebeu-

12 JAAROVERZICHT 487 ren in gezamenlijke acties, in het samen uitvoeren van de Alpha-cursus maar ook in diaconale projecten. De kerk van Leeuwarden schuift aan in de plaatselijke raad van kerken, terwijl dat landelijk nog een discussiepunt is. In de nabeschouwing van dit jaaroverzicht kom ik terug op deze opvallende ontwikkeling. Ook blijkt de financiële kwetsbaarheid van kerken: ook in 2012 was er weer sprake van fraude door een boekhouder. Naar aanleiding van gebeurtenissen heeft het Steunpunt Kerkenwerk een handleiding voor kascontrole ontwikkeld die kerken moet helpen dit soort situaties te voorkomen. Predikanten Het aantal predikanten daalde. Tegenover acht nieuwe predikanten staan negentien dienstdoende predikanten die vanwege emeritering, overlijden of op een andere manier hun dienst beëindigden. In het magazine van de Theologische Universiteit van december 2012 verscheen een artikel waarin de verwachting wordt uitgesproken dat het aantal predikanten langzaam zal dalen, maar minder dan verwacht, omdat de pensioengerechtigde leeftijd stijgt en daarmee de leeftijd waarop emeritaat aangevraagd kan worden. Er komen minder kerken en minder predikanten. Het artikel sluit aan bij een onderzoek uit 2010 over het ledenverloop van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Voor meer studenten dan een paar jaar geleden is de pastorie een toekomstbeeld. In hetzelfde artikel wordt een pleit gevoerd voor junior-predikanten. Het juniorpredikantschap omvat een periode van één tot drie jaar. In die tijd werkt de juniorpredikant in een gemeente onder supervisie van de daargestelde ervaren predikant... Zo kan hij veel praktijkervaring opdoen, is de verantwoordelijkheid minder zwaar en kan hij langzaam toegroeien naar het predikantschap. Ook andere vormen komen naar voren: De kerk van Franeker verwelkomde het pastorale paar Mark en Hanneke Veurink, die in een duobaan als predikant en kerkelijk werker optreden, net als voor hen Hans en Janneke Burger dat deden. Een andere vorm krijgt het beroepingswerk ook. Steeds vaker plaatsen vacante gemeenten een advertentie, met een uitnodiging om te solliciteren. Aan de andere kant is er ook beweging: een aantal theologiestudenten uit Kampen organiseerden een ontmoetingsdag, waarbij via de weg van speeddaten vacante gemeenten konden kennismaken met bijna of net afgestudeerde toekomstige predikanten. Negen van hen presenteerden zich aan 21 vacante gemeenten. Bij die andere vorm stond ds. Sipke Alserda stil in de kerkbode voor het Noorden. Hij wijst op de afnemende mobiliteit onder predikanten, vermeldt de plek van het Steunpunt Kerkenwerk hierin en voert een pleidooi voor een zorgvuldige beroepingsprocedure. Emeritering Zorgen waren er over de betaalbaarheid van de emeritering in de toekomst. De Vereniging Samenwerking Emeritering schreef in een brief aan de kerken dat eenmalig 53 miljoen euro nodig is om de voorziening betaalbaar te houden. Er moet een verandering komen waarbij het huidige omslagstelsel verlaten wordt en er een kapitaaldekking voor in de plaats komt. en stappen in een nieuwe richting. Alle instanties zijn er nu van overtuigd dat er stappen ondernomen moeten worden. In juni is dit besproken met de kerken op diverse besloten regio-avonden. De uitkomst daarvan is dat er draagvlak is voor een andere aanpak van de emeritaatsvoorziening. Er is niet gelijk gekozen voor het oorspronkelijke plan om te proberen die 53 miljoen

13 488 JAAROVERZICHT euro op te halen binnen de kerken: allerlei opties worden nu eerst onderzocht. De denkrichtingen zijn gepresenteerd op een extra vergadering van de VSE. Twee maatregelen zijn voorgesteld: aansluiten bij de (opschuivende) leeftijd voor de AOW en een verhoging van het quotum. Het systeem van emeritering werd door ds. Jaap Oosterhuis in het Nederlands Dagblad ter discussie gesteld; is het niet goed ervan af te zien, vooral ook omdat er zoveel andere kansen zijn om het schaarser wordende geld goed te besteden in het koninkrijk van God. Ook bij de CGK speelde deze problematiek; daar heeft men besloten om de oudedagsvoorziening van predikanten in actieve dienst onder te brengen bij een verzekeringsmaatschappij of pensioenfonds, wat nog niet zo gemakkelijk blijkt. Nieuwe predikanten J.M. Beute Leens D.C. Meijer Alblasserdam en Nieuw Lekkerland P.A. Slager Kantens i.c.m. Middelstum W. Jagersma Wetsinge-Sauwerd G. Oosterhuis Zoetermeer H.M. Veurink Franeker-Sexbierum S.D. Heij Harkstede H. Bouma Utrecht-Centrum Overleden C. Trimp Groningen-Noord R.T. Urban Sint Jansklooster-Kadoelen K.S. Winter Appingedam O.W. Bouwsma Houten E.J. Oostland Ommen-Noord/Oost D. Los Zeist M. Heemskerk Rozenburg en Voorne B. Grätz Pernis-Albrandswaard Voor een in memoriam van de overleden predikanten en van de in 2011 overleden predikanten J. Kamhuis en D.J. Zandbergen zie elders in dit handboek. Het sterven is van de predikanten M. Heemskerk en B. Grätz in de volgende editie van het Handboek een in memoriam op te nemen Emeritaat L.G. Boonstra Harkstede A.O. Reitsema Amersfoort-Vathorst Joh. de Wolf Wezep H. Hidding Bunschoten-West M.A. de Niet Groningen-Noord/West D. Griffioen Vrouwenpolder J.J. Poutsma Zeist-De Bilt P.J. Meijer Hardenberg-Baalder J.G. van der Hoeven Harlingen H. Veldman Rotterdam-Hillegersberg-Schiebroek

14 JAAROVERZICHT 489 M.H. de Boer Hoogkerk J.J. Burger Axel Afgezet P.H. van der Laan Meppel Eervol ontslag op basis van art. 14 K.O. P. Houtman Twijzel Dr. H.A. Speelman heeft zijn werk voor de gemeenten Marknesse en Nagele per 1 juli 2012 beëindigd en is beschikbaar als predikant in andere gemeenten, ook op tijdelijke basis en eventueel in deeltijd. Vertrokken naar buitenland R.D. Anderson, Katwijk Rockingham (WA) A.G. Hagg, Eemdijk Armadale (WA) Jubilea 25 jaar: M. de Meij Drogeham G. Treurniet Azn. Rijnsburg J.P. van Bruggen Zuidlaren J. van Benthem Leusden J. Holtland Veenendaal-Oost J.R. Visser Dronten-Noord J. Wesseling Putten H.Sj. Wiersma Spakenburg-Noord R. van Wijnen Zuidlaren W.F. Wisselink Almelo jaar: W. Pouwelse Zeist-De Bilt P.F. Lameris Den Helder C. van den Berg Amersfoort-Oost L.W. de Graaff Hattem-Centrum J.B.K. de Vries Balkbrug jaar: J.C. Post Zeist-De Bilt jaar: A. Kamer Groningen-Noord/West J. Slotman Enschede-Noord H. Mostert lissingen S. Cnossen Ureterp jaar: G. Blijdorp Alblasserdam/Nieuw Lekkerland Tj. Boersma Drachten-Oost R. Timmerman Assen-Peelo C. Bijl Rijnsburg

15 490 JAAROVERZICHT De lijst jubilarissen is niet compleet; niet alle predikanten willen hierin vermeld worden. En een speciaal gegeven komt er niet in voor: dr. M.J. Arntzen mocht de leeftijd van 100 jaar bereiken. Ter gelegenheid daarvan maakte het Nederlands Dagblad een twee pagina s tellend portret van hem. Hij uit daarin zijn zorg over de ontwikkelingen binnen de vrijgemaakte kerken: ontstaat er binnen twintig, dertig jaar niet een modaliteitenkerk. Tegelijk wijst hij op de kern: de boodschap van zonde en genade. En hij relativeert zijn eigen leeftijd: God is God van eeuwigheid tot eeuwigheid. We kunnen ons niet indenken wat dat is; wij zijn mensen van de tijd. Kerkelijk werkers In de Reformatie wezen Hans Schaeffer en Janneke Burger erop dat steeds meer taken binnen de gemeente verricht zullen worden door niet-predikanten, gezien het tekort aan predikanten. Wordt de kerkelijk werker dan een pseudopredikant? Ze pleiten voor een bezinning op de plaats van de kerkelijk werker. Naar schatting zijn er zo n 50 actief binnen onze kerken (ze staan vast niet allemaal in de lijst van kerkelijk werkers in dit handboekje). Sommigen van hen hebben een vaste aanstelling; vaak gaat het ook om een tijdelijke, of parttime aanstelling. Einde 2013 hebben de kerkelijk werkers binnen de GKv, de NGK en de CGK zich verenigd in een vereniging voor kerkelijk werkers. Naast belangenbehartiging is een doel ook helderheid krijgen over de positie van de kerkelijk werker. Binnen de GKv mag hij voor de gemeente waar hij werkt preekconsent aanvragen. Maar hoe zit het met de bediening van de sacramenten? Kerkverband Kerkelijke vergaderingen Uit de korte verslagen van de classisvergaderingen noteren we het een en ander. Daarbij een paar aantekeningen: lang niet alle classes publiceren een kort verslag. Niet in de beide regionale kerkbodes en ook niet op de website Veel verslagen geven niet echt een heldere indruk van het besprokene. Voor de particuliere synoden geldt hetzelfde. Wat kwaliteit betreft springen die van de classis Amsterdam-Leiden eruit. De classis Amersfoort sprak over de onderlinge samenwerking als kerken. Apart onderwerp was een bezwaarschrift van David Heek tegen de beëindiging van zijn preekconsent. Later heeft hij dit bezwaarschrift ingetrokken. In de loop van 2012 is David Heek benoemd als kerkelijk werker te Barneveld, met daaraan gekoppeld preekbevoegdheid. Dit is geregeld door de classis Hilversum in overleg met de classis Amersfoort. Het traject is bedoeld als opmaat naar een beroepbaarstelling als predikant. De classis Groningen besloot om classicale vertrouwenspersonen aan te stellen voor klachten bij misbruik in kerkelijk werk, liever dan per gemeente deze mensen aan te stellen. Dit punt speelde op meerdere classes. De classis Ommen nam hetzelfde besluit. Arnhem gaat voor plaatselijke vertrouwenspersonen, terwijl de classis Middelburg voorstelt om het landelijk contactcentrum hiervoor te gebruiken. De classis Groningen wil in afwachting van de besluitvorming van de generale synode over huwelijk en samenwonen daar al als classiskerken met elkaar over in gesprek. Ook vind zij dat de kerken voor een vergoeding van de preekbeurten zich aan

16 JAAROVERZICHT 491 moeten sluiten bij de afspraak van het Steunpunt kerkenwerk ( 90 euro per dienst), eventueel met een beroep op de classis. Maar in een van de vergaderingen kwam naar voren dat de vijfjarenbegroting van de deputaten artikel 11 (hulpbehoevende kerken) weinig goeds voorspelt. Het punt van de afgesproken preekvergoeding speelde ook op de classis Grootegast: kunnen kleine kerken dit wel opbrengen? De classis sprak ook over een verzoek van de NGK-predikant Paul Kurpershoek om tijdens zijn studieverlof te mogen ruilen met GKv-collega s. Onder verwijzing naar het ondertekeningsformulier wilde de classis niet op dit verzoek ingaan, terwijl men wel de vraag als sympathiek beoordeelde. Nader gesprek moet helderheid geven. (Het onverwachte overlijden van ds. Paul Kurpershoek heeft dit gesprek stilgezet.) In de classis Hattem kwam het ondertekeningsformulier voor predikanten in bespreking. Ook werd gesproken over de bediening van het avondmaal in zorgcentra. De classis Hoogvliet besprak het toelaten van gasten uit zusterkerken tot het avondmaal. De huidige regeling vraagt veel werk en doet tekort aan het uitnodigende karakter van het avondmaal. De zusterkerken in de classis blijken soms van te voren de gemeenteleden te vragen eventuele gasten uit andere kerken bij hen aan te melden. Ook in de classis Appingedam kwam dit punt aan de orde, naar aanleiding van vragen vanuit Schildwolde en van een discussiestuk van de kerk te Delfzijl. De kerken, met uitzondering van die te Ten Boer, volgen de lijn dat toelating kan, na een gesprek dat nooit vlak voor de dienst plaats vindt. De werkgroep vanuit de classis Hoogvliet kerk in de regio heeft een conferentie gehouden in mei, waarop Stephan Paas sprak. Hij gaf daarbij vragen mee voor een toekomstvisie. De kerken nemen de vragen mee, is de opzet van de werkgroep, en rapporteren daarover op de classis. Ook de moeiten rond het catechisatiewerk hadden de aandacht binnen de classis. Ervaringen zijn uitgewisseld, onder andere over het gebruik van de catechismus. De classis Leeuwarden geeft een eigen invulling aan de rondvraag naar artikel 41 ko. Elke kerk levert een aparte bijdrage. Zo sprak de classis in de zitting van maart over de vraag hoe we oud en jong bij elkaar houden in de kerk en hoe je in een veranderende wereld gereformeerde kerk blijft. In de classis Midden-Holland is gesproken over de mogelijkheid om een broeder met preekconsent ook toestemming te geven de sacramenten te bedienen. Deze mogelijkheid blijkt er niet te zijn, volgens de classis. De classis Rotterdam onderzoekt de mogelijkheden voor de aanstelling van een jongerenwerker. Ook heeft de classis over een conferentie over de identiteit van gereformeerde kerken in een stedelijke omgeving, waar dr. Hans Schaeffer sprak. Op diverse classes speelde de vraag van ds. Wim van der Schee om inzage in appelzaken voor zijn colleges kerkrecht aan de Theologische Universiteit, uiteraard geanonimiseerd. Niet overal wordt dit verzoek gehonoreerd. De invulling van de tweede eredienst speelde in de classis Brabant-Limburg. De classis Assen gaf de kerk van Roden de ruimte om een experiment uit te voeren, waarbij er twee leerdiensten per maand zijn en twee samenkomsten in de huiskringen. Na een jaar volgt evaluatie. Hoe ga je met gemeentegrenzen om? De classis Amersfoort constateerde dat voor veel jonge mensen dit geen rol speelt. Relaties zijn voor hen belangrijker dan regels. Maar die grenzen zijn er niet voor niets. De kerkgrenzen kwamen ook aan de orde in de classis Appingedam: hoe ga je om met mensen die zonder te verhuizen een attest aanvragen om zich aan te sluiten bij een andere gemeente. De kerk van Ten

17 492 JAAROVERZICHT Boer vindt een eenduidig beleid nodig. De classis gaat hier niet op in. Het algemene beleid is duidelijk. Belangrijk onderwerp voor de classes zijn de jaarlijkse visitaties bij de kerken. De classis Leeuwarden besprak de manier waarop. In de classis Alkmaar-Haarlem gaven de kerken van Enkhuizen en IJmuiden door dat de huidige vorm niet past bij hun situatie als samenwerkingsgemeente en dat de plaatselijke ontwikkelingen niet passen bij de landelijke afspraken. De classis Appingedam geeft de kerken de gelegenheid een thema aan te dragen voor de visitatie, waaruit dan een keuze wordt gemaakt. Uit rapporten op de classis Grootegast blijkt de behoefte om met elkaar door te praten over onderwerpen als de tucht, in relatie met de viering van het avondmaal, leiding geven aan de gemeente etc. De classis Axel wil doorpraten over het gegeven dat Zeeuws Vlaanderen een krimpregio is. Visitatierapporten uiten de zorg over overgang van gemeenteleden naar evangelische gemeenten. Diverse classes hadden te maken met het begeleiden van broeders die predikant willen worden in de weg van artikel 8 van de kerkorde. Ook de toerusting van de ambtsdragers heeft de aandacht. Als vrucht daarvan verscheen het boek "Als je ambtsdrager bent, onder redactie van Marnix Assink De Particuliere Synode van Fryslân ontving van het deputaatskip Fryske Earetsjinsten de Friese vertaling van de catechismus en van de kerkelijke gebeden. Graag zien de deputaten dat de kerken elk jaar een eredienst in het Fries beleggen. Generale Synode De Generale Synode kon in 2012 haar werkzaamheden afsluiten. In een brief aan de kerken vroeg zij aandacht voor een aantal besluiten. Ze begint met aandacht te vragen voor de besluiten rond de liturgie en voor de werkorde en nodigt de kerken uit daar eventueel inspraak op te leveren. Voor de liturgie gaat het om nieuwe vrijgegeven gezangen, uitbreiding van de handreiking opwekkingsliederen en de aankondiging dat een volgende synode een besluit zal moeten nemen ter zake van het nieuwe liedboek. De werkorde is uitgebreid besproken en is nu in eerste lezing aan de kerken aangeboden. Daarmee krijgen de kerken een nieuwe uitgebreide kerkorde die op een gereformeerde manier invulling wil geven aan kerkzijn in de eenentwintigste eeuw. De volgende synode, Ede 2014, moet tot definitieve vaststelling komen. Opvallend onderwerp is het terugbrengen van de particuliere synoden van negen naar vier, en een inkrimping van hun taak. Ook is een tolerantie-artikel voorgedragen. Dat bestond eigenlijk al, in een synode-uitspraak van het begin van de twintigste eeuw, maar heeft nu zijn plek gevonden in de voorgestelde kerkorde. Nieuw is ook een compleet hoofdstuk over het leven van de gemeente. Daarnaast besloot de synode op te nemen dat als regel twee kerkdiensten per zondag zullen worden belegd. Dat opent de mogelijkheid voor een andere invulling van de middagdienst, zoals dat in een aantal kerken ook al het geval is. De Reformatie wijdde een nummer aan een pleidooi over een open gesprek over de middagdienst. In een aparte brochure gaven de diverse deputaatschappen een korte toelichting op hun werk. Andere opvallende besluiten waarvoor ze de aandacht vraagt zijn een besluit over de vraag hoe om te gaan met broeders en zusters die zich laten overdopen : dit wordt in strijd geacht met het onderwijs vanuit de Bijbel; toch kan een kerkenraad alleen constateren dat er sprake is van feitelijke onttrekking als er ook bewuste

18 JAAROVERZICHT 493 overgang is naar een andere kerk. Belangrijke besluiten waren er ook rond de Theologische Universiteit (blijft Kampen de vestigingsplaats) en rond de diensten die voor de kerken verleend worden: de synode besloot tot de instelling van een praktijkcentrum voor het kerkelijk advieswerk. De synode besloot het advieswerk binnen de gereformeerde kerken te herzien. De theologische universiteit te Kampen heeft daarin een plek, maar ook het Centrum Dienstverlening Gereformeerde Kerken (eerder al ontstaan uit een fusie van het Steunpunt gemeenteopbouw en het bureau van de Deputaten Toerusting Evangeliserende Gemeenten). Ook de Gereformeerde Hogeschool heeft een dienstentak. De synode besloot dat deze instellingen samen moeten werken in een op te richten praktijkcentrum, waarbij de sterke kanten van een ieder gecombineerd worden. Het Diaconaal Steunpunt gaat wel nauw samenwerken, maar blijft nog buiten de integratie. Het Centrum Dienstverlening heeft in de loop van 2012 een nieuwe directeur gekregen: Marleen Oostland. Stroom In 2012 vroegen de verwikkelingen rond het gemeentestichtingsproject Stroom de aandacht. Het is een project in Amsterdam, onder verantwoordelijkheid van de Stadshartkerk. De meerderheid van Stroom had volgens het classisverslag van 19 januari 2012 gekozen voor aansluiting bij de GKv. De gemeente was zelf al de weg naar zelfstandigheid opgegaan: ze wierp het lot voor de aanwijzing van oudsten, m/v. Deze aankondiging bewerkt dat er een speciale bijeenkomst komt voor de vragen waar de aanmelding van Stroom de kerken voor stelt. Die is gepland op 29 september. Doorgesproken zal worden over de betekenis van het kerkverband en de ondertekening van de belijdenissen. Is er ruimte voor leiderschap van vrouwen? Dit wordt een besloten bijeenkomst. De ontwikkelingen gaan verder. Op 13 september ligt een voorstel ter tafel om de rol van moederkerk voor Stroom te laten invullen door de kerk van Amsterdam-Centrum. Op dezelfde classis wordt een ingekomen appelbrief voorzien van 43 handtekeningen uit het brede kerkverband onontvankelijk verklaard omdat appellanten zich mengen in een lopend gesprek waarvan zij de ins en outs niet kennen en op dit moment ook geen verantwoordelijkheid dragen. De zaak komt terug op de classis van 25 oktober. Daar blijkt dat de raad van oudsten van Stroom enerzijds het verzoek om een plek als zelfstandige kerk binnen het kerkverband terugtrekt en anderzijds toch met de GKv verbonden wil blijven. De mensen met bezwaren zijn opgelucht. De classis betreurt dit omdat zij had willen werken aan een goede inbedding van Stroom binnen het kerkverband. De classis stelt voor om een relatie met de kerken aan te gaan zoals ook de Akergemeenschap die heeft. Ook signaleert zij dat de vragen waar Stroom haar voor stelt, binnen het gehele kerkverband een rol spelen. Dit voorstel voor een samenwerkingsverband wordt overgenomen en wordt uitgewerkt op de classis van maart Een en ander zorgde voor commotie bij de gevestigde kerken. De classis Amsterdam-Leiden vestigde er de aandacht op dat de vragen die rond Stroom en verwante projecten spelen, overal in het kerkverband vragen oproepen. Dat bleek ook wel uit de hierboven genoemde appelbrief. Discussie ontstond over de vraag of dit een kerkrechtelijk juiste manier is. Vragen gaan in ieder geval over de gereformeerde identiteit. Ook onder predikanten die missionair actief zijn, bestaat daarover verschil van mening. Ds. Marten de Vries en ds. Henk Drost legden de nadruk op die

19 494 JAAROVERZICHT identiteit. Zij werken ook vanuit een andere situatie, respectievelijk inde Oekraïne en onder Moslims. Een scriptie van ds. Mark van Leeuwen over de vraag wat nu die identiteit uitmaakt, vond niet bij iedereen instemming. Haal je er niet uit wat je erin gestopt hebt? Laat veelkleurigheid de missionaire kerk typeren, maar hoever gaat dat? Is het terecht dat kerkplanters ruimte vragen om af te wijken van de regels? Eenheid Allereerst een overzicht van plaatselijke activiteiten rond het thema eenheid, voorzover aangedragen in de enquête of vermeld in de pers. Amersfoort Tien GKv-kerken en twee NGK-kerken hebben hun handtekening gezet onder een verklaring waarin zij elkaar erkennen als kerken van Christus. Ze willen daar in de praktijk vorm aan geven. Verschillen als de vrouw in het ambt zijn daarbij wel aandachtspunt Apeldoorn De drie christelijke gereformeerde kerken en de twee vrijgemaakt-gereformeerde kerken hebben een gezamenlijke avondmaalsdienst gehouden in de Loolaankerk. De kerken trekken steeds meer samen op. Beverwijk wilde een gezamenlijke jeugddienst met de CGK. Broek op Langedijk gaat met de CGK avondmaal vieren op Goede Vrijdag. Samen steunen ze het project hart voor Heerhugowaard. Bussum-Huizen Per kanselruil met een plaatselijke CGK, alsmede gezamenlijke start nieuw seizoen; gezamenlijke evangelisatie (maaltijd en bijbelstudie). Ede Noord en Ede Zuid ontvingen een positief advies van de classis op hun verzoek tot kanselruil met de NGK. Eindhoven Predikantenruil met de CGK. Hardinxveld-Giessendam De kerkenraden van de NGK en de GKv hebben elkaar erkend in een wederzijdse verklaring en hopen dat de groei naar elkaar doorzet in allerlei gezamenlijke activiteiten. Harlingen heeft na een zorgvuldige procedure een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de CGK. Hattem meldt verdergaande samensprekingen met de CGK op de classis. Kornhorn In december 2012 de eerste keer kanselruil met de CGK Kornhorn. Langerak Ondertekening stappenverklaring met plaatselijke NGK om langs gerichte stappen te willen komen tot toenadering. In voorgaande jaren beperkte het formele contact zich tot perioden dat beide kerken een eigen predikant hadden. Al in 1975 deden beide kerken een gezamenlijke uitspraak, die in 1991 werd herbevestigd. Op dankdag werd een gezamenlijke verootmoedigingsdienst gehouden. Tot onze grote teleurstelling heeft de meerderheid van de classis een verzoek om gezamenlijke kerkdiensten (b.v. in de zomermaanden) te houden afgewezen in verband met de vrouw in het ambt, ondanks afspraken dat deze geen dienst doet tijdens deze gezamenlijke diensten. In andere kerken buiten de classis blijkt dit aspect geen belemmering te zijn voor gezamenlijke diensten, bijvoorbeeld classis Amersfoort en de kerken in Zwolle. Leek vraagt aan de classis of er bezwaren bestaan tegen het mogelijk voorgaan van CGK -predikanten. Die bezwaren zijn er niet. Leiden vierde samen met de CGK het avondmaal. Lisse gaat samen met de CGK en de NGK een samenwerkingsgemeente vormen.

20 JAAROVERZICHT 495 Nijkerk onderzoek met de PKN kerk en de CGK of een plaatselijke afdeling van het Contact Orgaan Gereformeerde Gezindte kan worden opgericht. Nijverdal kende in de zomerperiode gezamenlijke diensten met de NGK als afsluiting van een periode bouwen aan vertrouwen. Noardburgum Na de eerste gezamenlijke dienst met CGK Veenwouden op 1 juli 2012 zijn in dat jaar nog 6 gezamenlijke diensten gehouden. Voor 2013 staan zo'n 20 gezamenlijke diensten gepland. Daarnaast worden steeds meer verenigingen en activiteiten gezamenlijk georganiseerd. Op Kerstavond is ene kerstkuier belegd, samen met de PKN en de Baptistengemeente. Nunspeet meldt verdergaande samensprekingen met de CGK op de classis. Oegstgeest vermelde voortgang in de gesprekken met de NGK. Rozenburg envoorne heeft een gezamenlijke dienst gehouden met de CGK. Rotterdam-Oost heeft contacten met de samenwerkingsgemeente CGK-NGK Alexanderpolder.. Punt van aandacht is dat daar voorgangers de dienst leiden die zich niet gebonden weten aan de geferormeerde belijdenis. Rotterdam-Zuid Op 5 november 2012 is door de GKv Rotterdam-Zuid en de CGK Rotterdam-Zuid een samenwerkingsovereenkomst getekend, na verkregen classicale toestemming in beide kerkverbanden. De classis Hoogvliet sprak van een zorgvuldige en goede voorbereiding. Op oudejaarsdag 2012 is als uitvloeisel hiervan de Samenwerkingsgemeente Rotterdam-Zuid opgericht ten overstaan van notaris Van Houdt te Barendrecht. Vanaf de zomervakantie 2012 werden alle diensten al gezamenlijk gehouden en met ingang van het seizoen werden zoveel mogelijk activiteiten, waaronder catechese/mentoraat en kerkenraadswerk gezamenlijk gedaan. Vanaf 1 januari 2013 is er echter sprake van de meest vergaande vorm van samenwerking in één nieuw gevormde gemeente met rechtspersoonlijkheid onder de verantwoordelijkheid van één kerkenraad. Stadskanaal heeft contacten met Oosterkadekerk (PKN) en CGK Lichtbaken. In 2013 wordt document getekend 'fundament, kern van ons belijden'. Het spoort niet met de afspraken die binnen het kerkverband gemaakt zijn. Werkt deze manier nog wel, vraagt een van de deputaten, ds. H.J. Messelink zich af. Vlaardingen Gezamenlijke gemeentevergadering met NGK waarin pijn het verleden is benoemd en schuld naar elkaar is beleden. De bedoeling is dat er in de toekomst gezamenlijke activiteiten als bijbelstudies worden georganiseerd en dat predikanten over en weer voorgaan in kerkdiensten. Vlissingen De kleingeworden CGK-kerk te Vlissingen wil toewerken aan eenwording met de GKv-kerk. Wapenveld meldt verdergaande samensprekingen met de CGK op de classis Zaandam In de Zaankerk wordt voor het eerst bij de vervulling van vacatures voor diakenen niet gekeken naar de bloedgroepen, NGK en GKv. Ook het contact met de CGK groeit. Zeewolde heeft goede contacten met de NGK ter plaatse. Doorgesproken wordt nog over de hermeneutiek rond de vrouwelijke ambtsdrager en over een verschillende praktijk rond toelating tot het avondmaal. Zoetermeer Vanaf januari 2012 houden de Nederlands Gereformeerde/Christelijke Gereformeerde Kerk en de Gereformeerde kerk vrijgemaakt gezamenlijke middagdiensten. Directe aanleiding was het teruglopend bezoek aan de middagdiensten. Zwijndrecht en Zwijndrecht-Groote Lindt In het afgelopen jaar zijn er voor het