ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE BEGELEIDER KONINKLIJKE MISSIE

Transcriptie

1 ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE BEGELEIDER KONINKLIJKE MISSIE

2 INLEIDING Beste leerkracht, in dit document vindt u extra informatie over de Belgische Koningen en de historische gebeurtenissen die tijdens de activiteit in het museum aan bod komen. Door dit document door te nemen kan je jezelf voorbereiden op vragen die de leerlingen kunnen stellen tijdens de activiteit in het BELvue museum. Uiteraard is dit document niet allesomvattend en kan het geen kwaad om jezelf nog verder in te lezen in het onderwerp. EN TOEN WAS ER BELGIË Voor België onafhankelijk was, werd het land bestuurd door buitenlandse vorsten en heersers. De belangrijkste hiervan waren de Spanjaarden en de Oostenrijkers. In de tijd van de Franse revolutie en Napoleon was België een deel van Frankrijk. Frankrijk is in die tijd bijna voortdurend in oorlog met, onder meer, het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Oostenrijk en Pruisen. In 1815 verliest Napoleon de finale strijd in Waterloo. De winnaars beslisten om Europa te herverdelen op het congres van Wenen. Na het congres van Wenen in 1815 kwam België onder het bewind van de Nederlanden en Koning Willem I. Al na enkele jaren werden de verschillen tussen het Protestantse Noorden en het Katholieke Zuiden duidelijk. Er was een ongelijkheid in het parlement waar het Noorden oververtegenwoordigd was en slechts één op de vier ministerposten werd bekleed door een Zuiderling. Tegen 1830 liepen de spanningen tussen Noord en Zuid hoger op, onder andere doordat Koning Willem autoritairder werd naarmate het onrustiger werd in het Zuiden. Toch was er nog niet echt sprake van een echte onafhankelijkheidsbeweging in de Zuidelijke Nederlanden. Een van de populaire versjes uit de tijd ging als volgt: Wij willen Willem weg, Wil Willem wijzer worden, Willen wij Willem weer. Op de avond van 25 augustus 1830 speelde de opera De Stomme van Portici in Brussel. Na afloop van deze opera bleef het publiek Vive la liberté roepen waarna er ook op de straten van Brussel relletjes ontstonden. In de loop van september groeiden deze relletjes uit tot een heuse revolutie. Er werden vrijkorpsen opgericht die de strijd aangingen met het nationale leger. Ook vanuit Frankrijk kwamen er enkele legioenen van vrijwilligers de Belgische zaak steunen. De strijd verplaatste zich ook buiten Brussel en al snel was zo goed als het hele Belgische grondgebied in handen van de revolutionairen. Op vier oktober werd door het Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid van België uitgeroepen en in november organiseerde het Voorlopig Bewind de verkiezing voor het Nationaal Congres. Op 7 februari 1831 werd de Belgische grondwet ingevoerd en werd er gekozen om een parlementaire constitutionele monarchie in te voeren in België. Verschillende kandidaten werden aangeduid als kandidaat voor het Belgische koningschap. Een van de kandidaten was de Franse kroonprins, Louis d Orléans, maar de Europese machten (Rusland, Oostenrijk, Pruisen, Groot-Brittannië) gingen niet akkoord. Ze vreesden dat het nieuwe België een satellietstaat van Frankrijk zou worden met de Franse kroonprins op de troon. De Britten stelden daarom zelf een kandidaat voor: Leopold van Saksen-Coburg en Gotha, een Duitser met sterk Britse banden. Opvallend is dat men spreekt van een Koning der Belgen en niet over een Koning van België. De gedachte hierachter is dat de koning zijn recht op het koningschap van het volk gekregen heeft en niet van God. 1

3 Met Koning Leopold I op de Belgische troon begint België aan een geschiedenis die nu meer dan 180 jaar telt. OVERZICHT BELGISCHE KONINGINGEN Leopold I ( ) Leopold II ( ) Albert I ( ) Leopold III ( ) Boudewijn ( ) Albert II ( ) Filip (2013- ) 2

4 ACHTERGRONDINFORMATIE PER KONING Leopold I In 1790 wordt Leopold I geboren in het Duitse Coburg. Als jongvolwassene heeft hij een carrière in het Russische leger waar hij het schopt tot generaal. In 1815 huwt hij met de Engelse kroonprinses Charlotte. Tijdens de geboorte van hun zoon, in 1817, overlijdt prinses Charlotte, de baby wordt dood geboren. Leopold krijgt in 1830 de Griekse troon aangeboden maar slaat deze last-minute af. Wanneer hij in 1831 de Belgische troon aangeboden krijgt laat hij deze kans om zich in de Europese politiek op te werpen niet naast zich liggen. Op 21 juli 1831 legt hij op het Koningsplein de eed af als koning. Hoewel Leopold I trouw zweert aan de Belgische grondwet, heeft hij het er toch moeilijk mee. Als constitutioneel monarch gebonden aan de grondwet vindt hij dat hij als koning te weinig macht heeft. In 1832 huwt hij voor een tweede maal. Deze keer was het huwelijk echter een politieke zet. De hete adem van Nederland begon het jonge België te warm te worden. Door te huwen met de Franse prinses Louise van Orléans, de dochter van de Franse koning, verzekerde Leopold I Franse steun als Nederland België zou binnenvallen. Met Louise van Orléans kreeg Leopold I vier kinderen, Lodewijk- Filips, Leopold (II), Filips en Charlotte. In 1850 overlijdt koningin Louise-Marie. In de 34 jaar dat Leopold I op de Belgische troon zit werkt hij vooral aan een politiek die het versterken van de Belgische staat centraal stelt. Hij probeert enkele progressieve wetten rond vrouwen- en kinderarbeid gestemd te krijgen, maar hij is zijn tijd voor waardoor de wetten er niet door raken. Verder tracht hij een Belgische kolonie te stichten op Guatemala, maar deze poging mislukt. Tijdens zijn laatste jaren neemt de gezondheid van de koning snel af. Op 10 december 1865 sterft Koning Leopold I. Zijn zoon, Leopold II, volgt hem op als Koning der Belgen. 3

5 Leopold II Leopold II wordt op 9 april 1835 geboren als tweede zoon van Leopold I. Zijn oudere broer, Lodewijk- Filips, sterft als kind. Hierdoor wordt de prins de eerste in lijn voor het Belgische Koningschap. Leopold II wordt op 18 jarige leeftijd uitgehuwelijkt aan de Oostenrijkse aartshertogin Marie-Henriëtte. Met haar krijgt hij vier kinderen: Louise-Marie, Leopold, Stéphanie en Charlotte. Hun enige zoon sterft op tienjarige leeftijd waarna het huwelijk van het vorstenpaar bergaf gaat. De koningin verhuist met haar hele huishouden naar Spa waar ze tot haar dood in 1902 woont. Leopold blijft in Brussel en gaat verschillende buitenechtelijke relaties aan waaruit ook enkele buitenechtelijke kinderen geboren worden. In 1865 komt de 30 jaar oude Leopold II op de Belgische troon te zitten. Leopold II springt in 1885 mee op de trein van de Europese Kolonies in Afrika en verwerft de Congo- Vrijstaat als privékolonie. Zelf zal hij nooit een voet zetten in zijn Congo maar zijn beleid is er erg repressief en hard. Het land en de lokale bevolking worden uitgebuit ter persoonlijke verrijking van Leopold II. Het aantal slachtoffers van het terreurbeleid wordt geschat tussen 3 en 20 miljoen. Wanneer de buitenwereld meer en meer te horen krijgt welke gruweldaden zich in Congo afspelen, wordt Leopold II genoodzaakt om in 1908 zijn privékolonie over te dragen aan de Belgische staat. Congo- Vrijstaat verandert in Belgisch-Congo. Met het de opbrengsten uit zijn privékolonie investeert Leopold II in heel wat bouwwerken. Enkele bekende voorbeelden hiervan zijn het Centraal Station in Antwerpen, het Koninklijk Museum voor Midden Afrika in Tervuren, het Jubelpark en het Justitiepaleis in Brussel. Door zijn bouwdrift krijgt Koning Leopold II de bijnaam Koning-Bouwheer. Ondanks zijn beleid in Congo, was hij in België een sterke tegenstander van de doodstraf. Tijdens zijn regeerperiode verleende hij gratie aan iedere ter dood veroordeelde. Omdat hij geen zonen heeft en de relatie met zijn dochters in de laatste jaren van zijn leven sterk vertroebelde, onterfde hij zijn dochters en schonk hij zijn bezittingen aan de Belgische staat. Uit deze erfenis ontstond de Koninklijke Schenking. Leopold stelde hier wel enkele voorwaarden aan, zo moesten de gebouwen ter beschikking gesteld worden aan zijn opvolgers en moesten de gebouwen hun oorspronkelijke functie en uitzicht bewaren. Leopold II sterft in 1909 ten gevolge van een hersenbloeding. Omdat hij geen mannelijke erfgenamen heeft en vrouwen tot in 1991 geen recht hadden op de Belgische troon, wordt hij opgevolgd door zijn neef, Albert I 4

6 Albert I Op 8 april 1875 wordt Albert I geboren als jongste zoon van Prins Filips, Graaf van Vlaanderen en jongere broer van Leopold II. Wanneer Alberts oudere broer Boudewijn in 1891 sterft wordt Albert de troonsopvolger. Prins Albert huwt in 1900 Hertogin Elisabeth in Beieren. Met haar krijgt hij 3 kinderen: Leopold (III), Karel (latere prins-regent) en Marie-José. Koningin Elisabeth zal later haar naam geven aan de bekende muziekwedstrijd voor piano, viool, zang en cello. Wanneer Leopold II in 1909 overlijdt, volgt Albert I hem op als derde Koning der Belgen. Vijf jaar nadat hij het Belgische koningschap opnam breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Albert I neemt de leiding over het Belgische leger en krijgt de bijnaam Koning-Ridder. Hij staat dicht bij de soldaten en houdt de moraal hoog. Zij vrouw, Elisabeth, neemt ook vele initiatieven. Zo bezoekt ze regelmatig gewonde soldaten in het ziekenhuis. Op oorlogspropaganda wordt ze vaak afgebeeld in een verpleegstersuniform. Wanneer W.O. I afgelopen is, kondigt Albert I verschillende sociale maatregelen af, bijvoorbeeld het algemeen enkelvoudig stemrecht en de gelijkheid tussen het Frans en het Nederlands. In 1934 gaat Koning Albert I rotsklimmen in Marche-les-Dames. Hij komt ten val en overlijdt. Zijn lichaam wordt s nachts teruggevonden. 5

7 Leopold III Prins Leopold was de oudste zoon van Koning Albert I. Hij werd in 1901 geboren in Brussel. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verhuisde hij samen met zijn vader en de rest van de koninklijke familie naar De Panne. Op zijn 19 e ging hij studeren aan de Koninklijke Militaire school in Brussel. In november 1926 huwt hij met de Zweedse kroonprinses Astrid. Omdat Astrid protestants is en hij katholiek, is er hier en daar wel wat kritiek op het huwelijk. Samen hebben ze drie kinderen: Josephine- Charlotte, Boudewijn en Albert (II). In 1935 is het koningspaar op vakantie in Zwitserland. Tijdens een autorit verliest de koning de controle over het stuur waarna hij en de koningin een auto-ongeluk hebben. De koning komt er vanaf met enkele lichte verwondingen maar koningin Astrid komt te overlijden. De koning laat een kapel oprichten op de plaats waar het ongeluk plaatsvond. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog neemt Leopold III de leiding over het Belgische leger, naar het voorbeeld van zijn vader. Wanneer de Duitse overmacht duidelijk wordt, capituleert hij samen met het leger terwijl de Belgische regering via Frankrijk naar Londen gaat om van daaruit de strijd verder te zetten. De regering is het niet eens met de beslissing van Leopold III om in België te blijven en daarmee is de kiem voor de koningskwestie gezaaid. Wanneer hij tijdens de bezetting huwt met Lilian Baels, is het ongenoegen bij de soldaten in krijgsgevangenschap en de bevolking groot. Als de Duitsers de strijd dreigen te verliezen deporteren ze Leopold III samen met zijn familie als krijgsgevangenen naar Oostenrijk. Na de bevrijding van de Koninklijke familie was de terugkomst van de koning naar België niet mogelijk. Vele Belgen waren gekant tegen de terugkeer van de koning en ook politiek was er geen draagvlak voor. De daarop volgende vijf jaar ging de koning samen met zijn familie in ballingschap in Zwitserland. Tijdens de ballingschap van Koning Leopold III neemt zijn broer Prins Karel, Graaf van Vlaanderen, zijn koninklijke taken over als regent. Wanneer na een volksraadpleging de meerderheid van de bevolking voor de terugkomst van Leopold III stemt, keert hij terug naar België en eindigt het regentschap van Prins Karel. De terugkomst van de koning leidde echter tot zware rellen waarbij er zelfs doden vielen. Daardoor was Koning Leopold III genoodzaakt om troonafstand te doen ten gunste van zijn oudste zoon, Prins Boudewijn. Hij volgt zijn vader op, eerst als Koninklijke prins en vervolgens als volwaardig koning. Deze troonafstand maakte van Leopold III de eerste Belgische vorst die abdiceerde. Na zijn troonafstand beperkte Leopold III zijn publieke activiteiten tot een minimum. Met Lilian Baels krijgt hij een zoon en nog twee dochters. Leopold III overlijdt in

8 Boudewijn Boudewijn werd geboren op 7 september Toen hij 5 jaar was verloor hij zijn moeder in een autoongeluk. Zijn vader, Leopold III, kwam er vanaf met lichte verwondingen maar leed erg onder het verlies van zijn vrouw. Hij verbood zijn kinderen, Josephine-Charlotte, Boudewijn en Albert (II), nog over haar te spreken. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat Boudewijn samen met zijn broer en zus naar Frankrijk en Spanje. Na de capitulatie keren de koningskinderen terug naar België. In 1944 wordt de gehele Koninklijke familie door de Duitsers gedeporteerd naar Oostenrijk. Na de Tweede Wereldoorlog trekt de Koninklijke familie, vanwege de geladen politieke situatie in België, naar Zwitserland. Daar zullen ze blijven tot Wanneer zijn vader in 1950 afstand neemt van de Belgische troon, wordt Boudewijn de nieuwe vorst van België. Van 1950 tot 1951 als Koninklijke prins en vervolgens als Koning der Belgen. De jonge koning krijgt meteen te maken met een Europa in verandering. Zo worden in de jaren vijftig de fundamenten gelegd voor de Europese Unie. In België is de politieke situatie minder stabiel met de schoolstrijd, de onafhankelijkheidsbeweging in Congo die de kop op steekt en verschillende stakingen. In 1960 trouwde de dertig jaar oude Boudewijn met de Spaanse gravin Fabiola. Ondanks dat Fabiola verschillende malen zwanger was, bleef het koningspaar kinderloos. Hierdoor ging het koningschap na Boudewijns dood over op zijn broer, Albert II en diens kinderen. Tijdens de regeerperiode van Boudewijn, bereikte de onafhankelijkheidsstrijd in Belgisch-Congo zijn hoogtepunt. In 1960 werd Belgisch-Congo onafhankelijk. De voormalige kolonie wisselde van naam en werd de Democratische Republiek Congo. Boudewijn zelf lag mee aan de basis van de start van het onafhankelijkheidsproces van Congo. In 1959 liet hij zelfs weten dat België Congo naar de onafhankelijkheid zou helpen. De toesprak die Boudewijn gaf op de machtsoverdrachtsceremonie viel echter niet in goede aarde. Hij sprak er lof uit over het beleid van Leopold II en het koloniale beleid, iets wat de nieuwe premier Lumumba niet op prijs stelde en repliceerde met een stevig weerwoord. De relaties tussen Congo-Kinshasa en België bleven desondanks intens. Tijdens de jaren negentig werd Koning Boudewijn voor enkele dagen in de onmogelijkheid om te regeren gesteld. Hij weigerde wegens morele redenen de nieuwe abortuswet te ondertekenen. Hierdoor werd hij door de regering tijdelijk uit zijn taken als koning ontheven zodat ze zelf de wet konden ondertekenen. Tijdens een vakantie in Spanje in 1993, overleed Boudewijn onverwacht aan de gevolgen van een hartstilstand. Hij werd 63 jaar oud. Aangezien hij geen kinderen had, ging het koningschap over naar zijn broer, Albert II. 7

9 Albert II Albert II is de 4 jaar jongere broer van Boudewijn. Hij werd kort na het dodelijke ongeval van Albert I geboren en werd ook vernoemd naar zijn grootvader. Toen hij slechts 1 jaar was verloor hij zijn moeder in een auto-ongeluk. Zijn vader, Leopold III, kwam er vanaf met lichte verwondingen maar leed erg onder het verlies van zijn vrouw. Hij verbood zijn kinderen nog over haar te spreken. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat Albert II samen met zijn broer en zus naar Frankrijk en Spanje. Na de capitulatie keren de koningskinderen terug naar België. In 1944 wordt de gehele Koninklijke familie als krijgsgevangenen door de Duitsers gedeporteerd naar Oostenrijk. Na de Tweede Wereldoorlog trekt de Koninklijke familie, vanwege de geladen politieke situatie in België, naar Zwitserland. Daar zullen ze blijven tot Als prins houdt Albert zich vooral bezig met de internationale economische relaties van België. Hij gaat regelmatig op handelsmissie en is de erevoorzitter van de Raad van Bestuur van de Belgische Dienst voor Buitenlandse handel. In 1984 wordt het Prins Albert Fonds opgericht. Prins Albert trouwt in 1959 met de Italiaanse gravin Paola. Samen hebben ze drie kinderen: Filip, Astrid en Laurent. Het huwelijk kent echter ook zijn hindernissen. Toch vierden Albert II en Paola in 2009 hun vijftigste huwelijksverjaardag. Wanneer in 1993 koning Boudewijn sterft aan een hartaanval, wordt prins Albert de zesde Koning der Belgen. Tijdens zijn regeerperiode klonken de stemmen om België te splitsen steeds luider. Koning Albert is daar een grote tegenstander van en spreekt daar heel duidelijk tegen in zijn Kerstboodschap van Hij werd als een zeer warme en toegankelijke koning ervaren. Koning Albert regeert van 1993 tot 2013, waarna hij abdiceert en zijn oudste zoon Filip op de troon komt. Albert II is de oudste regerende Belgische koning ooit. 8

10 Filip Koning Filip werd geboren op 15 april Hij is de oudste zoon van Koning Albert II en Koningin Paola. Wanneer duidelijk werd dat Koning Boudewijn geen erfgenaam zou krijgen, kwam Filip meer en meer in de aandacht als waarschijnlijke troonsopvolger na zijn vader, Albert II. Filip is de eerste Belgische kroonprins die niet naar een privéschool gaat. Hij volgt les in een reguliere secundaire school. De laatste drie jaar van de middelbare school volgt hij in het Nederlands. Filip studeert verder aan de Koninklijke Militaire school, Oxford en Stanford. In 1999 huwt Filip met jonkvrouw Mathilde d Udekem d Acoz. Ze krijgen 4 kinderen: Elizabeth, Gabriël, Emmanuel en Eléonore. Op 21 juli 2013 doet Albert II, vanwege zijn leeftijd en gezondheid, troonafstand. Filip legt die dag de eed af als zevende Koning der Belgen. 9

11 OVERZICHT HISTORISCHE GEBEURTENISSEN Hieronder vind je bij iedere historische gebeurtenis enkele begrippen die je kunnen helpen bij het verklaren van de gebeurtenis. 1830: België onafhankelijk Stomme van Portici Verenigd Koninkrijk der Nederlanden Voorlopig Bewind Willem I 1835: Eerste trein in België en op het Europese vasteland Mechelen-Brussel Industriële revolutie 1864: Oprichting Belgische Rode Kruis Dr. A. Uytterhoeven Oudste nationale Rode Kruis 1914: uitbreken W.O. I Duistland Schlieffenplan Loopgravenoorlog Westhoek 1918: Wapenstilstand Verdrag van Versailles 1940: W.O. II Nazi s Holocaust Bezetting 1944: Bevrijding van België Amerikanen Ardennenoffensief 10

12 1945: Einde Tweede Wereldoorlog Val van Berlijn 4 mei 1946: Eerste Suske & Wiske album Willy Vandersteen Rikki en Wiske in Chowakije 1951: Oprichting EGKS (Europese gemeenschap van kolen en staal, voorloper van de EU) Een gemaakt Europa Economische samenwerking 1960: Congo onafhankelijk Lumumba Twijfelachtige rol van de Belgische politiek 2002: Invoering van de euro Één munt voor heel Europa Vervanging voor Belgische frank 11