Maandblad van het Informatie- en Adviescentrum voor iedereen die vragen heeft over de vuurwerkramp.

Transcriptie

1 Nieuwskrant 13 Mei Uitgave 13, juli/augustus 2002 Informatief magazine betreffende de gevolgen van de vuurwerkramp Uitgave 1, april 2001 Maandblad van het Informatie- en Adviescentrum voor iedereen die vragen heeft over de vuurwerkramp. Voor toelichting op de inhoud in het Turks of Marokkaans kunt u bellen. Türkc,e íc,erikle ilgili ac,iklamalar ic,in bu numarayi arayabilirsiniz: ! Helen Westendorp met haar kinderen na 26 maanden terug in singelwoning 'We beginnen gewoon nóg een keer opnieuw' Helen Westendorp met haar kinderen 'De charme van een oud huis krijg je niet terug. Toch heb ik de stille hoop dat er nog iets van de oude sfeer zal blijven.' Met dat citaat werd ruim een jaar geleden, in de allereerste editie van dit maandblad, een interview met Helen Westendorp afgesloten. In haar tijdelijke onderkomen aan de Spechtstraat keek moeder Helen met haar vier kinderen toen al reikhalzend uit naar het moment dat ze terug zou kunnen keren in hun door de vuurwerkramp zwaar beschadigde 'singelwoning' van Domijn aan de Deurningerstraat 116. Op zaterdag 22 juni j.l. was het zover. Met het nodige feestelijke vertoon kreeg Helen, samen met vier anderen als eerste 'terugkeerders', officieel de sleutel overhandigd van haar volledig gerenoveerde woning. Van de oude sfeer vonden Helen en haar kinderen in hun 'paradijsje', waar ze tot de vuurwerkramp anderhalf jaar woonden, niets terug. Helen, lachend:'je kent het gewoon niet terug. Alleen de zijmuren zijn blijven staan, binnenin is alles nieuw opgetrokken. Alleen aan de kelder is niets veranderd. Maar mijn zoon zei: Kijk, ma, nou hebben we ons droomhuis terug. De sfeer van vroeger, die is gewoon weg, maar ik heb zelf het gevoel dat het toch wel weer m'n stekje wordt.' Informatie- en Adviescentrum

2 Tegenover het verdwijnen van de oude sfeer staan volgens Helen Westendorp een heleboel positieve zaken. 'Ze hebben het echt fantastisch gedaan, de renovatie. We hebben er zelf natuurlijk ook wel een woordje in gehad. Zo zijn er nu dakramen op de zolderkamers gemaakt, waardoor er nu een heleboel licht is. En ik heb zelf een paar extra luxe dingen laten doen, zoals een inbouwkeuken, een bad en keramische kranen. Dat kost dan wel wat extra aan huur, maar ik vond dat we wel een beetje luxe mochten hebben na alle ellende die we hebben gehad.' Helen Westendorp is vol lof over de wijze waarop Domijn het herstel van de karakteristieke singelwoningen heeft aangepakt en de wijze waarop de bewoners daarbij zijn betrokken. 'Ze hebben zich netjes aan het tijdschema gehouden. Het zou een jaar duren en dat is ook gelukt. Als bewoners zijn we steeds netjes ingelicht. Misschien ben ik wel makkelijk, maar ik heb geen klachten.' In het interview van ruim een jaar geleden gaf Helen Westendorp al aan terdege te beseffen dat het bij terugkeer in hun woning nooit meer zou worden zoals het was. Toen ze de sleutel kreeg, werd dat besef nog sterker. 'Alles is gewoon anders. Aan de ene kant krijgen we dezelfde buren terug, maar aan de andere kant komt voorlopig een infocentrum van Domijn. En je hebt natuurlijk een heel ander uitzicht. Voorlopig kijk je uit over een kale vlakte. Toch denk ik dat alles goed komt. Ik heb niet het gevoel dat je op die plek steeds aan de vuurwerkramp herinnerd wordt. De afgelopen tijd heb ik veel met de hond in het gebied gelopen en heb ik veel van de sloopwerkzaamheden gezien. Nu kunnen we vanuit het dakraam de opbouw zien. Dat is toch ook wel mooi.' Ondanks alle drukte is Helen Westendorp heel positief over haar zoveelste verhuizing binnen enkele jaren. Op 13 juli - precies twee jaar en twee maanden na de vuurwerkramp - is Helen Westendorp met haar kinderen in hun vertrouwde woning aan 'weer een nieuwe toekomst' begonnen. Helen:'We beginnen gewoon nóg een keer opnieuw.' U vraagt, wij antwoorden! Pagina 2 Heeft u vragen waar u nu wel eens een antwoord op wilt hebben? Richt uw vraag aan de redactie, postbus 167, 7500 AD of via Als uw vraag voor het eind van de maand binnen is, dan volgt het antwoord in de volgende uitgave. Ilse Kruider Letselschade advocaat Bijdrage Vorig jaar heb ik mij ingeschreven bij een LSA-advocaat. Deze vroegen een klein bedrag aan inschrijfkosten. Sindsdien heb ik er nooit meer iets van gehoord. Wat gaan de Letselschadeadvocaten nog doen voor de slachtoffers? Antwoord De Werkgroep LSA-advocaten is vorig jaar augustus namens 300 slachtoffers een civiele procedure gestart tegen de directeuren van SE Fireworks, de gemeente Enschede en de Staat der Nederlanden, teneinde hen aansprakelijk te stellen voor de door de slachtoffers geleden en mogelijk nog te lijden schade als gevolg van de ramp op 13 mei Aangezien deze procedure zeer omvangrijk en juridisch zeer complex is, heeft het lange tijd geduurd voordat de advocaten van SE Fireworks, de gemeente Enschede en de Staat der Nederlanden in staat waren in deze procedure schriftelijk te reageren. Op 25 juni jl. heeft de Werkgroep LSA-advocaten deze schriftelijke reactie ontvangen, te weten een zogenaamde "conclusie van antwoord". De Werkgroep krijgt nu tot na de zomervakantie de gelegenheid op deze conclusie van antwoord te reageren middels een "conclusie van repliek", waarna de advocaten van SE Fireworks, de gemeente Enschede en de Staat der Nederlanden de gelegenheid krijgen nog éénmaal te reageren op deze reactie van de Werkgroep door middel van een "conclusie van dupliek". Naar verwachting zal vervolgens door de Rechter vonnis worden gewezen. De advocaten van de Werkgroep LSA streven ernaar om op gezette tijden middels een nieuwsbrief cliënten te informeren over de stand van zaken in de lopende procedure. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het vaak een lange tijd duurt voordat zich in de procedure ontwikkelingen voordoen en derhalve door de Werkgroep inhoudelijk niet kan worden bericht. Rieneke Hesselink Communicatie adviseur Projectbureau Wederopbouw Kavels Aan de Kottendijk en Walhofstraat zijn verschillende huizen afgebroken. Is het mogelijk hier een stuk grond te kopen van de gemeente om een huis te bouwen of gaan projectontwikkelaars nu tegen elkaar opbieden? Antwoord De grond is in bezit van de gemeente. In het najaar zal duidelijk zijn op wat voor manier de kavels zullen worden toegewezen / verdeeld. In ieder geval krijgen de oud-bewoners voorrang bij de kaveluitgifte. Daarna zijn andere geïnteresseerden aan de beurt. Om in aanmerking te komen voor een kavel moet u zich wel inschrijven bij de gemeente.

3 Bianca de Geus Psycholoog Mediant Vermoeidheid Sinds de vuurwerkramp heb ik niet meer zoveel energie. Ik ben sneller moe en prikkelbaar. Regelmatig ga ik in het begin van de middag een uurtje naar bed zodat ik weer fit ben als de kinderen uit school komen. Nu de zomervakantie is aangebroken loop ik echt op mijn sloffen. De kinderen vragen teveel energie. Hoe voorkom ik irritatie en ruzie? Ik heb echt het gevoel dat ik mijn kinderen benadeel. Antwoord Vermoeidheid is een klacht die je in het algemeen veel hoort, niet alleen bij mensen die betrokken geweest zijn bij de ramp. Hoe kun je hier het beste mee omgaan? In onze moderne tijd wordt er veel van ons gevraagd en vragen we veel van onszelf. De tijd om te ontspannen, maar ook de tijd om eens stil te staan bij wat we meemaken ontbreekt hierdoor vaak. Zeker als je heftige dingen meemaakt, die van grote invloed zijn op je leven (zoals de ramp) dan heb je tijd nodig om dit te verwerken. Dit verwerken kost tijd, maar ook veel energie. Er zit niet voor niets het woord werken in! Als je daarbij niet goed slaapt omdat je last hebt van overgevoeligheid voor geluid of nare nachtmerries hebt, maar wel op tijd op moet staan in verband met kinderen of omdat je vroeg naar je werk moet, dan loop je de kans iedere dag een beetje meer vermoeidheid op te bouwen. Na een tijd heb je het gevoel dat je geen energie meer hebt en dat alles je teveel is. Je doet je het werk niet meer goed, of brengt te weinig geduld op voor je kinderen of je partner en daarover ga je je schuldig voelen. Je gaat piekeren en misschien nog slechter slapen, waardoor de problemen verder toenemen. Je moet iets doen om deze negatieve spiraal te doorbreken. Gek genoeg levert alleen meer slapen niet voldoende op, de vermoeidheid wordt meestal niet minder. Als je overdag gaat slapen, merk je vaak dat het slapen s nachts niet meer goed lukt. Ook geen goede oplossing dus. Een goede nachtrust is erg belangrijk. Ga op tijd slapen en probeer de nacht door te slapen. Vaste patronen kunnen ondersteunend werken (op dezelfde tijd gaan slapen, vlak van tevoren iets doen om op andere gedachten te komen zoals een lekkere douche nemen of naar rustige muziek luisteren). Om de energievoorraad weer op peil te krijgen, is het belangrijk om activiteiten te ontdekken die energie opleveren. Van zitten op de bank wordt de vermoeidheid alleen maar erger. Ontspanning door inspanning is het motto. Voor de een betekent dit: gaan sporten of naar muziek luisteren. Voor de ander betekent het: lekker gaan winkelen en de kinderen deze keer thuis laten. Door dingen te doen die een ontspannend effect op je hebben, laad je als het ware je batterijen weer op. Hierdoor ben je op deze momenten misschien iets meer met jezelf bezig dan je gewend bent, maar doordat je lekkerder in je vel zit ben je beter in staat om te reageren op je omgeving. Inhoudsopgave Artikelen Pagina Helen Westendorp met haar kinderen na 1 26 maanden terug in singelwoning Feest in het Kompas 5 Aan de slag met het tweede 9 gezondheidsonderzoek Vergankelijkheid is het mooiste dat er is 10 Grote knal dreunt lang na bij verstandelijk 14 gehandicapten Vermoeidheid: interview en 16 achtergrondinformatie Adviesbureaus helpen mensen bij het 18 bouwen van hun droomhuis Alleen de jeugdherinneringen zijn er straks nog 21 Veiligheid in Noord 22 Weglaten aardgasaansluiting 24 helemaal niet zo logisch Rubrieken Pagina U vraagt, wij antwoorden 2 Belangenvereniging Slachtoffers 4 Vuurwerkramp Enschede Fred Bosman 5 Activiteiten en regelingen 6 Beeld van een kunstenaar 11 Het moment van Hoe gaat het nu met 20 Ondernemersnieuws 23 Van de redactie: Het is weer zomer. De vakantie is weer begonnen en daarom is ook dit jaar besloten een dubbelnummer uit te brengen voor de maanden juli en augustus. Het volgende maandblad verschijnt dus pas weer in september. U zult merken dat de vragenrubriek veranderd is. Het panel is uitgebreid met onder andere een jurist, een medewerker van het Projectbureau Wederopbouw en een psycholoog. Op deze manier kan er een grotere diversiteit aan vragen behandeld worden. De deskundigen zullen elkaar, afhankelijk van de binnengekomen vragen, afwisselen. Uit het gezondheidsonderzoek is gebleken dat veel mensen na de ramp nog steeds kampen met vermoeidheidsklachten. In dit dubbelnummer besteden we daarom op diverse plekken extra aandacht aan dit onderwerp: in de column van Fred Bosman, in de vragenrubriek en in een interview met mevrouw Smits. Henk Bakker, preventiewerker bij Mediant, geeft naar aanleiding van het interview extra informatie over vermoeidheidsklachten en hoe er mee omgegaan kan worden. Pagina 3

4 Succesvol medicijn tegen rampklachten Een succesvol medicijn tegen spanning, stress, angst en andere klachten die getroffenen kunnen hebben zit niet in een potje. Een goed gesprek met vrienden en een avond bewust met rampproblemen bezig zijn helpen soms beter dan een recept van de huisarts. De Belangenvereniging Slachtoffers Vuurwerkramp biedt de mogelijkheid met andere getroffenen een gespreksgroep op te starten. Een zeer succesvolle groep draait inmiddels een jaar. Bert Brummer, deelnemer van een gespreksgroep: "Ik heb een stel vrienden gekregen die ik niet meer wil missen." Pagina 4 Bert Brummer en Freek van Beesten zijn twee deelnemers van de eerste gespreksgroep die de BSVE heeft geïnitieerd. Naar aanleiding van de BSVE-enquête van vorig jaar bleek een flink aantal mensen de behoefte te hebben om met lotgenoten over hun situatie te praten. Onder leiding van onafhankelijke gespreksleiders zijn verschillende gespreksgroepen van start gegaan. "Het bleek al heel snel dat het goed klikte in onze groep," vertelt Bert Brummer. "Iedereen heeft zijn eigen ervaring, maar de emoties zijn hetzelfde." Zelf is Bert Brummer niet woonachtig geweest in Roombeek. Na de ramp is hij werkzaam geweest in het rampgebied en dat maakte oude verdrongen emoties los. In 1987 kon Bert ternauwernood zijn brandende huis uitvluchten. Met brandwonden heeft hij eigenhandig zijn verkoolde woning leeg moeten halen. "De ramp, de paniek van de mensen, de geur van verbrand hout. Het maakte heel veel in mij los." Opeens kom je mensen tegen die hetzelfde mee maken. Freek van Beesten en zijn vrouw maken ook vanaf het begin deel uit van de gespreksgroep. "Dat onze groep zo lang doorgaat komt omdat er zich telkens andere zaken aandienen waarover je zorgen hebt. Een aantal mensen ondervinden bijvoorbeeld problemen op het werk. Je kan elkaar daarbij helpen. Het is niet eenvoudig als je ten gevolge van een ramp arbeidsongeschikt raakt." Een enorm pluspunt vindt Freek dat hij door de gespreksgroep op gezette tijden bewust met de ramp bezig is. "Je bent heel gauw geneigd emoties voor je uit te schuiven. Op momenten dat het niet uitkomt komen ze dan naar boven. Nu zijn we één keer in de drie weken bij elkaar en praten we over de dingen die ons bezig houden." Net als alle andere gespreksgroepen is de groep van Bert Brummer en Freek van Beesten begonnen bij de BSVE. Al snel besloot de groep om beurten bij elkaar thuis samen te komen. De band onderling is erg hecht en het vertrouwen is groot. Door bij elkaar thuis de problemen te bespreken wordt de band alleen maar sterker. Andere gespreksgroepen kiezen er juist bewust voor om gebruik te maken van de ontmoetingsruimte van de BSVE. Wie graag met lotgenoten wil praten over de belevingen van de vuurwerkramp en de tijd erna kan zich melden bij de BSVE. De gespreksleiders hebben nog ruimte voor nieuwe gespreksgroepen. De rol van de belangenvereniging is beperkt tot het organiseren van een gespreksgroep. De invulling gebeurt door de deelnemers zelf. Bert Brummer: "Opeens kom je mensen tegen die hetzelfde meemaken. Gezondheidsproblemen, vermoeidheid, gevoel van onmacht. Als je merkt dat je daarmee niet de enige bent is dat een hele opluchting." Getroffenen die geïnteresseerd zijn om met lotgenoten een gespreksgroep te starten kunnen zich opgeven bij de Belangenvereniging Slachtoffers Vuurwerkramp, telefoonnummer: Het is niet noodzakelijk om lid te zijn van de BSVE. Bij voldoende gegadigden worden de mensen uitgenodigd voor een kennismaking. Informatiebord BSVE aan Roomweg Aan de Roomweg heeft de Belangenvereniging Slachtoffers Vuurwerkramp Enschede (BSVE) sinds kort een eigen informatiebord. Hierin kunnen getroffenen informatie vinden over de vereniging en de verschillende activiteiten van de werkgroepen. Het informatiebord hing tot voorkort bij de ingang van het IAC. Het aan de Kottendijk gevestigde aannemersbedrijf Lammers en Kok heeft kosteloos de plaatsing verzorgd. Het projectbureau Wederopbouw zal ervoor zorgen dat de glazen vitrine voorzien wordt van verlichting, zodat ook de komende winter alle BSVE-berichten goed te lezen zijn. De BSVE wil alle betrokken partijen die dit mogelijk hebben gemaakt nogmaals bedanken.

5 Feest in het Kompas Het was warm, er waren veel vrouwen, er werd gedanst en het was beregezellig. Dit is in het kort hoe de feestavond voor vrouwen eruit zag, die op 7 juni ter afsluiting van het seizoen is gehouden bij het Kompas. Het afgelopen seizoen hebben er heel veel activiteiten plaatsgevonden in het Kompas. Veel leerzame maar vooral ook gezellige activiteiten. Veel van deze activiteiten zijn georganiseerd door de Bewonersondersteuners. Kifayet Aykaç-Metin is bewonersondersteuner in Noord en ter afsluiting van het seizoen had ze zin om voor de deelnemers van die activiteiten een eindfeest te organiseren. Er waren ongeveer tachtig, meest turkse en marokkaanse vrouwen aanwezig, van alle leeftijden. Er was live muziek aanwezig waarop volop kon worden gedanst en na de vakantieperiode zullen de vrouwen elkaar vast en zeker weer opzoeken. Fred Bosman Moe Zuchtend ging ze tegenover me zitten. Veertig jaar en afgetobd. "Ik begrijp niet wat ik hier doe", zei ze. "Mijn huisarts moet zelf naar een psychiater! Hoe kan u mij nu van mijn pijn en moeheid af helpen? Ik ben toch niet gek?" Daar ging ik ook niet van uit en ik stelde haar voor, nu ze hier toch was, eens wat over zichzelf te vertellen, dan konden we altijd nog zien of we samen verder konden. Daar had ze niet veel zin in. Ze was moe, had pijn in nek en rug en sliep slecht. Ze had rust nodig, dacht ze, dan zou het wel over gaan. "En dan?" vroeg ik. "Dan ga ik gewoon door met wat ik altijd doe," zei ze snibbig. Daar zat ik. Het gesprek kwam niet op gang. Deze door de huisarts ongetwijfeld goed voorbereide verwijzing, zou waarschijnlijk op niets uitdraaien. De vrouw was boos, moe, had pijn en zag geen oplossingen. Ik ging maar eens wat vragen en ze antwoordde in korte zinnen. Het gladde ijs waarop ik mij begaf zou voorlopig niet breken, dat was duidelijk. Ik kreeg de indruk dat ze een druk leven had, dat ze een paar flinke teleurstellingen te verwerken had gehad, veel voor anderen deed en weinig waardering kreeg. Terloops noemde ze de nare tijd na 13 mei Ik dacht dat haar klachten daar wel wat mee te maken zouden hebben, maar durfde dat niet goed te zeggen. Ze zou boos worden, alles ontkennen en mij verwijten dat ik er niets van begreep. Ze wilde haar man ook niet belasten met haar klachten, want "die had aan zichzelf al genoeg", zeker na de schrik en de ravage na de ramp. Ik bleef dus maar een beetje doorvragen en had geen commentaar, maar als ze mij iets vroeg zei ik: "zou kunnen", of "misschien hebt u gelijk". Het enige moment op de dag dat ze zich goed voelde was bij de fysiotherapeut als deze haar nek masseerde. Net alsof ze dan iets kreeg zonder er zelf iets voor te hoeven doen. Maar ja, dat was maar eens per week gedurende 20 minuten. Ik besloot het er maar eens op te wagen en zei, naar mijn aantekeningen kijkend: "Dat is een heleboel". "Ja," zei ze, "ik heb wel veel op mijn nek, hè?" Ze moest zelfs een beetje lachen om de uitdrukking. Het ijs begon te breken! "De spijker op zijn kop", zei ik, "maar wat nu?" Ik kwam met haar overeen dat we zouden beginnen bij de fysiotherapeut. Misschien zou die haar man kunnen leren haar nek te masseren. Verder zou ze eens kunnen proberen wat minder voor anderen en meer voor zichzelf te gaan doen. Dat was een begin. Pagina 5 En tot slot wilde ze zo waar een nieuwe afspraak! Fred Bosman Psychiater Mediant Nazorg Vuurwerkramp

6 Pagina 6 Activiteiten & Regelingen Financiële afwikkeling vuurwerkramp Momenteel is de Uitvoeringsorganisatie Personenschade Vuurwerkramp (UPV) bezig met de uitvoering van regelingen in het kader van materiële personenschade. In het kader van deze regelingen kunnen mensen die als direct gevolg van de vuurwerkramp letsel hebben opgelopen, een aanvraag indienen voor een tegemoetkoming in de financiële gevolgen van dit letsel. Hierover werd in vorige uitgaven van dit maandblad reeds bericht. Voorafgaand aan deze personenschaderegelingen konden gedupeerden in de eerste periode na de ramp een beroep doen op diverse financiële regelingen in het kader van materiële zaakschade: de eerste noodvoorzieningen en de zogenaamde CFA I-regelingen (Commissie Financiële Afwikkeling I). De termijnen voor het indienen van een aanvraag in het kader van deze regelingen zijn verstreken. Burgemeester en Wethouders van de gemeente Enschede hebben de betrokken instanties onlangs echter verzocht toch nog enkele bijzondere situaties te bekijken. Het gaat hen daarbij om situaties die reden zouden kunnen zijn om alsnog in aanmerking te komen voor financiële ondersteuning, onder meer via genoemde CFA I-regelingen. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat herstelwerkzaamheden aan woningen, waardoor bewoners langer dan zes weken elders moeten wonen, pas later van start zijn gegaan. Omdat de werkzaamheden pas later van start zijn gegaan komen deze bewoners niet meer in aanmerking voor een bijdrage in de kosten via de OBO-regeling (Onkostenvergoeding Buitengewone Omstandigheden), terwijl dit voorheen wel mogelijk was. De betrokken instanties hebben positief gereageerd op het verzoek van Burgemeester en Wethouders: zij zijn bereid om de betreffende situaties (opnieuw) te bekijken. Het IAC heeft inmiddels de bij haar bekende gevallen onder de aandacht gebracht van deze instanties. De betreffende gedupeerden hebben hierover persoonlijk een brief ontvangen. Verwacht wordt dat de meeste bijzondere situaties bekend zijn bij het IAC, onder meer vanwege de door het IAC gehouden telefonische enquête. Tevens brengt de BSVE situaties onder de aandacht van het IAC. Er kan echter niet worden uitgesloten dat er nog gedupeerden zijn, wier bijzondere situatie nog niet bekend is bij het IAC. Denkt u dat dit bij u het geval is, dan kunt u hierover contact opnemen met Maria Riezebeek, hoofd frontoffice IAC (tel.nr ). de regeling tegemoetkoming financiële gevolgen in verband met functionele invaliditeit; de regeling tegemoetkoming nabestaanden. Vanaf begin april heeft de Stichting ruim achtduizend getroffenen van de vuurwerkramp benaderd met een brief en informatie-folder over de nieuwe regelingen die voorzien in een tegemoetkoming in de financiële gevolgen van letselschade als direct gevolg van de vuurwerkramp van 13 mei De Stichting UPV heeft sinds de start van de uitvoering ca. vierhonderd aanvraagformulieren ontvangen. Aanvragers kunnen met het aanvraagformulier een verzoek indienen om voor één of meerdere regelingen in aanmerking te komen. Het grootste deel van de aanvragen heeft betrekking op functionele invaliditeit. Onder functionele invaliditeit wordt bijvoorbeeld verstaan psychisch of lichamelijk letsel opgelopen als gevolg van de vuurwerkramp. De afhandeling van de ontvangen aanvragen loopt op dit moment voorspoedig. De eerste betalingen hebben reeds plaatsgevonden op 10 juni De eerste afwijzingen op aanvragen zullen op korte termijn te verwachten zijn, het gaat daar bijvoorbeeld om situaties waarin geen causaal verband tussen de vuurwerkramp en het letsel kan worden aangetoond of betrokkene minder dan twee weken ziek is geweest als gevolg van de vuurwerkramp. Daarnaast heeft het bestuur de uitvoering van de regeling tegemoetkoming nabestaanden vuurwerkramp Enschede grotendeels afgerond. Dit betekent dat de rechthebbenden vanaf juli 2002 de eenmalige uitkeringen en de (half)wezenuitkeringen zullen gaan ontvangen. De periodieke tegemoetkomingen zullen vanaf augustus 2002 tot uitbetaling komen. Kinderstraatnaambord-tekeningen aan de Roomweg Dinsdagmorgen 25 juni hebben een tiental kinderen aan de Roomweg straatnaamtekeningen met de titel 'zo was het in mijn herinnering' onthuld. De kinderen betrokken bij dit project woonden in of nabij het rampgebied en maakten samen met kunstenaar en creatief therapeute Dorien Boekhout de tekeningen. De kleurige tekeningen van de straten en huizen van voor 13 mei 2000 worden opgehangen op de palen waar later ook de nieuwe straatnaamborden aan komen. Op deze manier kan iedereen zich alvast beter oriënteren in Roombeek. De officiële straatnaamborden worden in de eerste helft van juli geplaatst. Eerste aanvragen materiële personenschade afgehandeld Eind maart 2002 is de Stichting UPV opgericht. Deze stichting is verantwoordelijk voor de uitvoering van de navolgende drie regelingen m.b.t. de vuurwerkramp Enschede: de regeling tegemoetkoming in kosten en inkomensderving bij ziekte;

7 Documentatie- en herinneringscentrum in Los Hoes Rijksmuseum Op 16 juli 2002 wordt het Los Hoes bij het Rijksmuseum Twenthe opengesteld voor publiek als ruimte voor herinnering aan de vuurwerkramp van 13 mei De hier ingerichte tentoonstelling geeft een goed beeld van de vuurwerkramp en van de uitingen van maatschappelijke solidariteit na de ramp. In steeds wisselende presentaties wordt een beeld gegeven van de ontwikkelingen in het herstel en de wederopbouw van het getroffen gebied. Het is een passende bestemming voor dit historische pand, dat voor veel Twentenaren eerder ook al een rol speelde bij het bewaren van hun geschiedenis. Het Rijksmuseum Twenthe heeft kort na de ramp zijn gebouw beschikbaar gesteld als 'ontmoetingscentrum vuurwerkramp'. Veel gedupeerden en geïnteresseerden hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheden die dit ontmoetingscentrum heeft geboden. Een tentoonstelling over de ramp maakte deel uit van dit ontmoetingscentrum. Vorig jaar heeft het museum aan de gemeente Enschede voorgesteld het zogenaamde 'Los Hoes' in te richten als een meer permanente locatie voor dit doel, in afwachting van de in de toekomst te bouwen definitieve ontmoetingsruimten. De Rijksgebouwendienst heeft begin 2002 een haalbaarheidsstudie afgerond en aan de hand hiervan plannen ontwikkeld. Gaandeweg werd het initiatief om het 'Los Hoes' te verbouwen met steeds meer enthousiasme ontvangen. Het financiële fundament voor het realiseren van de plannen werd gelegd met een schenking van medewerkers van het Medisch Spectrum Twente. Vervolgens heeft de Rijksgebouwendienst een dusdanig hoge bijdrage toegekend, dat de totale financiering van het project kon worden verwezenlijkt. Het Los Hoes is gelegen in de tuin achter het Rijksmuseum Twenthe en is bereikbaar via de De Vluchtestraat. Het Los Hoes is gedurende de openingstijden van het museum gratis toegankelijk. De openingstijden zijn: dinsdag t/m zondag en feestdagen van tot uur; op 1 januari is het museum gesloten. U bent van harte welkom! Rotary steunt slachtoffers vuurwerkramp Enschede Direct na de vuurwerkramp van 13 mei 2000 in Enschede besloten vier Enschedese Rotaryclubs geld in te zamelen om daarmee een fonds op te richten voor de hulp aan de slachtoffers. In totaal hebben de clubs in de periode ruim opgehaald. Dit geld is verkregen door allerlei acties die de clubs hebben georganiseerd, eigen bijdrages van individuele rotaryleden en donaties van andere Rotaryclubs in binnen- en buitenland. Met dit geld zijn inmiddels een aantal projecten en activiteiten voor de slachtoffers gefinancierd. Vanwege het feit dat er al veel (grote) fondsen en initiatieven zijn die zich na de ramp inzetten voor de directe nood van de slachtoffers, heeft de Rotary besloten het totale geldbedrag niet direct uit te geven. Verwacht wordt dat het herstel van de wijk en de psychische schade een zaak van lange adem is en dat de probleemgevallen zich later zullen aandienen. Juist dan kan het Rotaryfonds zijn waarde bewijzen. Gefinancierde projecten Een aantal projecten zijn inmiddels wel gefinancierd. De selectie van de projecten is in nauw overleg gebeurd met het Informatie- en Adviescentrum. Daarnaast is er ook regelmatig overleg gevoerd met de Belangenvereniging Slachtoffers Vuurwerkramp en de pastoraal werkers uit de wijk. Het fonds van de Rotaryclub heeft onder andere de volgende projecten gefinancierd: Een expositie van werk van getroffen kunstenaars onder de titel 'Een jaar later. Doel van de expositie was dat kunstenaars hiermee hun activiteiten weer op konden pakken. Bijdrage in het tuinonderhoud van gerenoveerde schoolpleinen in de wijk. Het onderhoud werd verzorgd door de 'Tuinderij'; onderdeel van het dagcentrum voor verstandelijk gehandicapten in Enschede-Noord. Bijdrage in een lange lijst met restantschadegevallen verzamelt door het IAC. Het betreft zaakschade aan individuen waarvoor geen dekking te vinden was bij de officiële instanties. Ondersteuning van het Kinderkunstproject 'Kudoco' waarvoor zeven bronzen beelden werden ontworpen door kinderen uit de wijk. De toekomst Voor het resterende bedrag zal in nauw overleg met het IAC een goede bestemming worden gezocht. Wij zullen u van de toekomstige ontwikkelingen op de hoogte houden. Enschedese kunstenaars naar Australië Uitnodiging voor een expositie in 2003 Het Nederlandse consulaat in Melbourne heeft een aantal kunstenaars gevraagd of ze in Australië zouden willen exposeren medio april De aanleiding hiervan was de tentoonstelling Een jaar later die in mei 2001 tot stand kwam in Enschede met werk van gedupeerde kunstenaars. Van Australische kant blijkt er interesse en enthousiasme te zijn om deze expositie in Melbourne te houden op een goede locatie. Rond december 2001 zijn de deelnemers van de genoemde tentoonstelling benaderd. Aan hen werd gevraagd of ze hierin geïnteresseerd zijn en hoe ze zich een expositie Down under voorstellen. Uit de reacties blijkt dat er nagenoeg geen kunstenaars meer zijn die zich als rampslachtoffer willen profileren. Voor enkelen blijkt een expositie in Australië erg ver, een aantal heeft dan ook afgezegd. Wat vooral tot uiting kwam is dat de meeste kunstenaars zich met nieuw werk wilden presenteren en dit als een mooie gelegenheid zien. In overleg met de gastheer is de opzet nu veranderd in een expositie, open voor alle Enschedese kunstenaars die met nieuw werk naar buiten willen komen. In Melbourne is gekozen voor het Sofitel en het Old Treasury Museum. Het Sofitel is een hotel met grote expositie ruimte en heeft een eigen curator. De uiteindelijke deelname is nog niet verzekerd na aanmelden, dit is mede afhankelijk van de middelen, de mogelijkheden en de hoeveel-heid aanmeldingen. De organisatie nodigt kunstenaars uit, voor zover ze dat nog niet kenbaar hebben gemaakt, om te reageren op deze uitnodiging. Ook wil de organisatie de kunstenaars vragen met een voorstel te komen over hoe zij deze expositie Pagina 7

8 Pagina 8 zouden willen invullen. Er wordt momenteel verder gezocht naar subsidie en sponsoring voor onder andere de kosten van vervoer, expositie en verzekering van het werk. In ieder geval is er van diverse kanten, onder meer de Nederlandse Ambassade en Australische galeries, gemeente Enschede, Saxion, Hogeschool en Kamer van Koophandel Enschede, Twente en Salland medewerking toegezegd. Wie geïnteresseerd is of meer wil weten kan contact opnemen met de organisatoren: Wout Zweers, Fiona Rijpkema Kees Oortwijn Borstelweg MR Enschede. Tel choortwijn@hotmail.com Marijke Nieuwland Heerschaphorst JM Enschede Tel marijkewillem@hotmail.com Zomeren in Noord Ook dit jaar worden er voor de jongeren vanaf 12 jaar uit stadsdeel Noord en Twekkelerveld zomeractiviteiten georganiseerd. Jongerenwerkers en sportbuurtwerkers van het Kompas en de Sloep hebben gezamenlijk gezorgd voor een aantrekkelijk en uitdagend activiteitenprogramma voor de jeugd. De activiteiten worden georganiseerd tijdens de vakantieperiode. De jongeren in de buurt hoeven zich op deze manier niet te vervelen tijdens hun vakantie. Volgens sportbuurtwerker Marc Donker en jongerenwerker Laszlo Korenyi is sport de beste manier om jongeren te bereiken. Veel jongeren in de buurt hebben de vuurwerkramp van dichtbij meegemaakt. Velen van hun kampen nog met lichamelijke en/of psychische problemen als gevolg van de ramp. Marc: "Sport brengt jongeren in contact met zichzelf en met elkaar. Het geeft ze meer zelfvertrouwen." Op maandag 24 juni zijn de activiteiten van start gegaan. De eerste week stond in het teken van sportactiviteiten: basketbal, volleybal, voetvolleybal, voetbal en niet te vergeten bierkratstapelen. Met name de jongens zijn enthousiast over de sporten. Rob Heerink (14) en Martijn Bergers (13) vinden vooral het voetbal en voetvolleybal erg leuk. Zij zijn ook van plan mee te doen aan het levend voetbal. Rob: "Ik vind de zomeractiviteiten een leuk initiatief. Zoiets zou in elke buurt georganiseerd moeten worden. Het gaat in deze weken niet zozeer om de competitie. Je doet vooral mee 'for the fun'." Ook Issam Jaba (15) vindt de zomeractiviteiten een leuk initiatief: "Het is voor de kinderen die niet op vakantie gaan leuk dat er iets georganiseerd wordt." Issam deed mee aan het bierkratstapelen. Met twee vrienden maakte hij de hoogste stapel: hij stapelde maar liefst 22 kratten op elkaar. De meisjes worden ook niet vergeten. In de tweede week staan er een aantal meidenactiviteiten op het programma. De jongeren kunnen hun haar laten vlechten, zich laten versieren met hennatatoos en nagelpiercings en zich een nieuwe make-up laten aanmeten. Adeline Oude Wolbers, één van de organisatoren van de zomeractiviteiten: "Wij verwachten dat de meidenactiviteiten een groot succes zullen zijn. Ook voor de barbeque hebben we al ontzettend veel aanmeldingen binnengekregen." In augustus is de derde en laatste week van de zomeractiviteiten in Noord. Met activiteiten als levend voetbal, skeeleren en een superstormbaan beloofd ook dit een zeer spetterende week te worden. Het programma ziet er als volgt uit: Week 33 Wanneer Wat Maandag 12 augustus levend voetbalspel Dinsdag 13 augustus volleybal* Woensdag 14 augustus skeeleren en kratjestapelen Donderdag 15 augustus superstormbaan Vrijdag 16 augustus voetbal* Alle activiteiten vinden plaats bij het winkelcentrum Twekkelerveld (G.J. van Heekstraat - Maanstraat). Ook de kinderen onder de 12 jaar worden niet vergeten. In de periode van 1 tot en met 12 juli zijn er tal van activiteiten voor hen georganiseerd. Opgaveformulier Zomeren in Noord 2002 Issam Jaba tijdens het bierkratstapelen Geef hieronder aan voor welke activiteiten je jezelf wilt opgeven. Inleveren bij het Kompas of de Sloep. Levend voetbalspel (12 aug) Volleybal (13 aug) Skeeleren (14 aug) Kratjestapelen (14 aug) Superstormbaan (15 aug) Voetbal (16 aug) Opmerkingen: Naam: Adres: Postcode/plaats: Leeftijd: Telefoon:

9 Aan de slag met het tweede gezondheidsonderzoek Eind april verscheen het rapport met de resultaten van het tweede gezondheidsonderzoek. Het rapport vormde de aanleiding om verder na te denken over de vraag hoe met de resultaten de zorg aan getroffenen verder kan worden verbeterd. Eén van de belangrijkste doelstellingen van het gezondheidsonderzoek is om met de verkregen informatie de zorg zo te organiseren dat die aansluit op de behoefte en de wensen van getroffenen. Hierover vond op maandagmiddag 17 juni een werkconferentie plaats voor vertegenwoordigers van organisaties die betrokken zijn bij de zorg voor getroffenen. Het organiseren van zorg, die aansluit op de behoefte van gebruikers, is een ingewikkeld proces. Er zijn veel partijen betrokken bij de nazorg. Bovendien houdt goede zorgverlening rekening met de behoefte van veel verschillende groepen getroffenen. Aan de werkconferentie hebben dan ook ruim 50 personen van 21 organisaties deelgenomen. De werkconferentie was vooral bedoeld om met de kennis en ervaring van de verschillende deelnemers na te denken over mogelijkheden om de zorg te verbeteren. Het spreekt voor zich dat er in dit stadium nog geen beslissingen konden worden genomen. Tijdens de werkconferentie zijn de deelnemers in kleine groepjes aan de slag gegaan met acht belangrijke signalen uit het onderzoek, bijvoorbeeld het nog veel voorkomen van gezondheidsklachten, zowel lichamelijk als psychisch. Het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen en de gerapporteerde effecten op het gezin. Aan de hand van deze signalen is nagegaan in hoeverre de huidige zorgverlening goed functioneert en op welke punten deze kan worden verbeterd. In een volgende discussieronde is (wederom in kleine groepjes) nagedacht over de vraag welke organisaties een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van de zorg. Tijdens de discussies is veel aandacht uitgegaan naar de vraag of nieuwe initiatieven moeten worden genomen voor getroffenen die wel klachten hebben, maar geen gebruik van hulp maken. Eén van de bevindingen van het onderzoek was namelijk dat het met de gezondheid van veel deelnemers aan het onderzoek een stuk beter gaat, maar dat er tegelijkertijd een groep getroffenen is die nog veel lichamelijke en psychische klachten hebben. Een belangrijk deel van deze laatste groep maakt weinig of geen gebruik van de beschikbare hulpverlening. Daarnaast is stilgestaan bij meer specifieke problematieken, zoals het functioneren van gezinnen, problemen in relatie tot betaald werk en de gezondheidsproblemen van allochtonen. In korte tijd is zeer veel informatie uitgewisseld en zijn veel ideeën ontstaan. Deze informatie is vastgelegd en wordt nog uitgewerkt in een uitgebreid verslag dat de basis moet vormen voor meer uitgewerkte actieplannen. De eerste indrukken wijzen er op dat veel deelnemers vinden dat er met de huidige zorgverlening al heel veel is bereikt. Er is dus geen aanleiding voor een drastische koerswijziging. Dit neemt niet weg dat er veel dingen beter kunnen. Daarbij is er een sterke behoefte om de zorg van verschillende organisaties nog beter op elkaar af te stemmen en informatie beter onderling uit te wisselen. Het verslag van de werkconferentie zal na de zomervakantie gereed zijn. Daarmee is een eerste stap gezet in het streven de nazorg zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de wensen en behoeften van getroffenen. Door de werkconferentie zijn een aantal problemen weer goed onder de aandacht gebracht. Het is aan de verschillende organisaties om hun activiteiten verder voort te zetten, enigszins aan te passen of soms ook nieuwe wegen in te slaan. Alle deelnemers vonden het belangrijk dat er verder wordt gewerkt met de resultaten van de werkconferentie. Binnen het overleg tussen IAC, Consense, gemeente, ministerie van VWS en de Gezondheidsmonitoring zal de voortgang nauwgezet worden gevolgd en waar nodig gestimuleerd. De gesignaleerde problemen zijn normale reacties op een abnormale gebeurtenis. Maar dat wil niet zeggen dat u er mee moet blijven rondlopen. Als u nog klachten hebt, praat er over met uw huisarts,bsve of met het maatschappelijk werk. Zij kunnen u wellicht helpen of anders doorverwijzen naar de voor uw klachten juiste instantie. Pagina 9

10 Vergankelijkheid is het mooiste dat er is 'Ik heb 16 jaar aan de Putterstraat gewoond. Er hing hetzelfde sfeertje als in het huis van mijn grootouders in Groningen waar ik veel was. De plek was goed, voelde goed. De vorige bewoner had er 26 jaar gewoond; dat zegt mij wel wat. Het was een lief huis. Mijn beide kinderen zijn er opgegroeid.' Pagina 10 Het huis van Josien Dekens na de ramp In Enschede volgde Josien Dekens aan de AKI een opleiding tot beeldend kunstenaar, richting gemengde media. 'Mijn vader was ook heel kunstzinnig. Door deze opleiding ben ik anders naar mezelf en mijn omgeving gaan kijken. Mijn afstudeerrichting houdt in dat je veel technieken in combinatie gebruikt. Ets en fotografie bijvoorbeeld. Voor mij betekent het dat je ook allerlei materialen kunt gebruiken. Vooral de dingen waar anderen niet veel inzien en achterlaten trekken me aan. Ik gun die voorwerpen een tweede leven. Je wordt daardoor een echte verzamelaar. Je kunt alles gebruiken als je het maar bewaart. Het puzzelt zichzelf wel in elkaar. Zo ben ik ook gaan fotograferen. Mijn broer en ik zijn gewend om alles vast te leggen. Misschien wel omdat onze ouders jong zijn gestorven. Want alles kan heel kostbaar worden als de situatie verandert. Het enkele fotootje, een vaas of een deurkruk, een enkel ding krijgt dan een grote betekenis.' 'Ik glipte regelmatig onder het hek aan de Roomweg om binnenin het Rozendaalcomplex rond te dwalen. Ik herken dan ook veel in het verhaal van Rico Pronk in een vorig maandblad. Er waren geen mensen, maar het gebouw leefde, ritselde, je hoorde van alles. En de watertoren, daar kon je nog in. Ik heb er wat kleine dingen meegenomen, naamplaatjes, versleten hamers van de smidse. Op een dag vond ik tussen allerlei papieren een manuscript waarin de vrouw van de eigenaar de vlucht van haar en haar man naar Zwitserland tijdens de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog beschrijft. Ik heb dit doorgespeeld naar de Historische Sociëteit Enschede-Lonneker. Ik heb er veel foto's gemaakt van kleurrijk verweerde muren, verbrande auto's en kozijnen, trappartijen en doorkijkjes in langgerekte gangen, de kleurrijke graffiti op de muren, de verroeste schakelkast en van een waterrijke binnentuin met veel mos op betonblokken waardoor er een bijna Boeddhistische sfeer hing. Vergankelijkheid is het mooiste dat er is.' 'Normaal gesproken ben ik gefascineerd door vuur en rook. Op 13 mei merkte ik de rooklucht wel, maar ik dacht eerst dat het Roozendaal in brand stond. Dat brandde zo vaak, dat het nauwelijks iets bijzonders was. Het was voor het eerst dat ik niet naar een brand ging kijken. Speelde de voorzienigheid een rol? Ik had boodschappen gedaan en met de buurvrouw wat lollig gepraat over het fraaie vuurwerk. Bij de eerste knal vloog het keukenraam eruit. Ik pakte direct een bezem om het glas wat aan te vegen. En bij de tweede klap pakte ik mijn fototoestel. Ik heb alles gefotografeerd, binnen en buiten mijn huis. Er was een blok beton door het dak gevlogen, door het bed, dwars door een steunbalk van het plafond en op de keukentafel beland. Ik heb echt geluk gehad. Een fototoestel schept afstand, je wordt direct minder emotioneel. Ik dacht nog wel het wordt vanavond wel minder gezellig met al die gaten in mijn huis. Overal stonden voordeuren open en in de huizen ging overal de telefoon. De gordijnen waaiden naar buiten. Een agent met gescheurde kleren waarschuwde, maar ik riep dat ik eerst mijn fiets en negatieven ging halen. Ik zag een brandweerauto die niet bluste en langzaam

11 en bleef overgevoelig voor geluid. Ik zou dat een tweede keer niet overleven. Tot overmaat van ramp werd mijn hond zieker en zieker. Uiteindelijk is hij gestorven in mijn nieuwe huis.' 'Het huis waar ik nu in woon bevalt me goed. Van 'De Woonplaats' heb ik alle medewerking gehad. Ik heb weer veel verzameld. Van mijn eik en een berk aan de Putterstraat heb ik zaailingen uitgegraven en hier in de tuin gezet. Het blok beton dat op mijn keukentafel terechtkwam, ligt nu hier in de tuin. Ik verzamel mijn verleden. Ik ben aanwezig geweest bij de sloop van de Putterstraat; dat ging allemaal heel zorgvuldig. Natuurlijk heb ik er foto's van gemaakt en ik mocht stenen van het huis meenemen. Er ligt een stapeltje bij me in de gang. Ik weet nog niet wat ik ermee ga doen.' drong het tot me door. Het lijkt wel een ramp.' 'Ik ben opgevangen in de Diekmanhal en heb bij mijn dochter gelogeerd. Ik was bang dat mijn werk, mijn foto's weg zouden zijn. Alsof dan je hele identiteit weg is, als je vertrouwde omgeving is verdwenen. Met mijn vriend heb ik gegeten in een restaurant aan de Walstraat waar enkele van mijn foto's hingen. Ik voelde toen weer wat grond onder mijn voeten.' 'De totale chaos en machteloosheid werden me wel eens teveel. Je moest wachten en wachten. En alles regelen, van tandenborstel tot hoofdkussen. Ik kon niet meer slapen De I.I. Rozendaal Import & Export Compagnie BV was als handelsonderneming in katoenafval een buitenbeentje binnen de traditionele Twente textielfabrieken. De joodse eigenaar Johan Rozendaal werd in 1942 gedwongen onder te duiken. Hij vluchtte in 1942 naar Zwitserland. Zijn echtgenote Joyce Rozendaal-Haldinstein ging haar man achterna. Haar belevenissen tijdens de moeizame vlucht naar Zwitserland heeft ze opgeschreven in een soort dagboek. Het is dit manuscript geweest dat Josien Dekens tijdens één van haar omzwervingen in het Rozendaal-complex vond tussen de halfvergane boekhouding. Het echtpaar overleefde de nazi-terreur. Joyce niet voor lang; ze overleed in Johan Rozendaal werd weer directeur. Hij overleed in 1980; zes jaar voordat de textielmalaise definitief een einde maakte aan de handelsfirma. En de deuren werden gesloten met achterlating van de kostbaarheden die Josien een tweede leven gunde. Pagina 11 Beeld van een kunstenaar: Francis Rikhof In 1990 ben ik afgestudeerd aan de AKI, Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving in Enschede. Na mijn afstuderen heb ik me onder andere bezig gehouden met de ovale vorm. De vorm zelf, het ovaal, is altijd het uitgangspunt voor het maken van een tekening of schilderij. Het schilderen is een zoektocht, een onderzoek naar de wisselwerking tussen vorm en kleur. Ieder schilderij markeert een halte, een tussenstop, waarin gedurende een klein moment het evenwicht bereikt is. Over mijn bijdrage voor deze maand kan ik het volgende zeggen: De twee ovalen staan voor opnieuw beginnen, vooruit kijken. De open vorm die beide ovalen verbindt is de krater in het verwoeste gebied. De dikke lijnen die er door lopen staan voor de littekens, zichtbaar of onzichtbaar. Ik woonde op 13 mei 2000 samen met mijn man aan de Lasondersingel 13. We woonden er amper twee weken. Ik was zes maanden zwanger. De ramp heeft ons huis verwoest. Mijn man raakte gewond, maar gelukkig was ons kind ongedeerd. Nu twee jaar later zijn de huizen herbouwd en gaan we met z'n drieën terug naar hetzelfde adres. De littekens blijven, zelfs letterlijk, maar vol goede moed en vol vertrouwen beginnen we aan een nieuwe, oude start.

12

13

14 Geestelijk verzorgster Annette Melzer van 't Bouwhuis: 'Alert blijven op signalen' 'Je kunt eigenlijk niet goed inschatten wat het met hen heeft gedaan. Nu nog komen er af en toe dingen terug. Dan zegt iemand: Het is een hele grote knal geweest.' Als geestelijk verzorgster van het 't Bouwhuis was Annette Melzer van meet af aan intensief betrokken bij de nazorg van de verstandelijk gehandicapten, die met hun woongroepen in de Walhofstraat en Mekkelholt geëvacueerd moesten worden na de vuurwerkramp. Nu, ruim twee jaar na dato, is het volgens haar zaak alert te blijven op signalen die er op duiden dat de traumatische ervaringen van die dramatische 13e mei 2000 nog niet zijn verwerkt. Pagina 14 Annette Melzer 'Grote knal' dreunt lang na bij verstandelijk gehandicapten Na de hectische en chaotische evacuatie van de woongroepen van 't Bouwhuis uit het rampgebied bleek al snel dat ook in het professionele hulpverleningscircuit eigenlijk niemand ervaring had met de nazorg van verstandelijk gehandicapten met een traumatische ervaring. Annette Melzer sprong op die zwarte zaterdag, toen ze hoorde van de ramp, onmiddellijk in de auto om bij te springen bij de eerste opvang van de bewoners. De eerste uren en dagen hield ze zich vooral bezig met praktische hulpverlening. Annette Melzer prijst overigens wel nadrukkelijk de 'bewonderenswaardige inzet' van een op het moment van de ramp aanwezige begeleidster en een van de ouders. Melzer: 'Wij kunnen al niet vatten wat er op zo'n moment gebeurt, laat staan wat zoiets betekent in de belevingswereld van verstandelijk gehandicapten. In de woongroepen zaten ook een aantal rolstoelers. Maar het is gelukt om in die chaos, ook nog met hulp van buurtbewoners die bebloed het huis in de Walhofstraat binnen kwamen, iedereen in veiligheid te brengen.' Via wat 'omzwervingen' werden de bewoners in eerste instantie opgevangen op het terrein van 't Bouwhuis. Een aantal van hen bracht vervolgens de nacht door bij groepsleiders thuis. Later legde ze contacten met Mediant en met het Instituut voor Psychotrauma. Waarbij bleek dat er nauwelijks expertise bestond op het vlak van traumaverwerking bij verstandelijk gehandicapten. Melzer: 'Er is wel ervaring met rouwverwerking. Daarbij zie je soms een vertraagde reactie. Verstandelijk gehandicapten leven heel sterk in het hier en nu. Je kunt heel moeilijk inschatten wat zo'n vuurwerkramp met hen heeft gedaan.' Omdat verstandelijk gehandicapten sterk in het hier en nu leven, was het volgens Annette Melzer van groot belang dat bewoners en begeleiders kort na de ramp terug mochten naar hun woning aan de Walhofstraat. Dat huis was nog grotendeels in tact en daar waren ook de vertrouwde dingen als knuffels. 'Onze bewoners moeten het heel erg hebben van tastbare dingen. Dat bezoek is heel belangrijk geweest bij het

15 zoveel mogelijk oppakken van het leven van alledag.' Gemakkelijk ging dat overigens niet. Nadat de woning aan de Walhofstraat was opgeknapt, keerden bewoners en begeleiders er aanvankelijk terug. 'We dachten toen er een streep onder te kunnen zetten. Maar een aantal vaste, vertrouwde dingen in en rond het huis waren er niet meer. Bovendien was het voor begeleiders heel confronterend om steeds door die rampwijk te moeten fietsen.' Uiteindelijk werd ervoor gekozen om de woongroep op te splitsen en de rolstoelers onder te brengen in TPZ Helmerzijde en de overige bewoners in een huis in de Helmerhoek. Al met al heel ingrijpende gebeurtenissen. Ook voor de begeleiders. De ervaringen tijdens en na de vuurwerkramp waren aanleiding om een traumabeleid te ontwikkelen voor bewoners en begeleiders van 't Bouwhuis. Ook werd er een commissie nazorg in het leven geroepen. Annette Melzer: 'Er is in de eerste chaotische uren na de ramp heel adequaat gehandeld. De klap kwam voor velen pas later. Er zijn ook fouten gemaakt. De commissie heeft dat inmiddels allemaal uitgezocht, zodat we daarvan kunnen leren. Nu het werk van de commissie nazorg is afgerond, wordt er een bedrijfsopvangteam opgericht.' Het moment van... foto Johan Ghijsels Pagina 15 In het nog afgesloten gebied in Roombeek zijn twee duiven neergestreken op de betonnen vloeren van wat eens woonhuizen waren. Waar eerst huizen stonden groeien nu klaprozen. Een nieuw teken van leven. De duiven zijn niet de enigen die oog hebben voor de bloemen. Verschillende mensen die aanwezig zijn bij de onthulling van de kinderstraatnaamborden verzuchten dat de klaprozen zo mooi zijn. Over aantal jaren zullen op deze plek weer huizen staan. Het ontwikkelingsplan voor Roombeek is inmiddels gereed. De advertentiecampagne voor de wederopbouw van Roombeek is gestart met de slogan 'bouw je droom in Roombeek' waarin ook een bloem staat afgebeeld. Net zoals men voorzichtig om moet gaan met tere bloemen, moet men ook bij de inrichting van het gebied voorzichtig te werk gaan. Op die manier kan iedereen zijn droom in Roombeek realiseren.

16 'Anderen zijn veel erger getroffen, dus laten wij ons maar goed houden' Eigenlijk wil ze helemaal geen interview en ze wil ook niet in het maandblad. Annet Smits (48) vindt al die aandacht niet nodig. 'Anderen zijn veel erger getroffen, zijn hun huis of dierbaren kwijt, dus laat ik me maar goed houden', zegt ze in haar huiskamer aan de minister Dr. de Visserstraat 19. 'Maar ondertussen gaat het niet goed met haar, zegt haar man, Wim Smits (53). 'Ik merk dat ze steeds dieper wegzakt, terwijl ik juist aan het opknappen ben.' Dat bevestigt Annet Smits ook, 'Maar', zegt ze, 'ik vind het zo moeilijk om hulp te zoeken.' gezocht, maar dat ging vreselijk in de papieren lopen, dus daar ben ik mee gestopt. Ik gaf mezelf ook geen tijd om alles te verwerken.' Moe Anderhalf jaar na de ramp ging het echt mis met mevrouw Smits. Ze had geen zin meer in leuke dingen, wilde eigenlijk alleen maar thuis zitten, voelde zich vreselijk moe en kon zich absoluut niet meer concentreren. 'Dat vind ik misschien wel het ergste, dat ik me heel slecht kan concentreren. Ik kan geen ingewikkelde dingen meer lezen, terwijl ik dat voorheen altijd wel graag deed, ook met zoiets eenvoudigs als boodschappen doen heb ik er last van. Bovendien kan ik de dag niet meer goed doorkomen. Ik moet af en toe even gaan liggen. Alles kost me veel meer energie. Ik ben eigenlijk helemaal veranderd. Ik ben niet meer de persoon van voor de ramp. Ik ben ook veel emotioneler geworden. Ik wil eigenlijk best wel dat er wat gaat gebeuren, want zo kan het niet langer, maar ik ben bang dat ik in de hulpverlening weer niets opschiet, dus dan denk ik al snel: laat maar.' Meneer Smits maakt zich ook zorgen om zijn vrouw. "Met mij gaat het ook nog lang niet zoals het hoort. Ik lig ook regelmatig nachten wakker, maar ik ga wel de goede kant op. Ik kan het accepteren, maar de toestand van mijn vrouw vind ik zorgelijk.' Pagina 16 Annet en Wim Smits Het verhaal van Annet Smits heeft een 'sterk-zijn-en-nietzeuren-karakter'. In de periode na de ramp ging het absoluut niet goed met haar man Wim. Hij was helemaal de kluts kwijt en wist vaak niet meer wat hij deed. Mevrouw Smits moest sterk zijn voor haar man om hem zoveel mogelijk te steunen. Ook eisten andere zaken haar aandacht op, want de voorgevel moest gerepareerd worden en er moest onderhandeld worden met de verzekering. Mevrouw Smits geeft aan dat ze toen op de automatische piloot draaide. 'Het leek alsof ik een wolkenmassa in mijn hoofd had waar ik niet doorheen kon komen. Ik was niet echt aanwezig en kon me absoluut niet concentreren.' Op het moment van de explosies bij SE Fireworks was het echtpaar in de Tollensstraat aanwezig. Het tweetal was van plan een fietstocht te gaan maken. Volgens meneer Smits is het een wonder dat ze nagenoeg ongedeerd thuis konden komen. 'Vlak naast mij werd een man in zijn buik geraakt door een stuk beton en niet ver van ons af kwam een container terecht. Er was enorme paniek, iedereen vroeg om hulp. Dat vergeet je nooit meer.' Geen goede ervaring met hulpverlening Na de ramp hebben Annet en Wim Smits een tijdje in Oldenzaal gelogeerd en toen de schade aan hun woning gerepareerd was, kon het stel terugkeren. Daar begon het gevecht om er weer bovenop te komen. Mevrouw Smits: 'Ik ging weer aan het werk als oppas en probeerde alles zo snel mogelijk te vergeten. Ik heb ook wel hulp gezocht in de periode na de ramp, maar dat bood voor mij geen uitkomst. In het begin was het heel druk bij het maatschappelijk werk en je werd eigenlijk van het kastje naar de muur gestuurd. Telkens had ik weer een andere hulpverlener. Op een gegeven moment dacht een hulpverlener dat mijn problemen te wijten waren aan relatieproblemen. Nou, die had ik helemaal niet. Ik voelde me niet begrepen en had er geen vertrouwen in. Toen heb ik hulp in alternatieve geneeswijzen Je moet je maar goed houden Meneer en mevrouw Smits lopen allebei tegen veel onbegrip aan. Het valt het echtpaar op dat je je voor veel mensen goed moet houden. 'Het is niet duidelijk wat er met ons aan de hand is', zegt meneer Smits. 'Als je een arm of een been mist, is het zichtbaar, nu ziet niemand hoe het gaat. Na twee jaar moet het maar een keer afgelopen zijn, is de menig van velen. Ik had ook gedacht dat ik na twee jaar wel verder kon met mijn leven, maar helaas blijkt dat niet voor iedereen zo te zijn. Mijn vrouw heeft daar meer moeite mee dan ik. Ze wil niet zeuren, zegt ze, ze vindt dat anderen veel zwaarder getroffen zijn dan zij. Ze wil haar plaats niet opeisen. En omdat ze steeds aan anderen denkt, komt zij zelf in het gedrang.' Mevrouw Smits moet het daar helaas mee eens zijn. 'Ik moet meer opkomen voor mezelf. Ik doe nu een assertiviteitscursus in de wijk. Het helpt wel, al voel ik me daar nog regelmatig ongemakkelijk.' De Enschedeërs hebben wel hoop dat het nog een keer goed komt, al zijn ze wel wat pessimistischer geworden. Ze hadden nooit gedacht dat de vuurwerkramp zo'n impact op ze zou hebben. Ze proberen nu bij de dag te leven. Over de toekomst is het moeilijk nadenken. 'Waren we maar niet thuis geweest op 13 mei 2000', verzucht mevrouw Smits. 'Dat had vast veel gescheeld.'

17 Eindeloze moeheid In het verhaal van Annet en Wim Smits valt op dat mevrouw Smits zo vermoeid is. En hierin staat ze niet alleen. Uit het Gezondheidsonderzoek Getroffenen Vuurwerkramp Enschede blijkt dat veel getroffenen last hebben van vermoeidheidsklachten. Het lijkt wel een epidemie van moeheid onder getroffenen. In het verhaal wordt heel goed duidelijk wat vermoeidheid vaak doet. Ze beschrijft dat ze zich moeilijk kan concentreren. Bij veel mensen met vermoeidheidsproblemen is dit een van de opvallendste klachten. Heel veel dingen die mensen als vanzelfsprekend konden, lukken dan niet meer. Dat kan gaan over lezen, maar we horen ook veel mensen die het in hun werk niet meer trekken of die hun huishouden niet meer rond krijgen. Vaak hoor je ook dat een op zich kleine inspanning, zoals een boodschap doen al teveel kan zijn. Dit soort vermoeidheid is een groot probleem. Onbegrip Andere mensen snappen het vaak niet. Ze hebben bij vermoeidheid een heel ander beeld en kunnen zich niet voorstellen dat je er met een paar dagen rustig aan doen niet af bent. Ze kunnen het alleen vergelijken met de vermoeidheid die ze zelf kennen: zoals vermoeidheid na een dag hard werken. Terwijl het hier eerder gaat om uitputting, een zware vermoeidheid die lang aanhoudt. Het is voor mensen die het niet zelf kennen moeilijk om zich hiervan een voorstelling te maken. Opeenstapeling van stress De moeheid kan veel oorzaken hebben. Het kan gaan om lichamelijke klachten als bloedarmoede, of misschien heb je 'iets onder de leden'. Ook psychische aandoeningen als depressiviteit veroorzaken veel vermoeidheid. De vermoeidheid zoals die hierboven beschreven is, zal in de meeste gevallen samenhangen met de enorme stress die mensen te verduren hebben (of hebben gehad). Velen die hebben moeten vluchten voor de explosie worden nog regelmatig geconfronteerd met pijnlijke herinneringen en emoties. Elke keer dat dit gebeurt kost het behoorlijk wat energie om hiermee goed om te gaan. Daarnaast hebben heel veel getroffenen enorm moeten 'werken' om de nasleep van de ramp in goede banen te leiden. Het gaat dan om gedoe met instanties, om het nadenken hoe het verder moet, zoeken van de goede hulp, leren snappen hoe dat dan weer precies werkt, kortom een bijna eindeloze opsomming van klussen vanwege de ramp. Daarnaast natuurlijk ook de zorgen die je hebt over je gezin, over je eigen toekomst. Dit soort stress - zo noemen we deze spanning - is afzonderlijk vaak wel te verdragen. Als het lang duurt, of als het vaak terugkomt, is het net of het zich opstapelt. En elke keer als die stress optreedt gebeurt er iets met je lichaam. Een soort oerreactie van stresshormonen die je lichaam klaarmaken om 'te vechten of te vluchten'. Hier is op zich niks mis mee, maar het lichaam moet zich hiervan wel herstellen. En dat is vaak het grote probleem. Wanneer spanning vaak optreedt, of lang duurt krijgt het lichaam niet de kans om te herstellen. Een aantal stresshormonen verdwijnt dan niet meer uit je lichaam. Uiteindelijk leidt dat vaak tot klachten zoals hierboven beschreven zijn. Klachten die we meestal benoemen als 'Burnout' of ' emotionele uitputting'. Deze vermoeidheidsklachten hebben de neiging om erg lang te duren. Daarnaast vermindert je weerstand tegen allerlei andere psychische en lichamelijke klachten. Wat doe je eraan De moeheid gaat vaak niet vanzelf over. En zeker niet door 'even goed uit te rusten'. Ook al ga je op tijd naar bed. Dikwijls zijn er problemen met inslapen of doorslapen, en ook al gaat het slapen goed, je wordt niet uitgerust wakker. Goede voornemens om rustig aan te doen werken onvoldoende. Voor je ervan uit mag gaan dat het stressklachten zijn, is het zaak om toch samen met de huisarts te kijken of er een andere verklaring is voor de klachten. Als er sprake is van uitputting die vooral door stress wordt veroorzaakt, moet je proberen een nieuw evenwicht van inspanning, vermoeidheid en rust te scheppen. Door een doordacht programma van inspanning en ontspanning probeer je zover te komen dat de slepende moeheid waar je niet van uitrust, plaats maakt voor de soort vermoeidheid zoals je die kunt hebben na sporten. Dus vermoeidheid die over gaat van uitrusten. Een proces dat veel tijd nodig heeft en dat niet vanzelf gaat. Met een professionele hulpverlener kun je samen een plan maken hoe dit aan te pakken. In de meeste gevallen gaat dit niet zonder slag of stoot. En dan is het fijn dat je samen met een deskundige deze problemen het hoofd kunt bieden. Je moet het weliswaar zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen. Binnen Mediant is geen kant en klare aanpak voorhanden. Met mensen die via de huisarts of het Algemeen Maatschappelijk Werk verwezen worden naar Mediant Nazorg Vuurwerkramp, wordt van persoon tot persoon gekeken wat in hun geval de beste aanpak is. Pillen? Aan medicijnen wil ik niet teveel aandacht besteden. Ik wil me graag aansluiten bij de opmerkingen van Fred Bosman in de vorige '13 Mei Opnieuw Beginnen'. Hij pleit om terughoudend te zijn met slaap- en kalmeringsmiddelen. 'Denk er eens over na: ongetwijfeld slaap je meer dankzij de medicijnen, maar slaap je ook beter en, wat nog belangrijker is, voel je je ook beter?' Henk Bakker Preventiewerker bij Mediant Nazorg Vuurwerkramp Pagina 17

18 Adviesbureau's helpen mensen bij het bouwen van hun droomhuis De wederopbouw van de wijk Roombeek is van start gegaan. Het is de bedoeling dat de helft van de nieuwe woningen gebouwd gaat worden via particulier opdrachtgeverschap. Dit houdt in dat (toekomstige) bezitters van een kavel grotendeels zelf kunnen bepalen wat voor soort woning zij op hun grond neerzetten. Daarmee wordt een grote mate van afwisseling in de wijk gestimuleerd. Pagina 18 Ard Pierik en Marga Brunninkhuis van Stichting Stedelijk Wonen De gemeente wil mensen, die een nieuw huis bouwen in Roombeek, stimuleren gebruik te maken van een bouwadviesbureau. Daarom heeft de gemeente een subsidieregeling in het leven geroepen. Stichting Stedelijk Wonen is een van de drie adviesbureaus die geselecteerd is door de gemeente om mensen die een nieuw huis willen bouwen in Roombeek te helpen bij het verwezenlijken van hun ideeën. Marga Brunninkhuis en Ard Pierik werken beiden bij de Stichting Stedelijk Wonen. Marga: "Het mooiste wat je kunt doen is mensen helpen hun eigen huis te bouwen. Dit project sprak ons erg aan omdat de wensen van bewoners het uitgangspunt zijn." Stichting Stedelijk Wonen heeft zich enkele jaren geleden in de buurt van het rampgebied beziggehouden met stadsherstellende activiteiten. Ard is sinds de bewuste 13 mei met de ramp bezig. Hij heeft zich onder andere beziggehouden met het goedkeuren en vrijgeven van woningen na de ramp. Marga woont aan de buitenring. Op de dag van de ramp was zij niet thuis. De voorgevel van haar huis was zwaar beschadigd. Marga: "Direct na de ramp heb ik een paar dagen op het stadhuis gewerkt. Dit was een heel bijzondere ervaring. Ik vind dit ook een speciaal project. Ik vind het een mooie gedachte dat de gemeente de wijk wil teruggeven aan de mensen." Werkwijze Als mensen besluiten de hulp van Stedelijk Wonen in te schakelen, krijgen ze eerst, kosteloos, een oriënterend gesprek. Ard: "In het eerste gesprek proberen wij erachter te komen wat mensen willen. De mensen krijgen van ons als huiswerk mee na te denken over wat hun woonwensen zijn. Vaak weten mensen beter wat ze niet willen dan wat ze wel willen. Wij vragen mensen foto's te maken van huizen die zij mooi vinden en een wensenlijst voor hun nieuwe huis op te stellen. In het tweede gesprek hebben mensen meestal een voorstelling gemaakt van het huis dat zij willen bouwen. Wij proberen dan een programma van eisen te maken. Wij begeleiden de mensen gedurende het hele proces, van de keuze voor een goede architect en een betrouwbare aannemer tot en met de uitvoering." Ook bewaakt een bouwadviesbureau het budget. Subsidie De subsidie die de gemeente ter beschikking stelt aan particulieren die bouwen in Roombeek is volgens Ard en Marga toereikend voor de gemiddelde particuliere bouwer. Tweederde van de kosten van het bureau worden vergoed door de gemeente met een maximum van ,-. Zowel

19 gedupeerden als niet-gedupeerden komen in aanmerking voor deze subsidieregeling. Tot nu toe hebben drie gedupeerden een beroep gedaan op de Stichting Stedelijk Wonen en met een aantal andere gedupeerden is een eerste gesprek gevoerd. Ard: "Je ziet dat de mensen die beginnen met de bouw van een nieuw huis er echt aan toe zijn. Zij zijn gericht op de toekomst." Particulieren die willen bouwen in Roombeek kunnen een beroep doen op één van de volgende drie adviesbureau's: B2advies Deurningerstraat CG Enschede Tel: Door middel van de subsidieregeling wil de gemeente de mensen stimuleren gebruik te maken van een bouwadviesbureau. Op deze manier hoopt de gemeente de kwaliteit in de wijk te waarborgen. Een adviesbureau gaat uit van wat de mensen willen. Tegelijkertijd kijken zij ook of het huis past in de wijk als geheel. Een belangrijk voordeel van het inschakelen van een bouwadviesbureau is dat je als opdrachtgever sterker komt te staan tegenover de architect en de aannemer. Marga: "Wij hebben verstand van mensen en van bouwen. Een huis bouwen doe je niet elke dag, er komt veel bij kijken. Als adviesbureau hebben wij ervaring met alle aspecten van het bouwproces. Wij zijn als bureau geheel onafhankelijk. We hebben bijvoorbeeld geen binding met een architect, aannemer of bank. Maar wij kennen het wereldje goed. Wij luisteren goed naar de mensen. Ons doel is mensen te helpen bij het realiseren van hun droomhuis." Deze manier van werken bij het bouwen van een huis is vrij uniek in Nederland. Primavilla / Snelder Zijlstra Hoedemakersplein JR Enschede Tel: Stichting Stedelijk Wonen Van Alphenstraat DD Enschede info@stedelijkwonen.nl Bron: foto s OPR Pagina 19

20 Hoe gaat het nu met..? Deze vraag wordt in deze rubriek gesteld aan mensen die op de één of andere manier tijdens of na de vuurwerkramp op een bijzondere manier letterlijk in beeld zijn geweest. van mijn voet naar mijn heup. Nu is de pijn ook naar andere delen van mijn lichaam getrokken, zoals mijn polsen en mijn andere been. Het is nog steeds niet duidelijk wat het is, maar ik heb er wel veel last van. Binnenkort kijkt een neuroloog er naar. Ook heb ik oorproblemen opgelopen door de enorme drukgolf. Lichamelijk gaat het dus absoluut nog niet goed. Ik ben eigenlijk helemaal op en altijd moe. Werken gaat ook vreselijk moeizaam. Eigenlijk heb ik al geaccepteerd dat werken voorlopig niet meer gaat lukken. Ik heb pas gehoord dat mijn afdeling gaat verhuizen naar Arnhem, ik weet niet of ik het aankan iedere dag die afstand te overbruggen. Het is dus nog onzeker hoe het verder gaat, maar ik zou het vreselijk vinden om ook mijn werk nog te verliezen. Het administratieve werk bij de bank is echt mijn houvast.' Pagina 20 Als ze de foto ziet, die door een fotograaf van Tubantia vlak na de ramp is gemaakt, is ze in gedachten meteen weer ter plekke. De kleren die ze aan heeft op de foto, zijn bij elkaar gezocht in de Diekmanhal. De foto van Sieta Ganeshi, hangend tegen het hek bij de Kottendijk is indrukwekkend. Er spreekt zoveel wanhoop en verdriet uit. Een vrouw die niet weet wat er met haar huis aan de Roomweg is gebeurd. Niet lang na dit moment werd pijnlijk duidelijk dat er van het huis waar ze veertien jaar woonde, niets meer over was. In het nieuwe huis in stadsdeel Zuid is Sieta nog steeds bezig om alles een plekje te geven. Ze kan moeilijk wennen in haar nieuwe huis aan de Rhaanbrink. Ze geeft aan dat haar energie nog in het huis aan de Roomweg zit. In het huidige huis vindt ze het moeilijk om iets aan te pakken. Hier is ze op visite, daar was ze thuis. Ze is wel reëel en wil niet terug naar de Roomweg. 'Daar vind je nooit meer wat je had. Ik zou niet meer in de nieuw te bouwen wijk kunnen wennen, daarom probeer ik het maar hier aan de Rhaanbrink.' Sieta denkt dat het makkelijker zal worden als het rampgebied volgebouwd is. 'Dan staat op die plek een nieuw huis dat niet meer van jou is. Dan zal ik er waarschijnlijk toch wel minder naar toe gaan. Soms wil ik ook niet meer herinnerd worden aan de vuurwerkramp. Er komt ooit een tijd, dan doe ik alles weg wat ik na de ramp bewaard heb en dan kan ik verder. Het getal 13 zal echter altijd een gevaarlijke klank hebben voor mij. Ik was al bijgelovig en nu is dat veel erger geworden. Op de dertiende van de maand blijf ik thuis, dan ga ik Enschede niet uit, wat een ander er ook van zegt.' 'Ik heb op mijn knieën gejankt als een kind, toen ik zag dat ons huis verdwenen was. Alles was weg, dat is niet te geloven, helemaal plat. Ik heb stukken steen en een koperen kan mee kunnen nemen. Verder was alles verbrand, mijn hele geschiedenis. Alle foto's, de tekeningen van mijn twee zoons, onze trouwfoto's. Dat krijg je nooit terug.' Sieta Ganeshi heeft de kleren die ze op de rampzalige dag aanhad zelfs bewaard. 'Af en toe haal ik ze uit de verpakking en ruik er even aan. Dat is een raar gevoel. Ik had die dag badslippers aan en die heb ik ook nog. Het is vreemd om die dingen terug te zien, goh, jullie zijn er ook nog.' Sieta zegt nog ongeveer drie keer in de week terug te gaan naar de Roomweg. 'Ik heb dan het gevoel dat ik thuis kom. Regelmatig rijd ik er zelfs onbewust naar toe. Het huis is weg, maar de parkeerplaats ervoor bestaat nog. Dat geeft zo'n vertrouwd gevoel. En ik ben niet de enige. Mijn jongste zoon eet daar tussen de middag soms zijn boterhammen op in zijn lunchpauze.' Voor de uit Suriname afkomstige vrouw is de tijd na de ramp moeilijk verlopen. Tijdens de vlucht uit de brandende wijk is ze gewond geraakt. De klap van een groot brokstuk tegen haar been, werkt helaas nog steeds door. 'Na de ramp had ik veel last van mijn rechterbeen. De pijn trok Sieta Ganeshi