boomblad De boeiende relatie tussen zwammen en bomen Wildschade: beter voorkomen dan genezen BOS+: Wij hebben geld, heeft u grond?

Transcriptie

1 boomblad België - Belgique P.B. - P.P 8000 Brugge 1-2e afd. BC 6335 Driemaandelijks tijdschrift van de West- Vlaamse Bosgroepen JANUARI/ FEBRUARI/ MAAR T 2013 Afgiftekantoor: 8000 brugge 1 - afd. 2 / P3A9048 Afzendadres: Bosgroep Houtland vzw - Tillegemstraat Sint-Michiels I N F O R M A T I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S Houtland IJzer en Leie De boeiende relatie tussen zwammen en bomen Wildschade: beter voorkomen dan genezen BOS+: Wij hebben geld, heeft u grond?

2 INHOUD & COLOFON Voorwoord / varia 3 De bosgroep stelt zich voor... 4 De boeiende relatie tussen zwammen en bomen 5 De hoogte van een boom meten met uw smartphone 8 Met de Bosgroep naar Flevoland 9 Wildschade: beter voorkomen dan genezen 12 Nieuws uit Bosgroep Houtland 15 Nieuws uit Bosgroep IJzer en Leie 16 BOS+: Wij hebben geld, heeft u grond? 18 Activiteitenkalender 19 De brandhoutdag op 25 november 2012 in Tillegembos bracht heel wat geïnteresseerde particulieren en bedrijven bij elkaar. Colofon Boomblad ( Winter 2013), jaargang 11 - nummer 1 Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse Bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het agentschap voor Natuur en Bos van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Redactie: Clint Callens, Chris Couwelier, Ines Garrein, Jan Goris, Marie-Louise Martens Foto s: Clint Callens en Jan Goris Druk: PurePrint - Oostkamp Papier: Gedrukt op papier met FSC-label Oplage: exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Albert de Busschere, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels 2

3 VOORWOORD Beste bosgroepleden, Na de altijd kleurrijke en sfeervolle herfstperiode komt de winter die in zijn vijfig tinten van grijs toch ook een bijzondere charme heeft. Zeker wanneer u, boseigenaar of bosliefhebber, vanachter uw huisraam en dichtbij de op hout brandende kachel, naar buiten tuurt. De dwarrelende sneeuwvlokken en de wintervogels die enthousiast van de resterende bessen van een of andere struik smullen, maken dit gezellig plaatje compleet. Maar het is ook een periode waarin interessante bosbeheerwerken kunnen uitgevoerd worden. Een dunning die nodig is om uw geliefde zomereik wat meer ademruimte te geven of het verzagen en klieven van brandhout voor uw kachel. Als u slechts weinig ervaring heeft met het gebruik van de kettingzaag en u denkt, 'nu zou het wel eens interessant zijn om wat bomen te verzagen tot brandhout, kunt u steeds een interessante cursus kettingzaag bij een van de West-Vlaamse Bosgroepen volgen. U kan natuurlijk ook genieten van de interessante artikels in dit tijdschrift en allerlei plant- en omvormingsplannen voor uw bos maken voor het komende jaar. De Bosgroepen zullen u hierbij met veel enthousiasme bijstaan. Tenslotte wens ik u als voorzitter van de Bosgroep IJzer en Leie, en in naam van Albert de Busschere voorzitter van Bosgroep Houtland, een gelukkig Nieuwjaar en extreem groene vingers voor 2013! Benoit de Maere d Aertrycke, Voorzitter Bosgroep IJzer en Leie vzw Bestuurder Koepel van Vlaamse Bosgroepen Bos te koop Bosgroepleden die hun eigendom geheel of gedeeltelijk te koop wensen te stellen kunnen voortaan gratis een berichtje plaatsen. Gemeente/ Opp. Aard bos Gelegen Contacteer deelgemeente Torhout 0,4 ha gemengd Groenhove/Elzenmeerspad lot Torhout 0,2 ha gemengd Groenhove/Torendreef Torhout 0,3 ha gemengd Groenhove/Regenbeekweg

4 DE BOSGROEP STELT ZICH VOOR... Wat is een bosgroep? Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos. De bosgroep neemt een neutrale positie in tussen overheden, eigenaars en bosgebruikers. Hierdoor is ze ook uitermate geschikt voor overleg tussen de verschillende boseigenaars en bosgebruikers. Samen werken wij aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos! hulp bij het aanvragen van kapmachtigingen en het invullen van subsidiedossiers; hulp bij het aanduiden van bomen en het uitvoeren van allerlei kapwerken bvb. dunningen; ondersteunen van bebossingen: administratie, subsidies, soortenkeuze, aanleg, ; het uitvoeren van onrendabele beheerswerken door onze arbeidersploeg (waarvan wij de grootste kost dekken); hulp bij het opstellen van beheerplannen; coördineren van gezamenlijke boswerkzaamheden, zodat goedkoper en efficiënter werk kan worden geleverd; het organiseren van gezamenlijke houtverkopen, zodat goede prijzen en goede exploitaties worden gerealiseerd; organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; De Bosgroep organiseert ook verkopen van kleine hoeveelheden brandhout op stam aan particulieren. De prijzen hierbij overstijgen meer en meer deze van het commerciële houtcircuit. Aanbod voor bosgroepleden Onze taken bestaan hoofdzakelijk uit informeren, sensibiliseren en organiseren. De coördinator staat in voor: gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); informatie over wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn; Wie kan een beroep doen op onze diensten? De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van een boscomplex van meerdere hectaren: iedereen krijgt dezelfde behandeling. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u op de achterzijde van dit informatieblad. 4

5 BOSINFO De boeiende relatie tussen zwammen en bomen (Artikel en foto's door Christine Hanssens, pentekeningen door J.P. Dewijn) Wie paddenstoelen gaat zoeken denkt bijna automatisch aan een bomenrijke omgeving. En inderdaad op dergelijke plekken kunnen we veel grote en opvallende soorten aantreffen. Best gekend is de rode met witte stippen namelijk de Vliegenzwam (Amanita muscaria). Let er maar eens op: deze soort is kieskeurig qua leefgebied. We vinden ze praktisch alleen bij Berken en naaldbomen. Af en toe treffen we ze nog eens aan bij Eik en Tamme kastanje maar bij de meeste andere loofbomen groeien ze nooit. Hoe komt dit? V l i e g e n z wa m Wanneer we een Vliegenzwam voorzichtig proberen los te maken uit de bodem, stellen we vast dat hij geen stevige wortel bezit, maar enkel voorzien is van een groot aantal fijne witte draadjes: de zwamvlok of mycelium. Bij verder onderzoek stelt men vast dat de worteltoppen van de Berken waar Vliegenzwammen voorkomen opvallend verdikt zijn (fig.1). Men noemt dit mycorrhiza (zwam-wortel). De uiterst dunne zwamvlok groeit tot aan de fijne worteltjes van de boom. Ze omringt deze. Ze baant zich een weg binnen in deze fijne worteltjes zodat ze er de wortelcellen volledig omhult. Het contact is bijzonder intens: de zwamvlok vormt er zelfs uitstulpingen tot binnen de wortelcellen, zonder deze te beschadigen. Zo n nauw contact maakt uitwisseling van stoffen goed mogelijk. De boomworteltjes worden erdoor beschermd tegen uitdroging en ziekteverwekkers. Tegelijk kunnen ze beter water en mineralen opnemen. In ruil hiervoor ontvangt de zwam suikers en andere stoffen die de boom produceert. Voor de zwam is mycorrhizavorming een noodzaak, terwijl het voor de boom ook gunstig is. Het is zelfs zo dat men jonge boompjes opzettelijk in kontakt brengt met zwamvlok van micorrhizavormers. Aldus heeft een bosaanplant meer kans op slagen, zelfs op onvruchtbare bodem. Veel micorrhizavormers behoren tot een beperkt aantal goed herkenbare families. De amanieten (fig. 2), de boleten (fig. 3), russula s (fig. 4), melkzwammen (fig. 5) en vezelkoppen (fig. 6). 5

6 BO S I N FO Amanieten zijn middelgrote plaatjeszwammen. Halverwege de steel zit een overblijfsel van het vlies dat de plaatjes tijdens de ontwikkeling beschermd heeft: de manchet. Onderaan hun steel zit meestal een verdikking: de knol. Heel jonge Vliegenzwammen zitten in een beschermend omhulsel dat niet meegroeit maar aan flarden scheurt tijdens hun ontwikkeling. Hiervan blijft een zakje of beurs over rond de steelvoet en witte vlokjes of wratten bovenop hun hoed. Pa re l a m a n i e t Een andere, veel voorkomende amaniet, is de Parelamaniet (Amanita rubescens). Zijn hoedhuid is meestal bleekbruin met licht grijzige wratten. Hij is best te herkennen aan de wijnrode vlekjes die op zijn hoed, steel of plaatjes verschijnen bij het verouderen of beschadigen. Boleten zijn vlezige paddenstoelen. Onderaan hun hoeden zien we geen plaatjes maar nauwe buisjes die verticaal gericht zijn en uitmonden in fijne poriën. Best gekend is het Gewoon eekhorentjesbrood (Boletus edulis). G e wo o n e e k h o re n t j e s b ro o d R u s s u l a ' s Deze enigszins forse russula's, meestal kleurige zwammen hebben witte plaatjes. Speciaal is dat hun steel zeer broos is en op dezelfde wijze doorbreekt, als een stukje krijt of een brokje kaas: dus met een hobbelig breukvlak. Een van de meest voorkomende is de Geelwitte russula (Russula ochroleuca). We vinden ze regelmatig in onze beukenbossen. Bij jonge exemplaren is de hoed bleek geel, terwijl de plaatjes en steel wit zijn. Met te verouderen wordt de hoed vuilgeel en de steel licht grijzig. G e e l w i t te r u s s u l a Bij melkzwammen komt er bij de minste beschadiging melksap te voorschijn. Hun kleur is onopvallend: vooral bruin, groen of witachtig. Om de Zwartgroene melkzwam (Lactarius Zwar tgroene melkzwam necator) te vinden moeten we gaan zoeken in de nabijheid van Berk en Lork Zijn olijfgroene tot geelachtige hoed wordt geleidelijk zwart. De cylindrische steel is wat bleker dan de hoed. Bij beschadiging komt witte melk te voorschijn. In Duitsland heet hij Mordschwamm. Hij is giftig en tegelijk mutageen, dus kankerverwekkend. Zijn brandend scherpe smaak alleen reeds, zorgt ervoor dat men deze soort niet eet. 6

7 BOSINFO Vezelkopjes zijn regelmatig, zelfs in grote aantallen te vinden. Dankzij de vezelige, streepvormige struktuur van hun hoedoppervlak zijn ze als groep goed te onderscheiden. Omdat er wel 125 soorten van die tamelijk kleine bruine zwammetjes voorkomen vergt het soms heel wat zoeken om ze op naam te brengen. Een van de meest voorkomende vezelkopjes is de Geelbruine spleetvezelkop (Inocybe rimosa). Ze zijn meestal zeer giftig omdat ze muscarine bevatten. G e e l b r u i n e s p l e e t ve zelko p Naast de mycorrhizavormers kennen we heel wat andere bospaddenstoelen die massa s bladeren en plantenresten verwer- D ra a d s te e l mycena's ken. Deze stille werkers, de opruimers of saprofyten voeden zich ermee en zetten ze geleidelijk om in water en mineralen waar de ganse bosvegetatie wel bij vaart. Meestal staan we er niet bij stil, maar de massa organische resten die zij jaarlijks verwerken is enorm. Tot deze groep behoren de mycenaatjes. Dit zijn doorgaans kleine tot piepkleine, langgesteelde zwammetjes. Hun hoedjes zijn dunvlezig en gewelfd tot klokvormig. Bij nader toezien stel je vast dat hun hoedrand gestreept is en de plaatjes wit. De Draadsteelmycena s (Mycena filopes) op de afbeelding hebben werkelijk een typisch mycenauiterlijk. De Grote bloedsteelmycena (Mycena haematopus) toont hoe prachtig deze meestal onopvallende zwammetjes wel kunnen zijn. Wie zich op Mycena s concentreert zal vaststellen dat er in ons land een 100-tal verschillende soorten van bestaan. G ro te b l o e d s te e l mycena P l a t te to n d e r z wa m Toch bestaan er zwammen die bomen of planten aantasten en zelfs doen sterven: de parasieten. Berucht op dit terrein is de Platte tonderzwam (Ganoderma applanatum). Hij lijkt wel een bruin Elfenbankje dat 20 tot 30 cm breed kan zijn. Hij is een geduchte parasiet omdat hij op heel wat verschillende boomsoorten kan voorkomen, en er witrot veroorzaakt. Na enige jaren betekenen ze de dood van de aangetaste boom. Eigenlijk zijn het meestal verzwakte of beschadigde bomen die erdoor aangetast worden. Een andere parasiet is de Zwavelzwam. Jonge Zwavelzwammen (Laetiporus sulfureus) zijn fel geel, ze worden oranje met te verouderen. We vinden ze vooral op loofbomen. Ze veroorzaken er bruine houtrot. Z wa ve l z wa m Er zijn zo'n 400 soorten zwammen in Vlaanderen, meer dan andere planten dus. Wie de zwammen en hun invloed op onze bossen bestudeert komt al vlug tot het besluit dat de meeste onder hen toch weldoeners zijn. 7

8 BO S I N FO De hoogte van een boom meten met uw smartphone (Artikel door Chris Couwelier, bestuurslid Bosgroep Houtland vzw) Voorbij is de tijd waarin we met meetlat, kijkbuis of ludde de hoogte van een boom maten. De moderne beheerder trekt met zijn smartphone het bos of park in en meet met, echt waar, drie klikken de hoogte van elke boom. Zowel voor I-phone als voor toestellen die met android werken, is de app: Smart Measure beschikbaar. Je kan hem gemakkelijk in de (free) market vinden. In het Nederlands wordt deze app wel eens gewoon afstandmeter genoemd, zelfs in de marktplaats op je smartphone. De mogelijkheden zijn echter veel ruimer dan enkel het meten van de afstand tot een voorwerp. Het is eerder zoals de Engelse benaming laat vermoeden: een intelligent meettoestel. klikken de hoogte van deze boom bepalen: Klik 1: Richt het middelpunt van de kruisdraad op de voet van de boom (stambasis). Klik op de witte knop om de afstand te bepalen. Links op het scherm verschijnt er een icoontje met een boom op. Klik 2: Klik op dit icoontje en volg de stam tot helemaal in de top van de boom. De hoogtemeter loopt mee op met je beweging. Let erop om het toestel met het groene waterpas horizontaal te houden. De voorbereiding: Nadat je de app op je toestel hebt opgeladen, kan je het icoon van Smart Measure, een rode rolmeter met een hoofdletter M in, vinden bij je applicaties. De eerste maal dat je deze app opent, krijg je een zeer duidelijke handleiding waarin je stap voor stap leert om afstanden en hoogtes te meten. Het is handig dit de eerste keer te bekijken. Als je dit doorlopen hebt, kom je in het camerascherm terecht. Midden in het camerabeeld staat een kruisdraad. Rechts is een grote witte knop die lijkt op de sluiter van een fototoestel, waarop je kan drukken om de afstand tot een voorwerp te meten. Onder de kruisdraad zie je een groene waterpas. Tijdens de metingen kan je zo het toestel mooi horizontaal houden. Om nu de hoogte van een voorwerp: een boom, de daknok van je huis of de Eifeltoren te bepalen ga je als volgt tewerk: ga op een handige afstand van de boom staan (tussen de 15 en de 30 meter). Het is noodzakelijk dat je zowel de voet als de top van de boom goed kan zien. Open de app op je smartphone. Vanaf nu kan je in drie Klik 3: Hou de kruisdraad op de top van de boom en druk opnieuw op de witte knop. De hoogte staat nu vast. Een nieuwe meting kan door opnieuw op de witte knop te drukken. Deze meting heeft een kleine afwijking. Als je eerst op de boom op een hoogte van 1,5 meter boven de voet merkt en vanaf dat punt de meting doet, is de afwijking kleiner. Je mag dan wel niet vergeten die 1,5 meter bij de gemeten hoogte op te tellen. Na een beetje oefenen, vooral het richten op de top van de boom vraagt wat ervaring, zou de tolerantie van de meting minder dan 2% zijn. 8

9 BOSINFO Met de Bosgroep naar Flevoland (Artikel door Wim Boonen, Jeroen Franssens & Martin Winnock (Inverde), foto s door Pascal Vanhees, Martine van Goethem, Benjamin Bufkens & Martin Winnock) Mei 2012, de zon scheen hard op dit middaguur en we zaten op het terras aan een mooi ogend plasje water. De meesten hadden ondertussen de busrit en het vroege opstaan reeds vergeten. Met een zonnige ingesteldheid startten we aan ons driedaags Nederlands avontuur, beginnend ten zuiden van Lelystad in de provincie Flevoland. Hoe populier en duurzaam loofhout de Noordzee vervingen Reijer Knol, jarenlang de beheerder in deze regio, laat ons meteen kennismaken met het Hollandse Hout. Dit circa 900 hectare groot aaneengesloten bosgebied met een leeftijd van ongeveer 35 jaar wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Wat misschien moeilijk te bevatten valt, is dat dit bos groeit op een plek waar vijftig jaar geleden nog de zee lag. Het aanplanten van deze nieuwe polders was voor de bosbeheerders in feite een groot experiment. De bodem bestaat er uit dikke tot zeer dikke kleigronden. De meest diverse mengingen van boomsoorten werden uitgeprobeerd. Immers, op de rijke, kalkrijke gronden voelen veel boomsoorten zich thuis. Ongeveer de helft van de oppervlakte werd beplant met populierenklonen, de rest vooral met beuk, eik en gewone esdoorn, naast een mengeling van andere soorten. Ook haagbeuk groeit hier relatief hard. Het beheer streeft naar 5% populier en dus meer duurzaam loofhout tegen Een gemengd bestand van winterlinde en zwarte els (vijf rijen els afgewisseld met een rij linde). Omdat zwarte els veel sneller groeit dan linde, hebben de beheerders 7 à 8 jaar na aanplant de zwarte els geklepeld om een eventuele groeivoorsprong ten opzichte van de lindes te voorkomen. Van dat klepelen is vandaag niets meer te zien. De elzen hebben zich ontwikkeld tot mooie rechte stammen van zo n 25 meter hoogte. Van kaalkap naar omvormen door doordunnen De volgende dag krijgen we als ontbijt een 750 hectare groot gemeentebos opgediend, gelegen te Apeldoorn op de Veluwe. Sinds 1980 is Henk Bonekamp beheerder van dit bos. Al snel na zijn intrede werd gestopt met het systeem van kaalkappen van de dennen. 9

10 BO S I N FO Onder zijn impuls wordt omvorming nu gerealiseerd door doordunnen, waarbij inlandse eik en grove den bevoordeeld worden ten opzichte van andere soorten. De oudste nu nog terug te vinden bomen betreffen grove dennen van omstreeks Deze dateren van de golf van massale aanplantingen van begin 19e eeuw, die na een periode van grote oppervlaktes droge akker, heide en her en der hakhoutbosjes, een terugkeer naar het bosrijke verleden ingezet hebben. Landgoed Twickel Een nieuw dagdeel, een nieuwe locatie. We zetten voet aan wal in Hengelo, in de provincie Overijssel, voor een bezoek aan Landgoed Twickel. Het landgoed is hectare groot en bestaat voor de helft uit bos- en natuurterrein. Stichting Twickel is in 1953 opgericht met als doel de instandhouding van het landgoed met behoud van de natuur en de cultuurhistorische waarden. Ze streeft naar economische onafhankelijkheid zonder haar doelen geweld aan te doen. Wat we aantreffen is een zeer afwisselend landschap met naast bossen en heidevelden ook cultuurgrond en boerderijen. Hoewel gelegen op hogere zandgronden, heeft Twickel te maken met hoge en sterk fluctuerende grondwaterstanden. Deze worden veroorzaakt door een ondiepe, ondoordringbare laag keileem. De bossen van Twickel kunnen naar hun ontstaansgeschiedenis in 4 bostypen onderscheiden worden: het inlands oud loofbos (van vóór 1850, vooral bestaande uit eik), het oude grove dennenbos (zo n 120 à 150 jaar oud, hoog opgaande grove dennen met een ondergroei van eik en berk en plaatselijk beuk, lijsterbes, douglas), het veldbos (spontaan ontstane bossen van grove den, berk en eik, op de veelal vochtige heidegronden) en het jonge productiebos (aanplantingen gedurende de afgelopen 50 jaar, voornamelijk met traditionele productieboomsoorten zoals Japanse lariks, douglas, grove den en fijnspar). De bestanden met lork en douglasspar groeien in het Apeldoornse bos op de betere plaatsen gemakkelijk 12 m³ per hectare en per jaar bij. Door het tijdig dunnen (bij douglas is dit hier rond de 25 jaar na vestiging) wordt een mooie (=diepe) kroon uitgebouwd en komt tevens voldoende licht ter beschikking van de verjonging. Met dunnen wacht je dus best niet tot 20 jaar voor de eindkap! Amerikaanse vogelkers, soms geliefd en soms gehaat Vrijdag zijn we te gast bij de collega s van de Bosgroep Zuid-Nederland. Bart Nyssen laat ons er kennismaken met zijn vernieuwende aanpak inzake Amerikaanse vogelkersbestrijding (Prunus serotina, we spreken verder gemakshalve van vogelkers). Vogelkers is in de 17de eeuw als sierboom naar Europa gehaald. Pas tijdens de grote bebossingen van de heide begin 20ste eeuw werd de soort massaal aangeplant als vulhout en bodemverbeteraar. Wanneer later 10

11 BOSINFO blijkt dat vogelkers massaal verjongt en de gewenste soorten (eerst den, later inheems loofhout zoals eik en berk) wegdrukt, gaat men massaal over tot bestrijding. Maar ondertussen blijkt de soort hierdoor hoegenaamd niet afgenomen te zijn. Integendeel, hij heeft zich nog meer verspreid. meeste zaad valt onder de boom of wordt verspreid door dieren. Vervolgens blijft het zaad nog maximaal 5 jaar kiemkrachtig in de bodem. Bij weinig licht kan het zaad toch nog kiemen en kan de plant nog enkele jaren als zaailing overleven. Wanneer dergelijke zaailingen dan plots meer licht krijgen, kunnen ze beginnen doorgroeien. Heel wat inheemse soorten zijn veel schaduwverdragender dan Amerikaanse vogelkers. Denk maar aan linde, gewone esdoorn, zoete kers, haagbeuk, hazelaar en beuk. Op termijn zouden deze soorten de vogelkers moeten kunnen terugdringen. Vogelkers blijkt verder ook moeilijk te overleven in zijn eigen schaduw. Maar wanneer er voldoende licht is (zoals bij een ijl bovenscherm in een stevig gedund dennenbos), wint de vogelkers wel van de echte pionierboomsoorten zoals berk, grove den en eik. Vogelkers bestrijden Bart Nyssen onderscheidt grosso modo 3 beheerstrategieën voor vogelkers: Volgens Bart Nyssen haalt een onderdrukte vogelkers met moeite 60 jaar, maar een vogelkers die steeds (en tijdig) vrijgesteld wordt bij dunningen behaalt met gemak het dubbele en kan resulteren in mooi zaaghout. Vogelkers is een lichtboomsoort Vogelkers heeft veel licht nodig om goed te verjongen en door te groeien. Met enige aanpassingen kan hij ook relatief lang onder schaduw overleven. Vooreerst produceert de boom op jonge leeftijd massaal veel zaad, in volle zon al vanaf ca. 4 jaar. Het 1. Als de soort de beheerdoelen niet stoort, waarom zouden we hem dan niet accepteren als productieboom? Dan moet hij als iedere lichtboom regelmatig en stevig gedund worden om te kunnen doorgroeien naar de bovenetage. Op termijn kan hij nog ingetoomd worden in het bos door een volgende generatie van schaduwboomsoorten. 2. Het bos weerbaar maken tegen de massale groei van vogelkers door schaduwboomsoorten bij te planten. Op termijn eindigen we ook met een gemengd inheems loofbos met slechts een bescheiden rol voor vogelkers. 3. Als we streven naar lichte bostypen en eerder structuurarme pioniersbossen (zoals dennenbossen, eiken-berkenbossen, ijle bossen met heidevlekjes tussen, etc), dan is bestrijden noodzakelijk. Van 14 tot en met 18 mei gaan de Vlaamse bosgroepen naar Lincolnshire (UK). Wie mee wil kan zich melden bij zijn Bosgroep. 11

12 BO S I N FO Wildschade: beter voorkomen dan genezen (Artikel door Wim Boonen met aanvullingen door Jan Goris, foto s door Martin Winnock (Inverde) en Jeroen Franssens) Een boseigenaar die een nieuw bos aanplant of zijn bos verjongt via natuurlijke verjonging, kan vroeg of laat geconfronteerd worden met ongenode gasten. Het resultaat: wildschade. Tot voor enkele jaren hadden we in West-Vlaanderen eigenlijk alleen schade van konijn, haas en wat kleinere dieren als muizen en ratten. Nu moeten we ook rekening houden met reewild en in de regio Sint-Andries-Zedelgem-Snellegem zelfs met Edelhert en Everzwijn. Onze Waalse buren zijn al jaren vertrouwd met de problemen van hoge wilddichtheden. Het is dan ook niet te verwonderen dat het Centre de Developpement AgroForestier de Chimay intensief onderzoek doet naar wildbeheer en wildbescherming. De directeur van dit centrum, Pascal Balleux, gaf onlangs een interessante excursie voor de Vlaamse bosgroepcoördinatoren. Net als bij ons heeft de wildstand in Wallonië zich de voorbije jaren sterk uitgebreid, onder andere door het bijvoederen van de dieren tijdens de winter. Deze praktijk is ondertussen ver- Individuele bescherming van links naar rechts: klem, koker en netje. boden, maar de wildstand is nog steeds (te) hoog. De schade door wild kan samengevat worden in 4 punten: vraat, vegen, ontschorsen en omwoelen. Door deze processen verzwakt de boom, vermindert de groei, wordt de dominante hoogtegroei verstoord, kunnen er vorken ontstaan of kan de plant uiteindelijk afsterven. Vandaar dat de bosbouwer dit zoveel mogelijk tracht te voorkomen. Dat kan in de eerste plaats door de populatiegrootte via beheer te controleren. Voor reeën gaat het dan om zo n 70 à 150 dieren/1000 ha; voor everzwijn om 30 tot 40. Jammer genoeg heeft de bosbouwer dit niet altijd onder controle. Hij kan echter wel een aangepast beheer voeren en gebruik maken van individuele en collectieve bescherming. Individuele bescherming Individuele bescherming wordt bij aanplanten van bomen gebruikt. Pascal Balleux gaf een overzicht van de op de markt zijnde materialen en hun effectiviteit. Sommige daarvan zijn echt low tech. Schapenwol: volgens Pascal Balleux een effectief en goedkoop middel tegen wildvraat en veegschade (van ree). Je moet de wol wel elk jaar vernieuwen, best tijdens de maand maart, en dit gedurende drie jaar na aanplanten. Je brengt de wol best aan op een zijtak van de plant, zodat de wol zeker niet in de stam ingroeit." P l a s - tic klem rond de top: deze moet v o o r k o m e n dat de topscheut van de plant wordt aangevreten. Balleux: Het probleem met dit systeem is dat als je dit vlak voor het groeiseizoen aanbrengt, omdat zo n scheut tot 10 cm op een seizoen kan groeien en dat de klem daardoor al vlug te laag zit. In de praktijk betekent dit dat je de klem regelmatig moet verschuiven. Spiraal: Deze biedt wel bescherming, maar het risico op ingroeien is reëel. Plastic koker: De koker biedt bescher- 12

13 BOSINFO Individuele bescherming van links naar rechts: schorsschraper, schapenwol en stachelbaum (arbofer). ming tegen vraat en vegen, vertelt Pascal Balleux. De ventilatie in zo n koker is beperkt, waardoor de plant kan oververhitten. De fabrikant heeft dit probleem trachten te verhelpen door meer gaten langs de onderkant te maken. Plastic netjes, gefixeerd met een of twee houten staken: Het net biedt zowel bescherming tegen vraat, als vegen. Bovendien laat het voldoende licht en lucht door. Door de mazen voldoende fijn te maken kunnen de takken er ook niet doorgroeien, hetgeen zou kunnen zorgen voor beschadiging bij het verwijderen van het net. De staken geven bovendien extra stevigheid aan de plant. De netjes zijn in verschillende groottes verkrijgbaar, afhankelijk van het dier waartegen bescherming nodig is. Beschadiging van de schors: ook als bomen al enkele jaren oud zijn en al een heel stuk boven de vraatlijn van reeën zijn uitgegroeid, kunnen ze nog bedreigd worden, namelijk door herten. Deze eten namelijk de schors van jonge bomen af. Om hen hiertegen te beschermen, is het beschadigen van de schors een oplossing. Dit werk wordt in de maand juni uitgevoerd. Als reactie hierop gaat de boom niet enkel hars afscheiden, maar ook sneller in dikte toenemen. Als de schors te dik wordt, is ze voor de herten niet meer interessant. Er zijn verschillende toestellen op de markt om de schors te beschadigen. Qua werkuren is dit natuurlijk niet zo goedkoop (2 /boom), zodat dit enkel bij de toekomstbomen wordt toegepast. De Oost-Vlaamse Bosgroepen vullen aan dat er momenteel een biologisch product op basis van gedroogd bloed (bloedmeel) op de markt is onder de naam Certosan. Dit kan worden gespoten met rugsproeier of de planten kunnen bij de aanplanting hierin worden gedrenkt. (ca. 0,25 euro/plant). Goede resultaten maar herhaling van de behandeling kan jaarlijks nodig zijn. Net als bij wol maakt dit product gebruik van het feit dat reewild andere zoogdieren zo veel mogelijk mijdt. Heel wat andere chemische middelen zijn ondertussen uit de handel omdat ze te veel giftige stoffen bevatten. Door de hoeveelheid aan veranderende merken en formules heb je weinig garantie over de kwaliteit en effectiviteit. Tegen vraatschade zijn de zogenaamde arbofers of stachelbaumen effectief. Een metalen staaf met zijstaven die naast het boompje in de grond wordt gestoken. Ze kunnen meermaals herbruikt worden en je kan ze eigenlijk zelf maken met betonnetten. Collectieve afsluitingen Collectieve bescherming kan zowel bij natuurlijke als kunstmatige verjonging, maar is wel duur. De meest gekende is ongetwijfeld de draad met vierkante mazen, de zogenaamde ursusdraad. Deze heeft grote mazen aan de bovenkant voor grootwild en kleine langs onder voor kleinwild. Het ingraven van dergelijke draad is volgens Pascal Balleux niet echt nodig. Het volstaat om de onderste tien centimeter naar buiten te plooien. Voor reewild heb je een minimum hoogte van 1,8m nodig, voor herten 2,5m. Als alternatief voor deze draad pleit Pascal Balleux voor het gebruik van een houten omheining in lokaal te vinden materialen. Deze zijn gemakkelijk herstelbaar en eenvoudig af te breken. Die afbraakkost wordt 13

14 BO S I N FO bij metalen omheiningen wel eens uit het oog verloren. Een houten omheining zou een zes à acht jaar meegaan, lang genoeg dus. Nog een mogelijkheid is het gebruik van elektrische afsluitingen. Nadeel is dat een opgejaagd dier hier wel eens durft door te stormen. Met één draad op 7cm (en eventueel een tweede op 27cm) hou je hazen en konijnen op afstand. Reeën geraken door of over alle combinaties van draden maar voor herten en everzwijnen zijn elektrische oplossingen met een drietal draden effectief. Een speciale vorm is de verplaatsbare afsluiting tegen everzwijnen (zie foto). Bij dit systeem staan de bovenste en onderste draden niet op eenzelfde lijn. Hierdoor raakt het zwijn de draden met neus en borst wat het effect vergroot. rest staan, zodat er voldoende voedsel is. Heel effectief en goedkoop is om een jonge aanplant niet te proper vrij te stellen. Dat kan door tussen de aangeplante boompjes de natuurlijke aanwezige verjonging van bomen, struiken en kruiden zo veel mogelijk te laten groeien en alleen de topscheut van de jonge boompjes vrij te houden (vb. met hakmes of sikkel). Wist je dat bramen tot het favoriete voedsel van reeën behoren? Ook jonge scheuten van Amerikaanse eik en Wilde lijsterbes worden gretig gesmaakt (vb. pas afgezet hakhout). Wie tussen zijn aanplanting alle wilde soorten kortwiekt, geeft de reeën en konijnen uiteraard rechte baan naar de geplante boompjes. Als die natuurlijke verjonging echter te beperkt beschikbaar is, kan de bosbeheerder zelf lekkere Aangepast bosbeheer Hoewel de technische afweermiddelen een deel van de oplossing blijven, is voorkomen nog altijd beter dan genezen. Wildbescherming kost dikwijls meer dan de aanplanting. Een evenwichtige wildstand blijft dus de voorwaarde nummer één. Maar ook de bosbouwer kan maatregelen nemen die schade voorkomen of beperken. De basisidee daarbij is genoeg voedselaanbod te voorzien buiten de waardevolle aanplantingen en verjongingen. Zorg in elk geval voor een dynamisch bosbeheer met voldoende variatie en verjonging. Door op voldoende plaatsen te verjongen, spreid je de wilddruk. Door bovendien ook regelmatig te dunnen, zorg je voor meer licht in het bos en dus een beter ontwikkelde struiken kruidlaag. Die biedt extra voedsel. Dit extra voedsel vinden de dieren ook in goed beheerde bosranden (regelmatig afzetten) en bij vruchtdragende bomen en struiken die worden aangeplant. Door verschillende soorten te kiezen, die op diverse tijdstippen vruchten dragen, wordt het aanbod gespreid. Belangrijk is ook om in een jong bestand niet te zwaar te dunnen. Doe je dat wel, dan riskeer je dat herten net de meest kwaliteitsvolle bomen gaan viseren (bij gebrek aan andere). Stel in zo n bestand enkel de toekomstbomen goed vrij, maar laat de Een verplaatsbare elektrische schrikdraad kan everzwijnen op afstand houden. soorten inbrengen via het aanplanten van jong plantgoed, van stekken of van zaden. Soorten die hiervoor ook in aanmerking komen zijn o.a. Brem, Zachte berk, wilgen, Haagbeuk en Vlier. Nog een stap verder is de aanleg van wildakkers met kruidachtige vegetatie. Dit is alleen een optie wanneer er een verlaten stukje landbouwgrond ter beschikking ligt. 14

15 NIEUWS UIT BOSGROEP HOUTLAND Hoe gaat het met de Brugse everzwijnen? (Artikel door Jan Goris op basis van een persartikel van het Agentschap voor Natuur en Bos) ( Voor meer info: ANB West-Vlaanderen - Wim Pauwels ) Hoewel er al een tiental jaar everzwijnen in het Brugse aanwezig zijn, bleef het aantal schadegevallen in het verleden meestal redelijk beperkt. De laatste maanden bleek dit echter plots toe te nemen. Wat de precieze oorzaak is, is nog niet duidelijk. Allicht zit het feit dat de eikenbomen de voorbije paar jaar veel eikels, de voornaamste voedselbron van evers in de winter, produceerden hier voor iets tussen. Afgelopen najaar kozen de dieren echter de rijpe landbouwgewassen als voedselbron met alle gevolgen van dien. Het ANB ( Vlaamse overheid) communiceert hierover duidelijk dat het haar bedoeling is om deze problematiek tegen het voorjaar van de baan te hebben, of minstens serieus te reduceren. Sinds 2008 (nieuw jachtopeningsbesluit) heeft het ANB ononderbroken aan alle leden van Wildbeheereenheid ( WBE) Houtland en aan alle individuele jagers die hierom vroegen, jacht op everzwijnen toegestaan. Dit omvat de mogelijkheden tot nachtjacht rond volle maan, klopjacht overdag tussen 1 januari en 30 september en aanzitjacht (vanop hoogzitten) en bersjacht (te voet met geweer) gedurende het hele jaar. Daarnaast werd bestrijding van ever toegestaan op plaatsen waar geen jager actief is of waar de jager in gebreke gesteld werd door de grondgebruiker. In 2012 werden zo n 60 varkens 'officieel' geschoten door jagers en personeelsleden van het Agentschap in de brede omgeving van Zedelgem - Jabbeke - Brugge. Samen met de jagersvereniging ( WBE) organiseert het ANB ook bestrijdingsacties door middel van aanzitjachten of drijfjachten in en nabij het domeinbos en het voormalig munitiedepot Vloethemveld. Everzwijnen kunnen heel wat grond verzetten in hun zoektocht naar voedsel. Hier een omgewoelde berm nabij de abdij van Zevenkerken. Het ANB laat (reeds geruime tijd) toe dat jachtkansels (hoogzitten) in de rand van ANBdomeinen geplaatst worden door de aanpalende jachtrechthouders. Meer hoogzitten plaatsen op goede locaties is echter noodzakelijk. Om een dergelijke hoogzit te plaatsen dient de jachtrechthouder een schriftelijke aanvraag te doen bij de aanpalende jachtrechthouder. Hoogzitten op de grens (minder dan 200 meter) van andere jachtgebieden/gronden kunnen dus alleen mits toestemming van de buren. Wie is nu verantwoordelijk voor de schade? Aangezien het hier om bejaagbaar wild gaat, dient niet-normale schade vergoed te worden door de zittende jachtrechthouder. Dit is meestal de jager dus. Dit geldt alleen als je kan aantonen dat hij het wild niet als goede huisvader heeft beheerd. Wat doen als je jachtrechthouder niet optreedt tegen everschade? In de eerste plaats dien je als landbouwer/eigenaar de jager in gebreke te stellen en vervolgens kan je dan zelf een machtiging tot bestrijding aanvragen en een bestrijder naar eigen keuze aanstellen. De bestrijder dient wel te voldoen aan de voorwaarden om een jachtverlof te kunnen bekomen en verzekerd te zijn. 15

16 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE Verslag cursus beheer van jonge bossen Op zaterdag 1 september 2012 werd de cursus beheer van jonge bossen georganiseerd door de Bosgroep IJzer en Leie en Inverde. Dit o.l.v. Martin Winnock te Houthulst (meer bepaald in het lokaal Jonkershove te Houthulst voor het theoriegedeelte en in het Pottebos voor het praktijkgedeelte). Onze groep bestond uit 14 personen deelnemers. Tijdens de cursus werd bosverjonging of de generatiewisseling van bomen grondig toegelicht en beschouwd als een fase in het bosbeheer die weloverwogen moet aangepakt worden. Verschillende kappingen, natuurlijke verjonging, structuurvariatie en aanplantingen passeerden de revue. Er werd ook tijd besteed aan voorbeelden van bosverjonging in courante bostypen en wat er dient te gebeuren na de aanplant. Gezien het aantal deelnemers, het enthousiasme tijdens de cursus en de positieve reacties achteraf mag ook deze cursus als geslaagd beschouwd worden. De 3 cursussen die onze Bosgroep dit jaar organiseerde samen met Inverde (Bosflora, bomen en struiken herkennen in een oogopslag en beheer van jonge bossen) kenden allen een goede opkomst en werden telkens met enthousiasme en interesse onthaald. Dit heeft te maken met de enquête rond de interesse van de leden voor vorming die we in 2011 gehouden hebben en uiteraard ook de kwaliteit die Inverde telkens levert. Ook voor 2013 zal terug rekening gehouden worden met de noden en interesses van onze leden. Bezoek aan houtverwerkend bedrijf en populierenbos Op 18 september 2012 trokken we met een 15-tal enthousiaste deelnemers naar het houtverwerkend bedrijf Demey te Boezinge gevolgd door een bezoek aan een populierenbos te Zillebeke. In dit hoogtechnologisch houtverwerkend bedrijf werd een rondleiding verleend door de bedrijfsleiders Demey. Er werd getoond hoe verschillende houtproducten geproduceerd worden. We zagen er palettenhout van populier, spaanders die in de papierindustrie en spaanplatenindustrie gebruikt worden of voor verbranding in elektrische centrales. Ook zaagmeel voor veeteelt, spaanplatenindustrie en schors voor land- en tuinbouw worden daar vervaardigd. Daarnaast worden er ook nog kisten uit beukenhout geproduceerd voor de groentenindustrie. Na het bijzonder interessante bezoek aan dit bedrijf dat qua automatisatie en efficiëntie tot de absolute wereldtop behoort, werd nog een populierenbos van Josef Decadt bezocht te Zillebeke waar de teelt van populier en het belang van populier naar houtproductie toegelicht werd door Patrick Trio, lesgever en teeltoverste aan de tuinbouwschool van Poperinge. 16

17 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE Infovergadering werking in regio Roeselare Op dinsdag 16 oktober 2012 heeft de Bosgroep IJzer en Leie een infovergadering gehouden voor de private boseigenaars van het werkingsgebied van het Stad-Land-schap ' t West- Vlaamse hart. Tijdens deze infovergadering werd een algemene voorstelling gegeven van de bosgroep. Er werd verteld waarom bosgroepen nodig zijn, wat bosgroepen doen en hoe de Bosgroep IJzer en Leie concreet de eigenaars kan helpen bij hun beheer en andere bosgere - lateerde problemen. Dit infomoment, dat overigens een goede opkomst kende, werd georganiseerd door het Stad-Land-schap 't West-Vlaamse hart. Gezien het succes van dit initiatief zullen de Bosgroep en het Stad-Land-schap zeker in de toekomst nog verder samenwerken. Kent u reeds het Stad-Land-schap ' t West-Vlaamse hart? Hoe kan de leefbaarheid, de belevingswaarde en de omgevingskwaliteit van Midden-West-Vlaanderen opgekrikt worden? Dit is de hamvraag voor het Stad-Land-schap 't West-Vlaamse hart, een samenwerking van de Provincie West-Vlaanderen en de gemeenten Roeselare, Izegem, Ingelmunster, Ardooie, Lichtervelde, Hooglede, Staden, Moorslede en Ledegem. Samen gaan deze partners op zoek naar nieuwe mogelijkheden op het vlak van recre - atie, landschap, natuur, educatie en er fgoed. Het bosareaal in t West-Vlaamse hart beperkt zich niet tot de gekende provinciale domeinen, gemeentelijke bosjes en de bossen van het Agentschap voor Natuur en Bos. Een aanzienlijk deel van de bosoppervlakte in de regio is in handen van private boseigenaars. Voor meer info: Nieuwe medewerkster Bosgroep IJzer en Leie Beste bosgroepleden, het zal wel waarschijnlijk eventjes duren voor ik jullie allemaal leer kennen. Maar op deze manier kunnen jullie alvast met mij kennis maken. Sinds oktober 2012 ben ik jullie nieuwe aanspreekpunt voor alle administratieve ditjes en datjes van de Bosgroep IJzer & Leie. Wie ben ik? Wel ik ben Ines Garrein, 21 jaar en woon in Voormezele, inderdaad de bosgroep is mij niet onbekend, want ik woon op een boogscheut van de Palingbeek. Ik studeerde bedrijfseconomie in de Heilige Familie in Ieper, en behaalde er mijn diploma in Een administratieve duizendpoot ben ik wel, want ik werkte reeds als administratief medewerkster in het VCLB Ieper en VCLB Groeninge. Ik grijp deze kans met beide handen, en zie deze nieuwe uitdaging volledig zitten. Wat houdt me naast mijn job nog bezig? Wel elke week moet ik mijn aandacht flink verdelen over 14 meisjes uit de lagere school. Ik geef hen nl. 6 uurtjes training en dit in de Artistieke Gymnastiek Dames. Als je contact opneemt met de bosgroep kan je vanaf nu dus ook bij mij terecht komen. Ik hoop op een vlotte samenwerking. Hopelijk kan ik jullie perfect helpen met jullie administratieve taakjes. 17

18 BO S I N FO Bos+: Wij hebben geld, heeft u grond? Vier jaar geleden kreeg u van ons een gelijkaardig be - richt. Toen was onze ambitie het aanplanten van 1 miljoen nieuwe bomen. Nu, vier jaar later, 91 bedrijfsbossen en 1,4 miljoen bomen rijker, kunnen we concluderen dat de formule werkt. En dat doet natuurlijk naar meer smaken! Met 10 Miljoen Bomen legt BOS+, de vroegere Vereniging voor Bos in Vlaanderen, de lat wel heel hoog. In de praktijk dus 9 miljoen extra bomen. 9 miljoen zuurstofleveranciers. 9 miljoen schaduwbrengers. 9 miljoen fijnstofzuigers. 9 miljoen klim- en speeltuigen. 9 miljoen mooie, groene silhouetten in het landschap. 9 miljoen huizen voor allerlei dieren. En zo kunnen we nog even doorgaan... We kunnen dat uiteraard niet alleen. Die bomen moeten allemaal een plekje krijgen. Daarvoor zijn we nog op zoek naar grond, naar véél grond. Maar zoals bij alles maken vele kleintjes één groot (verschil). Heeft u nog een lapje grond liggen, groot of klein, dat kan bebost worden? Geef dan zeker een seintje! Wij kunnen u met raad, daad en euro s bijstaan. U kunt tot per ha sponsoring krijgen, bovenop de bestaande bebossingssubsidies. Uitzonderlijk mag u dus 2x langs de kassa passeren. Bovendien is bomen planten plezant, indien u dat wenst kunnen we zeker samen een plantactie organiseren. Enkele spelregels: Het moet gaan over nieuw bos in Vlaanderen. Herbebossingen na een eindkap of compenserende bebossingen kunnen we niet ondersteunen. De aanplant moet minstens 0,5 ha groot zijn en minimaal stammen per hectare bedragen. U moet een vergunning hebben om te bebossen of een stuk grond hebben waar geen vergunning voor nodig is. Reeds beplante terreinen komen helaas niet meer in aanmerking. Het is mogelijk dat de sponsor een feestelijke aanplantactie met kort persmoment wenst op uw terrein. Hiervoor moet u de toelating geven en een beetje ruimte ter beschikking stellen. Bij de sponsordeals werken we aan per ha nieuw aan te planten bos. Een deel van dit geld gaat volgens een vastgelegde verdeelsleutel ook naar diegenen die de beplanting organiseert. Contactgegevens: Lore Provoost - Lore.provoost@bosplus.be - T

19 ACTIVITEITENKALENDER Cursussen Bomen en struiken herkennen in de winter De winter is het ideale seizoen om bomen en struiken te herkennen. Misschien kijk je nu even vreemd op? In de winter staan er toch geen bladeren aan de bomen? Klopt. Maar bladeren zijn niet het enige kenmerk waaraan je een boom kan herkennen. Knoppen, de schors, het wintersilhouet.. het zijn allemaal kenmerken die je heel wat informatie geven over de soort! Deze cursus leert je alvast hoe ze te herkennen. Wanneer? Zaterdag 16 februari 2013 (hele dag). Waar? Café Chevalier, Bellegemplaats 6, 8510 Bellegem. Prijs? Leden: 10. Niet-leden: 15. Inschrijven? Bosgroep IJzer en Leie. 2. Veilig werken met de kettingzaag module 1 - Gebruik & onderhoud Het geluid van de kettingzaag is je wellicht niet onbekend. Maar hoe goed ken je deze machine eigenlijk? De kettingzaag is één van de meest gebruikte machines in het bos en misschien ook in je eigen tuin. Tijdens deze tweedaagse opleiding maak je kennis met de kettingzaag in al haar facetten: onderdelen, onderhoud, gebruik, gezondheid en veiligheid. Wanneer? Vrijdag 1 maart 2013 en zaterdag 2 maart 2013 (2 hele dagen). Waar? 1 maart 2013: De Croone, Provenplein 29a, 8972 Proven. Zaterdag 2 maart 2013: Sixtusbossen, Donkerstraat 13, 8640 West-Vleteren. Prijs? Leden: 20. Niet-leden: 30. Inschrijven? Bosgroep IJzer en Leie. Wanneer? Zaterdag 23 november 2013 en zaterdag 30 november 2013 (2 hele dagen). Waar? Streekhuis Kasteel Tillegem, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels. Prijs? Leden: 20. Nietleden: 30. Inschrijven? Bosgroep Houtland. 3. Veilig werken met de kettingzaag module 2 - Bomen vellen Hoe vel je op een technisch goede en veilige manier een boom? Het antwoord op deze vraag krijg je tijdens deze opleiding. Ook speelt veiligheid een zeer belangrijke rol. Je leert de risicofactor van verschillende situaties inschatten. Daarnaast besteden we steeds meer aandacht aan de techniek van het vellen. Zelfs al werk je al jaren met de kettingzaag, toch kan het zinvol zijn om je techniek te laten evalueren tijdens deze tweedaagse opleiding. Wanneer? Zaterdag 23 maart 2013 en zaterdag 30 maart 2013 (2 hele dagen). Waar? 23 maart 2013 voormiddag: De Bampoele, A. Verbrigghestraat 1a, 8972 Krombeke. Zaterdag 23 maart 2013 namiddag: Sixtusbossen, Donkerstraat 13, 8640 West-Vleteren. Zaterdag 30 maart 2013: Sixtusbossen, Donkerstraat 13, 8640 West-Vleteren. Prijs? Leden: 20. Nietleden: 30. Inschrijven? Bosgroep IJzer en Leie. 4. Wat met zieke bomen? Soms word je geconfronteerd met een zieke boom. In deze cursus maak je kennis met de verschillende factoren die ervoor zorgen dat een boom afsterft, zowel in zijn omgeving als door ziekteverwekkers. Je leert deze herkennen, detecteren en, als dat mogelijk is, de boom er terug bovenop te helpen. Tijdens een terreinbezoek zie je voorbeelden van zieke bomen. We gaan wel niet dieper in op de risicobeoordeling van bomen. Wanneer? Zaterdag 26 oktober 2013 (hele dag). Waar? Streekhuis Kasteel Tillegem, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels. Prijs? Leden: 10. Nietleden: 15. Inschrijven? Bosgroep Houtland. 19

20 BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN Legende Openbare bossen Privébossen Bosgroep IJzer en Leie Bosgroep Houtland Bosgroep Houtland vzw Streekhuis Kasteel Tillegem Tillegemstraat Sint-Michiels (Brugge) Tel.: Fax: of Website: en BTW: BE Bosgroep IJzer en Leie vzw Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat Zillebeke (Ieper) Tel.: Fax: clint.callens@west-vlaanderen.be Website: Ondern.-nr.: Coördinator: Jan Goris Coördinator: Clint Callens DE WEST-VLAAMSE BOSGROEPEN WORDEN GESTEUND DOOR: