Prettig wonen met goede zorg!

Transcriptie

1 Prettig wonen met goede zorg! Over de kwaliteit van kleinschalig wonen

2 Deze brochure is een uitgave van het ondersteuningsprogramma Werk aan de woning voor particuliere initiatiefnemers van kleinschalig wonen. Het ondersteuningsprogramma wordt financieel mogelĳ k gemaakt door RCOAK, Sluyterman van Loo en de provincie Gelderland. Projectteam Werk aan de woning : Annegreet Jans (projectleider), (030) , a.jans@vilans.nl Petra Crombag, (030) , p.crombag@vilans.nl Ineke Aufderhaar (projectsecretariaat), (030) , i.aufderhaar@vilans.nl Website: bĳ de link: werk aan de woning. Vilans Kleinschalig wonen Vilans beschikt over uitgebreide expertise op het gebied van kleinschalig wonen. Vilans kan u op verschillende manieren van dienst zĳ n: procesbegeleiding & advisering trainingen informatie en debat onderzoek en kennis samenwerkingspartner Vilans, kenniscentrum voor de langdurende zorg Vilans is het onafhankelĳ ke kenniscentrum voor professionals en organisaties die werken in de langdurende zorg. Samen met u ontwikkelen wĳ praktisch toepasbare kennis, waarmee u blĳ vende verbeteringen voor uw cliënten kunt realiseren. Zo bereiken we met elkaar dat kwetsbare ouderen, mensen met een beperking of chronische ziekte meer kwaliteit van leven ervaren en zo goed mogelĳ k kunnen deelnemen aan de samenleving. Vilans Catharĳ nesingel 47 Postbus GC UTRECHT (030) Fotoverantwoording Lena van der Wal, pagina 4, 12 Humanitas, Bergweg Rotterdam Koreander, Heinkenszand / AKTA Maasduinen Staete, Nieuw Bergen/AKTA Woonzorgcentrum Bosch en Duin, Scheveningen

3 Er was eens Wonen in een veilige en vertrouwde omgeving met passende zorg. Daar gaat het om bĳ kleinschalig wonen. Bewoners (en hun naasten) kiezen de manier van wonen en zorgverlening die bĳ hun voorkeuren past. Het wonen in een huiselĳ ke omgeving draagt bĳ aan de kwaliteit van het leven van ouderen met dementie. Door het wonen centraal te stellen, met goede zorg als één van de bestandsdelen, kan de bewoner op een zo gewoon mogelĳ ke manier doorgaan met zĳ n of haar leven. Hierbĳ oefenen bewoners invloed uit op de kwaliteit van zorg. Daarnaast heeft de zorgmedewerker een omgeving nodig waarin hĳ /zĳ kwalitatief hoogstaande zorg kan verlenen en een thuis kan creëren voor bewoners. Zorgvragers kĳ ken niet alleen naar de kosten van het kleinschalig wonen, maar nemen steeds vaker de kwaliteit van het wonen en de zorg mee in hun keuze voor een zorgaanbieder. Denk bĳ voorbeeld aan de oppervlakte van de woonruimte, de privacy in de woning, de werkwĳ ze van de medewerkers en de mate van zeggenschap van bewoners. Samenvattend gaat het om de kwaliteit i van de woonomgeving en de dagelĳ lĳkse zorg, de houding van medewerkers ten opzichte van bewoners en het behoud van waardigheid en regie van bewoners. Deze brochure is bedoeld voor: particuliere initiatiefnemers van kleinschalig wonen andere aanbieders van kleinschalig wonen beleidsmakers

4 Waar moet u op letten om te zorgen voor kwaliteit van wonen én zorg in uw kleinschalige woonvorm? In deze brochure vindt u een beschrĳ ving van een ideale kleinschalige woning: er was eens een kleinschalige woning, waar het prettig en goed verzorgd wonen is, doordat. Wĳ hopen dat deze brochure u inspireert en ondersteunt in het realiseren van een kleinschalige woonvorm waar voor de bewoners geldt: en zĳ leven lang en gelukkig. U kunt uw eigen wensen en plannen bĳ het realiseren van een kleinschalige woning of een bestaande kleinschalige woning spiegelen aan de beschrĳ ving in deze brochure en nagaan of er nog werk aan de woning is!

5 Een prettige woonomgeving Woon- en leefomstandigheden Een kleinschalige woning lĳ kt op een gewone woning; er is een huiskamer met een keuken, een privévertrek voor elke bewoner (een zit-slaapkamer), er zĳ n toiletten en badkamers aanwezig. Ook zĳ n er gemeenschappelĳ ke ruimten, zoals een berging, een was- en droogruimte en een bĳ keuken. De indeling van de woning komt zoveel mogelĳ k overeen met die van een gewone woning. Bĳ voorbeeld: via de voordeur kom je eerst binnen in de hal, die toegang geeft tot de huiskamer. De zit-slaapkamers bevinden zich in het meer besloten gedeelte van de woning, zodat bezoek deze niet hoeft te passeren om in de huiskamer te komen. In een kleinschalige woning hebben de bewoners voldoende privacy. Zo kan de bewoner zich terugtrekken, bezoek ontvangen of de maaltĳ d nuttigen in de eigen zit-slaapkamer. De eigen leefsfeer van bewoners is zichtbaar in de vormgeving en inrichting van de woning. Er staan eigen spullen van de bewoners in de woning (zoals een fauteuil) en de woning heeft een huiselĳ ke inrichting. In de huiskamer zĳ n meerdere zitjes, zodat bewoners keuzes kunnen maken in het onderlinge contact met elkaar en kunnen kiezen voor een televisievrĳ e zitplaats. De oppervlakten van de verschillende ruimten van de kleinschalige woning zĳ n geschikt qua grootte en vorm. Zo is de zitslaapkamer minimaal 18 m2 zodat er ruimte is voor een bed en een zitje. De huiskamer is voldoende groot voor het creëren van een eethoek én zithoek, maar is ook weer niet te groot,

6 zodat het een huiselĳ ke kamer blĳ ft. De ruimten in de woning zĳ n rolstoeltoegankelĳ k. Er is voldoende daglicht (ramen op rolstoel-/zithoogte) in de woning. Ook zĳ n er voldoende doorkĳ kjes en zichtlĳ nen in de woning. Er is een toegankelĳ ke en besloten buitenruimte aanwezig. Tot slot is de hygiëne van de woning in orde en ruikt het fris in de woning. kiezen voor toekomstige bewoners. Bovenstaande principes voor de vormgeving van een kleinschalige woonvorm zorgen ervoor dat het prettig wonen is voor bewoners. Daarom is het belangrĳ k om hier rekening mee te houden bĳ het realiseren van een kleinschalige woning. Maar ook wanneer de kleinschalige woning er al staat, is het goed om eens te kĳ ken op welke punten er nog verbeteringen nodig zĳ n en hoe u deze kunt aanbrengen in de bestaande woning. Er bestaat geen blauwdruk van de vormgeving van een kleinschalige woning. Geen enkele kleinschalige woning ziet er in de praktĳ k hetzelfde uit. Gelukkig maar, zo valt er wat te Participatie en sociale redzaamheid In de kleinschalige woning zĳ n er genoeg mogelĳ kheden voor bewoners om activiteiten te ondernemen en om sociale contacten te hebben. De hulp van familie en vrĳ willigers zorgt ervoor or dat bewoners regelmatig (individuele) activiteiten

7 buiten de woning, zoals een wandeling, kunnen ondernemen. Er is in de woning namelĳ k overdag vaak maar één medewerker aanwezig, waardoor de medewerker niet zomaar met één bewoner op pad kan gaan. Het dagritme van bewoners bepaalt de daginvulling in de woning. Zoveel als mogelĳ k betrekt de medewerker bewoners bĳ de dagelĳ kse bezigheden in de woning, zoals samen het eten voorbereiden, de was opvouwen, etc. Het gaat steeds om de balans: wat kan de bewoner nog zelf doen en waar is het nodig dat de medewerker taken overneemt en deze uitvoert in overeenkomst met de leefstĳ l van de bewoner? s Nachts is er binnen korte tĳ d een medewerker aanwezig wanneer een bewoner hulp nodig heeft. De nachtdienst kan gedeeld worden met andere kleinschalige woningen of een aangrenzend zorgcentrum. Wel is het dan noodzakelĳ k dat de medewerker tĳ dig aanwezig is bĳ een noodsituatie in de woning of hulpvraag van een bewoner. Ook s nachts kan domotica ingezet worden om de medewerker goed te informeren over de situatie in de woning. Medewerkers weten wat zĳ moeten doen bĳ calamiteiten. Er is een brandmeldingsysteem aanwezig in de kleinschalige woning en de vluchtroute is duidelĳ k. Veiligheid Bewoners met een intensieve zorgvraag krĳ gen 24 uur per dag toezicht. Indien wenselĳ k wordt domotica (technologie) ingezet om te fungeren als extra ogen en oren van de medewerkers. Zo kan er een bewegingsmelder in de zitslaapkamer van de bewoner geplaatst worden, die alarmeert wanneer een bewoner valt. Dwaaldetectie voorkomt dat een bewoner (ongezien) de woning verlaat. Medewerkers gaan professioneel en zorgvuldig om met de persoonlĳ ke eigendommen van bewoners. Ook zĳ n medewerkers goed op de hoogte van de werking van apparatuur (zoals een tillift) in de woning en gebruiken deze om de veiligheid en kwaliteit van leven van bewoners én de eigen veiligheid van medewerkers te optimaliseren. Tot slot is er bergruimte in de woning aanwezig waar bewoners en medewerkers hun spullen veilig kunnen opbergen.

8 Goede zorg Lichamelijk welbevinden Zorgverleners (medewerkers en behandelaars) en bewoners maken onderling afspraken over het tĳ dstip en de manier van zorgverlening. Bewoners hebben hierin, net als in de thuissituatie, de regie en bepalen zoveel mogelĳ k hun eigen dagindeling. Medewerkers ondersteunen bewoners bĳ hun persoonlĳ ke hygiëne, denk aan hulp bĳ het wassen en douchen, gebitsverzorging, nagelverzorging en toiletgang. De kwaliteit van het eten in de woning is goed. Samen met de bewoners stelt de medewerker het menu samen en bereidt deze voor. De maaltĳ den vinden plaats in een gezellige ambiance, bĳ voorbeeld door mooi servies te gebruiken en de tafel sfeervol te dekken. Communicatie De bewoners en hun naasten zĳ n op de hoogte van hun rechten op het gebied van wonen en zorg, het zorgleefplan, de zorgovereenkomst en eventueel de huurovereenkomst en de eigen financiële bĳ drage. Bewoners weten bĳ wie zĳ terecht kunnen wanneer zĳ wensen of klachten hebben. De communicatie tussen de organisatie, medewerkers en bewoners is open. De zorgorganisatie en kleinschalige woning is telefonisch goed bereikbaar voor de naasten van de bewoners. Zorgleefplan Elke bewoner heeft een zorgovereenkomst en zorgleefplan. In de zorgovereenkomst zĳ n de rechten en plichten van de zorgverleners en de bewoner vastgelegd evenals de afspraken met derden (zoals met de arts, fysiotherapeut). De zorgovereenkomst sluit aan bĳ de indicatie van de bewoner. In het zorgleefplan staat beschreven welke medische en persoonlĳ ke zorg de bewoner nodig heeft, maar ook wat de leefstĳ l van de bewoner is (wie is de bewoner, wat is in zĳ n/ haar levensloop van belang, wat doet de bewoner graag?). Het zorgleefplan is samen met de bewoner en zĳ n/haar familie opgesteld; zĳ zĳ n immers de experts als het gaat om de gewenste manier van zorgverlening en leven die past bĳ

9 de bewoner. De naasten van de bewoner participeren in de overleggen over de zorg (multidisciplinair overleg) en de gang van zaken in de woonvorm. kan werken. Er is aandacht voor veranderingen in het mentaal welbevinden van bewoners en voor bewoners die eenzaam en/ of depressief zĳ n. Zorginhoudelijke veiligheid Bewoners ervaren de geleverde zorg als professioneel en veilig. Aandachtspunten zĳ n het voorkomen van decubitus, ongewenste gewichtsafname, valincidenten bĳ bewoners en medicatiefouten. Door de kleinschalige setting (6 tot 8 bewoners) zĳ n medewerkers goed op de hoogte van de benodigde zorg en kunnen zĳ veranderingen in de situatie van bewoners tĳ dig signaleren. Er is beleid ten aanzien van het al dan niet toepassen van vrĳ heidsbeperkende maatregelen, waar alle medewerkers van op de hoogte zĳ n. Voldoende en bekwaam personeel De medewerkers zelf zĳ n enorm belangrĳ k voor het bieden van goede zorg. De medewerkers hebben een begeleidende en ondersteunende rol. Het takenpakket van de medewerker is breed; het bevat zorgtaken, huishoudelĳ ke werkzaamheden Mentaal welbevinden Medewerkers ondersteunen de bewoners bĳ het zoveel mogelĳ k voorzetten van hun leefstĳ l. Dit gebeurt bĳ voorbeeld door te zorgen dat een bewoner die graag biljart speelt, regelmatig het buurthuis kan bezoeken om te biljarten of dat een bewoner die als hobby tuinieren heeft, af en toe in de tuin

10 en de ondersteuning van de zelfredzaamheid van bewoners. Kenmerkend is de thuiszorgattitude van de medewerkers, zĳ zĳ n te gast bĳ de bewoners en handelen daarnaar. Medewerkers werken niet in uniform. Er is een vast team van medewerkers dat werkt in de kleinschalige woning. De rol van mantelzorgers houdt niet op wanneer de bewoner in de kleinschalige woonvorm gaat wonen, maar mantelzorgers zĳ n onderdeel van het team. De zorgen van mantelzorgers worden serieus genomen door medewerkers. Wanneer de zorgen van de mantelzorger hiertoe aanleiding geven, worden deze besproken met de betreffende behandelaar (zoals de (verpleeghuis)arts, fysio- of ergotherapeut, psycholoog, geestelĳ ke verzorger). Het werken in een kleinschalige woonvorm vraagt veel zelfstandigheid van medewerkers, zĳ werken immers vaak alleen. Medewerkers reflecteren regelmatig op hun eigen handelen en vragen feedback van andere collega s. De keuzes die medewerkers maken, toetsen zĳ zo nodig bĳ collega s. De leidinggevende heeft een coachende en sturende rol ten aanzien van de werkwĳ ze van de medewerkers. Intervisie kan een middel zĳ n om de reflectie op het handelen van de medewerkers te organiseren. Ook de behandelaars ondersteunen de medewerkers in een goede begeleiding van de bewoners. Er zĳ n duidelĳ ke werkafspraken tussen medewerkers en behandelaars. Er zĳ n voldoende medewerkers beschikbaar en zo nodig is de vervanging van medewerkers geregeld. De medewerkers zĳ n bekwaam om begeleidende taken en zorgtaken uit te voeren. Voorbehouden handelingen, zoals het toedienen van medicatie, worden gedaan door de daartoe bevoegde medewerkers. Een arts is, wanneer nodig, beschikbaar. Samenhang in zorg Bĳ de zorg aan de bewoners zĳ n vaak meerdere disciplines betrokken, zoals verzorgenden, verpleegkundigen en behandelaars (zie ook bĳ voldoende en bekwaam personeel ). Er zĳ n goede afspraken over de afstemming en samenwerking tussen de verschillende disciplines. Er is een gedeelde verantwoordelĳ kheid waarbĳ medewerkers en behandelaars gezamenlĳ k werken aan goede zorg voor de bewoners.

11 Kwaliteit is een momentopname! Vraag het de bewoners zelf Organiseer de feedback van bewoners en hun naasten, bĳ voorbeeld door het organiseren van een familiebĳ eenkomst of het houden van een enquête over de zorg en het wonen in de kleinschalige woning onder bewoners en familie. Op deze manier blĳ ft u op de hoogte van hoe bewoners en hun naasten de kwaliteit van het wonen en de zorg ervaren. Werk aan de woning! Met de opening van een kleinschalige woonvorm bent u er niet. Er is blĳ vende aandacht nodig voor de kwaliteit van de woonomgeving en de zorg. De visie moet onderdeel worden van de praktĳ k van alledag en dit vraagt continu reflectie en sturing. Daarbĳ zal het concept van kleinschalig wonen in ontwikkeling blĳ ven, omdat de wensen van de ouderen dit ook zĳ n.

12 Meer informatie? Vilans Kleinschalig wonen, Vilans Familieparticipatie, Vilans Diversiteit, Brochurereeks Zicht op Zorg en Technologie, Ministerie VWS, Per Saldo, Stuurgroep Verantwoorde zorg, Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg, In januari 2010 brengt Vilans een checklist uit over de uitgankelĳ kheid van kleinschalige woonvormen, met preventieve maatregelen, oefeningen en tips.