Allemaal aan het Suikerfeest Hoe een islamitische feestdag inburgert

Transcriptie

1 LIMERICK Partij van de Lichte Arbeid Een bouwvakker die in Hoboken zulks net met zijn baas had besproken, sjouwt niet meer zoveel en is momenteel ook halfzware shag aan het roken. Kees van Egmond zaterdagopzondag Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER 2009 Volgende week uw limerick over de actualiteit op deze plek? Mail naar of fax: Allemaal aan het Suikerfeest Hoe een islamitische feestdag inburgert door Maarten Vermeulen Het Suikerfeest aan het einde van de islamitische vastenmaand wint aan populariteit. Langzaam maar zeker spelen winkeliers erop in en steeds vaker vieren autochtone Nederlanders het feest mee. Nog even en we weten niet beter. Morgen viert de Vlaardingse Westwijk het Suikerfeest. Het is een beetje laat, maar het sluit mooi aan bij de High Tea die het buurtcomité al langer op de agenda had staan. Het waren moslims in de commissie die met het plan kwamen. Zo wordt het eten een afspiegeling van de buurt, zegt opbouwwerker Abdel Benomar. Een paar jaar geleden gebeurde iets soortgelijks, toen het Suikerfeest in de Sinterklaastijd viel. Benomar heeft het einde van de ramadan al gevierd, maar doet gewoon mee met het buurtfeest.,,niet-moslims vinden het leuk om het Suikerfeest te vieren. De Vlaardingse opbouwwerker heeft gelijk. Het Kleine Feest Suikerfeest is een term die de meeste moslims niet gebruiken heeft zich een vaste plaats verworven op de Nederlandse festiviteitenkalender. Op steeds meer plekken wijkt de dagelijkse routine om ruimte te maken: scholen geven vrijaf, bedrijven staan een snipperdag toe en winkeliers ruiken extra omzet. Hoewel onderzoek uitwijst dat het bedrijfsleven niet warmloopt voor het islamitische feest, meldt vlaaienbakker Multivlaai dat de bestellingen rond het Suikerfeest de laatste twee jaar explosief toenemen. Hema en C&A hebben al langer een speciaal assortiment tegen het einde van de ramadan en afgelopen maandag wenste een groot detacheringbureau radioluisteraars een goed Suikerfeest. Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur riep 2009 uit tot jaar van de tradities en vroeg Nederlanders naar hun belangrijkste gebruiken. In de top honderd staan Suikerfeest en ramadan op de veertiende plaats, ver boven naar de kerk gaan, dat op nummer 29 staat genoteerd. Het toont aan, zegt directeur Ineke Strouken van het centrum, dat het feest ingeburgerd raakt.,,we hebben veel commentaar gekregen op de samenstelling van de top honderd omdat sommige mensen vinden dat er alleen typisch Nederlandse tradities in mogen staan. Maar wij zijn uitgegaan van dit moment, en dan blijkt het Suikerfeest hoog te scoren. Het is een ontwikkeling die niet te sturen is, aldus Strouken.,,Ik voorspel dat over vijf jaar iedereen een keertje meedoet. In bedrijven worden steeds vaker hapjes uitgedeeld en ramadansoep wordt ook door Op zogenaamde hospitality diners eten niet-moslims de iftarmaaltijd mee met Marokkaanse gezinnen tijdens de ramadan. De maaltijden zijn bedoeld om in besloten kring met elkaar in gesprek te gaan. FOTO ANP/EVERT ELZINGA christelijke mensen gemaakt. Je neemt dingen van elkaar over in een samenleving. Spontaan soep koken Weten de buren van Abdel Benomar eigenlijk wel wat hij precies viert? Hij vermoedt van niet, al zijn ze wel betrokken.,,een paar weken van tevoren vragen ze al wanneer het Suikerfeest is. Het is voor hen niets religieus, maar een feestje. Wat dat betreft lijkt het op wat er met Kerst gebeurt. Voor veel moslims die net in Nederland zijn, is Kerst een heel erg christelijk feest. Ik ontdek nu dat het vooral een gelegenheid is om elkaar te zien. Ik vier geen Kerst, maar ik ben wel samen met mijn familie. Ik stuur ook kerstkaarten, net zoals ik sms jes krijg van Nederlandse vrienden om mij een prettig Suikerfeest te wensen. In de Belgische stad Harelbeke ontstond afgelopen maanden een initiatief dat heel Vlaanderen beroerde: Potjebuur, een seculiere variant op het Suikerfeest. Afgelopen zondag deelden talloze Belgen hun eten met buren. Hoeveel mensen er precies meededen aan het nieuwe feest, durft bedenkster Christine Moreel niet te zeggen.,,in veel straten hebben bewoners spontaan feestjes bedacht: samen soep koken of pannenkoeken bakken. Het is goedbedoeld, maar het echte idee is eten weggeven. Ze wijt het deels aan de Vlaamse volksaard dat een massale deelname uitbleef.,,mensen zijn verlegen en bang dat de buren niet weten wat de bedoeling is als ze met een pannetje voor de deur staan. Moreel vroeg advies aan de Moslimexecutieve in Brussel, een soort hoge raad voor moslims. Daar werd het initiatief besproken waarna Moreel groen licht kreeg.,,we hebben duidelijk gesteld dat deelnemers aan Potjebuur geen ramadan houden en niet hetzelfde feest vieren. We waarderen het gebruik en omdat moslims nu eenmaal hier wonen, vieren we het feest mee. Helaas voor de organisatoren slokte een hoofddoekjesaffaire in België veel aandacht op, waardoor het lastig bleek Potjebuur onder moslims bekend te maken. Het was de bedoeling dat het in moskeeën zou worden afgekondigd. Moreel is desondanks optimistisch:,,over vijftig jaar doen we dit nog steeds en weten we niet eens meer waarom. Nationale vrije dag Aan concrete voorspellingen over het Suikerfeest waagt Strouken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur zich niet, maar onderzoek wijst uit dat inburgeren doorgaans drie tot vier generaties duurt. Gebruiken worden in ere gehouden zolang ze betekenis hebben, ook als die aan verandering onderhevig is.,,sint-jan als midzomerfeest was op sterven na dood, maar in nieuwe wijken werd het dit jaar veel gevierd als gezamenlijk moment voor de buurt. En Sinterklaas was eerst een katholieke heilige, later een volksheilige en in de negentiende eeuw vooral een boeman die bij de opvoeding werd gebruikt. Nu gaan we anders met kinderen om en is Sinterklaas een kindervriend. De vuistregel is: als een feest mee verandert met de behoeften van een samenleving, kan het tegen een stootje. Discussies om van het Suikerfeest een nationale vrije dag te maken zoals Christen- Unie-staatssecretaris Huizinga vorig jaar Over vijf jaar doet iedereen een keertje mee opperde zijn in Stroukens ogen voorbarig. Acceptatie afdwingen kan niet.,,elk mens heeft een cultureel rugzakje vol tradities, rituelen, religie, herinneringen en ervaringen. Dat rugzakje staat open, want er komen dingen bij en er vallen dingen af. Dat kost tijd. Nieuwe gebruiken worden gewantrouwd. Toen de kerstboom uit Duitsland kwam overwaaien, riep dat in eerste instantie grote weerstand op. Chocoladeletters Inmiddels lijken de commerciële belangen rond Kerst de oorspronkelijke betekenis te verdringen. Een ontwikkeling die bij vrijwel alle christelijke feestdagen zichtbaar is en ook islamitische hoogtijdagen ontkomen er niet aan. In islamitische landen klinkt steeds luider kritiek op de commercialisering van de ramadan. Restaurants spelen handig in op de vastentijd met aanbiedingen na zonsondergang, als moslims mogen eten. Televisiezenders stellen hun programmering erop af en de reclametarieven schieten omhoog. Van welgestelde Saudiërs is bekend dat ze het Suikerfeest graag vieren in een van de aangrenzende golfstaten omdat daar de regels wat minder strikt zijn dan in Saudi-Arabië. Het zou goed kunnen dat het Suikerfeest juist dankzij commercialisering breed ingang krijgt in niet-islamitische landen, zegt etnologe Hester Dibbits, verbonden aan het Meertens Instituut.,,De Hema verkocht afgelopen weken Arabische chocoladeletters. Dat maakt een kennismaking met het feest voor niet-moslims wel heel makkelijk. Net zoals de paashaas en eieren zoeken het seculiere paasfeest dichtbij brengen. Als de vormgeving van een feest verandert, verschuift de betekenis. Op termijn ontstaat er iets dat Dibbits het narcisme van de kleine verschillen noemt: als iedereen een feest viert, wordt de betekenis afgeleid van kleine rituelen.,,iedereen viert Kerst, maar sommige mensen willen uit overtuiging geen kerstboom, geven wel of juist geen cadeaus en lezen uit de Bijbel. Zo zou het kunnen dat sommige moslims geen chocoladeletters kopen, omdat ze vinden dat het er niet bij hoort. Ze zeggen daarmee eigenlijk: wij vieren het echte Suikerfeest, wij weten waar het écht om gaat. Verzet tegen de commercie zal in Nederland komen van een kleine groep moslims, denkt Strouken. Dat zegt ook buurtwerker Benomar, die het zelf wel prettig vindt als winkels inspelen op het Suikerfeest.,,Bij het feest horen dingen op tafel te komen, dus is het makkelijk als die verkrijgbaar zijn. Strouken ziet echter ook een nadeel van commercialisering: de vervlakking in de beleving van christelijke feestdagen werpt een drempel op voor de acceptatie van nieuwe religieuze gebruiken.,,historisch besef van bijvoorbeeld Pasen kan helpen het Suikerfeest te begrijpen. Klein feest De benaming Suikerfeest is een eerste teken van integratie, want veel moslims spreken oorspronkelijk van het Kleine Feest. In het Arabisch is het id-oel-fitr, wat betekent feestdag ter gelegenheid van het breken (van vasten). Officieel duurt het Suikerfeest drie dagen, maar in de praktijk concentreert de viering zich op één dag. De datum van het feest schuift mee met de vastenmaand ramadan, die elk jaar op een ander moment plaatsvindt vanwege de islamtische maankalender. Volgend jaar valt het Suikerfeest rond 10 september. Onderzoek van Maurice de Hond wees vorig jaar uit dat 77 procent van de Nederlanders van het Suikerfeest geen nationale feestdag wil maken. Belangrijkste argument van de tegenstanders is de joodschristelijke traditie van Nederland waar een islamitische feestdag niet bij zou passen. Van de voorstanders (18 procent van de Nederlanders) wil bijna een derde tweede pinksterdag of Goede Vrijdag inruilen. OP TERRASJES OP HET UTRECHTSE PLEIN LEDIG ERF, WERKEN MENSEN ACHTER HUN LAPTOPS ZONDER HET PARADIJSELIJKE PERSPECTIEF VAN DEZE PLEK TE BESEFFEN (23). EVENMIN ZIJN ZE ZICH ERVAN BEWUST DAT ZE VERBONDEN ZIJN MET EEN VAN DE MYSTERIEUZE DATACENTERS IN NEDERLAND. DIE IN ENSCHEDE OPENT ZIJN DEUREN. (17). ZOVEEL VROUWEN ALS JE OP ZO N UTRECHTS TERRASJE ZIET, ZO WEINIG ZITTEN ER IN DE BANKJES VOOR AMBTS- DRAGERS IN DE GEREFORMEERDE BOND. ZAL DAT VERANDEREN (16)? OOK HIJME STOFFELS WEET VAN VERANDERINGEN (21).,,IK HEB BEWEERD DAT EEN CHRISTEN BLIJ MOEST ZIJN. LATER GENEERDE IK ME DAARVOOR VERDER DEZE WEEK IN ZOZ: ASIELZOEKERS OPVANGEN OP MALTA (18) EN KEES DE HEER IS IN DE WEER MET DROPZWAMMEN (26).

2 geloof Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER door Daniël Gillissen De vrouw in het ambt is binnen de Gereformeerde Bond een gevoelig onderwerp. Het overgrote deel van deze beweging binnen de Protestantse Kerk is tegen. Maar er zijn gemeenten die de ambten voor vrouwen hebben opengesteld of dat willen doen. Dr. ir. Jan van der Graaf nuanceert: gezien de geschiedenis van de Bond gaat het niet om een zaak waarmee de kerk staat of valt. Een Bondsvrouw in het ambt Vrouwen hebben volgens dr.ir. Jan van der Graaf nog niet de plaats die hen toekomt Discussie over de vrouw in het ambt keert regelmatig terug in de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland. De ruim 450 gemeenten die zich tot de zogenoemde hervormd-gereformeerde beweging rekenen, hebben voor het overgrote deel geen vrouwen in de kerkenraad; in de rest van de Protestantse Kerk is het vrijwel gemeengoed. Opnieuw is de discussie opgelaaid nu de Jacobikerk in Utrecht heeft besloten vrouwen toe te laten tot het ambt van ouderling en diaken. De gemeente staat symbool voor naar schatting tien andere die hetzelfde overwegen. Staat hiermee de eenheid binnen de Gereformeerde Bond op het spel? Die vraag speelt op de achtergrond mee. Volgens ds. Wim Dekker van de missionaire organisatie IZB moet de Gereformeerde Bond accepteren dat er binnen de beweging twee In de Gereformeerde Bond is er altijd genuanceerd en verschillend over gedacht stromingen zijn als het gaat om de vrouw in het ambt. In het bondsorgaan De Waarheidsvriend wijst algemeen secretaris Piet Vergunst dat vervolgens stellig van de hand. Dekker stimuleert volgens hem,,een ongewenste ontwikkeling. De vrouw in het ambt heeft in de ogen van Vergunst te maken met het Schriftverstaan en dus kun je niet voor en tegen zijn.,,laten we het elkaar liever lastig maken door elkaar te bevragen op de wijze waarop we het Woord van God lezen en toepassen. Dit gesprek raakt volgens Vergunst het bestaansrecht van de Gereformeerde Bond. Oftewel: het denken over de vrouw in het ambt is een fundamentele discussie. Daarmee doemt de vraag op of de Gereformeerde Bond op een historisch kruispunt staat. Dr.ir. Jan van der Graaf is kenner van de geschiedenis. Lange tijd was hij algemeen secretaris en functioneerde hij als opinieleider onder hervormd-gereformeerden. Hij blikt desgevraagd terug, eerst wat hemzelf betreft. Alle discussies in de afgelopen decennia hebben Van der Graaf er,,nog niet van overtuigd dat de vrouw in de kerk het regeerambt toekomt geen vrouw als predikant of ouderling dus. Het standpunt van Wim Dekker om twee sporen binnen de Gereformeerde Bond te accepteren, vindt Van der Graaf daarom,,te goedkoop. Tegelijk typeert hij de vrouwenkwestie niet als een zaak waarmee de kerk staat of valt.,,hervormd-gereformeerden zijn altijd ambtelijke vergaderingen blijven bezoeken, zoals classis en synode, waar ook vrouwen deel van uitmaakten. Kerkenraden hadden hun eigen verantwoordelijkheid. De kerkenraad van de Jacobikerk is daar een voorbeeld van. Voet aan de grond Volgens Van der Graaf is in zijn kringen,,altijd genuanceerd en verschillend over dit onderwerp gedacht. Hij ondersteunt die stelling met een uitvoerige beschrijving van het verleden. Tot het moment dat de Nederlandse Hervormde Kerk het ouderling- en diakenambt openstelde, in 1958, was er verzet vanuit de Gereformeerde Bond bij monde van de predikanten dr. H. Goedhart en dr. H. Schroten. Het voorstel haalde het nipt (26 voor, 24 tegen) mede doordat een besluit moest worden genomen zonder dat het ambt zelf goed was doordacht, aldus Van der Graaf. En zo kwamen Gereformeerde Bondspredikanten de vrouw in het ambt tegen als ze bijvoorbeeld preekbeurten vervulden in gemeenten van een andere ligging.,,de mogelijkheid om het evangelie te verkondigen lieten ze echter meestal prevaleren. Schroten zag de beslissing van de kerk als leiding van de Heilige Geest en conformeerde zich aan het besluit, vertelt Van der Graaf. In 1965 constateerde de latere bondshoogleraar C. Graafland in Verschuivingen in de Gereformeerde Bondsprediking dat het verzet tegen de vrouw in het ambt in de hervormd-gereformeerde stroming minder was geworden. Toch bracht het bondsbestuur een jaar later toen vrouwen officieel de kansel op mochten de artikelen van Goedhart tegen de vrouw in het ambt uit onder de titel Een vrouw op de kansel? Al vrij snel deed zich een nieuwe ontwikkeling voor: ds. T. Poot nam een beroep aan naar de Martinikerk in Groningen. Hij was de eerste Gereformeerde Bondspredikant die ging werken in een gemeente waar vrouwen in de kerkenraad zaten. Protest kwam er nauwelijks. In de loop van die jaren kreeg de hervormd-gereformeerde beweging sterk voet aan de grond in de provincie Groningen, aldus Van der Graaf. Steeds meer gemeenten die niet voldeden aan de standaardkenmerken doordat ze uit het Liedboek zongen of vrouwen in het ambt hadden, kregen Gereformeerde Bondspredikanten.,,Het betrof gemeenten die waren opschoven naar de Gereformeerde Bond. Daardoor is in gemeenten in Groningen altijd meer geaccepteerd dan in het midden en het westen van het land. Standpunt actualiseren Hij schat in dat er enkele tientallen gemeenten met een Gereformeerde Bondspredikant zijn waar ook vrouwen deel uitmaken van de kerkenraad. Er zijn echter geen vrouwelijke Gereformeerde Bondspredikanten; die worden niet geaccepteerd als lid. Om jongere generaties voor te lichten, verscheen in de jaren tachtig Man en vrouw in bijbels perspectief, geschreven door ds. C. den Boer, daarbij gesteund door een commissie.,,dat was een doorwrochte studie. In de conclusie werd de vrouw in het ambt afgewezen, maar er was veel ruimte voor vrouwen in bedieningen, bijvoorbeeld in diaconaat, zending, evangelisatie en godsdienstonderwijs. Ze konden daarbij ook een zegen in de gemeente ontvangen. Van der Graaf wijst op de conclusie van de christelijk-gereformeerde hoogleraar dr. J.P. Versteeg, die de uitgave toentertijd typeerde als het beste kerkelijke rapport van na de Tweede Wereldoorlog.,,Tegelijk vond hij wel dat de aangebrachte grens tussen bijzondere gaven, het zogenaamde charisma (wel voor vrouwen), en het ambt (niet voor vrouwen) flinterdun was. Het gesprek over de vrouw in het ambt moet blijven doorgaan, stelt Van der Graaf.,,Elke generatie heeft er recht op dat het standpunt hierover wordt geactualiseerd. Heruitgave van het boek Man en vrouw in bijbels perspectief, zoals twee jaar geleden gebeurde, is dan niet genoeg.,,de veranderde context moet worden meegenomen. Vrouwen krijgen in de samenleving steeds betere posities. En in vervallen situaties, zoals kleine gemeenten, zijn het vaak vrouwen die de kerk overeind houden. Bovendien is het ambt aan het devalueren tot een gewone functie die je vervult in de kerk. Van der Graaf ziet het liefst dat de positie van de vrouw in de gemeente opnieuw wordt doordacht door de invulling van de ambten die de traditionele kerken kennen predikant, ouderling, diaken opnieuw tegen het Bijbelse licht te houden en ook de bedieningen (waarvan een afvaardiging de kerkenraadsvergaderingen bijwoont) te overwegen.,,hoe de ambtenindeling eruit moet zien? Daar doe ik geen uitspraak over. Wel zijn er in de Bijbel duidelijk gaven die ook aan vrouwen zijn gegeven, zoals diaken, profetes of richteres. Ik zie dus ruimte voor de vrouw op een aantal plekken in de kerk. Helaas is van de bedieningen uit het boek Man of vrouw in bijbels perspectief weinig gekomen. Vrouwen hebben in Gereformeerde Bondsgemeenten nog niet de plaats die hun toekomt. De Martinikerk in Groningen, waar al vrouwen in de kerkenraad zaten voordat er een predikant uit de Gereformeerde Bond ging werken. FOTO ANP/JAN LUURSEMA Schrijvers cruciaal boek willen verdere doordenking Het boek Man en vrouw in bijbels perspectief (1985) speelt binnen de Gereformeerde Bond in het denken over de vrouw in het ambt een cruciale rol. Ruim vier jaar studeerde ds. C. den Boer op de materie, met steun van een commissie bestaande uit de predikanten G. de Fijter, C. Graafland, P. Koeman, C. van Sliedregt en H. Visser. De uiteindelijke conclusie luidde dat de vrouw in het ambt werd afgewezen. Twee jaar geleden bracht het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond het boek opnieuw uit, ongewijzigd. Bijna 25 jaar na de eerst uitgave willen enkele commissieleden echter verdere doordenking of pleiten ze ervoor vrouwen onder voorwaarden in het ambt toe te laten. Samensteller ds. C. den Boer staat nog steeds voor de uitgave. Volgens hem blijkt uit deze en andere publicaties een- en andermaal dat de Gereformeerde Bond de vrouw in het ambt afwijst. Verdere doordenking van het onderwerp, zoals dr. ir. Jan van der Graaf bepleit, lijkt hem dan ook niet noodzakelijk. Ds. H. Visser wil zich niet over de materie uitlaten, omdat hij Den Boer als woordvoerder aanwijst. Ds. P. Koeman laat weten de conclusies van het boek te onderschrijven, maar dat de plek van de vrouw in de bedieningen nog verdere bespreking mag krijgen. Dr. C. van Sliedregt kiest voor een fundamentelere bezinning.,,het boek geeft aan dat de bezinning voort moet gaan. Ik snap ook wel dat de Gereformeerde Bond daar niet op zit te wachten. Er is huiver voor een schisma en dat is begrijpelijk. Vanuit de traditie is de vrouw in het ambt zo n gevoelig onderwerp geworden, aldus Van Sliedregt, die niet wil vertellen hoe hij er persoonlijk over denkt. Na het verschijnen van Man en vrouw in bijbels perspectief gaf wijlen C. Graafland, later hoogleraar namens de Gereformeerde Bond, aan dat volgens hem het ambt open kon voor vrouwen. Ook ds. G. de Fijter, tot voor kort synodevoorzitter van de Protestantse Kerk in Nederland, ziet meer mogelijkheden voor de vrouw dan in de conclusies van het boek staan verwoord. Nauwkeurig lezen van de Bijbel leert dat vrouwelijke diakenen zijn toegestaan, stelt De Fijter, die in zijn eerste twee Groningse gemeenten vrouwen in de kerkenraad had. Volgens hem wordt dat in Man en vrouw in bijbels perspectief ook gesteld.,,maar dat is nooit uit de verf gekomen binnen de Gereformeerde Bond. De Fijter vindt Den Boer echter tegenover zich.,,dat het boek vrouwelijke diaken legitimeert, klopt niet. Er is in de Bijbel sprake van een diacones, maar voor ons was het duidelijk dat zij niet in het ambt stond. Volgens oud-synodevoorzitter De Fijter gaat het boek echter nog verder omdat wordt gepleit voor differentiatie binnen de ambten, zodat ook vrouwen een plek krijgen. Hij citeert:,,zijn er geen kerkordelijke regels denkbaar, die het de vrouw op haar wijze en met haar inbreng mogelijk maken om binnen ieder ambt te dienen? We denken aan wat we boven schreven over de twee soorten diakenen bij Calvijn. Maar niet alleen in het diaconaat, ook in het presbyteriaat (het ouderlingschap) en in het pastoraat (in het ambt van herder en leraar) zou aan gedifferentieerde ambtsinvulling kunnen worden gedacht. Geeft het Nieuwe Testament ons geen aanwijzingen dat de vrouw in die tijd inderdaad op haar wijze en met haar inbreng op al de genoemde terreinen in het midden der gemeente bezig was? De Fijter:,,Ik zou willen dat aan die uitspraken in het boek gestalte wordt gegeven. Geef gemeenten die eraan toe zijn, de ruimte. Ik sta voor eenheid in verscheidenheid. Als synodevoorzitter bevestigde hij een predikantenechtpaar dat in Nes-Ammin in Israël aan de slag ging. Toch zegt hij niet volmondig ja tegen de vrouw in het ambt van predikant en ouderling.,,ik spreek er alleen geen veto over uit. In de discussie is de Gereformeerde Bond volgens De Fijter,,meer geneigd de traditie een plek te geven dan alleen het Woord voluit te laten klinken. Op traditie heb ik niets tegen, maar ik kies voor het sola scriptura.

3 reportage Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER De achterkant van even checken Hoe datacenters ongemerkt steeds belangrijker worden door Dick Schinkelshoek Datacenters vormen de zware industrie van de 21 e eeuw. Omdat digitale gegevens explosief in omvang toenemen en overal beschikbaar moeten zijn, kunnen steeds minder bedrijven om deze zwaarbeveiligde kolossen heen. Er is een nadeel: hun hoge energieverbruik. Van buiten zou het een adviesbureau kunnen zijn, of een administratiekantoor. Of een ander bedrijf waarvan er op Nederlandse industrieterreinen dozijnen staan. Een datacenter, de zware industrie van de moderne tijd, is niet zoals zijn voorgangers te herkennen aan rokende schoorstenen of massieve koeltorens. Bij station Enschede Drienerlo is het eerder het stadion van FC Twente dat de aandacht trekt. Een watertje met een kunstwerk is nog het meest interessant aan de buitenkant van het pand waarin het datacenter van Datacenter Services, dochter van CSN Groep, is gevestigd. Binnen is de sfeer meteen anders. Geen grote varens of vriendelijke receptionistes bij de ingang. Alleen een telecom met blikken stem en een sluis van twee deuren die op afstand worden geopend. En camera s uiteraard. Pas na de lift is de receptie. De veiligheidsvoorschriften zijn streng. Vooraf aanmelden, legitimatie mee. Overal zijn keycards nodig. Alsof je op audiëntie gaat. En dan ben je nog maar in de kantoorruimte. Laden op internet De hoeveelheid digitale data van bedrijven, overheidsinstellingen en particulieren neemt razendsnel toe, en de gevolgen bij eventueel verlies bijvoorbeeld door een computerstoring worden ook steeds groter. Daarnaast willen klanten, werknemers, burgers en studenten niet alleen tijdens kantooruren bij hun data kunnen hun , hun documenten, hun foto s en filmpjes maar altijd. Ook om drie uur s nachts. En dan is er nog de trend van cloud computing: volgens experts zullen in de toekomst steeds meer programma s niet op desktopcomputers draaien, maar ter plekke geladen worden via het internet. Google Docs, de kantoorsoftware van zoekmachine Google, is een voorbeeld.,,het is niet verwonderlijk dat steeds meer instanties hun bedrijfskritische data en applicaties onderbrengen bij gespecialiseerde datacenters, zoals bij ons, constateert Erik van der Ven, marketing manager van CSN Groep. De eisen die tegenwoordig aan de opslag en de beschikbaarheid van data worden gesteld, zijn voor steeds meer gewone systeembeheerders te groot.,,een bedrijf zonder toegang tot of de administratie ligt totaal lam. En je moet er toch niet aan denken dat klantgegevens van een verzekeraar op straat komen te liggen, of dat medische gegevens per ongeluk gewist worden. De tijd dat röntgenfoto s in kartonnen mapjes werden bewaard, is voorbij. Datacenters springen in het gat en bieden, afhankelijk van wat de klant precies wil, ruimte, stroom, koeling, verbinding met het internet, backupfaciliteiten en computerservers leeg of compleet ingericht. En dat allemaal in een zo veilig mogelijke omgeving. Als de stroom uitvalt, staat een rij dieselgeneratoren klaar. Goudvoorraad Het datacenter in Enschede is gevestigd in een voormalig pand van De Nederlandsche Bank. Vaag staat de naam van de vorige eigenaar nog boven de deur. In de kluis, diep onder de grond, waar ooit een deel van Nederlands goudvoorraad was opgeslagen, zijn drie serverruimtes gemaakt. Digitale data als het nieuwe goud. Wie uit de lift komt en naar binnen wil (en mag), moet eerst speciale overschoenen aan. Mobieltjes moeten uit. Achter de zware deuren staan rijen witstalen kasten, racks in jargon, met elk een stapel servers. Door de luchtgaatjes van de kastdeuren zie je talloze groene, blauwe, rode lichtjes knipperen. De verhoogde vloer bestaat uit losse tegels. Handig trekt een van de technicians er eentje omhoog: tientallen kabels gaan ordelijk in dikke bundels hun weg. Het is er schoner dan in menige Hollandse woonkamer. Sprinklerinstallaties zijn er niet: water bij de hardware is uit den boze. Bij brand wordt razendsnel bijna alle zuurstof uit de ruimte gezogen. Wie onverhoopt nog aanwezig is, stikt niet, verzekert de onderhoudsmedewerker, maar zal door het drukverschil wel een tijdje doof zijn. Doof word je ook bijna van het constante lawaai in de serverruimte: grote koelsystemen moeten de temperatuur op exact 22 graden Celsius houden. Twee graden naar boven en naar beneden wordt nog net getolereerd. De voorkant van elke kast is koud, de achterkant van de servers juist niet, daar wordt de warmte afgevoerd. Dat zorgt voor een luchtstroom die af en toe stropdassen omhoog laat vliegen. Het is moeilijk voor te stellen. Op dit moment loggen op deze servers werknemers, studenten en klanten in, soms met duizenden tegelijk en allemaal op kilometers afstand. Ze bekijken hun mail, werken aan documenten, versturen powerpointpresentaties, chatten met elkaar. En alles wat je hier ziet, zijn knipperende lichtjes. Slaapkamers Over wie precies hun klanten zijn, willen de mannen van Datacenter Services niet veel kwijt om redenen van privacy en veiligheid. Het zijn onder meer bedrijven, onderwijsinstellingen en verzekeraars, variërend van 50 tot geautomatiseerde werkplekken.,,die willen heel verschillende dingen, vertelt sales consultant Frank Fekken.,,Sommigen hebben zelf apparatuur aangeschaft die ze bij ons willen plaatsen, anderen laten ons alles regelen. Veeleisende klanten kunnen elders in de voormalige kluis een speciale suite huren: een afgeschermde serverruimte die eventueel alleen toegankelijk is met keycards en handpalmscans. In Amerikaanse vestigingen is ook de irisscan mogelijk. Voor wie dat allemaal niet genoeg vindt, zijn er nog de slaapkamers in de atoomkelder, een paar meter dieper onder de grond. Deze erfenis uit de Koude Oorlog heeft eigen noodaggregaten en een luchtzuiveringsinstallatie. De servers die daar staan, worden vooral als uitwijk, als backupsysteem, gebruikt. In totaal heeft het Enschedese datacenter 1200 vierkante meter serverruimte, en is daarmee middelgroot. Energievreters Door de steeds hogere eisen die aan de beschikbaarheid en beheersbaarheid van data en software worden gesteld, is het niet verwonderlijk dat de vraag naar ruimte in datacenters de laatste jaren flink is toegenomen. Onderzoekers waarschuwen zelfs voor een naderend tekort. Datacenter Services heeft dan ook nauwelijks last van de economische recessie, vertelt Van der Ven. Het grote nadeel van datacenters is dat de Wie bij brand aanwezig is, stikt niet maar is wel een tijdje doof voordurend draaiende servers samen met hun koelsystemen energievreters zijn. Onderzoeksbureau McKinsey deed vorig jaar een poging om het totale energieverbruik van de datacenters op de wereld te berekenen: twee procent van het mondiale elektriciteitsgebruik, meer dan Nederland in een jaar verbruikt. En in 2020, is de verwachting, vervuilen ze meer dan de grootste vervuiler van dit moment, de wereldwijde luchtvaart. Zo milieuvriendelijk is het internet niet. Een datacenter met vijfduizend racks heeft een even grote CO 2 -uitstoot als een middelgrote stad als Haarlem. Hoeveel datacenters er precies in Nederland staan, is niet bekend. De website datacentrumgids.nl waar klanten van datacenters gebruikerservaringen kwijt kunnen, telt er bijna honderd. Maar hoeveel datacenters er daarnaast zijn, die geen ruimte verhuren maar door hun eigenaren zelf worden gebruikt, weten ze ook bij brancheorganisatie ICT Office niet. Op internet circuleert het gerucht dat een enkele zoekopdracht via Google evenveel energie kost als een uur een gloeilamp laten branden. Oncontroleerbaar, maar niet verwonderlijk voor wie bedenkt dat zoekmachine Google zo n dertig à veertig datacenters over de hele wereld in gebruik heeft, met vermoedelijk bijna een miljoen servers waarop acht of negen kopieën van het complete internet staan. Niemand kent de exacte getallen, volgens Google zijn ze bedrijfsgeheim. Worden alle plannen voor energiebesparing en beperking van de CO 2 -uitstoot door de sterke groei van datacenters niet teniet gedaan? Volgens Wim van Linden Tol, account manager bij Datacenter Services, behoeft het beeld van de energieslurpende datacenters correctie. Datacenters dragen, stelt hij, juist bij aan de vergroening van de IT-sector.,,Datacenters gebruiken op zichzelf veel stroom. Maar als je een vergelijking maakt met wat particulieren en bedrijven zelf constant op hun servers en desktopcomputers hebben draaien, is alles centraal opslaan veel efficiënter. Dat komt onder meer doordat datacenters gemakkelijker nieuwe energiezuinige servers kunnen aanschaffen en die bovendien softwarematig kunnen opknippen in een nog groter aantal virtuele servers. Door cloud computing zal het energieverbruik van datacenters weliswaar verder toenemen, maar tegelijk zullen eindgebruikers met lichtere computers uit de voeten kunnen, verwacht Van Linden Tol. De Amerikaanse IT-trendwatcher Nicolas Carr lijkt die analyse te delen. In zijn recente boek The Big Switch voorspelt Carr dat het uit de muur halen van data en software (zijn uitdrukking voor cloud computing) relatief zuiniger zal zijn zowel qua kosten als qua energie dan de huidige situatie, waarin iedereen kantoorsoftware, spelletjes en gigabytes aan data op zijn eigen computer heeft staan. Toch moet niet te vroeg worden gejuicht: in absolute zin kost internet nog steeds ieder jaar meer energie. De serverruimtes van Datacenter Services in het voormalig pand van De Nederlandsche Bank in Enschede. FOTO REINIER VAN WILLIGEN DICHTER OP HET NIEUWS Bij foto in het Nederlands Dagblad van maandag 21 september, pagina 1: Luchtlanding bij herdenking mislukte bevrijdingsoperatie. FOTO ANP/KOEN VAN WEEL Market Garden De geruisloosheid van deze neerdaling vult mijn oren met suizende ademhaling. Ik voel de wind, het jagen van bevrijderbloed onder de spanningsboog van mijn hoed. Wij vallen, massaler dan adelaars, uit het ronkende nest van transportvliegtuigen en zweven door lucht en verleden richting de brug, springplank naar vrede. Pace subito het blijft zuchten in kathedralen boven vlaggedekte kisten. Wij vallen slechts in de herhaling, maar jij zag vrienden vallen op de paarse hei. RIA BORKENT

4 buitenland Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER De worsteling van Malta Klein eiland weet zich geen raad met bootvluchtelingen door Albert Heller Op 15 september om 6 uur in de ochtend komt een schip met 68 bootvluchtelingen uit Eritrea aan op Malta. Het is de laatste in een lange reeks van gammele boten vol Afrikaanse vluchtelingen die het vasteland van Europa willen bereiken. Ongewild komen de vluchtelingen vast te zitten op het kleine eiland dat hen niet kan en ook niet wil opnemen. Malta roept de EU om hulp, maar Europa weigert. Een klein nieuwsbericht, vorige week: EU-landen houden de deur dicht voor vluchtelingen op Malta. Malta wil dat andere landen vluchtelingen die aankomen op het eiland tussen Sicilië en Afrika, opnemen. De meeste EU-landen vrezen echter dat nog meer illegalen naar Malta varen als bekend wordt dat ze zo een verblijfsvergunning krijgen voor andere EUlanden. Bovendien zullen dan ook Cyprus, Italië en andere Zuid-Europese landen hun vele duizenden vluchtelingen aanbieden voor herplaatsing. Het gebrek aan steun is een tegenvaller voor Malta. Want zo blijven duizenden vluchtelingen vastzitten op het eiland. Voor hen is er geen werk, geen goede toekomst. Soms leven ze in erbarmelijke omstandigheden. Artsen zonder Grenzen, als hulporganisatie actief in een van de opvangkampen op het eiland, stopte begin dit jaar tijdelijk met haar werk uit protest tegen de schandalige omstandigheden.,,we konden in april geen medicijnen meer verstrekken en er was geen normale quarantaineruimte om mensen met besmettelijke ziektes af te zonderen, vertelt woordvoerster Allessandra Villas Boas.,,Rampzalige omstandigheden als koude en vochtigheid bezorgden zieken nieuwe infecties. Zij bleven terugkeren voor behandeling. Inmiddels is er verbetering zichtbaar, concludeert Villas Boas voorzichtig.,,er is meer medische hulp en er is veel werk verzet om het comfort in de centra te verbeteren. Gevangenissen Bij aankomst op Malta worden bootvluchtelingen opgevangen in een gesloten centrum. Migranten kunnen, volgens door de EU goedgekeurde regels, tot achttien maanden worden vastgehouden in de gesloten inrichtingen, terwijl hun asielprocedure loopt. Als er meer duidelijkheid is over hun situatie kunnen ze worden verplaatst naar open centra, waarbij contact mogelijk is met de Maltese samenleving.,,die gesloten inrichtingen zijn praktisch gevangenissen, stelt Villas Boas. AzG heeft moeite met de manier waarop vooral kinderen worden behandeld. Ook zij worden opgesloten tot duidelijk is wie ze zijn en bevestigd is dat ze minderjarig zijn.,,kwetsbare groepen als zwangere vrouwen en kinderen horen niet in deze dichte kampen, aldus Villas Boas.,,Zelfs als duidelijk is dat een kind negen of tien is, worden ze daar nog opgesloten. Vanaf april kwam er enkele maanden geen enkele asielzoeker aan op Malta. Het gaf het eiland een adempauze. Inmiddels zijn de landingen, ondanks de opgevoerde controles van de Europese kustwachten, weer toegenomen. Malta is verantwoordelijk voor een groot deel van de zeeën rondom, die qua oppervlakte 791 keer zo groot zijn als het eiland. Als er in deze wateren boten met asielzoekers worden gelokaliseerd, vallen ze onder de verantwoordelijkheid van Malta. Naar verwachting zullen er dit jaar meer dan 1700 asielzoekers landen op Malta. Tragedies Gabriele Santi is lid van het team van Artsen zonder Grenzen dat alle aangekomen asielzoekers medisch onderzoekt. Volgens hem zijn de werkomstandigheden nog altijd moeilijk. Bij de laatste landing van 68 mensen uit Eritrea, die werden opgepikt op 29 zeemijlen uit de kust, waren de opvarenden in redelijke conditie, omdat ze niet lang op zee hadden rondgedobberd. Vaker ziet Santi menselijke tragedies.,,mensen die verbrand zijn door de zon, en uitgedroogd en uitgeput aankomen. Het zijn mensen die vaak al een jaar van huis zijn en veel hebben moeten verduren. Al die mensen hebben goede medische behandeling nodig. Santi:,,Op het moment kunnen wij ons werk op een redelijke manier doen, maar ik vrees dat we dat niet kunnen garanderen als er weer een toeloop van vluchtelingen komt. Volgens Santi is de opvang in sommige locaties ronduit dramatisch.,,sommige mensen leven nog in tenten; als het 45 graden is, zoals afgelopen zomer, dan is dat moeilijk slapen. Er zijn daar geen douches en geen goede wc s. Zoiets is onacceptabel. Hulp Nederland is een van de landen die Malta in zijn penibele situatie probeert te helpen, onder meer door het overnemen van een COA werkt over de grenzen klein aantal Afrikaanse asielzoekers op Malta. Daarnaast is er een vergaande samenwerking tussen het Nederlandse Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Maltese organisatie voor opvang van asielzoekers. Sinds 2005 is het COA actief door middel van verschillende, door de Europese commissie betaalde, missies, waarbij de Nederlandse medewerkers hun expertise willen delen met Maltese collega s die zuchten onder de enorme druk op hun asielapparaat. André Baas, als strategisch adviseur van COA betrokken bij missies op Malta, geeft aan waarom het voor Malta moeilijk is de opvang goed te organiseren.,,er is gebrek aan capaciteit. Zij hebben vijftig mensen voor tien instellingen, terwijl wij er 1800 hebben voor zestien instellingen. Baas merkt wel dat er vorderingen zijn gemaakt in de behandeling van de asielzoekers.,,het gaat, met de beperkte middelen die ze op Malta hebben, absoluut de goede kant op. Daarnaast spelen de non-gouvernementele organisaties (ngo s) een belangrijke rol bij het helpen van de asielzoekers. In samenspraak met de regering zorgen ze voor onderdak en projecten, ook al zijn ze het niet altijd eens met de behandeling door de overheid. Sommige ngo s runnen zelfs opvangcentra.,,ook de kerken zijn erg actief in de opvang en de hulp aan asielzoekers, vertelt Baas. Protest Het lijkt opmerkelijk. Een Nederlandse organisatie voor opvang aan asielzoekers, die over de grenzen actief is. Want ook in andere landen doet het COA soms projecten. Daarnaast bestaat er een samenwerkingsverband met zeventien Europese organisaties voor de opvang van asizelzoekers. André Baas legt uit:,,in Europa is het COA de grootste organisatie op het gebied van asielopvang. Het zou jammer zijn dat je niets doet met al je expertise, als je zoveel kennis in huis hebt. Het is daarnaast heel interessant voor onze organisatie. Het werkt motiverend om ook in het buitenland te mogen adviseren. Daar komt bij: Nederland profiteert ervan als het op Malta goed geregeld is. Baas benadrukt dat het COA ook leren kan van de Maltese collega s.,,het is geen eenrichtingsverkeer. Zij stellen veel vragen over ons beleid en zetten ons aan het denken. De medewerkers van het COA waren de afgelopen tijd op Malta vooral actief in de open centra, met basale dingen als het trainen van de begeleiders in het aanknopen van gesprekken met vluchtelingen en met het opzetten van een goed registratiesysteem. Inmiddels doen ze ook een project in de gesloten centra, dat asielzoekers voorbereidt op het leven in de Maltese samenleving. Het onderwerp immigratie ligt moeilijk in de Maltese samenleving.,,de bevolking staat over het geheel genomen negatief tegenover vluchtelingen, meent Baas.,,Maar Malta lijdt ook echt onder de komst van zoveel vluchtelingen, werpt Darrel Pace van het Maltese ministerie van Justitie tegen. Het is een gedwongen huwelijk, een huwelijk dat niet lekker loopt.,,op een samenleving van mensen heeft de komst van 2000 vluchtelingen per jaar echt een grote impact, aldus Pace. Ook veel asielzoekers zijn niet uit vrije keus op het eiland.,,het probleem is dat veel asielzoekers helemaal niet naar Malta willen, stelt Villas Boas.,,Omdat ze onderschept worden door de Maltese autoriteiten, zitten ze hier. Dat bevestigt ook Pace:,,Zij willen naar het Europese vasteland. Het COA heeft gepoogd de relatie tussen de verschillende opvangcentra en de inwoners van Malta te verbeteren door de buurt bij een centrum te betrekken en inspraak te geven.,,dat werkt heel goed, het brengt de mensen in gesprek, zegt Baas. Bij een groot deel van de Maltezen en in de politiek blijft er echter afkeer tegen de grote aantallen vluchtelingen op het eiland.,,de inzet van de Maltezen kent zijn grenzen, stelt Baas.,,Ze kunnen de hoeveelheid vluchtelingen niet aan. Veel burgers roepen daarom ook om restrictiever optreden van de overheid. Oplossingen Malta probeert veel bootvluchtelingen te repatriëren. Dat is lastig, omdat papieren vaak ontbreken. Ook zijn er soms geen diplomatieke contacten met de landen van herkomst, zoals Somalië en Eritrea. Honderden asielzoekers verkeren daarom nog in onzekerheid over hun toekomst. Anderen hadden wel geluk. Na zes jaar toestroom van migranten zijn er al zesduizend vluchtelingen met een verblijfsvergunning op zak. Zevenduizend anderen werden uitgezet. De Maltese overheid hoopt dat andere Europese landen gaan bijspringen bij de problemen in de schil van Europa. Zolang dat niet gebeurt, blijft het aantal vluchtelingen op Malta toenemen. Pace vestigt zijn hoop op een project van de UNHCR in Libië.,,Daar stappen vluchtelingen in gammele bootjes om Europa te bereiken en brengen hun leven in gevaar. Het zou logischer zijn deze mensen al in Libië op te vangen en hen daar een aanvraag voor asiel te laten doen. We hopen dat meer landen dit project gaan steunen. Boven: Illegale immigranten in de eetzaal van het centrum Hal Safi op Malta. Kleine foto: 68 bootvluchtelingen zijn op 15 september door het Maltese leger gered van hun zinkende rubberboot. Onder van links naar rechts: Na geweigerd te zijn door de Maltese kustwacht, worden Afrikaanse vluchtelingen aan land gebracht in Sicilië. Opgepikte immigranten worden door vissers overgedragen aan het leger. Een illegale immigrant in Hal Safi. FOTO S EPA VOETSPOREN Het andere nieuws van deze week GANZEN WILLEN NIET NAAR MEXICO Niet alleen mensen, ook ganzen maken soms pittige keuzes. In 2007 besloten tienduizenden Pacifische brandganzen tegelijk: we gáán dit jaar niet! We vliegen gewoon níet naar Mexico, voor de winter. Zij bleven in Alaska. Dit is nog steeds de trend, zo blijkt nu. De achterblijvers tellen al een derde deel van de hele soort. Door minder zeeijs is er s winters voedsel in Alaska. Dat verdwijnt echter als de zeespiegel stijgt. VANDAAG: DAG VOOR ONBEKENDE KIND Vandaag is het Internationale dag voor het Onbekende Kind. Herman van Veen bedacht deze dag, nadat hij in Manilla een vrouw gezien had met een dode baby in de armen. Hij vond het gek dat er plekken waren voor oorlogsgesneuvelden, maar niet voor kinderen die ook niet behoren te sterven. Een internationaal monument staat nu op Nationaal Verstrooiterrein Delhuyzen, onderhouden door Stichting Roos, namens de Herman van Veen Foundation. VAN ROSH HASHANA TOT JOM KIPPOER Maandag was het Joods nieuwjaar Zoet eten (appeltjes met honing) symboliseert hoop op een goed en gezegend jaar. Rosh Hashana leidt de tien boetdagen in, uitlopend op Jom Kipoer (Grote Verzoendag). Deze zogenaamde hoge feestdagen accentueren de houding van het individu voor God, met gebeden om vergeving. In synagoges klinkt de ramshoorn en leest men het verhaal van het offeren van Isaak. ZWITSERS SCHRIKKEN: GLETSJERBREUK In het Zwitserse Wallis verloor de Feegletsjer (Saastal) kubieke meter ijs. Op zich is dat normaal, maar de hoeveelheid is enorm, en gelijk aan 4200 vrachtautoladingen. Het breekpunt steekt over het dal uit, en is dertig meter hoog. Een groot gebied is afgesloten. De breuk ligt vlak bij de plek van de Mattmark-ramp (1965). Toen brak twee miljoen kubieke meter ijs van de Allalingletsjer, dat 88 bouwvakkers bij een stuwdam doodde. OEKRAÏNE VREEST AGRESSIE RUSLAND Het Kremlin spreekt vaker openlijk van Russen in het buitenland verdedigen, desnoods met militaire macht. Een open brief van Oekraïense intellectuelen en schrijvers smeekt om echte veiligheidsgaranties bij VS, Groot- Brittannië, Frankrijk en China. In 2003 wilde Rusland het Krimeilandje Tuzla bezetten. In 1994 gaf Oekraïne het twee-na-grootste nucleaire wapenarsenaal ter wereld op in ruil voor veiligheidsgaranties.

5 portret Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER door Willem Bouwman Hijme Stoffels is hoogleraar godsdienstsociologie aan de Vrije Universiteit. Hij vraagt zich altijd af, wat godsdienst met mensen doet en waarom ze geloven zoals ze geloven. Hijme Stoffels luistert liever Geloof in Gouda FOTO PHILIP ROORDA Hijme Stoffels (Den Haag, 1952) studeerde sociologie en theologie aan de Vrije Universiteit en promoveerde daar in 1990 op het proefschrift Wandelen in het licht. Waarden, geloofsovertuigingen en sociale posities van Nederlandse evangelischen. In 1995 verscheen Als een briesende leeuw, Stoffels onderzoek naar orthodox-protestanten en hun strijd met de tijdgeest. Sinds 2001 is Stoffels hoogleraar godsdienstsociologie aan de Vrije Universiteit. Hij deed onderzoek naar domineeskinderen en wonderen. Zijn huidige onderzoek richt zich onder meer op migrantenkerken en geloof in Gouda. Hijme Stoffels is getrouwd en heeft twee volwassen dochters. Waarom bent u godsdienstsocioloog geworden?,,voor een deel is het afkomst. Ik kom uit een gereformeerd gezin, godsdienst is me dus van huis uit bekend. Mijn vader was opzichter bij een bedrijf voor verwarmingsinstallaties in Den Haag. Ik was het oudste kind; na mij kwamen een broer en twee zussen. Ik ben genoemd naar mijn grootvader van vaderszijde, een aanhanger van Abraham Kuyper. Hij was gefascineerd door het moderne en kritische denken van Kuyper. Zijn ouders waren bevindelijk gereformeerden; ze kerkten bij een vrije gereformeerde gemeente, die was voortgekomen uit de Afscheiding. Onze familie heeft ook een vrijgemaakte tak, maar de kerkelijke verdeeldheid heeft nooit tot problemen in de familie geleid. Ik was de eerste in onze familie die naar het gymnasium ging, afgezien van mijn neef Hijme uit Zaandam. Hij ging in 1970 geschiedenis studeren, ik sociologie. Waarom sociologie?,,in de laatste jaren van het gymnasium, aan het eind van de jaren zestig, was ik politiek en maatschappelijk bewust geworden. Ik wilde het heden begrijpen en eventueel veranderen en daarom ben ik sociologie gaan studeren, aan de Vrije Universiteit. Enkele jaren boven mij zat Pim Fortuyn, een welbespraakte en radicale marxist, die zich toen al opvallend kleedde en vooraanstond bij demonstraties en bezettingen. Ik heb zelf ook een keer aan een bezetting meegedaan en op de veertiende verdieping van het VU-gebouw geslapen, waar nu mijn werkkamer is. Ons doel was geloof ik meer inspraak en medezeggenschap, want daar ging het altijd over in die tijd. Voor we als eerstejaars ook nog maar één college hadden gevolgd, werden we al opgevangen door de rode eenheden sociologie, die ons de beginselen van de marxistische klassenanalyse bijbrachten en ons leerden hoe we ons radicaal kritisch tegenover onze docenten moesten opstellen. U was amper achttien jaar en weinig wereldwijs. Raakte u niet in verwarring?,,ik vond het wel verwarrend. Zeker. Wat moest ik ermee aan? Ik had een christelijke opvoeding gehad, was me links gaan oriënteren en zocht naar een alternatief voor het geloof van mijn jeugd. Ik heb nog studie van het anarchisme gemaakt. Op de VU werd de discussie beheerst door de marxisten, zodat ik voortdurend bezig was om mijn positie tegenover het marxisme te bepalen. Ik ben geen marxist geworden en heb ook nooit op de CPN gestemd. In 1971, toen ik voor het eerst mocht stemmen, koos ik voor de PPR. Later werd het de PSP. In die tijd deed u ook belijdenis in de Gereformeerde Kerk.,,Ja, dat zal ik uitleggen. Een klasgenoot op de middelbare school, Cees Sonnevelt, afkomstig uit de Gereformeerde Gemeenten, raakte gefascineerd door het linkse gedachtegoed en was korte tijd actief voor de Socialistische Jeugd, een radicaal-linkse beweging. Ik herinner me een eindexamenfoto waarop hij met een rode vlag op een brommer zit. Wij trokken veel met elkaar op, ook toen we al studeerden, hij in Utrecht, ik in Amsterdam. Toen ik hem na de zomervakantie van 1971 terugzag, bleek hij bekeerd te zijn, tijdens een gebedssamenkomst met Johan Maasbach. Cees probeerde mij ook te bekeren, hij praatte op me in, citeerde teksten uit de Bijbel. Ik vond het eng en moest er niets van hebben, en toch was ik gefascineerd door de ontwikkeling die hij meemaakte. Hoe kon je van de Gereformeerde Gemeenten via de Socialistische Jeugd terechtkomen bij Maasbach en bij hem tot bekering komen? Cees, die nu predikant bij de Gereformeerde Gemeenten is, was niet de enige. Om me heen zag ik jongeren die vroeger de belhamel uithingen, naar de Navigators gaan en kerkdiensten bezoeken, met een multomapje onder de arm om preekverslagen in te schrijven. Cees werd actief in het koffiebarwerk van Youth for Christ, en nam mij mee; samen bezochten we diensten van Maasbach en toogdagen van de Gereformeerde Gemeenten. Mijn belangstelling was sociologisch wat dreef deze mensen? maar ook persoonlijk: op zeker moment vond ik dat ik ook een keus moest maken. Ik deed mee aan het koffiebarwerk en heb een jaar lang avondkringen bezocht bij de evangelische studentenvereniging Ichthus. Ik had echt het gevoel dat ik het moest doen, dat het mijn roeping en bestemming was. Zo deed ik ook belijdenis in de Gereformeerde Kerk. Gaf die roeping geen spanning met wat u zelf wilde?,,natuurlijk voelde ik een enorme spanning, en als ik mijn dagboeken uit die tijd lees, zie ik dat die spanning alleen maar groter werd. Toch had ik het idee dat ik bij Ichthus en het koffiebarwerk op m n plaats was. Ik was christen geworden en voelde me blij en verlost. Maar ik was ook een linkse sociologiestudent, en dat was verdacht in de kringen waarin ik me bewoog. In 1972 bezocht ik een bijeenkomst met David Wilkerson in de Houtrusthallen in Den Haag; op m n jas droeg ik een button tegen de oorlog in Vietnam. Er kwam toen een meisje op me af. Draag jij dat nog?, vroeg ze. Dat moet je er afhalen. Ik droeg het vroeger ook, maar sinds ik bekeerd ben en Christus belijd, interesseert het me niet meer. Je moest ook altijd blij zijn, hoewel de blijdschap slechts één kant van het geloof is. Was u altijd blij?,,ik heb destijds beweerd dat een christen blij moest zijn. Later geneerde ik me daarvoor. Na het optreden van David Wilkerson ging ik naar de nazorg, waar een meisje op me toekwam dat vrolijk en blij over haar geloof begon te praten. Ik zei tegen haar dat ook christenen heel vervelende dingen meemaken en wees haar op het verhaal van Job in de Bijbel. De mensen van Ichthus herinner ik me als Ik begreep dat het christelijk geloof niet op zo n stellige, opgewonden manier verwoord hoefde te worden lieve mensen, en dat was tegelijk mijn bezwaar: het was me allemaal te lievig. Er zat een kant in mij die actie en reuring wilde. Bovendien was ik van huis uit een gereformeerde jongen, kritisch en beschouwend, een beetje afstandelijk ook. Intellectueel was ik vrij snel uitgekeken op dit type christendom. Kunt u het moment aanwijzen waarop u dacht: dit is het niet voor mij?,,op zaterdagavond deed ik mee in de koffiebar van Youth for Christ, maar dat was eigenlijk niet genoeg. Als je echt christen was, ging je ook naar het gebedsmoment op dinsdagavond. En als je het nog beter wilde doen, ging je op donderdagavond, koopavond, het YfC-blad Aktie verkopen. Zodoende liep ik op een avond met een stapel Akties in de Spuistraat in Den Haag. De eerste die ik aansprak, bleek iemand van de jongerenclub van de CPN te zijn. In plaats van te luisteren en zich te bekeren, begon hij zelf te preken, over het onrecht in de wereld, en dat dáár iets aan gedaan moest worden. Ik dacht bij mezelf: Hij heeft gelijk, ik ben het met hem eens. Die avond besloot ik te stoppen met het YfC-werk. Ik wilde wel christen zijn, maar dan op mijn manier. In diezelfde tijd bezocht ik lezingen van het studentenpastoraat van de VU over eigentijds christen zijn. De sprekers zaten meer in de vrijzinnige hoek, zoals K. Strijd, J. Sperna Weiland en C.W. Mönnich. Daar kreeg ik een gevoel van enorme ruimte. Ik begreep dat het christelijk geloof niet op zo n stellige, opgewonden manier verwoord hoefde te worden. Het mag ook in stilte en verwondering, en op zoveel andere manieren. Zelf zocht ik naar een combinatie van een radicaal geloof en een linkse politieke opstelling. Ik deed vervangende dienstplicht, was actief in de basisbeweging, las boeken van Dorothee Sölle en Helmut Gollwitzer en ging uiteindelijk theologie studeren. Maar ook als linkse gelovige bleef ik een zekere afstand bewaren en moest ik soms lachen om de observaties die ik deed. Dagboekjes Wilde u dominee worden?,,dat lag nog open. Uit mijn dagboekjes uit de jaren zeventig spreekt nu en dan de wens om theologie te studeren en in mijn vervangende diensttijd, bij het landelijk gereformeerd jeugdwerk, schreef ik wel eens over religieuze onderwerpen zoals sekten. Ik dacht: ga ik carrière maken of volg ik mijn hart en ga ik theologie studeren? Ik besloot het laatste te doen, naast mijn werk, omdat ik de studie fascinerend vond en antwoorden wilde vinden op vragen die me bezighielden. Welke overtuigingen uit mijn calvinistische jeugd zijn waardevol en welke gooi ik weg? Hoe geef ik alle woelingen die ik in de jaren zeventig heb meegemaakt, een plaats? Ik heb overwogen dominee te worden, maar voelde uiteindelijk geen roeping tot het ambt. Hebt u wel eens gepreekt?,,tweemaal. Maar ik werd niet gegrepen door het preken. Mijn theologische belangstelling was toch veel meer sociologisch gekleurd: ik wilde weten wat gewone mensen en groepen geloven en waarom. Ik was veel meer godsdienstsocioloog dan theoloog, laat staan dominee. Wat is het voornaamste inzicht dat u als godsdienstsocioloog hebt opgedaan?,,dat is de stelling die de Amerikaanse socioloog W.I. Thomas in 1928 formuleerde: if men define situations as real, they are real in their consequences. Alles wat wij vinden of denken van de wereld, hebben we zelf bedacht, en daar verbinden we consequenties aan. De hele orthodoxie, bijvoorbeeld, is een spel om erachter te komen wie er bij hoort en wie niet. Ben je er een van ons of niet? Spreek je de juiste taal? Ben je bekeerd, en zo ja: hoe? Eén verkeerd woord en je staat erbuiten. Orthodoxie heeft per definitie te maken met grenzen en met het afbakenen daarvan. Zodra een orthodoxe groepering zich niet meer zo druk maakt over haar grenzen, vervaagt haar orthodoxie. Wat vindt u het beste wat de godsdienstsociologie heeft voortgebracht?,,de laatste tijd ben ik gefascineerd door het werk van religieus antropologen die zichzelf nadrukkelijk inbrengen in het onderzoek. Een recent voorbeeld is het proefschrift van Johan Roeland, Selfation, over de geloofsbeleving van evangelische jongeren. Ik ben ook onder de indruk van Crossing and dwelling: a theory of religion van Thomas A. Tweed, een blanke, katholieke antropoloog uit Amerika. Hij onderzocht een Mariafeest van Cubaanse vluchtelingen in Florida. In het feest speelt van alles mee: natuurlijk het katholieke geloof, maar ook de heimwee naar Cuba en de Afrikaanse oergodsdienst van deze mensen. Tweed probeert het te doorgronden en vertelt tegelijk wat het feest met hem doet, wat hem raakt en bevreemdt. Hij vertelt letterlijk wat z n positie is: vanaf mijn plaats op de derde rij zie ik dit en dit gebeuren Op die manier maakt hij voor de lezer inzichtelijk hoe hij te werk is gegaan. Hij heeft niet de pretentie om alles te verklaren. Hij wil laten zien dat er in religie van alles gaande is en dat er allerlei elementen samenkomen die uit verschillende stromingen afkomstig zijn. Ik ken wel enkele onderwerpen waarop ik deze benadering zou willen toepassen, zoals migrantenkerken en wonderen. Ik wil ook graag onderzoek doen naar religie en stad. We beginnen met de vraag hoe mensen hun huis beleven en hoe ze hun huis inrichten: hebben ze een hoekje in huis waar foto s van dierbaren hangen, waar staat de eettafel en wordt er voor en na het eten gebeden? Vervolgens gaan we de straat op: zijn er plekken op straat waar mensen religieuze betekenissen aan toekennen, zoals kerken en moskeeën, maar misschien ook kapelletjes, begraafplaatsen en plekken waar bloemen zijn neergelegd omdat er mensen gestorven zijn? Hoe geeft u religie vorm in uw eigen leven?,,ik ga niet elke week, maar toch zeer geregeld naar de kerk. Verder is religie meer iets wat me overvalt, tijdens het fietsen of het joggen. Dan heb ik niet de ervaring dat God tot me spreekt, maar wel een gevoel van verbondenheid of ontroering. Het gebeurt ook tijdens het luisteren naar muziek of het kijken naar films en documentaires. Is die manier van vormgeven protestants?,,protestantisme is voor mij het voertuig waarin ik rijd. Het is de vorm die ik van huis heb meegekregen en die mij het meest vertrouwd is. Tegelijk zie ik de betrekkelijkheid van deze vorm wel in. U krijgt een gevoel van verbondenheid tijdens het joggen: is dat typisch protestants?,,dat weet ik niet zo. Ik denk dat ik erover praat in termen die ontleend zijn aan het protestantse erfgoed. Protestantse vormen, zoals elke dag de Bijbel lezen en bidden voor het eten, zijn voor u belangrijk?,,bidden wel, maar Bijbellezen doe ik zeker niet elke dag. De typisch protestantse vormen die ik van huis uit heb meegekregen, zijn vervaagd of verbreed. Wel voel ik me gewoon goed thuis in de PKN-gemeente hier in Nieuwegein. Bent u ouderling?,,nee, ik ben het wel geweest. Toen het moeilijk met mijn werk te combineren was, heb ik gezegd dat ik voor incidentele activiteiten beschikbaar ben, zoals het voorzitten van een vergadering. Of pastorale gesprekken voeren met mensen die het moeilijk hebben?,,absoluut niet. Dat vond ik als ouderling al lastig; laat mij maar een vergadering leiden. Wat vindt u lastig aan een pastoraal gesprek?,,ik vind het lastig op mensen af te stappen met het idee dat ik ze moet helpen. Naar hun verhaal luisteren gaat me beter af. En ze vervolgens troosten?,,lastig. Heel lastig. Ik moet allerlei ingewikkelde mentale stappen zetten om het voor elkaar te krijgen. Af en toe lukt het, maar moeilijk blijft het. Ik ben tamelijk rationeel ingesteld, zal mensen ook niet gauw aanraken, en spreek vaak met een ingebouwde reserve. Dat kan niet als mensen troostende woorden van je verwachten. Laat mij maar luisteren naar wat de mensen mij te zeggen hebben.

6 Nederlands Dagblad ZATERDAG 26 SEPTEMBER personeel Echt een bijdrage leveren... daar doe ik het voor Geef jij meerwaarde aan onze zorg? Bij Eleos werken we met ruim 600 collega s aan de geestelijke gezondheid van onze cliënten. Zowel onze professionaliteit als identiteit vinden we hierbij belangrijk. We vinden het belangrijk dat onze medewerkers voldoening hebben in hun werk en bijblijven in hun vak. Als medewerker krijg je volop de ruimte om jezelf te ontwikkelen. Bovendien kun je professioneel bezig zijn vanuit een christelijke geloofsovertuiging. Daarnaast bieden wij een goed salaris en prima secundaire arbeidsvoorwaarden. Wij zijn op zoek naar: Systeemtherapeut Je werkt binnen een geïntegreerd team bestaande uit hulpverleners van de afdelingen Jeugdzorg en Volwassenenzorg. Je beschikt over goede sociale- en contactuele vaardigheden en je bent een echte teamplayer. Je hebt zicht op parallelprocessen binnen groepen en het behandelteam. Locatie: Almelo, Ambulante Zorg Aantal uur: uur per week (GZ-)psycholoog Je levert een bijdrage aan de diagnostiek en indicatiestelling van cliënten. Je voert intake- en adviesgesprekken en biedt individuele behandeling en behandeling in groepsverband. Je bent een inspirerende en innovatieve collega en hebt affiniteit met de doelgroep. Locatie: Almelo, Ambulante Zorg Aantal uur: 24 uur per week Gezinsbehandelaar Je functioneert binnen het IPG team op de afdeling Kinder en Jeugd. Je bent stressbestendig en flexibel, legt makkelijk contacten en hebt oog voor de verschillende leden van het gezin. Je hebt een rijbewijs en bent in bezit van eigen vervoer. Locatie: Zwolle, Ambulante zorg Aantal uur: 20 uur per week Begeleiders Je begeleidt de groep en eventueel individuele cliënten op methodische wijze. Je werkt zelfstandig in wisselende diensten, bent gestructureerd en hebt een vermogen tot zelfreflectie. Je beschikt over een relevante opleiding op minimaal mbo-niveau. Ervaring in de psychiatrie is een pre. Locatie: Gouda, beschermende woonvorm Transitus Veenzoom / Transitus Lekkenburg Aantal uur: 36 uur per week Transitus Lekkenburg 18 uur per week Transitus Veenzoom Teamsecretaresse Je hebt een administratieve of secretaresseopleiding. Je beschikt over een goede typevaardigheid. Je hebt een open, dienstverlenende, tactvolle houding en een goede mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid. Locatie: Goes, Ambulante Zorg Aantal uur: 28 uur per week Geïnteresseerd? Van alle functies vind je een uitgebreide omschrijving op Je kunt ook bellen naar (030) voor meer informatie. Je sollicitatie is welkom tot zaterdag 10 oktober 2009 via: Eleos, t.a.v. afdeling P&O, Postbus 306, 3430 AH Nieuwegein. Of per vacature@eleos.nl Werken bij Eleos? Kijk op Afscheidsreceptie Meester (Erik) Kramer Keizersweg JG Wezep tel. (038) Vanaf de oprichting van de Klepperbelt in 1987 tot op heden heeft meester Kramer vele mooie jaren op onze school gewerkt. Donderdag 15 oktober a.s. neemt hij in middel eeuwse stijl afscheid van de Klepperbelt en mag hij gaan genieten van zijn vrije tijd. U bent van harte welkom op de receptie van 15:30-17:00 uur waar u persoonlijk afscheid kunt nemen van meester Kramer. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld. Kruist jouw talent haar pad? Christelijke ouders voeden op vanuit het besef dat hun kinderen bij God mogen horen. Maar op bepaalde momenten kunnen jongeren worstelen met verwachtingen en kunnen opvoeders kwetsbaar zijn in hun kind. De ervaring en deskundigheid van SGJ komt dan als geroepen. SGJ Christelijke Jeugdzorg is een landelijk werkende instelling voor iedereen die advies of hulp nodig heeft bij opvoedproblemen of gedragsproblemen van kinderen en jongeren tot achttien jaar oud. Een veelzijdige organisatie, waarbinnen je je talenten optimaal kunt ontplooien. SGJ zoekt voor de sector Zorgaanbod afdeling Pleegzorg een Pleegzorgwerker DE AARDE WARMT OP GEEF WERELDLEIDERS EEN TEKEN OP KLIMAATBELOFTE.NL Een veranderend klimaat heeft rampzalige gevolgen, vooral voor mensen in ontwikkelings landen. De klimaattop in Kopen hagen bepaalt de toekomst voor iedereen. Jouw stem telt. Teken op klimaatbelofte.nl m/v voor uur per week in Dordrecht en/of Goes Iemand die zich volledig kan vinden in de gereformeerde grondslag en het doel van SGJ. Als pleegzorgwerker (hbo-niveau, maatschappelijk werk) begeleid en ondersteun je pleeggezinnen en de daarin opgenomen jeugdige, zodat de kwaliteit van het verloop van de pleeggezinplaatsing bevorderd wordt. Je hebt een duidelijke affiniteit met pleegzorg, ervaring in maatschappelijk werk en kunt zowel zelfstandig als in teamverband werken. Natuurlijk beschik je over goede contactuele eigenschappen en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden en het is belangrijk dat je in het bezit bent van rijbewijs en auto. Is je interesse gewekt? Kijk op voor meer informatie over deze functie en onze grondslag en doelstellingen, of bel voor de afdeling Personeelszaken. Op zoek naar werk? Elke zaterdag personeelsadvertenties in het Nederlands Dagblad Nederlands Dagblad advertentie@nd.nl tel fax postbus AC Barneveld Woensdag 7 oktober 2009 verschijnt de pagina RECREATIE EN REIZEN Nederlands Dagblad op internet Bungalow, caravan of ander vakantie-object verhuren? Mail uw advertentie uiterlijk maandag 5 oktober 9.00 uur Het Gomarus College is een gereformeerde school We staan voor kwaliteit We benutten verschillen We geven aandacht We bieden veiligheid We dragen bij aan de ontwikkeling van jonge christenen Gomarus College: van praktijkonderwijs tot gymnasium Vestigingen in Assen, Drachten, Leeuwarden, Groningen en Zuidhorn advertentie@nd.nl Wij zoeken collega s (m/v) Het Gomarus College is dit schooljaar gestart met een cluster4 lesplaats. Daarvoor zoeken wij zo spoedig mogelijk een docent/leerkracht Cluster 4 lesplaats De cluster4 lesplaats: - vangt leerlingen op die extra zorg en veiligheid nodig hebben. - biedt extra individuele aandacht en begeleiding. - helpt iedere leerling met rugzakje in zijn of haar eigen tempo. Verder zoeken wij docenten: biologie economie Heb je interesse? Reageer dan voor 6 oktober a.s. ONDERNEMINGSRECHT ARBEIDSRECHT BOUWRECHT SCHEIDINGSBEMIDDELING LETSELSCHADERECHT BouwmanVanDommelen is een groeiend advocatenkantoor met vier vestigingen. We zijn georganiseerd in de bovenstaande praktijkgroepen. Daarin ontwikkelen de advocaten hun specialisatie. Voor onze vestiging Hardinxveld Giessendam zoeken wij juristen of juristen in de afstudeerfase voor de functie van voor de ondernemingsrechtelijke praktijk. Je werkt in een inspirerende werkomgeving met boeiende dossiers. De cliënten verlangen veel van ons, zowel inhoudelijk als communicatief. Je krijgt de kans mee te bouwen aan kantoor en praktijk. Bel voor nadere informatie mr Lennart Alberts (06) of mail naar: alberts@bvd-advocaten.nl Dufferin Christian School Carman, MB, Canada for living a life of Christian discipleship in contemporary society The Canadian Reformed School Society of Carman Inc. operates DCS, a Kindergarten grade12 school in the tradition of the Reformed faith, as expressed in the three forms of unity. Its board seeks contact with teachers who are willing to work in Canada. For filling an existing opening in the High School (grade 9-12), for Math, Physics, Chemistry and Biology (The need to fill this vacancy will become urgent for the school year 2011/2012.) Carman is a small prairie town located 45 minutes southwest of Winnipeg the capital of Manitoba. The school society is a highly supportive community. The school is an attractive facility with a friendly work atmosphere. Competitive wages and a solid benefits plan are extended to the full time staff of DCS. The successful applicant is a member of the Canadian Reformed Church or of a church denomination with which this federation has a sister church relationship. The board offers assistance with the immigration procedures. Applications should be sent to Dufferin Christian School Box 1450 Carman, MB, Canada. ROG OJO Attention: Jeremy Kamminga.(secretary of the school board) For more information, please contact the Principal: Mr. Andy Huisman dcsprincipal@mts..net Or the chairman of the board: Mr. Harry van Kammen Please check out our website Voor meer informatie over deze vacature kun je kijken op onze website Sollicitanten dienen belijdend lid te zijn van één van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt of van de Christelijk Gereformeerde Kerken. 0,8 fte Bij gebleken geschiktheid wordt een vast dienstverband geboden. 0,3 tot 0,7 fte ong. 0,35 fte In goede handen Je sollicitatie kun je richten aan: Gomarus College t.a.v. Jaap Prins Postbus AX GRONINGEN Mailen mag ook: js.prins@gomaruscollege.nl leren voor je Leven

7 achtergrond Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER ESPENTIJN Zeeuws CDA-Kamerlid Ad Koppejan komt graag op voor zijn achterban Flauwekul Marten Toonder en Koot & Bie verrijkten het Nederlands met vele nieuwe woorden. Nu schaart minister-president Balkenende zich in dat rijtje. Hij gaf het woord flauwekul een heel nieuwe betekenis. Flauwekul kan voortaan zoveel betekenen als natuurlijk. Het uitgangspunt is natuurlijk dat een minister, en zeker een minister-president op gereformeerde grondslag, nooit liegt. Dus gebeurde er iets bijzonders toen aan Balkenende werd gevraagd of hij in de race is om de eerste president van Europa te worden. De premier antwoordde voor zijn doen ongewoon stellig:,,flauwekul!. door Aldwin Geluk en Piet H. de Jong Hij komt op voor zijn achterban, en ziet niet in wat daar mis mee is. Het Zeeuwse CDA-Kamerlid Ad Koppejan vecht tegen ontpoldering in Zeeland. Een harde strijd, die soms emotioneel wordt.,,de houding van de ChristenUnie heeft ons Zeeuwen geraakt. Het doet denken aan dat verhaal over die balk en die splinter. Zoals Zeeland de afgelopen eeuwen een continue strijd heeft gevoerd tegen het water, zo vecht Ad Koppejan nu al jaren tegen de ontpoldering van een stuk van zijn provincie. Een strijd waarin niets lijkt wat het is, waarin standpunten zomaar veranderen, en waarin triomf soms omslaat in deceptie. Volgende week gaat het debat over de Westerschelde in de Tweede Kamer verder. Enkele weken geleden moest het plots worden gestaakt omdat minister Gerda Verburg (Natuurbeheer) onwel werd. Zij had toen net opgebiecht dat haar ministerie sinds april helemaal geen stappen had ondernomen om het alternatief voor het onder water zetten van de Zeeuws-Vlaamse Hedwigepolder verder te onderzoeken. Wat de uitkomst van het debat ook is, als het aan CDA-woordvoerder Koppejan ligt, wordt er hoe dan ook niet ontpolderd.,,het kabinet heeft op 17 april besloten niet tot ontpoldering over te gaan onder voorwaarde dat het Zeeuwse alternatief kan voldoen aan de Europese regelgeving. Daar houden wij onverkort aan vast. Anderen krijgen misschien slappe knieën; wij niet. Alternatieven Het is een ingewikkeld verhaal, maar in het kort komt het hierop neer: de Belgen willen de haven van Antwerpen bereikbaar houden voor grote containerschepen, daarom moet de Westerschelde worden uitgediept. Volgens Europese regels dient de natuur van de Westerschelde hersteld te worden. In 2007 keurde het Nederlandse parlement verdragen goed, waarin de ontpoldering van de Hedwigepolder wordt vermeld. Wel zegde de minister destijds toe dat een onafhankelijke commissie de alternatieven voor ontpoldering zou onderzoeken. Oppositiepartijen verwijten Koppejan nu dat hij met zijn CDA-fractie destijds voor deze verdragen heeft gestemd, waarmee feitelijk tot ontpoldering werd besloten.,,als wij tegen hadden gestemd, zou de hele verdieping van de Westerschelde vertraging hebben opgelopen, legt Koppejan uit, op zijn werkkamer in Den Haag.,,Dat wilden Ad Koppejan:,,Mij gaan niet alleen de Zeeuwse polders aan het hart, maar alle polders in Nederland die zonder goede reden onder water worden gezet. FOTO ANP/KOEN SUYK Emotionele strijd tegen ontpoldering we, vanuit goed nabuurschap, de Belgen niet aandoen. Juist daarom is toen afgesproken dat er een alternatief voor ontpoldering moest worden gezocht. Toch ging het daar, achteraf, verkeerd. Want een alternatief plan werd al snel gevonden, door buitendijks hier en daar extra natuur te creëren. Maar een door het ministerie aangestelde adviesgroep onder leiding van Ed Nijpels oordeelde vorig jaar dat ontpoldering nog steeds de beste optie was. Een tegenslag voor de Zeeuwen, die daar in overgrote meerderheid tegenstander van zijn. Net als het kabinet weigert Koppejan het werk van de commissie echter als maatgevend te erkennen.,,er was daar duidelijk sprake van tunnelvisie. Dat kun je heel goed zien aan hoe commissievoorzitter Nijpels zich de afgelopen maanden heeft opgesteld: hij mengde zich constant in het debat; gedroeg zich meer als politicus dan als onafhankelijk voorzitter. Volgens de CDA er heeft Nijpels de alternatieven voor ontpoldering nooit serieus willen overwegen. En dan gaan er ook andere emoties spelen, blijkt wel uit het gesprek met Koppejan.,,Het gaat bij de uitdieping om het belang van de Antwerpse haven. De Zeeuwen hebben daar niets aan, maar ze ondervinden er wel de gevolgen van als er een polder voor onder water moet worden gezet. Daarom mag ook best rekening gehouden worden met de gevoelens van de Zeeuwen. Premier Balkenende zelf Zeeuw merkte dat de onenigheid toenam en trok het dossier Westerschelde dit voorjaar naar zich toe. Mede onder zijn leiding besloot het kabinet op 17 april toch voor het alternatieve natuurherstel te gaan. En dus niet te ontpolderen. Champagne in Zeeland; Balkenende en Koppejan, werden daar geëerd als helden. Koppejan:,,Mensen in Zeeland zeiden toen: we hebben weer vertrouwen in de democratie. De vreugde was van korte duur. Want de Raad van State schorste in juli, onder meer na protesten van milieuclubs, de werkzaamheden voor de uitdieping van de Schelde, omdat de natuur toch te veel schade zou ondervinden en er dus meer gecompenseerd moet worden. Toch ontpolderen, was plots weer in beeld. Impasse Conclusie: een impasse. Want België wordt steeds ongeduldiger maar de Kamer en de Zeeuwen willen ontpolderen koste wat kost tegenhouden. Het ministerie van Landbouw is twee weken geleden pas begonnen met het onderzoek naar een alternatief voor ontpoldering en zolang over dit alles geen Anderen krijgen misschien slappe knieën; wij niet overeenstemming is, gebeurt er niets. Behalve dan dat in Den Haag de emoties steeds hoger oplopen. Tijdens het spoeddebat over de kwestie, begin september liet Koppejan zich kennen als rechtgeaarde Zeeuw. Dit onder meer door de aanwezige Zeeuwen op de publieke tribune persoonlijk aan te spreken wat volgens de Kamerregels niet mag en door zijn toespraak af te sluiten met de Zeeuwse wapenspreuk Luctor et emergo.,,het is helemaal niet verkeerd om op te komen voor je achterban, verdedigt Koppejan zich.,,en mij gaan niet alleen de Zeeuwse polders aan het hart, maar alle polders in Nederland die zonder goede reden onder water worden gezet. Toch moet hij toegeven dat hij daarin tijdens het debat wel wat ver ging.,,tijdens de Algemene Beschouwingen, vorige week, zag je dat de fractievoorzitters in het heetst van de strijd wel eens vergaten om via de voorzitter te spreken. Soms vergeet je dat. Ik ook, erkent hij. Koppejan was echter verbaasd over de felle reacties die premier Balkenende en hij kregen vanuit de Tweede Kamer.,,Het lijkt wel of wij voor iedereen mogen opkomen, behalve voor de Zeeuwen. Ik was vooral verbaasd over uit welke hoek er heel felle kritiek kwam..., zegt hij. Koppejan doelt op de ChristenUnie.,,Vanuit die partij werden we heel persoonlijk aangevallen, met het verwijt dat wij Zeeuwse politici de Zeeuwen voor de gek houden, omdat we zelf allang zouden weten dat het uiteindelijk toch wel tot ontpoldering komt. De ChristenUnie was aanvankelijk ook tegen ontpoldering, maar heeft zich in tegenstelling tot het CDA aangesloten bij het advies van de commissie-nijpels en staat nu op het standpunt dat de afgesloten verdragen gewoon moeten worden uitgevoerd. Koppejan ziet deze houding van de CU als,,strategisch.,,er komen gemeenteraadsverkiezingen aan. Ze hopen dat ze straks kunnen zeggen: zie je wel, er wordt gewoon ontpolderd, dus het CDA heeft de boel voor de gek gehouden. Omgangsvormen Het verwijt van de coalitiepartner dat hij geen open kaart speelt, raakt Koppejan.,,Zeker als ik hoor dat fractieleider Slob een punt maakt van zuivere omgangsvormen. Daar hoort ook bij dat je ervan uitgaat dat de intenties van de ander altijd integer zijn. De houding van de ChristenUnie heeft ons Zeeuwen geraakt. Het doet denken aan dat verhaal over die balk en die splinter. De emotionele betrokkenheid bij het onderwerp typeert Ad Koppejan. Uit alles blijkt dat hij zich met hand en tand zal blijven verzetten tegen ontpoldering.,,we houden het kabinet aan de beslissing van 17 april, herhaalt hij telkens. Hij vindt dat hij daarmee,,volkomen duidelijk is. Hij zou nog een stap verder kunnen gaan door nu al een afwijzende CDA-motie aan te kondigen, mocht het kabinet toch tot ontpoldering besluiten. Zo n oproep zal zeker steun krijgen in de Kamer.,,Je gaat er toch niet bij voorbaat al vanuit dat je het in het kabinet gaat verliezen?, reageert Koppejan hierop.,,waarom zou je nu al gaan dreigen? Het kabinet is nu eerst aan zet. Je wilt het niet denken, maar je denkt het toch: Balkenende klonk als de voorzitter van een voetbalclub die verklaart dat het bestuur,,het volste vertrouwen in de trainer heeft. Op dat moment weet je het zeker: die oefenmeester vliegt eruit. Maar onze premier leidt geen voetbalclub. Dus moet hier iets anders aan de hand zijn. Ik houd het op taalgevoel. Balkenende is altijd zo eerlijk, dat hij dacht: nu ga ik het anders doen. Wat wil ik zeggen? Ik wil zeggen:,,inderdaad, mijn naam wordt door gezaghebbende mensen genoemd als kandidaat voor deze prestigieuze Europese post, en ik als ik het zo mag uitdrukken ik sta ook naar dit ambt. Wees eerlijk: Balkenende heeft uitstekend aangevoeld dat die zinnen door geen gewone Nederlander meer begrepen zullen worden. En hij vond ter plekke het woord dat iedereen snapt: Flauwekul. Hij heeft iets briljants, onze voormalige premier. Ondertussen zijn we hem natuurlijk wel kwijt. Is dat een probleem? Kijk, hij was natuurlijk nodig. Op het moment dat politici en filmmakers vermoord worden, heeft het land behoefte aan een uit de gereformeerde klei getrokken polderpremier. Maar als de rook is opgetrokken? Dan moet je vaststellen dat Balkenende een leider is van het type dat veel beter bij Europa past dan bij Nederland. Nederland wil Wildersen, Verdonken en Pechtoldjes. Nee, dat Balkenende binnenkort vertrekt naar Europa is goed voor Europa. En Nederland krijgt wat het verdient. Dat is erg. Want wie gaat hem opvolgen?,,nieuwe verkiezingen!!!, riep het schreeuwpoppetje van D66 onmiddellijk. Maar dat is onzin. Het CDA mag gewoon de volgende premier naar voren schuiven. En wie dat wordt? Maxime Verhagen. Het haantje. De man die de voortreffelijk functionerende minister Ben Bot opzijschoof omdat hij Buitenlandse Zaken voor zichzelf wilde. De ideale schoonzoon, waar alle schoonmoeders voor vallen, maar de meisjes niet. Omdat ze nooit weten of ze hem wel helemaal kunnen vertrouwen. Een premier moet altijd groter zijn dan zijn eigen ambitie. De kaarten zijn geschud. Vraag het Verhagen maar: bent u de volgende Premier der Nederlanden? U weet het antwoord al:,,flauwekul. WAT GEBEURDE ER 26 september 1960 Op die dag, een maandag, was er voor het eerst een debat tussen Amerikaanse presidentskandidaten te zien op televisie. De debaters waren John F. Kennedy (43), senator uit Massachusetts en kandidaat van de Democraten, en Richard Nixon (47), vicepresident en kandidaat van de Republikeinen. Tot dusver stond Kennedy in de peilingen op achterstand omdat hij niet zo bekend was en tot de katholieke minderheid behoorde, maar na het televisiedebat begon hij in te lopen. Dat had hij te danken aan zijn jeugdige verschijning en zelfverzekerde optreden, maar meer nog aan de belabberde presentatie van zijn rivaal Nixon. Die was pas ontslagen uit het ziekenhuis, waar hij aan zijn knie was geopereerd, en zag er mager uit. Hij leek nog magerder doordat zijn overhemd een maatje te groot was. Om de donkere baardstoppels te bedekken was zijn gezicht ingesmeerd met een dikke laag crème, waardoor hij er bleek en vermoeid uitzag. Amerikanen die het debat via de radio volgden, meenden dat Nixon het net zo goed deed als Kennedy, maar televisiekijkers vonden Kennedy beter. Na nog drie televisiedebatten lag Kennedy voor in de peilingen. De verkiezingen op 9 november won hij kantje boord, met nog geen half procent meer stemmen dan Nixon. 26 september is de geboortedag van Giovanni Montini, de latere paus Paulus VI ( ). Het is de sterfdag van popzanger Robert Palmer ( ).

8 Geloof jij in zinvol werk? Centrum voor Wonen, Zorg en Welzijn Gelderland, onderdeel van het Leger des Heils, zoekt enthousiaste en betrokken medewerkers die vanuit een christelijke motivatie bij ons willen werken. Onze 400 medewerkers werken mee aan kwalitatief goede zorg in de forensische psychiatrie, verslavingszorg, jeugdzorg, maatschappelijke opvang, palliatieve zorg en welzijn. Wegens uitbreiding van de werkzaamheden zoeken wij collega s voor de volgende uitdagende banen: Ede/Lunteren, Groot Batelaar: Bent u de teamspeler die behandelingen coördineert en zorg draagt voor het opstellen en uitvoeren van behandelplannen... Reageer dan op de functie van Behandelcoördinator, afdeling Kliniek, uur per week Lunteren, Groot Batelaar: Bent u de mentaal stevige medewerker die de ruggengraat van de behandeling wil versterken... Reageer dan op de functie van Sociotherapeuten uur per week Bent u de verpleegkundige die kan ondersteunen, adviseren en eerste hulp bieden... Reageer dan op de functie van Verpleegkundigen uur per week Arnhem, Vast & Verder Staat u stevig in uw schoenen en beschikt u over een flink portie relativeringsvermogen... Reageer dan op de functie van Sociaal Pedagogisch Werker uur per week Ede, Sociaal Pension Valleiregio: Draagt u professioneel en toegewijd zorg voor de kwaliteit van opvang, begeleiding en behandeling van cliënten... Reageer dan op de functie van (Senior) Groepsbegeleider, Met name gericht op senior taken, uur per week Informatie en sollicitatie. Voor een uitgebreide functieomschrijving en contact gegevens kijkt u op Bij voorkeur ont vangen wij uw sollicitatie en CV per sollicitaties.cwzwg@legerdesheils.nl. Wij verwachten dat u reageert op de gestelde functie-eisen én onze christelijke identiteit. De sluitingstermijn is vastgesteld op: 8 oktober. Centrum voor Wonen, Zorg en Welzijn - Gelderland CWZW Gelderland, Postbus 1198, 7301 BK Apeldoorn, T (055) Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld. De Haven is een protestants christelijk Zorg- en Wooncentrum in Bunschoten waar 102 intramurale cliënten wonen. Daarnaast is onder hetzelfde dak Verpleeghuisdependance De Zilvermeeuw waar 32 bedden zijn voor psychogeriatrische en 14 voor somatische cliënten. De medische eindverantwoordelijkheid van de Zilvermeeuw ligt bij het St. Elisabeth Verpleeg- en gasthuis in Amersfoort. Zorg- en Wooncentrum De Haven heeft per 1 januari 2010 plaats voor een Teamleider Zorg voor een dienstverband van minimaal 32 uur per week De functie Je houdt je bezig met allerlei ontwikkelingen waar de zorgteams momenteel mee bezig zijn, waaronder zorgleefplan, vraaggerichte zorg en kwaliteitssystemen. De taakinhoud richt zich op het dagelijks leidinggeven aan de medewerkers van de afdeling en het bewaken van goede zorg. Je bewaakt mede de kwaliteit van de zorgplannen en begeleidt medewerkers in het professioneel uitvoeren van hun taak. De vraag Je beschikt over een opleiding tot Verpleegkundige (niveau 4 of 5, aangevuld met managementopleiding op HBO-niveau, bijvoorbeeld MIZ). Je hebt ruime relevante werkervaring als teamleider en je bent communicatief sterk. Je bent slagvaardig en kunt methodisch en zelfstandig werken. Met tegengestelde belangen kun je goed omgaan. Op een constructieve wijze geef je inhoud aan onze visie en aan de projecten vraaggerichte zorg, zorgleefplan en ZZP. Het aanbod De arbeidsvoorwaarden en salariëring zijn conform de CAO VVT (FWG 3.0). De functie van teamleider is ingedeeld in FWG 50, met een maximum salaris van 3.192,02 bruto per maand op fulltime basis. Wij bieden een arbeidsovereenkomst voor de duur van één jaar. Bij een goede evaluatie kan deze overeenkomst worden omgezet in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Informatie en sollicitatie: Voor meer info kun je telefonisch contact opnemen met de zorgmanager van De Haven, Dineke Kamperman-Klont, telefoon Een sollicitatiebrief, voorzien van c.v., kun je binnen 10 dagen na plaatsing van de advertentie mailen aan: ilouwerse@dehaven.nu of sturen aan Zorg- en Wooncentrum De Haven, t.a.v. Inge Louwerse (HR adviseur), Op de Ree 161, 3752 GM Bunschoten. Gereformeerde Scholengroep Hoogtepunt van de avond is de toespraak van mw. drs. Els van Dijk, directeur van de Evangelische Hogeschool. Zij houdt een interactieve toespraak onder de titel: Meer info: en Ledenvergadering Vereniging Gereformeerde Scholengroep Het bestuur van de Vereniging Gereformeerde Scholengroep nodigt u uit voor de jaarlijkse ledenvergadering op 15 oktober 2009 in het Gomarus College, Vondelpad 2 in Groningen Op de agenda staan naast de jaarstukken onder meer verkiezingen van leden van de Raad van Toezicht. dhr. J. van Barneveld, als lid van het bestuur/lid van de Raad van Toezicht dhr. mr. G. Mulder, als voorzitter van het bestuur De voordracht van het bestuur kan worden aangevuld door de leden (art van de Statuten). Elke aanvulling heeft de steun nodig van tenminste vijftien (15) leden, die niet in dienst van de Gereformeerde Scholengroep mogen zijn. Deze aanvulling dient uiterlijk drie keer vierentwintig uur voor de aanvang van de algemene ledenvergadering waarop de verkiezing plaats heeft schriftelijk bij de secretaris te zijn ingediend en moet voorzien zijn van de handtekeningen, de namen en adressen van de voorstellers alsmede van een schriftelijke bereidverklaring van de voorgestelde kandidaat. Opvoeden is geen emmer vullen, maar een vuur ontsteken! Ouders, grootouders, belangstellenden mis dit niet! Vriendelijk verzoek om uw overcomplete spullen ter beschikking te stellen aan goederenloods Lichtpunt te Kollumerzwaag. Lichtpunt is een chr. opvangcentrum voor mensen in nood en een open huis voor alleenstaanden, eenzamen etc. Alles is welkom: meubilair, mits gaaf en goed, huish. art., ledikanten, eethoeken, keukengerei, boeken, schilderijen, kinderspellen, etc. etc. Graag komen wij met u overleggen voor complete inboedels bij bijv. overlijden, kleiner gaan wonen e.d. U steunt er een zaak van levensbelang mee. Bel voor overleg en/of informatie: b.g.g het einde van niet weten wat je wilt. Doe uitvaartideeën op met ons magazine Eindeloos. vraag ons magazine gratis aan op monuta.nl of bel Lezersservice Elke donderdag in deze krant of ga naar Voor korting op boeken, cd s, concerten, reizen etcetera. Nederlands Dagblad promotie@nd.nl tel postbus 111 fax AC Barneveld Informeren over zakelijk adverteren... Wilt u persoonlijk geïnformeerd worden over zakelijke advertenties in de krant? Bel voor een vrijblijvende afspraak met een van onze vertegenwoordigers. De krant brengt lezers binnen uw bereik. Nederlands Dagblad advertentie@nd.nl tel fax postbus AC Barneveld Het Ichthus College te Veenendaal is een christelijke scholengemeenschap op reformatorische grondslag voor vmbo-t, havo, atheneum en gymnasium met 2125 leerlingen en 210 personeelsleden. Het Ichthus College wil herkenbaar zijn als protestants christelijke school. Naast het hanteren van bijbelse waarden en normen hecht de school aan: Bezoekadres Vondellaan 4, Veenendaal Tel. (0318) Fax (0318) Internet Postadres Onze school maakt deel uit van het regionaal samenwerkingsverband VIA Gratis boek Lees- en Luisterfestival in Ede Op zaterdag 17 oktober van tot uur is het eerste Lees- en Luisterfestival in Ede. Een prachtig festival rond boeken, muziek en films met een doorlopend programma, concerten, workshops, optredens, voorstellingen, muziek en nog veel meer. Allemaal in het prachtige theater en zalencomplex De Reehorst in Ede. Naast het boeiende en bijzondere dagprogramma zijn er tientallen stands van boekenuitgevers, muziekdistributeurs en antiquairs. Een dag lang genieten met het hele gezin van tal van activiteiten. Het programma is verdeeld over zeven themazalen: Romans & literatuur, Bijbels & theologie, Gezin & samenleving, Vrouwen, Muziek, Film en Kinderen. Daarnaast is er een literair café, een beursvloer met stands van uitgevers, een uitgebreide boekhandel, antiquariaten en een expositieruimte. Als u via de site reserveert, bedraagt de entree 7,50 voor volwassenen en 2,50 voor kinderen tot twaalf jaar. U betaalt 1,50 extra per reservering. Bij de kassa van De Reehorst betaalt u respectievelijk 8,50 en 3,-. lezers Opening expositie Aafke Holman Het licht gloort Op woensdag 7 oktober is de opening van een expositie met werk van de beeldend kunstenaar Aafke Holman. Onder de titel Het licht gloort laat zij, in het gebouw van het Nederlands Dagblad in Barneveld, een dwarsdoorsnede zien van haar werk. Deze expositie bestaat uit een deel van haar olieverven. De olieverven typeren zich door heldere sterke kleuren, een stevige penseelvoering en ritme in licht en ruimte. Haar onderwerpkeuze vertaalt zich op het doek in beweging en kleur. Bijzonder is haar project Psalmen in kleur waaraan zij werkte vanaf 1993 tot Deze serie aquarelschilderijen heeft een grote invloed gehad op haar leven en geloof. Zelf zegt ze: Door het bezig zijn met de Psalmen ben ik anders gaan schilderen. Dat Hij er altijd is geeft ruimte en vrijheid. Drie van de Psalmenaquarellen zijn te zien op de expositie. Daarmee zet Aafke alvast de deur op een kier naar de tentoonstelling van deze serie tijdens de veertigdagentijd (2010) in Nijmegen. Aafke Holman (1930) heeft na de Pedagogische Academie de studie MO Tekenen gevolgd bij K.J. van Beekum met aansluitend nog privélessen. De opening wordt verzorgd door Trijni van der Sluis, medeoprichter en voorzitter van de WaddenKunstKring lezers Nederlands Dagblad ZATERDAG 26 SEPTEMBER Voor onze school zoeken wij per direct Docenten m/v Aardrijkskunde Frans ca. 12 lessen ca. 15 lessen Tevens zoeken wij met ingang van 1 maart 2010 een Docent m/v Duits ca. 15 lessen vervanging wegens zwangerschap Inlichtingen kunt u inwinnen bij: kerkelijk meelevend te zijn, bij voorkeur met één van de in het schoolbestuur lijke gegevens zien wij graag uiterlijk 6 oktober a.s. tegemoet. U kunt uw sollicitatie richten aan de voorzitter college van bestuur, de heer Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld. Komt u als Nederlands Dagbladlezer met deze advertentie naar het Lees- en Luisterfestival dan ontvangt u gratis een boek. Eén boek per bon én entreebewijs. Kopieën zijn niet geldig. U kunt o.a. kiezen uit de volgende boeken: Machtswoord Clay Jacobsen; Duivelsplan Clay Jacobsen; De Vrouwe van Camino Willem J. Ouweneel; De kleur van hoop Robert Waldron Verzin een list Rolf Robbe; Misdaadverhalen in de Bijbel K. Smelik; Liefdesverhalen in de Bijbel H. Dane; Verkoopverhalen in de Bijbel Anne van der Meijden en vele andere titels. lezersservice service Nederlands Dagblad en projectleider van de Stichting Schilderachtig Drenthe. De muzikale omlijsting van deze unieke expositie wordt verzorgd door Sergej Visser van de Psalmen voor Nu-band. U bent van harte welkom bij de opening van de expositie op woensdag 7 oktober om uur. De toegang is vrij en aanmelding vooraf is niet nodig. Vanaf uur kunnen wij u ontvangen op Hermesweg 20 in Barneveld. Voor een hapje en een drankje wordt gezorgd. Na 7 oktober is de expositie nog te bezichtigen tot 12 januari. Dit kan elke werkdag tussen uur. lezersservice service Nederlands Dagblad

9 binnenland Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER AAGJE Hoofdpijn De vraag van Josefien Venema is meer een soort hulpkreet. Zit ze net lekker op haar kamer, zet haar broertje zijn muziek op. Keihard gedreun, oordeelt Josefien. Hoe kan het dat hij helemaal verslingerd is aan hardcore terwijl zij er écht hoofdpijn van krijgt? Het is niet makkelijk om broertjes te hebben, beste Josefien. Als ze niet de Donald Duck afpakken, zetten ze wel heel hard muziek aan. Of spelen ze luidruchtig en langdurig soldaatje. Wat heb je eigenlijk aan broertjes? Ach, er is een belangrijk voordeel boven zusjes: ze lenen je kleren en make-up niet. Doorgaans, tenminste. Dat heeft mij er altijd doorheen geholpen. Terug naar de hoofdpijn. Een wijze dokter in de Bonifatius Hoofdpijnkliniek in Dokkum wilde zich wel even buigen over de kwestie. Van de weeromstuit ben ik vergeten hoe hij heet, maar hij wist te vertellen dat sommige mensen inderdaad gevoelig zijn voor geluid. Dat hoeft niet eens bonkende hardcore te zijn. Migrainepatiënten willen niet voor niets tijdens hoofdpijnaanvallen het liefst in een stille donkere kamer liggen: door een verandering in het zenuwstelsel zijn ze overgevoelig voor elk licht en geluid. Uit onderzoek blijkt dat sommige hoofdpijnpatiënten ook buiten de aanvallen last hebben van geluid. Hoe het precies werkt, is niet bekend. Volgens de dokter zijn er vrouwen die tijdens de menstruatie meer last hebben van hoofdpijn. Dat de hoofdpijn acuut optreedt als iemand een bepaalde muziekstijl hoort, is wat ongebruikelijk:,,de patiënt heeft natuurlijk altijd gelijk, maar ik zou dan toch even doorvragen. Is het echt elke keer of soms? Hoofdpijn is er in heel veel soorten. De zogenaamde spanningshoofdpijn komt het meest voor. De naam zegt het al: van teveel stress krijg je hoofdpijn. Rust is daarvoor de oplossing. Maar ook overbelasting van de ogen, overmatige consumptie van koffie, thee en cola kunnen je hoofdpijn bezorgen. En kaakontsteking, te zware borsten, gesleten halsgewrichten, hoofdletsel, voedselallergie, koud weer, infecties, roken en een laag bloedsuikergehalte, blijkt uit de boekjes. Maar ten diepste is elke hoofdpijn persoonlijk. In de Dokkumse kliniek heeft elke patiënt zijn eigen hoofdpijnpatroon, zegt de dokter. Is er wat te doen aan de hoofdpijn van Josefien? Tip van de hoofdpijndokter: vraag je broertje wat anders op te zetten. Tip van oom Age: een flinke klodder mest in de versterker doet ook wonderen. Aagje Ook een vraag voor Aagje? Stuur een naar of een brief naar Aagje, Postbus 111, 3770 AC, Barneveld door Herman Veenhof De vrijlating van de van mensenhandel verdachte Saban B. was juridisch goed te verdedigen, vinden de Raad voor de rechtspraak en het Gerechtshof in Arnhem, ook na een week van publieke en dus ook politieke commotie. Verlofbeslissingen in handen geven van gevangenisdirecteuren maakt niemand gelukkig. De Raad voor de rechtspraak bestaat sinds 2002 en fungeert met vijf rechters in het bestuur als bedrijfsbureau en adviesorgaan voor de gerechten in Nederland en het ministerie van Justitie. Een apparaat van 150 mensen is daarvoor dagelijks in touw. Dat klinkt ambtelijk en riekt naar een hoog togagehalte. Toch was de Raad er snel bij, toen de commotie over Saban B. losbarstte, met het artikel in De Telegraaf van 16 september. Toen had de grootondernemer in vrouwenlichamen al bijna een week kunnen genieten van de vrijheid in, waarschijnlijk, zijn vaderland Turkije. De Raad kwam in het geweer tegen de golf van kritiek die over de Nederlandse rechters heen stroomde, nadat de vogel was gevlogen. Niet de glijdende of lijdende rechter, maar de strijdende, dat beeld wil de Raad uitstralen. De vrijlating van Saban B. wekte wel commotie, maar was juridisch bepaald niet onlogisch. Saban B. was immers een verdachte die in voorarrest gehouden wordt, niet een onherroepelijk veroordeelde, formuleerde de Raad. Het Europees Hof heeft uitgesproken dat voorarrest altijd zo kort mogelijk moet zijn. De Nederlandse wet biedt de mogelijkheid van schorsing van de voorlopige hechtenis van verdachten voor het bijwonen van gebeurtenissen in de persoonlijke sfeer van de gedetineerde. Verdachte en dader Zoals het bijwonen van de bevalling van zijn vrouw. Liefde voor kinderen komt ook bij zware criminelen voor, vond mr. Dick van Dijk, president van het Arnhemse hof. Bovendien had B. al de helft van zijn reëel te verwachten celstraf uitgezeten, in voorarrest. Rationeel was vluchten voor hem dus geen aantrekkelijke optie. De vrijlating van Saban B. was juridisch helemaal niet onlogisch, houden de Raad voor Juridisch was er niet veel mis met de vrijlating van Saban B. Geen glijdende rechter Elk verlof betekent een risico. FOTO GPD de rechtspraak en het hof in Arnhem vol, ook na een week van publieke en dus ook politieke commotie. Het was geen bedrijfsfout, geen donderslag bij heldere hemel. De Raad ziet het zo: Het gaat om een afweging tussen de persoonlijke belangen van de verdachte en het belang van voortzetting van de voorlopige hechtenis. Elke schorsing van voorarrest onder voorwaarden houdt in beginsel het risico in zich dat de voorwaarden worden geschonden. Het is net als met veroordeelden in tbs-instellingen, benadrukte ook Van Dijk. Gevangenen nooit vrijlaten kan niet, maar elk verlof betekent een risico. De juridische coming out van Van Dijk was opvallend. Een week lang wees hij alle media af, maar donderdag koos hij plotseling voor een optreden in NRC Handelsblad en Netwerk. Zowel Van Dijk als de Raad voor de rechtspraak benadrukt wel gevoel te hebben voor de ontsteltenis bij de mensen in het land. Als bekend was geweest dat B. in drie landen persona non grata was en op de laatste dag van zijn verlof plotseling de voorwaarden daarvan zou bruuskeren, had het hof zijn verlof nooit toegezegd. Iedere burger kan in een brief vragen om een onderzoek naar een rechter Het andere heikele punt in de nasleep van de affaire-saban B. was het voornemen van minister van Justitie Hirsch Ballin, om niet de rechter, maar de gevangenisdirecteur te laten beslissen over het met verlof zenden van gevangenen, met de rechter enkel als toetser achteraf. Niemand werd blij van dit idee; sterker nog, de kritiek is fors en breed, bij alle partijen.,,we moeten nog maar afwachten of de minister zijn voornemen omzet in een voorstel. De kritiek op zijn idee was algemeen, zegt Michiel Boer, woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak.,,het is inderdaad zo dat de gevangenisdirecteuren mogen beslissen over het verlof van veroordeelde gevangenen. Hirsch Ballin wil dat ook voor mensen in voorarrest. Maar dat lost niets op. Nu is het al zo dat alle verloven die langer duren dan 48 uur, moeten worden voorgelegd aan de rechter. In feite zal dat in de nu voorgestelde setting de bestuursrechter zijn; dan sta je nog verder af van het strafrechtssysteem. Ook Jan van den Brand, voorzitter van de VDPI (officieel: Vereniging van leden van managementteams van inrichtingen en diensten die vallen onder het bereik van de Dienst Justitiële Inrichtingen), vindt het helemaal niets. Hij denkt dat zijn collega s het zekere voor het onzekere nemen en de deur in het slot gooien voor verloven waar ook maar een randje onzekerheid aan vast zit. Hij moet een eventuele vlucht immers verantwoorden bij Justitie. Bovendien kent de bajesbaas het dossier van zijn gedetineerde in voorarrest niet, omdat dat nog bij rechter, OM en advocaat berust. Maar zelfs advocaten, aanklagers en rechters zijn niet te spreken over Hirsch Ballins vondst. Reinier van Zuthphen, voorzitter van de NVvR (de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, de onafhankelijke beroepsvereniging van rechters en officieren van justitie) wijst erop dat Europese regelgeving juist de nog niet veroordeelden beschermt door de beslissing over hun verlof altijd aan de rechter toe te wijzen. In tweede instantie Saban B. werd op 11 juli 2008 door de rechtbank Almelo veroordeeld tot een gevangenisstraf van 7,5 jaar voor mensenhandel. Hij ging in hoger beroep bij het gerechtshof te Arnhem. Dat verwacht in het voorjaar van 2010 tot een uitspraak te komen. In juni vroeg B. om verlof om bij zijn zwangere vrouw te kunnen zijn; de advocaat generaal van het Openbaar Ministerie stemde toe, met als voorwaarden het inleveren van zijn paspoort en een dagelijkse melding bij de politie. Het hof wees verlof af. Op 4 september diende B. het verzoek weer in; het OM herhaalde de goedkeuring, maar het hof ditmaal ook: B. mocht onmiddellijk zeven dagen met verlof. Op 10 september werd hij gearresteerd en verzocht het OM het verlof op te heffen. De Arnhemse rechter oordeelde dat geen vluchtgevaar aanwezig was; B. kwam vrij en nam de benen. Onafhankelijkheid Zowel Hirsch Ballin als strafrechtdeskundigen hechten aan de onafhankelijkheid van de rechter. Daarom wordt die voor het leven benoemd en is er geen corrigerende instantie boven hem. Politieke pogingen om juist die twee elementen te veranderen, strandden woensdag in de Tweede Kamer. De strafrechtdeskundigen veelal werkzaam voor een advocatenbureau of aan een universiteit zijn ook onafhankelijk van overheid, politiek en juristerij. Is het gevaarlijk wanneer er geen corrigerende instantie boven de rechter is? Hoe kapittel je een falende rechter? Boze tongen fluisteren dat juist bij het college van rechters in Arnhem niet het neusje van de zalm zetelt. De Amsterdamse advocaat Leon van Kleef:,,Rechters zijn relatief onafhankelijk en dat hoort ook zo, vanwege de scheiding der machten. Maar er is in de Wet op de Rechterlijke Organisaties wel een procedure voor ontslag om bepaalde redenen. In principe kan iedere burger een brief schrijven naar het hof om een onderzoek naar een rechter te starten. En incidenteel komt het wel eens voor dat een rechter die er een zootje van maakt, wordt weggegaan. Meestal houdt hij dan de eer aan zichzelf. Het ergert Van Kleef, zei hij deze week, dat bij iedere individuele fout moord en brand wordt geschreeuwd over het functioneren van magistraten.,,er worden nu eenmaal fouten gemaakt. Dat kan. Maar dat betekent niet dat je dan maar de hele rechterlijke macht moet diskwalificeren en de wet moet wijzigen, zoals bepaalde griezelige partijen willen. Er wordt al veel te veel gemorreld aan de scheiding der machten. Klagen over de rechtspraak is zo oud als de rechtspraak zelf. DE PLEK Des duivels oorkussen In deze rubriek gaat een redacteur na wat een bijzondere plek met zijn omgeving doet. Vandaag: dromen op het Ledig Erf in Utrecht. door Dick Schinkelshoek Het is vreemd gesteld met het Utrechtse plein Ledig Erf. Eigenlijk zijn het twee pleinen, met daartussen een wereld van verschil. Als restanten van de stadsverdediging wallen en schootsveld worden beide Ledig Erven gescheiden door de singel, de oude stadsgracht, en verbonden door een stevige stenen brug. Aan de ene kant kruipen traag rijen auto s voorbij, een puffende bus, en staan stoplichten meer op rood dan op groen. Het verkeert stroomt langs een braakliggende lap grond. Leger dan dit kan een erf niet zijn, merkte Martin Bril ooit op over dit deel. Aan de andere kant van brug en singel staan hoge volle, nog groene bomen. Daar schijnt de zon. Of beter: daar wordt ze opgemerkt. Over de straatstenen zijn terrasjes uitgerold. En ze zijn, voor een doordeweekse dag, redelijk vol. Studenten, ouderen, maar ook een werkoverleg, getuige de laptops, pakken en paperassen. Op dit deel van het Ledig Erf zindert een stille hunkering naar het laatste restje zon, voordat het herfstweer omslaat en mensen hun huizen in drijft. Er zijn voorbijgangers die opeens blijven staan, in een van de zitjes een bekende ontdekken, de hand opsteken of een praatje maken. Opgetutte vrouwen die elkaar eerst drie keer opzichtig zoenen voordat ze met elkaar een cappuccino drinken. Een ouder echtpaar dat niets zegt, alleen maar zit en kijkt. Er klinkt veel Engels, vloeiend en steenkolen. Het taleninstituut van de Utrechtse universiteit zit om de hoek. Zittend tegen een wild beplakte muur leest een meisje met opgestoken haar in het zonnetje een paperback. Of is ze inmiddels in slaap gevallen? Naast haar op het bankje staat een glas thee, half leeg. Het lijkt alsof het gezellige deel van het plein een grote brug is. Precies onder de terrasjes door mondt de Oude Gracht uit in de singel. En gaat daarna weer verder, richting de Rijn. Langs de zijkant van het plein bevindt zich het statige Louis Hartlooper Complex. Deze bioscoop, gebouwd in de jaren twintig, is deze en komende week een van de thuisbases van het Nederlands Film Festival. Veel is daar vandaag niet van te merken. Alleen staat voor de ingang een bordhouten gouden kalf. Bij de reling van de brug drentelt al een tijdje een man. Hij wacht, draait af en toe een nummer. Telkens geen gehoor, lijkt het. Het is alsof het zachte najaarszonnetje de fantasie in werking zet. Is het zijn grote liefde, wacht hij daarop? Na verloop van tijd komt een vrouw aanlopen. Is ze dat? Ja en nee. Er is alleen een stevige handdruk. In haar andere hand heeft ze een aktetas. Het enige storende element aan deze zijde is een rij auto s die een lijn dwars over het plein trekt naar een traag rood stoplicht. De brug blijkt een populaire ontsnappingsroute uit de binnenstad. Het verschil met honderd meter verder, gene zijde van het plein, blijft niettemin enorm. Hier, aan de andere kant, hoor je het geraas wel, het gejaag van de moderne tijd. Je ziet het ook wel. Maar het doet je niets. Er blijkt uit het hectische moderne leven wel degelijk ontsnapping mogelijk. De naam Ledig Erf dankt het plein weliswaar aan de schutterij van ooit, die het terrein gebruikte als oefenveld waardoor het niet bebouwd mocht worden, maar ledig erf krijgt nu toch een diepere betekenis. Aan de andere kant van de singel mag het misschien lucht en leegte betekenen, en is ledigheid des duivels oorkussen, hier is het eerder opluchting, ontspanning. Met woorden van de historicus Johan Huizinga: de homo laborans, de werkende mens, wordt hier even homo ludens, spelende mens. Voor wie het wil zien, biedt het Ledig Erf een paradijselijk vergezicht.,,dat is dan drie euro vijftig, graag, zegt de serveerster, terwijl ze met haar duim een bonnetje op het tafelblad drukt. Weg droom. FOTO PHILIP ROORDA

10 Nederlands Dagblad ZATERDAG 26 SEPTEMBER activiteiten Herinnering. Heb jij je al opgegeven voor de REÜNIE op 2 oktober in Drachten? 9 Okt. Het groene hart van het geloof: hoe gaan wij om met de schepping? SYMPO- SIUM met Dave Bookless, Martine Vonk en Reinier van den Berg. Hoe AUTISMEVRIENDELIJK ben jij? THEMADAG zie: Hoe AUTISMEVRIENDELIJK ben jij? THEMADAG zie: 50 jarig REUNIE basisschool EBEN-HAEZER Ureterp 3 oktober 2009! Komt u ook? Geef u dan snel op via Tot volgende week! Barneveld Veluwehal ONT- MOETINGSDAG, 30 jaar Friedensstimme D.V. zaterdag 3 oktober uur uur Thema De volken moeten horen Evangelisten uit Nentsië en Centraal-Azië Video presentatie bostoendra Videopresentatie 30 jaar Friedensstimme zanggroep met blaasorkest Kinderprogramma s 4 12 jarigen Kindercrèche (hele dag) Diverse stands en kinderspelen Hartelijk welkom! Informatie: www. friedensstimme.nl. MANNENCONFERENTIE NOVEMBER 2009 Mooirivier (v/h De Bron ) Dalfsen Thema: Zoek en bedenk de dingen die boven zijn Sprekers: Arie de Rover, Jos Douma GEEF JE NU OP! FERENTIE.NL Of bel Investeer in vluchtelingen. Gave viert 15-jarig jubileum. Welkom op de ONTMOE- TINGSDAG, zat. 3 oktober. Met verhalen over en van asielzoekers. Getuigenissen over wat God gedaan heeft u. Johannes Fontanuscollege, Wethouder Rebellaan 135, Barneveld. Meer info: nl. auto s RENAULT LAGUNA Grandtour DCI expression, 130pk, kl. zwart met., km, nette auto, pr. 6250,- (incl. dakdragers) tel concerten Zaterdagmiddag 3 oktober KINDERCONCERT met Marcel &Lydia Zimmer samen met Herman Boon in het Morgenlicht in HARDEN- BERG. voor info bel of mail Boekhandel Schutte, Tel schutte@ solcon.nl. JOHN PROPITIUS -- BOVEN- KERK -- KAMPEN-- ZATER- DAG 26 SEPTEMBER AANVANG 20:00 UUR. AMERSFOORT, JORISKERK: zaterdag 10 oktober, Najaarsconcert. Grootkoor Jubilate Deo Woudenberg o. l.v. Marco den Toom m.m.v. Chr. Mannenkoor Emmeloord o.l.v. Johan Bredewout, Marjo van Someren (sopraan), Severin van Dijk (fluit). Johan Bredewout (vleugel) en Harm Hoeve (orgel). Aanvang uur. Toegangsprijs 15,00; voorverkoop 12,50 (www. jubilatedeowoudenberg.nl of tel ); kinderen t/m 12 jaar gratis. de krant in uw vakantie Vakantie? Wat doen wij met de krant? Er zijn verschillende mogelijkheden: 1. U mag uw krant laten bezorgen op een ander adres. Bij familie, buren, vrienden of kennissen. 2. U mag de krant meenemen op vakantie. Binnen Nederland betaalt u geen portokosten. Voor verzending binnen Europa betaalt u 2,45 per dag en buiten Europa 4,15 per dag. Verzending naar het buitenland is geheel voor risico van de abonnee. 3. De bezorging op uw huisadres stopt. U ontvangt bonnen voor de periode van uw vakantie. Met deze bonnen kunt u op elk verkooppunt in Nederland waar het Nederlands Dagblad verkrijgbaar is, de krant gratis halen. Deze verschillende mogelijkheden gelden alleen voor een vakantieperiode van minimaal 1 week. Uw gegevens: Naam: Straat: Postcode: Telefoon: Plaats: Ik/wij gaan op vakantie van t/m (data invullen). Straat: Postcode: 1. Bezorg de krant op onderstaand adres Plaats: 2. Bezorg de krant op mijn/ons vakantieadres Naam hotel/pension/camping/bungalowpark: Kamernr/Plaatsnr/Bungalownr: Straat: Postcode: Land: tips 9,00 voor de eerste drie regels en voor elke volgende regel 2,50 (excl. 19% BTW). Tekst wordt achter elkaar doorgezet. Maximaal twee woorden vetgedrukt. Sluitingstijd: één dag voor plaatsing uur. Opgave via www nd nl/adverteren Holland Hotel Dreyeroord Al meer dan 125 jaar het uit toch thuis gevoel Bel nu voor ons herfstarrangement Familie van der Straaten tel info@dreyeroord.nl Praktijk voor Psychotherapie Lezing, workshop, cursus, supervisor of coach nodig? Plaats: 3. Stop de bezorging op mijn huisadres en stuur mij bonnen om de krant gratis op te halen bij losse verkooppunten. Nederlands Dagblad Stuur deze bon tenminste twee weken voor uw vakantie naar ons toe. Nederlands Dagblad vakantieservice Postbus 111, 3770 AC Barneveld (deze bon niet faxen) Kijk voor verkoopadressen Nederlands Dagblad: De COV-GRONINGEN viert feest in 2009 bij haar 100-jarig jubileum. U kunt dit meebeleven bij het concert op zaterdag 17 oktober om uur in de Oosterpoort Groningen. Uitvoering van de MESSIAH van G.F. Händel olv Luuk Tuinder en een keur van solisten. Toegangsprijs voorverkoop 32, jongeren tot 25jr? 17 incl een uniek jubileumboek en alle programmateksten. Kaarten (0594) (050) of via www. cov-groningen.nl. felicitatie HOERA! Vandaag vieren we feest omdat onze lieve OMA TRIMP 80 jaar is geworden! Tot vanmiddag! Liefs van uw (achter)kleinkinderen: Jantine en Steven, Anna, Arnold, Pieter en Manon, Herman, Kees en Helene, Annelie, Maurice en Simone, Marga en Ezra, Simon, Harmen en Stieneke, Maarten en Cobie, Janine en Johnny, Jaap, Cor, Margriet, Regomar, Sylvia, Simone, Louise, Hugo, Suzanne, Arjanne, Laurens, Wytze, Jasper, Marjolein, Niels en Thiong. Gefeliciteerd, morgen zijn onze papa en mama, HINDRIK en REGINA 12½ getrouwd. Jacco, Riëtte, Geert en Willeke Mosselaar. Usquederweg NZ Rottum : (o)pa en (o)ma RIJNHOUT van harte gefeliciteerd met jullie 35- jarig huwelijk! Nog vele jaren samen gewenst. Tot vanavond! Ewout & Annelies met Wendy en Linda, Arjen & Alice. Hoera!! (O)MA BUTER 65 jaar!!! Gefeliciteerd MELH, MAEMS,EJDM,HFAJL. Hoera, RENZE en ELSA Klamer-Koster zijn 30 jaar getrouwd. Gefeliciteerd! Hun adres: Wildenborg 8, 3772 ZA, Barneveld. geslaagd Ineke van Wieringen officieel OPLEIDINGSKUNDIGE vanaf vandaag! om haar te feliciteren; Info: com. te huur Te huur in ZWOLLE per 1 oktober a.s. ruime ZOLDER- KAMER nabij centrum, keuken delen met 1 persoon. 290 euro all in. tel kennismaking HUWELIJKSBEMIDDE- LINGSBUREAU VOOR CHRISTENEN. Inschrijving mogelijk vanaf 23 jaar. Nadere inlichtingen telefoon en www. huwbem.nl CROSSPOINT.NET, al jarenlang de leukste datingsite voor christenen vanaf 18 jaar! Neem een gratis proefabonnement en profiteer daarna van de verlaagde prijzen. Voor 50+: www. christenplus.nl. Jonge vrouw z.k.m. MAN lft 28-35, noord/oost Ned, humor, serieus, MBO/HBO, muziek, sportief, geref (vrijg) Brief+foto=antwoord. Br.o.nr. 3121, Postbus 111, 3770 AC Barneveld. te koop Te koop aangeboden: dun haar, kalend: haaraanvullingen voor dames en heren. PRUIKENBOETIEK SILVES- TER, levering via alle zorgverzekeringen, tel (Amersfoort), (Veenendaal), Semh gecertificeerd. terhaarmode.nl WONEN EN WERKEN IN SPANJE? In dorp Calpe aan kust: uniek nieuw ruim ECO- HUIS van 550 m2. Véle mogelijkheden. Zie www. casaromeroforsale.com. PREEKSCHETS Israëlzondagverkrijgbaar bij: www. christenenvoorisrael.nl. nl leuk wonen begint gewoon met een goede aankoopmakelaar. In AMERSFOORT wonen op 100 meter afstand van GKV De Lichtkring. Een ruim, goed onderhouden APPAR- TEMENT voor starters of voor een echtpaar op leeftijd. Winkelcentrum direct gelegen naast het appartement en toch volstrekt geen hinder van winkelend publiek. Vanaf het royale balkon, maar ook vanuit de woonkamer, een prachtig vrij uitzicht op de vijver van Emiclaer! Voor meer informatie: ! muziek ORGELIMPROVISATIECUR- SUS bij Johannus orgelbouw EDE, ma 5 t/m vr 9 okt. 5 avonden o.l.v.: zie www. gijsbertlekkerkerker.nl Thema: psalm variaties. Tel: Gepaste LIVE MUZIEK op uw feest: nl, Zaterdagavond 3 oktober Marcel& Lydia ZIMMER in het Morgenlicht te HAR- DENBERG. Voor info Boekhandel Schutte, De Mulderij 13, Hardenberg, Tel of schutte@solcon. nl. personeel Direct extra inkomen VACATURE: Het LVGS in Zwolle vraagt SECRETARES- SE: zie bij Vacatures op soos / uitgaan Openingsgala, VANAVOND, Jeugdsoos De Boomerang, Alteveerstraat 105. www. sooshoogeveen.webs.com. diversen aankomen afvallen We willen met andere christenen in N H (regio 072) VRIENDENKRING starten. Doet u mee? Ontspanning + geestelijk groeien. Echtparen + singles. Vanaf 55+. chr.vriend@gmail. GEZOCHT 50 mensen die 5 kilo of meer willen verliezen. code: HPLN. COMMUNICEREN een knelpunt? Relatieproblemen? Stichting Schuilplaats voor christelijke hulpverlening en kosteloos advies! Tel of schuilplaats.nl. Onze VERMAGERINGS- KRUIDEN hebben een drievoudige werking: vet- en vochtafdrijvend en licht laxerend. Kruidenkuur 6 weken 16,=. In tabletvorm 4 weken 14,= SIKKING KRUIDEN, Haarlem. Telefoon: Haal het beste uit uw VER- KOOPTEAM. Bel Verhoef & Werkman: Waarom heet een wit paard een schimmel? Lust een chinees wel chinees? Heeft u ook een gekke, moeilijke, leuke of BIJZONDERE VRAAG? Stuur al uw vragen naar Aagje! De antwoorden vindt u wekelijks in ZoZ. Mail naar aagje@nd.nl of stuur uw vraag per post aan Aagje, Postbus 111, 3770 AC, Barneveld. Om de ware oecumene (met geluidsopname) Oude paden en versplintering NL. Er is plaats in opvanghuis DE WISSEL. Kijk voor info op onze website sel.nl of bel Vragen over de bezorging Ga naar Nederlands Dagblad vakantie binnenland Kosten voor plaatsing in deze rubriek 0,81 per mm (excl. 19% BTW). Plaats, object en telefoonnummer gratis vetgedrukt. wadden LAUWERSOOG/ LAUWERSMEER/ WADDENZEE. 6 pers. Mooie REC.BUNG. in schitt.duindoorn Tel geb. Het Herfst/ hele jaar kerstvakantie geopend nog vrij! AMELAND/TERSCHEL- LING th bung s, chalets en stacars drenthe Chr. vakantiepark De Wolfskuylen te GEES. Bung., chalets, stacar., gr. toerplaatsen, recr. progr., tennisb., speelt., sportveld, kantine. Stacar.// bung.: v.a. 175 p.w. Tel HERFSTVAKANTIE; lastminutes kuylen.nl overijssel HOLTEN: 2 comfortabele 2-4 pers. BOERDERIJAP- PARTEMENTEN. Nabij nationaal park Sallandse Heuvelrug/Holterberg. Veel fiets- en wandelmogelijkheden. Tel of menten.nl 2, 4 en 8 pers. nabij OMMEN. Wk v.a. 120, mw v.a. 80, weekend 85. Mooi fietsgebied gelderland RECREATIEPARK BOS- LUST PUTTEN Genieten van het mooie nazomerweer, in de schitterende bossen van de Veluwe? Wij hebben nog accommodaties vrij vanaf nu, week/weekend/midweek. Nu 30% LAST- MINUTE-KORTING. Ook nog mogelijkheden in de HERFSTVAKANTIE. Gezellig Familiepark in het bos, Speeltuin, Wasserette, Restaurant, Recreatieprogramma. Tel putten.nl. zuid-holland KATWIJK VAK.ETAGE 1H. met balkon terras, 60 mtr. v.strand en winkels. Vrij t/m 9/10 Info of vakantie buitenland Kosten voor plaatsing in deze rubriek 0,81 per mm (excl. 19% BTW). Plaats, object en telefoonnummer gratis vetgedrukt. duitsland HERFSTVAKANTIE in het SAUERLAND? Recreatie team? Survivalkamp? Info? Bel of kijk op nl. OOK ZIN IN DE HERFSTVAKANTIE? nu aanbiedingen CHR-VAKANTIESITE.NL Het Witte Huis Hotel in Bergen (N-H) 5 km. van zee Logies/ontbijt v.a. 44,- p.p. tot 1 okt. gratis broodbuffet s avonds Voor rust, natuur en veel fiets- en wandelplezier Putterweg 76 Garderen Telefoon NIEUW Van 16 tot 24 oktober, deze week hebben we recreatieprogamma met leuke en bruisende aktiviteiten. Stacaravan/Chalet met 2 of 3 slaapkamers douche toilet incl gas,water en elektra (type C) 252,00 per week. GO 2 VILLA USA met JAN DOETS in 2009/2010 VillaTrip Florida 16 dgn 1.133,- met Pool Villa aan de golf van Mexico VillaTrip West USA Connection 16 dgn 1.743,- met Beach Villa in LA Prijs v.a. en p.p., gebaseerd op 4 pers., huurauto en incl. luchthavenbelasting. Lees of bestel online op jandoets.nl Tel Jan Doets America Tours Rheezerweg 79, 7771 TD Hardenberg Telefoon Nienenhoek SC DEN HAM Tel.: info@de-blekkenhorst.nl Faciliteiten: Verwarmd openluchtbad Royale plaatsen voor tent, caravan of camper Elke plek voorzien van privésanitair Verhuur huisjes + stacaravans + chalets 4 14 pers. Actief animatieteam in het hoogseizoen Midgetgolf Gezellige kantine Vakantiecentrum voor senioren Nu ook in de wintermaanden! Een geheel verzorgde 5-daagse vakantie nu vanaf 289,00 p.p. Gelegen nabij de Veluwse bossen Op loopafstand van het gezellige dorp Putten Goede verzorging en uitstekende keuken Mooie excursies, gezellige avondprogramma s Vraag vrijblijvend de brochure aan! Ons vakantiecentrum heeft een christelijke grondslag. Harderwijkerstraat 14, 3881 EH Putten Tel receptie@hofvanputten.nl Bungalow incl gas,water,elektra en eindschoonmaak per week (type A 277,50) (type Fort 325,00) (type C 465,00) Kampeerplek voor 4 personen 127,60 per week of luxe kamperen met eigen sanitair 180,80 per week. Kamperen met eigen sanitair onroerend goed Loppersum, Nieuwstraat 8 In de kom van het dorp Loppersum gelegen woonhuis met kleine tuin, tot in de jaren '70 in gebruik geweest als woonhuis met winkel. Het pand heeft achterstallig onderhoud en dient te worden gemoderniseerd. Het ademt de sfeer van vroeger uit. Loppersum heeft goede voorzieningen, waaronder station en winkels. Vraagprijs: ,-- k.k. Tel NAZOMERACTIE: Kortingen tot ,- Bel: Halfvrijstaand herenhuis Assen, Mendelssohnlaan 1 Zeer royaal halfvrijstaand herenhuis (ca. 530 m 3 ) met 6 slaapkamers, garage en tuin op het zuiden. Gelegen in het Noorderpark op een mooie vrije hoekkavel van 303 m 2 met vanuit de woonkamer een prachtig vrij uitzicht! Nabij basisscholen, kerken en winkels. Indeling: hal, toilet, uitgebouwde woonkamer met kurkvloer, open haard en schuifpui naar de tuin, semi-open (woon)keuken en garage. 1e verd.: 4 slaapkamers met laminaatvloeren, groot balkon en badkamer met ligbad en 2e toilet. 2e verd.: 2 slaapkamers met laminaatvloeren en berging. Een woning met veel leefruimte op een fantastische woonplek! Vraagprijs ,- k.k. Assen Stationsstraat Tel. (0592) Wij bouwen voor u sierlijke houten garages, loodsen, zomerhuizen, paardenboxen en schuurtjes Uniek in het Noorden: Overdekte showroom met permanente expositie van ruim twintig modellen De charme van het kamperen, het comfort van een hotel Luxe chalets aan het Bovenwijde in Giethoorn op eigen grond en ligplaats voor uw boot. vanaf ,- incl. btw Kijk op uitzending gemist Alle Garantiemakelaars zijn lid van de NVM De Riet 5 (Friesestraatweg) 9843 AR Grijpskerk (Gn.) Tel Fax info@hiemstrahoutbouw.nl

11 interview Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER Rik Felderhof wil nu antwoorden geven door Monique Brandt Veertig jaar geleden rolde hij min of meer bij toeval in het vak. Jubilaris Rik Felderhof (61) maakte tientallen radio- en televisieprogramma s. Nu is hij bekende Nederlander onder de BN ers die hij in zijn programma s ontvangt, wereldreiziger met huizen in Nederland en Afrika, tv-producent en hoofdredacteur van zijn eigen magazine. En wie weet, binnenkort ook romanschrijver en regisseur. Want tv blijft het anker, maar de bakens worden wél verzet.,,ik heb genoeg vragen gesteld. Geen slingers, geen champagne. Jubilaris Rik Felderhof veertig jaar in het tv- en radiovak viert zijn feestje in zijn eentje, ergens op een tropisch eiland. De hangmat binnen handbereik, uitzicht op zee. De man, die vanaf 30 december weer te zien is met een nieuwe reeks van kijkcijferkraker Villa Felderhof, geldt op dit moment binnen de omroep waarvoor hij al die jaren al werkt (NCRV) niet bepaald als de lievelingszoon, zegt hij zelf. Afgelopen zomer ontstond veel opschudding na uitlatingen van Felderhof over de omroepsalarissen. De presentator zei in NRC Handelsblad niet te geloven in het succes van de salariscode die de publieke omroep sinds kort hanteert. Zelf zou hij blijkens het artikel zes ton per jaar verdienen:,,en dat voor een parttime baan!, voegde hij eraan toe. Felderhof werd overvallen door de commotie op een moment dat hij vakantie vierde op Zanzibar. Hij schreef zelfs een commentaar over de kwestie voor de lezers van zijn tijdschrift Felderhof:,,Ik kan u verzekeren dat mijn loonstrookje er heel anders uitziet. Felderhof, nu:,,opeens was ik de Grote Graaier. Terwijl ik alleen wilde uitleggen hoe gecompliceerd het is om salaris te minderen van presentatoren met eigen bedrijfjes. Daar kan je gewoonweg niet zomaar in gaan zitten peuren. Ik neem niet terug wat ik zei: dat er bepaalde situaties zijn waarin dat gewoonweg niet zal lukken. Maar ik heb nooit gezegd hoeveel ik verdien. En die opmerking over dat parttime werken was bedoeld als: ik heb meer banen. Ik ben hoofdredacteur van een blad, producent, programmamaker, presentator. Het was zeker niet bedoeld als Ha! Kijk mij lekker vangen! Ik ben in dienst van mijn eigen productiebedrijf tegen een heel normaal salaris, en zeker geen zes ton. Al met al een enigszins zuur begin van zijn jubileumjaar. In 1998 kreeg hij de Gouden Televizierring voor Villa Felderhof en in 2003 werd hij onderscheiden als officier in de Orde van Oranje Nassau. Veertig jaar lang was hij loyaal aan één omroep, maar loyaliteit bestaat bijna niet meer, constateert hij.,,dat ouderwetse clubgevoel bij omroepen is weg. Je krijgt een opdracht, legt je idee voor aan een eindredacteur, die ermee naar zijn baas gaat, die baas moet naar de omroepdirectie, die vervolgens naar de netmanager stapt. Soms zitten er wel zes mensen tussen. Het beroep van programmamaker is aan het afkalven door al die bureaucratie, meent hij.,,daarbij lijken de omroepen steeds meer op elkaar. Vroeger was het AVRO, KRO, of NCRV. Nu zijn de zenders belangrijker dan al die clubjes. Of ik bij een andere omroep zou kunnen werken? Eerlijk gezegd is het maken van een programma belangrijker dan bij wie het wordt uitgezonden. De publieke omroep in zijn geheel is vooruitgegaan. Maar het wordt steeds ingewikkelder om er te werken. Steeds meer schijven, mensen die alleen maar wachten op elkaars beslissingen. Ik weet pas in januari of ik volgend jaar iets kan doen. Wat doe ik in de tussentijd met mijn personeel? Ontslaan of aanhouden? Ik zou niets liever doen dan een nieuwe serie Schrijvers op de veranda maken. De auteurs staan al in de De oorlog, dat was het grote geheim in ons gezin startblokken. Maar het is wachten, wachten, wachten. Felderhof is nu al even bezig zijn bakens te verzetten. Waar de omroep vroeger honderd procent van zijn tijd vroeg, is dat nu nog veertig procent. Hij schrijft veel voor het magazine Felderhof en maakte een Afrikaans kookboek met dieetboekenschrijver Sonja Bakker. In stilte werkt hij bovendien aan zijn eerste roman, over een man die hij als jonge programmamaker ontmoette toen hij een radioportret maakte. Uit die ontmoeting vloeide een vriendschap voort die een leven lang duurde, tot de man als laatste daad zijn dagboeken aan Felderhof schonk. Twintig jaar lagen ze bij hem op zolder, al wist Felderhof al die tijd dat hij er ooit iets mee wilde doen.,,ik baseer me op delen van die dagboeken. Het is een mooi, verdrietig levensverhaal van een man die priester wilde worden, maar uit de kerk werd gegooid omdat hij verliefd werd. Het schrijven geeft me enorm veel voldoening. Een boek schrijven geeft meer macht, ik heb de vrijheid iets te maken zoals ik dat wil. Hier kan niemand aan komen. Niets mooiers dan in een verhaal te kunnen verdwijnen en dat verhaal mee te kunnen beleven. Rode oortjes Verhalen vormen de rode draad in zijn leven. Zijn fascinatie voor mensen is oneindig en werd al vroeg geprikkeld door zijn vader, Rik Felderhof:,,Ik zet een rode lamp op de wereld. In mijn programma s schijnt de zon. Bij emoties heeft een harde aanpak trouwens geen enkele zin. Mensen gaan op slot. FOTO GPD/DAVID VAN DAM de vooral om zijn Koninklijk Huisreportages befaamde radiojournalist Herman Felderhof. De man vertelde gloedvolle verhalen, die zijn kinderen op zondag met rode oortjes beluisterden bij de snorrende gaskachel. Zoon Rik groeide min of meer op in de studio.,,ik ging in het weekeinde vaak mee naar het NCRV-gebouw, als hij het op de telex binnenlopende nieuws in de gaten moest houden. Dan ratelde dat ding in de kelder en kwam de wereld binnen: China, New York, prachtig! Ik was volkomen gewend aan de rode lampjes in de studio. De meest magische momenten waren, toen ik volwassen was, de keren dat ik, als omroeper en later als radiomaker, zo n geluidsdicht kamertje in ging. Pats, dan ging dat rode lampje aan en dan móést je aan de bak. Je waande je even in een andere wereld. Aanvankelijk leek Felderhof voorbestemd voor een heel andere richting. Omdat de NCRV een jonge stem zocht om Bijbelverhalen voor te lezen, rolde hij alsnog in het vak van zijn vader. Later maakte hij er programma s als Rozengeur en prikkeldraad en Plein Publiek, tot hij na achttien jaar met De stoel naar tv overstapte. Maar jongens Felderhof worden arts, had zijn grootmoeder altijd gezegd. Net als al die ooms en neven die hij nooit had gekend, omdat ze niet meer waren teruggekeerd na de oorlog.,,mijn grootmoeder zat in een concentratiekamp, haar hele familie is vermoord. Mijn Joodse moeder heeft ondergedoken gezeten. Ze zat in Parijs, en op nog een plek, waar nooit een woord over is gesproken. De oorlog, dat was het grote geheim in ons gezin. Ik heb een leuke jeugd gehad, maar de oorlog heeft wel een schaduw over die jeugd geworpen. Mijn oma maande ons altijd, ik was een jaar of zeven, de punt van onze neus met een vinger zo lang mogelijk omhoog te duwen. Opdat we maar geen Joods neusje zouden krijgen. Je moet niet zo n neus krijgen als oma, dat zal je nog opbreken. Het gevaar lag altijd op de loer. Respectvol Die vage angst heeft hem deels gevormd, zegt hij.,,ik heb er een tijd veel last van gehad, vooral in mijn dromen. Ik kwam steeds dichter bij de oorlog, bij de kampen. Altijd dat gevoel dat ze je weer kunnen ophalen. Maar verder werd er niet gepraat. Nooit. Ik wist dat mijn oma in een kamp had gezeten en stenen had moeten sjouwen en greppels had moeten graven, terwijl ze al zeventig was. Zij had het geluk dat ze bij toeval op de goede trein werd gezet. Eén trein, Duitsland uit. Anders was ze vergast, net als de rest van de familie. Ik wilde nooit het verdriet met mijn oma en moeder oprakelen. Dus ging ik voorzichtig met hen om. Als kind pas je je aan. Niet vervelend zijn, want als je moeder kwaad wordt, krijg je een dubbel schuldgevoel. Ik kan moeilijk tegen verdriet. Zijn achtergrond is, zo vermoedt hij, een verklaring waarom hij de wereld op televisie altijd mooier afschildert. Hij geldt als grootmeester van het goede gesprek, maar ook als koning van het meeknikken.,,ik ben geen journalist. Hardheid past niet bij me. Ik ben heel erg van het harmoniemodel. En daar is niks mis mee. In Felderhof stond onlangs een mooie uitspraak: richt je op de zon, dan valt de schaduw achter je. Erna kreeg ik mail van een lezeres, zelf oncologe, gespecialiseerd in borstkanker, bij wie net een borst was afgezet. De uitspraak had haar getroffen, en hangt nu in haar spreekkamer. Dat is mooi, dat je iemand sterkt, al is het er maar één. Het geheim van het product-felderhof? Het is een levensinstelling: positief en respectvol omgaan met alles en iedereen. In Villa Felderhof is de programmamaker vooral de gastheer die geïnterviewden op hun gemak moet stellen.,,ik zet een rode lamp op de wereld. In mijn programma s schijnt de zon. Bij emoties heeft een harde aanpak trouwens geen enkele zin. Mensen gaan op slot. Hangmat Het succes van De stoel, Villa Felderhof en andere zaken gaf hem de vrijheid zijn gedroomde leven te leven. Hij heeft huizen in Tanzania en in Blaricum. Zijn werkresidentie is de (gehuurde) villa bij St.-Tropez waar Villa Felderhof wordt opgenomen. Zes maanden per jaar is hij het land uit. Zijn kinderen Felderhof is gescheiden en woont alleen reizen zelf ook veel.,,ik ben een reiziger, de koffer staat altijd klaar onder mijn bed. Een solist. Ik kan goed alleen zijn, misschien wel te goed. Onthecht? Daar is toch niets mis mee? Het is een van de mooiste stadia die je kunt bereiken. Ik hecht niet aan materiële zaken. Ik voel me het lekkerst in een hangmat onder een palmboom. Als je weinig verwacht in het leven, is alles een cadeau. Veel mensen zijn ongelukkig omdat hun verwachtingen te hoog zijn. Maar tevredenheid is ook een vorm van geluk, alleen heet het anders. Zich geheel terugtrekken in Afrika, dat gaat nog niet lukken. Te veel te doen. Hij krijgt veel aanvragen van vermogende landgenoten voor een privéversie van Villa Felderhof, voor hun geliefden. Ook denkt hij veel na over het schrijven van een dramaserie, over regisseren.,,ik ben op een punt in mijn leven dat ik denk: nu ben ik aan de beurt om te vertellen hoe ik tegen de wereld aan kijk. Niet dat ik wil stoppen met tv-maken. Het zou mooi zijn om elk jaar een aantal programma s te maken. Maar als ik Reinout Oerlemans hoor zeggen dat hij een film regisseert, gewoon omdat hij dat leuk vindt, gaat het bij mij ook jeuken. Ik denk dat ik genoeg vragen gesteld heb in mijn leven. Nu is het tijd om antwoorden te geven. VOORZITTER! UITSCHIETER Achterkamer der achterkamers onder redactie van Aldwin Geluk Voorzitter! zoekt naar de politieke werkelijkheid achter de schijnwerpers en de camera s. Geen plek waar de wurggreep waarin politici, journalisten en lobbyisten elkaar houden, verstikkender is dan de Haagse sociëteit Nieuwspoort. Die zelfs een eigen code heeft: Wat gebeurt in Nieuwspoort, blijft in Nieuwspoort. Welkom in de Achterkamer der achterkamers. Waar hebben we het eigenlijk over? Nieuwspoort is een commercieel zalencomplex dat deel uitmaakt van het Tweede Kamergebouw. De diverse zaaltjes worden dagelijks gebruikt voor allerhande persconferenties die eenieder er kan organiseren. Kopjes koffie met jan hagel horen bij het basispakket. Maar het was niet tijdens een persconferentie dat het dronken PVV-Kamerlid Hero Brinkman deze week een barman in het gezicht sloeg. Dat gebeurde in de sociëteit Nieuwspoort: een deftig café/restaurant waarvan je lid moet zijn om er te mogen komen. Leden heten poorters en moeten een kleine tweehonderd euro contributie per jaar betalen. Brinkman zelf geeft toe handtastelijk te zijn geweest, maar ontkent het slaan. Jos Heymans, RTLredacteur en bestuurslid van Nieuwspoort was erbij hij was volgens ooggetuigen zelfs een van de mensen met wie Brinkman het op een drinken zette en zegt dat de politicus wel degelijk sloeg. Overdag gebruiken allerhande politici, voorlichters, journalisten Poorter Hero Brinkman in de Tweede Kamer. en lobbyisten Nieuwspoort om er hun zaken door te spreken. In de loop van de avond bewegen de aanwezigen zich doorgaans naar de bar. Elke avond weer in een andere samenstelling, maar sommige bezoekers zijn stamgasten. Zoals VVD er Johan Remkes met zijn onafscheidelijke jenevertje, CDA er Ger Koopmans en dus ook PVV er Brinkman. Er wordt gepraat over politiek, over nieuwe plannen, over het privéleven. En gedronken, soms FOTO ANP/PHIL NIJHUIS een beetje, maar regelmatig heel veel. Omdat ze weten dat hun woorden toch niet geciteerd worden, zijn politici aan de bar van Nieuwspoort aanmerkelijk loslippiger dan in de schijnwerpers. Toch worden er wel degelijk zaken gedaan aan de bar. Vaak als journalisten zich baseren op bronnen rond het Binnenhof, of reppen van geruchten in de wandelgangen, hebben zij hun nieuwtje in feite opgevangen in Nieuwspoort. Als er eens iets misgaat in de besloten kroeg, schieten echter zelfs de gretigste Haagse verslaggevers in een kramp. Een aantal van hen was getuige van de tik die PVV er Brinkman dinsdag uitdeelde. Toch duurde het anderhalve dag voordat de eerste publicaties erover verschenen. Ook verslaggever Heymans van RTL-Nieuws, een rubriek die graag de eerste is met de miljoenennota en andere primeurs, onthield dit nieuwtje aan zijn kijkers, totdat andere journalisten het openbaarden. Het morsige imago van de Nieuwspoort is daarmee alleen maar versterkt. GroenLinksleider Femke Halsema is het er al lang zat. Vorig jaar zei ze over de sociëteit in een profetische bui:,,het barst er van de overmiddelbare mannen die hun handen niet thuis kunnen houden. Rita Verdonk is na een jaar van kwakkelen en afwezigheid in het parlement, weer helemaal terug. Zichtbaarder dan ooit en ze probeert er zelfs bij te lachen. Het debat over de ontsnapte Saban B. was een kolfje naar de harde hand van de oud-gevangenisdirectrice. Ferme taal over rechters:,,als je niet functioneert, vlieg je eruit. Zo kennen we Rita weer.

12 natuur Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER KEES DE HEER KIJKT NAAR Inktzwart en zwavelgeel DROPZWAMMEN door Kees de Heer Dropzwam, inktzwam, rodekoolzwam, porseleinzwam, zwavelkopje, kopergroenzwam en meniezwammetje. Veel schimmels danken de helft van hun naam aan de kleur van hun vruchtlichamen. Het merendeel van de paddenstoelen is wit, grijs, beige of bruin, maar soms hebben ze wel degelijk opvallende tinten. Zwavelgeel, kopergroen, knaloranje, felrood, lila, paars. Het schimmelrijk toont vrijwel alle kleuren van de regenboog. Wanneer begint de herfst? Het antwoord op deze vraag is afhankelijk van de bril die je opzet. Volgens de weerkundigen is de herfst al op 1 september begonnen. De weerkundige herfst omvat per definitie de maanden september, oktober en november. De astronomische herfst begon op 22 september. Dinsdagavond om uur bewoog de zon over de evenaar, van noord naar zuid. Op het zuidelijk halfrond begon de lente, op het noordelijk halfrond was het plotseling herfst. Als je biologen vraagt wanneer de herfst begint, dan krijg je waarschijnlijk verschillende antwoorden. Vogelliefhebbers beginnen over de massale vogeltrek, plantenliefhebbers praten over rijpe bessen en verkleurende boombladeren, schimmelliefhebbers kijken vooral naar de massaal opduikende paddenstoelen. Het belooft een prima paddenstoelenjaar te worden. De afwisseling van zonnige perioden en forse regenbuien is uitermate gunstig voor schimmels. In een warme zomer vormen de zwammen relatief veel knoppen, die slechts voldoende water nodig hebben om zich te ontplooien. Gaat het volop regenen, dan schieten de vruchtlichamen van schimmels als paddenstoelen uit de grond. Geleipuddinkjes Op boomstammen kun je de dropzwam vinden. Soms is een rottende stam versierd met zwarte, glanzende paddenstoeltjes, alsof er zojuist een zak drop over is uitgestrooid. Bij een normale portie snoep keren steeds dezelfde vormen terug en bij de dropzwam zitten er geen twee dezelfde tussen. Steek deze paddenstoelen niet in je mond, al is het wel aardig om ze eventjes te voelen. De gelijkenis met het beroemde snoep is treffend: de paddenstoeltjes zijn net zo elastisch als de meeste dropsoorten. In de paddenstoelengidsen vind je deze soort terug onder de naam trilzwam. Er zijn minstens drie soorten, die moeilijk te onderscheiden zijn: de zwarte trilzwam, eikentrilzwam en toltrilzwam. Ze kunnen alle drie dof zijn, maar ook glanzend. De kleur kan variëren van diepzwart tot blauwzwart, bruinzwart of roodzwart. Als drie soorten zoveel op elkaar lijken, heb ik weinig zin om de juiste soortnaam te achterhalen en dus gebruik ik gemakshalve de fraaie bijnaam dropzwam. De groep van de trilzwammen heeft meer aparte vertegenwoordigers. Verwanten van de dropzwam zijn: de bruine trilzwam (met de kleur van Haagse hopjes), de gele trilzwam (knalgeel) en de stijfselzwam (die inderdaad wel wat weg heeft van stevige klodders behangplaksel). Je kunt ze vinden op vermolmde boomstronken. Het zijn wonderlijke paddenstoelen: alle trilzwammen voelen een beetje glibberig aan en ze ogen als geleipuddinkjes. De kleur geel kom je vrij vaak tegen in het rijk van de schimmels, variërend van zwavelgeel tot honinggeel. Zwavelkopjes zijn eveneens te vinden op rottend hout. Het gaat altijd om toefjes met tientallen paddenstoeltjes, heldergeel met een oranjebruine zweem aan de top. Honingzwammen groeien eveneens op boomstammen en -stronken. Bij de echte honingzwam zijn de hoeden aanvankelijk geel, honinggeel om precies te zijn. Later worden ze vrijwel helemaal bruin, totdat uiteindelijk alleen de rand nog lichtgeel is. De kleuren blauw en groen zijn duidelijk minder dik gezaaid in het schimmelrijk. De blauwe kaaszwam, die op stobben en takken van naaldbomen groeit, is een van de weinige soorten, waarbij de hoeden een duidelijke blauwe zweem hebben. De kopergroenzwam is een van de weinige met groene hoeden. Overigens kan de kleur bij deze soort behoorlijk variëren, van blauwgroen tot geelgroen. Maar soms is het centrum van de hoed inderdaad diepgroen, de kleur van ongepoetst koper dat flink geoxideerd is. De kleur paars is eveneens zeer zeldzaam. De amethistzwam ofwel rodekoolzwam is een van de weinige schimmels met echte, paarse hoeden. Overigens heeft ook deze soort een behoorlijk variabele kleur. Soms zijn de hoeden lila of zachtpaars, de kleur van de edelsteen amethist. Maar vaak hebben de hoeden de typische roodpaarse tint die we kennen van rode kool. Transparant porselein Veel paddenstoelen zijn wit, grijs, bruin of beige of een tint daar ergens tussenin. Toch valt er ook aan paddenstoelen met minder opvallende kleuren een heleboel te zien. Neem de porseleinzwam. Deze soort dankt haar naam aan kostbaar aardewerk. De bijbehorende schimmel groeit uitsluitend op beukenhout. Het is de moeite waard om op kwijnende beuken of dode beukenstammen te speuren naar glimmend witte paddenstoelen. Bekijk de hoeden dan eens van de onderkant, want ze zijn half doorschijnend. Ze lijken inderdaad sterk op bijna transparant porselein. Een bijzondere witte soort is de geschubde inktzwam, die in de zomer en in de herfst tussen het gras van wegbermen en weilanden kan verschijnen. Deze plaatjeszwam maakt witte mutsen, sterk geschubde paddenstoelen die als twee druppels water lijken op de hoge berenmutsen van Engelse marechaussees. Na een paar dagen verschijnt zelfs de bijbehorende zwarte kleur, maar dat gaat wel ten koste van de muts. Zodra de sporen rijpen, worden de plaatjes zwart. De weefsels vervloeien tot een inktzwarte brij, die naar beneden druppelt. De inktvorming begint onderaan en kruipt langzaam naar boven toe, totdat er niets meer van de muts over is. De geschubde inktzwam groeit vaak in groepjes bij elkaar. De jonge zwammen zijn bedekt met een dik, wollig vlies. Dit velum beschermt de jonge paddenstoel, maar het breekt later in stukjes. Vandaar dat de hoed van de geschubde inktzwam is bedekt met grote, witte, viltige schubben. Fraudebestendige inkt Andere inktzwammen hebben mutsen en hoeden met een andere vorm, maar ze hebben met elkaar gemeen dat ze zwarte inkt fabriceren. De term inkt komt niet uit de lucht vallen, want vroeger verzamelde men deze paddenstoelen om er echte inkt van te maken: het gefiltreerde zwarte vocht werd vermengd met wat olie en Arabische gom om een goede schrijfinkt te krijgen. In een later stadium gebruikte men voor belangrijke documenten wel eens Oost-Indische inkt, die was gemerkt met de inkt van een bepaalde zwam. Deze vloeistof is echt fraudebestendig, want onder een microscoop kan men de schimmelsporen zien, zodat men eventuele vervalsingen snel op het spoor kan komen. Jonge inktzwammen zijn eetbaar. Volgens de kenners kun je deze paddenstoelen oogsten zolang de plaatjes wit zijn. Maar je moet als inktzwamliefhebber op nog meer dingen letten. De steel moet er altijd af. Je moet ze binnen twee uur na de pluk verorberen, want daarna zijn ze bedorven. Verder mag je bij een maaltijd met inktzwammen geen druppel alcohol drinken. Inktzwammen bevatten namelijk soortgelijke stoffen als de ontwenningsmiddelen Antabus en Rufusal, waarmee alcoholverslaafden kunnen afkicken. Een inktzwamgerecht na een aperitiefje levert nogal eens misselijkheid, hartkloppingen en braakneigingen op. Er valt dus erg veel voor te zeggen om de inktzwammen gewoon buiten te laten staan. Rechts van boven naar beneden: De rodekoolzwam heeft vaak de kleur die we ook van de bekende groente kennen. De porseleinzwam dankt zijn naam aan zijn transparante vruchtlichamen. De vruchtlichamen van de zwarte trilzwam lijken sprekend op dropjes. Linksboven: Op rottende boomstronken kun je bundels van tientallen zwavelkopjes vinden. Het fototoestel van ZoZ reist langs abonnees van het Nederlands Dagblad. Elke week vindt u hier een foto aan de hand van het maandthema. Op kunt u nog meer foto s bekijken. Wilt u ook meedoen? Heb geduld, de camera komt vanzelf bij u in de buurt... LEZERSBEELDEN Huib van Leeuwen, Berkel & Rodenrijs Linksonder: De hoeden van de geschubde inktzwam worden langzaam zwart. FOTO S KEES DE HEER Van de allerlaatste zonsondergang van het seizoen afscheid van de zomer zijn in de polder tussen Berkel & Rodenrijs en Pijnacker prachtige plaatjes te maken. Hoe mooi kan het in de Randstad zijn. Thema van de maand SEPTEMBER: AFSCHEID Thema van de maand oktober: OPRUIMEN

13 service Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER CRYPTOGRAM HORIZONTAAL 5. Mensen in dienst nemen op een overdreven manier (10); 7. Stuk energie van een bokser (11); 9. Verwant aan een oorvijg (3); 10. Eet gulzig als een rund! (6);12. Net zo brandbaar als een lier (6); 13. Bijzaak (6); 14. Niet de belangrijkste reden van familieleden (13); 16. Dat kind is een fantast (10); 18. Heeft men nodig om lang in de gevangenis te verblijven (8); 20. Arriveren met meer gewicht (8). OPLOSSING VORIGE WEEK HORIZONTAAL: 3. Uitvallen; 6. dichtader; 8. spitsspeler; 11. mopneus; 12. piccolo; 13. maal; 14. tweehandig; 16. stamboek; 18. omzet; 19. keukentrap; 21. kniesoor. VERTICAAL 1. Vader, kom overeind om te eten! (5); 2. Geen valse trek (16); 3. Maf hoofd van een papaver (8); 4. Voor het tegengestelde van oplichting is een vergunning nodig (10); 6. Opgewonden vloeistof? (10); 8. De beste is verdwenen (11); 11. Argumenten om te schilderen (7); 15. Stuk om te strelen door een biljarter (8); 17. Doetjes die vroom spreken (6); 19. Dit gerecht is niet voor moeder (3). VERTICAAL: 1. Blaaspijpje; 2. onderlichaam; 4. in de pen klimmen; 5. vechtlust; 7. droogdoek; 9. royalty; 10. Wolga; 15. erkennen; 17. omkant; 20. a-bom. SCHAKEN SUDOKU Puzzelland Voor de liefhebbers van het eindspel twaalf standen waarvan u de oplossingen kunt naspelen en twaalf nieuwe opgaven. Getallen tussen haakjes geven dammen aan. De notaties van de nummers 61 t/m 72: 61: 3, 13, 14, (19) / (1), (49) 62: 12, 15, 29, (23) / 25, 39, 46, (40) 63: 16, 26, 35, (49) / 27, 32, (1), (45) 64: 19, 25, 35, (1) / 6, 33, 45, (49) 65: 13, 19, 23, (31) / 28, 32, 33, 41, (50) 66: 9, 15, 42, (1) / 19, 20, 29, 30, (23) 67: 10, 13, 20, 23, (25) / 16, 32, 38, 41, 49, (17) 68: 8, 9, 19, 29, (16) / 6, 21, 22, 28, (26) 69: 31, 34, 35, 37, (16) / 26, 43, 48, (49) 70: 8, 12, 13, 16, (20) / 21, 23, 47, 48, (36) 71: 14, 19, 22, 30, ((3) / 23, 48, (37), (41) 72: 9, 10, 14, 20, (28) / 23, 32, 34, (43) De oplossingen zijn: nr.61: (19-46A) 35x8 (3x8 (3x12) 1x5; (A3-8 of 9-14) 1-18 (13x22) 35x36. nr.62: (15x24) (23-5 of?) (29x40) 49x26 (5-19) (19x41) 46x37. nr.63: 1-40 (35x44) (16-21A) 27x16 (49x21) 50x22 en na de volgende zet van zwart damafname en oppositiewinst; (A26-31) 27x36 (49x21 of 27) 50x26 of 31. nr.64: (1x34) 1-6 (34-39 of 48A) 1-34 (39 of 48x30) (35x44) 49x13; (A35-40) 49x2 (34-48) 1-34 (48x30) 2x35. nr.65: (31x18) (23x32) (18-36A) (36x47) (47x29) 15x4: (18-27A) (32x23) 45x36; (A32-37) 45x1 (37x46) (46x23) 1x45; (A19-23) (23x34) 40x7 (32-38) 7-2 (13-18) 2-7 (18-22) 7-11 (22-27) (27-32) nr.66: (9x20) (1x25) 37x48 (20-24 of?) 19x30 (25x34) 48x25. nr.67: (25x48) (23x43) (43-49 of?)41-37 (48x31) 26x27 (49x21) 16x27. Bijoplossing (25-43A) (43-25) leidt tot winst door overmacht, maar ook na (25-43) (43x46) 28x8 is er winst. Nr.68: (16x1A) 26x45; (A16x12) 6-1 (12-23B) 26x33 (23-46) (46x23) 1x29; (B19-23) 1x4 (29-34) 26x3 (34-40) 4-18 (23x12) 3x17 (40-45) nr.69: (16x43) 48x30 (35x24) (24-29) (29-33) (33-38) (38-42) (37x28) 26x48. nr.70: (16x27) (13x22*) (20-15A) 14x38 (15x42) 47x38; (A20-25) 14x39 (25x43) 48x39; (A20-42) 14x32 (42-26) (26x42) 47x38. nr.71: (19x28) 36x39 los staan kan de zwarte dam niet en op (3-25) of (3-26) is het uit door 37x23 diagram A DAMMEN A. PRUIJS REVELSANT ZD EMMELOORD 8 11 of 39x22 en op (28-32) of (28-33) is 37x14 of 39x17 beslissend. Nr.72: (28x46A) (46x19) 27x2; (A28x19) (19x28) (28x19) 38x35. De nieuwe opgaven uit de PFDB er van augustus 2009: De cijferstanden van serie 98: nr.85: 17, 23, (39) / (2), (18), (29) nr.86: 5, 9, (25) / 18, 20, 24, (40) nr.87: 21, 23, (6) / 50, (42), (47) nr.88: 19, 39, (44) / 7, 35, 50 nr.89: 2, 3, 27, (35) / 10, 14, 18, 19 nr.90: 23, 28, 36, (45) / 15, 24, 38, 41, 43, 49 nr.91: 7, 12, 35, (8) / 19, 22, 28, 45, (23) nr.92: 21, 31 / 9, 14, 28 nr.93: 5, 37 / 8, 14, 15 nr.94: 24, 29 / 6, 35, 45 nr.95: 3, 37 / 19, 30, (4) nr.96: 31, 32 / 23, 33, (3) Oplossingen tot 15 oktober: a.spijkstra@hccnet.nl, of A. Spijkstra J.Kuikenstraat ER St.-Annaparochie. Van Leen de Rooij kreeg ik weer een dozijn problemen ter publicatie, alle gemaakt in de maanden juli en augustus van Zijn voorraad is inmiddels zo groot dat hij rusig een sabbatical year zou kunnen opnemen en dan nog de kranten en tijdschriften kan voorzien. Voor beide opgaven geldt: wit begint en wint. U krijgt weer vier weken bedenktijd. Uiterlijk 24 oktober a.s. moet uw oplossing mij bereikt hebben. Cijferstand diagram A: zwart (13) op 1,5,9,14,20,21,24,26,29,34,35,36,39 en wit (12) op 12,17,18,22,25,28,32, 38,41,42,43,48. Cijferstand diagram B: zwart (11) op 2, 7, 10, 12, 17, 20, 24, 26, 30, 35, 40 en wit (11) op 13, 18, 21, 23, 27, 28, 31, 37, 38, 44, 50. Oplossingen van de problemen uit de rubriek van 22 augustus Cijferstand diagram A: zwart (14) op 2, 3, 4, 7, 10, 14, 26, 32, 33, 35, 37, 38, 39, 42 en wit (13) op 13, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 27, 28, 36, 40, 46, 47. Vanuit deze fantastische stand haalt wit de winst door als volgt te spelen: 13-8 (2x24) (35x44) 13-8 (3x12) 17x8 (26x17) 22x2 (33x31) 36x27 (32x21) (37x46) 8-3 (46x19) 3x9 (4x13) (19x46) 2x5 gew. langelijnmotief. Cijferstand diagram B: zwart (10) op 1, 6, 9, 13, 14, 25, 26, 28, 32, 35 en wit (10) op 15, 20, 24, 29, 30, 31, 34, 39, 42, 43. Guerra-winst door: (26x48) 10x8 (25x14) (32x43) (35x44) 8-3 (14x25) 3x35 (48x30) 35x2 gew. diagram B DRS. B.H. WILDERS KONING NOBELPAD KK AMERSFOORT WILDERS.IJLST@WXS.NL De oplossing van de driezet van Nanninga (2235) moet binnen zijn voor Wereldvoedseldag. En de sleutelzet van 2228 was 1. La2. Probleem 2235: Wit: Kd8, Df7, Tg6, Le3, Lh5, pi a3, d2, d5, b3. Zwart: Ke4, Lf1, Pb2, pi b3, b7, c6, d3, e5, f5. De schaakwereld komt niet altijd even positief in beeld: dan weer beweert de opperbons van de FIDE, dictator van Kalmukkië, komiek Iljumzjinov, dat hij ontvoerd is door ruimtewezens, dan weer valt wereldtopper Tkachiev dronken achter het bord in slaap. Dus laten we maar snel naar het positieve gaan: weer twee mooie boeken van Gambit ( Als er iemand is die ons het eindspel kan leren, is het John Nunn. Hij schreef Het Begrijpen van Schaakeindspelen waarin hij aan de hand van honderd voorbeelden alle mogelijkheden uitlegt, van de toreneindspelen en die van alle andere stukken tot en met zaken als patcombinaties, minorpromoties, de rol van Zijne Majesteit, tactische grollen en het spelen op de tijdnood van de tegenstander (isbn ). Wie de inhoud van dit boek goed in het hoofd heeft zitten, kan zelfs wanneer hij of zij in mindere of verloren stelling het eindspel in gaat, nog heel wat schade herstellen. Prachtig uitgegeven, met veel diagrammen en natuurlijk kan John, wereldkampioen probleemoplossen, het niet laten af en toe een probleemzet te laten zien. Maurice Ashley schreef De belangrijkste vaardigheden bij het schaken, vooral voor de beginnende schaker maar ook de gemiddelde clubspeler kan er nog heel wat van leren, al was het maar om alles nog eens te repeteren. En iedere schaker kan genieten van de fraaie partijen, klassiekers uit de dagen van olim toen je nog te laat mocht komen of naar huis gaan zonder op te geven (isbn ). Een niet zo bekende uit de partijen in het boek is Larsen-Spassky uit 1970, een strijd tussen de wereldkampioen en de Deense runner-up van die dagen, al was Fischer er al aan het aankomen. 1. b3 de specialiteit van Larsen (al zou je het na deze partij niet denken) e5 2. Lb2 Pc6 3. c4 Pf6 4. Pf3 al vreemd, lokt e4 uit en dat komt dus ook 5. Pd4 Lc5 6. Pxc6 dxc6 7. e3 Lf5 8. Dc2 De7 9. Le f4? Hier had toch echt Pc3 moeten plaatsvinden en Spassky, aanvaller pur sang, grijpt meteen zijn kans met 10..Pg4 11. g3 h5 12. h3 Larsen wil het paard onmiddellijk wegjagen maar wordt onaangenaam verrast met 12..h4! 13. hxg4 hxg3! 14. Tg1 Th1! Met drie krachtzetten is topgrootmeester Larsen al op de 14e zet verloren, het lijkt Donner wel.15. Txh1 g2 Wit staat een toren en een paard voor maar Tf1 (Tg1 Dh4 17. Kd1 Dh1) Dh4 17. Kd1 gxf1d en 0-1 i.v.m. 18. Lxf1 Lxg4 19. Kc1 De1 20. Dd1 Dxd1. Larsen kon briljant schaken maar had ook dit soort lekke banden en verloor bv. de match tegen Fischer met 6-0. Maxime Vachier-Lagrave is misschien niet zo bekend maar wel de nummer 30 van de wereld. Hier krijgt hij echter met wit schaakles van Svidler die de good old Marshall-aanval in de strijd gooit. 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf Le7 6. Te1 b5 7. Lb c3 d5 9. exd5 Pxd5 10. Pxe5 Pxe5 11. Txe5 c6 12. d4 Ld6 13. Te1 Dh4 14. g3 Dh3 15. Te4 Alles al duizenden malen gespeeld. g5 16. Df1 (16. Lxg5 Df5) Dh5 Svidler valt ook graag aan dus geen dameruil. 17. Pd2 f5 18. Te1 De verkeerde volgorde, hier had eerst Ld1 moeten komen 18..f4 19. Ld1 f3 Onaangenaam en dat was niet gebeurd als wit eerst Ld1 had gespeeld 20. Pe4 (iets beter was hier 20. Pxf3 Txf3 21. Lxf3 Dxf3 22. Lxg5 Dh5 23. h4 Lg4) 20..Lh3 21. Dd3 Tae8 Nu kan slaan op g5 niet. 22. Ld2? Nu gaat het echt mis: 22.. Txe4! 23. Dxe4 (23. Txe4 Lxg3 24. hxg3 Lg2) Lxg3 24. Lxf3 (fxg f2 25. Kh1 f1d 26. Txf1 Txf1) Lxh2 25. Kxh2 (25. Kh1 Txf3 26. De8 Dxe8 27. Txe8 Kf7 28. Tae1 Txf2 en zwart wint) 25.. Lg4 26. Kg1 Lxf3 Het is duidelijk wat zwart hier dreigt. 27. De6 Het is een afgezaagde uitdrukking maar toch nog maar een keer: een soort schaak der Wrake. Kg7 28. De5 Tf6 29. Dh2 (29. Dxg5 Tg6 brengt wit ook nergens) 29..Th6 Wit kan nog wat wraakschaken maar na 30. De5 Pf6 31. De7 Df7 is ook dat voorbij. probleem 2235 Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. FOTO ANP/ROBERT VOS Puzzelland KINDERGELUIDEN STARTER Het is komkommer- noch vakantietijd, maar het nieuws dat deze week de aandacht trok, was het lawaai van kinderen bij hun school, als ze buiten spelen. Dat is nu echt zo n onderwerp waarover iedereen een mening heeft. Ook een onderwerp waarvan je als doorsneeburger niet eens weet dat er regelgeving over bestaat. Minister van VROM Jacqueline Cramer (PvdA) schaft die bestaande regelgeving af; kinderstemmen tellen niet meer mee bij het bepalen van geluidsbelasting in buurten en wijken. Gemeenten moeten dat in hun bestemmingsplannen verwerken. De bewindsvrouw past de normen op aangeven van de Tweede Kamer aan op 1 januari De motivatie van VROM en het parlement is ND-Scrabble spelregels die voorkomen in Scrabble Woordenlijst, 1 Over het algemeen gelden dezelfde spelregels tweede editie. als bij het bordspel Scrabble 5 Bij woorden van meer dan 8 letters 2 Per ronde kan een deelnemer één woord (en de daarvan afgeleide vervoegingen, insturen. Inzendingen met alternatieve verbuigingen, meervouden en verkleiningen) oplossingen waarbij geen keus wordt geldt van Dale, Groot Woordenboek de aangegeven, krijgen geen punten. Nederlandse taal, 13e druk als criterium. 3 Bij de inzendingen dient vermeld te worden: 6 Bij grammaticale zaken zal Wolters Algemene uiteraard het gevonden woord, het Spraakkunst de doorslag geven. rondenummer en de plaats waarop de eerste 7 Afgekeurd worden: schuttingwoorden en letter van het woord gelegd moet worden. vloeken. Bijvoorbeeld: OLIFANT, RONDE 7, HOR M5 8 In twijfelgevallen beslist de samensteller. 4 Goedgekeurd worden alleen die woorden Correspondentie daarover vraagt zoveel tijd, GEVORDERDEN NIEUWSQUIZ dat kinderen vrij moeten kunnen spelen en gillen op het schoolplein. De vrijheid is niet onbegrensd; kinderstemmen mogen vrij klinken vanaf een uur voor en een uur na schooltijd en bij kinderdagverblijven zijn de grenzen nog strakker. Een groot probleem wordt met deze versoepelde regelgeving niet getackeld. Wat te doen met vervelende ouders en hun geluid? Dat hoeft niet eens heel veel decibel te bevatten om toch irritant te zijn: de vette roddel, het schreeuwend naar zich toe halen van hun kind, terwijl ze zelf in de auto blijven zitten, of met de fiets over het plein rijden, waardoor de conciërge ze luidkeels tot de orde moet roepen? Een liedje wordt afgestoft en bewerkt: Papa, praat toch niet zo hard. Praat wat zachter, toe, want ik ben al zo moe. Papa, praat toch niet zo hard SCRABBLE 9 dat beantwoording ervan over het algemeen niet tot de mogelijkheden behoort. We gaan er van uit dat de deelnemers geen computerprogramma gebruiken om hun woord te vinden. Inzendingen dienen uiterlijk de vrijdag na de plaatsing van elke ronde binnen te zijn. Als u per instuurt, graag het woord zonder spaties noteren. Per scrabble@walinga.org of per briefkaart (zonder envelop): Hanneke de Kievit-Walinga, Kadeneterkamp 42, 8014 CA ZWOLLE 10 OPLOSSING VORIGE WEEK STARTER GEVORDERDEN De beginletters van de antwoorden vormen samen een woord uit de actualiteit van deze week Wat zou minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat uitstellen? Waar sprak prof.dr. Pinkwart maandagavond? Wie verwacht veel van de komende klimaattop? In welk land ligt Bagram, waar Amerikanen zouden martelen? Naar welke Amerikaanse oud-minister loopt een onderzoek? Wie wil een eind maken aan zwaar werk? Het woord van vorige week was Kroonbede. De antwoorden op de vragen waren: Kampala, RTL Z, Obama, Obama, Netanyahu, Bennekom, Ede, dinsdag, eitje. ZEVENDE ND-SCRABBLESPEL, RONDE 20 Daar linksonder op het bord konden precies drie letters neergelegd worden om de compactheid van dit zevende ND-scrabble nog eens te versterken: OOR op VM2 scoorde 32 punten. ZWOOR (HC7, 24), WOU (HG11, 20), ZAAL (VH4, 19) en WROK (VE9, 12) konden op goedkeuring rekenen, maar ZERO op VI14 vormde ook ZY, en we hadden afgesproken dat de Y geen IJ mocht zijn. Zo, dat was de administratie. Ruimte voor nadenken over zwoor. Een oude verledentijdsvorm van zweren in de biologische betekenis. Wat kan een mens dan even iets kwijt zijn. Toen ik zwoor las bij de uitslag, was mijn eerste reactie: Fout, dat moet zwoer zijn, waarbij alleen zweren in een eed zweren mij als betekenis te binnen was geschoten. Het is verbazend, vind ik altijd, hoeveel gegevens er dan toch ergens in je hersenen opgeslagen liggen, die er wel zijn, maar die niet naar voren komen. Je hebt dan een hulpmiddeltje nodig (in dit geval het woordenboek) om de herinnering aan een andere betekenis van zweren op te roepen. Heb je die dan onder ogen gekregen, dan vinden er opeens andere stroomstootjes in je hersenen plaats, die variëren van stom, zeg, dat ik daar niet aan gedacht heb tot oh ja, natuurlijk, dat kan ook nog. Het zullen de beste scrabbelaars zijn bij wie alle stroomstootjes tegelijk beginnen te werken als ze de letters op hun plankje zien, waarna ook de motorische signalen naar de vingers gaan en er geschoven gaat worden. Een mens zit wonderlijk in elkaar. Een oppervlakkige poging om met AAGTWXZ het noordwesten te gaan exploreren, liep bij mij op niets uit. Die B van boksems vraagt om een E, en die hebben we niet, en aanleggen bij de S en de T van vorst lijken maar weinig op te leveren. Het zal wel weer een ingenieus geklem tussen de letters op een van de andere drie kwadranten worden, vrees ik. Het kan vast nog wel compacter...

14 Nederlands Dagblad 26 SEPTEMBER 2009 waren handelaars, plunderaars en ontdekkingsreizigers. Eriks zoon Leif is zelfs helemaal in Amerika geweest. In Land in zicht! Lees je niet alleen het verhaal van Erik de Rode, maar ook over het leven en geloof van Vikingen. n.a.v. Land in zicht! Fiona Macdonals. Uitg. Callenbach, Kampen blz. 14,95. Vanaf 10 jaar Viking Erik de Rode werd rond 940 na Christus in Noorwegen geboren. Na een aantal mysterieuze moorden wordt Erik verbannen. Hij mag niet meer in Noorwegen blijven. Hij vlucht met zijn familie naar IJsland. In 1200 na Christus werden de verhalen van Erik de Rode en zijn zoon Leif de Gelukkige opgeschreven. In Land in zicht! Lees je over Erik en Leif. Erik raakte weer betrokken bij een moord en verhuisde naar een ander land. Hij hoopte dat er meer Vikingen achter hem aan zouden komen. Daarom noemde hij het land Groenland. Die naam deed vermoeden dat het een groen en vruchtbaar land was. Dat was het niet, maar er kwamen wel meer Vikingen naar hem toe. Vikingen Erik de Rode r Liselot (8) uit Haarlem bedacht een ijsje in de vorm van een vlinder. Liselot deed mee aan een wedstrijd van ijsfabrikant Ola. Het ijsje kreeg de naam Butterfly. Je kunt het niet in de winkel kopen. Ola maakte het ijsje alleen voor de klas van Liselot. De andere groepen van de Sint- Bavo School Noord in Haarlem kregen een raketje. FOTO 2TWINTIG PUBLIC RELATIONS Butterfly Heb je de juiste gegevens bij elkaar gezocht? Stuur je antwoord dan voor 30 september naar het Nederlands Dagblad, t.a.v. Honk, Postbus 111, 3770 AC in Barneveld. Of stuur een mailtje naar honk@nd.nl. Vergeet niet je leeftijd (maximaal dertien) en adres te vermelden. Wie weet win je een leuke prijs! Groetjes, Erwin p r s Puzzel Hoi puzzelvrienden Hou je stevig vast. We gaan in deze puzzel namelijk op twee wielen door de bocht. Twee Spanjaarden, een Italiaan en een Australiër doen mee aan een bloedstollende motorrace. Hun namen zijn Casey Stoner, Dani Pedrosa, Jorge Lorenzo en Marco Melandri. Weet jij op welk motormerk de coureurs rijden? (Aprilla, Ducati, Honda of Kawasaki) En: op welke plaats eindigen ze? (1ste, 3de, 4de of 6de plaats) Je kunt deze gegevens ontdekken door de volgende aanwijzingen naast elkaar te leggen. (1) Jorge Lorenzo rijdt niet op de Honda; (2) Casey Stoner rijdt op een Honda of een Ducati; (3) De Aprilla rijdt een betere race dan de Kawasaki en eindigt drie plaatsen hoger; (4) Jorge Lorenzo en Dani Pedrosa komen niet uit Australië; (5) Casey Stoner eindigt op de 3de plaats; (6) Marco Pedrosa komt uit Italië; (7) Jorge Lorenzo eindigt niet als 4de; (8) De Honda wordt bestuurd door een Spanjaard. Een man bestudeert de menukaart. De ober staat ernaast en krabt zich achter zijn oor.,,hebt u eczeem?, vraagt de bezoeker.,,nee meneer, alleen dat wat op de menukaart staat, antwoordt de ober. Myrthe Deddens (12), Doetinchem FOTO S UITGEVERIJ COLUMBUS HEERENVEEN Indiase vrouw aan het werk in een steengroeve. Indiase meisjes in schooluniform. Twee mensen gaan op vakantie. Op het perron kreunt de man:,,zestien koffers! Alleen de piano ontbreekt nog.;; De vrouw vraagt:,,waar heb je die piano voor nodig? De man antwoordt:,,daar liggen de kaartjes op. Er staat een koe in de wei te schudden. Een andere koe vraagt:,,waarom doe je dat?,,ik ben morgen jarig en ik ben de slagroom vast aan het kloppen. Piet beklaagt zich bij zijn vriend over zijn oma.,,mijn oma is net een wandelend nieuwsblad. Zijn vriend vraagt:,,hoezo? Praat ze zo veel?,,nee, zegt Piet,,,maar ze verschijnt wel dagelijks. Door een afdruk te maken van je eigen voet en daar sponsors voor te zoeken, kun je geld inzamelen. De voetafdruk staat symbool voor een stap. Een stap op weg naar school voor een kind in India. Rina Molenaar van de de hulporganisatie Woord en Daad ging in India kijken. Ze schreef het boek Miss India over kinderarbeid. Dit boek is niet speciaal voor de christelijke kinderboekenmaand geschreven, maar past er wel goed bij. Queeny de hoofdpersoon is elf. Ze is de beste leerling van de klas. En ze heeft zich voorgenomen niet in de steengroeve te gaan werken. Ze wil dokter worden. Haar vriendinnetje Angela werkt al in de steengroeve. Het werk is zwaar. Angela moet manden vol stenen sjouwen. Ze heeft er ruwe handen van gekregen. De vader van Angela is ziek. De mensen die in de steengroeve werken, worden niet oud. Het stof van de stenen is slecht voor hun longen. De droom van Queeny komt niet uit. In India zijn veel mensen hindoe. Er is een kastensysteem. Dat betekent dat de bevolking opgedeeld is in verschillende lagen. De priesters zijn het belangrijkst. Queeny en haar familie zij het onbelangrijkst. Voor hen zit er niet veel anders op dan hard te werken om te overleven. Omdat Queeny een meisje is, moeten haar ouders ook nog een bruidsschat voor haar sparen. Als ze die niet hebben, kan ze nooit trouwen. Als je arm bent, is die bruidsschat 1 lakh. Dat is ongeveer 2500 euro en voor een arme familie is dat heel veel geld. Wil je meer weten over het boek, de Witte Voetenactie of de christelijke kinderboekenmaand? Kijk op of www. christelijkekinderboeken.nl Ik spaar Gogo s (een soort poppetjes die je krijgt bij C1000), Gogo stickers, het Gogo stickeralbum, spelzegels (die krijg je bij de Plusmarkt) en gummen. Heb je wat en doe je er niks mee? Het zou leuk zin als je het naar mij stuurt. Maaike Kwant, Groene Zoom 21 kopen. genoeg geld is om eten te werk om te zorgen dat er kinderen al jong aan het In sommige landen moeten Om wat aan armoede te doen, is er een actie bij de christelijke kinderboekenmaand. Er is gekozen voor de Witte Voetenactie van stichting Red een Kind. Gogo s en gum Stenen sjouwen Katinka Koerhuis:,,Een traktatie moet wel gezond en lekker zijn, want er zijn veel kinderen met overgewicht. Ilse Swiers:,,Nee, het hoeft niet, want als je jarig bent, is het feest en feest moet je lekker kunnen vieren. Je bent maar één keer per jaar jarig. Isabel Zwart:,,Van mij hoeft het niet. Je hoeft geen gezonde dingen te geven. Het is toch een soort van traditie om lekkere dingen te trakteren. Jamie Bolhuis:,,Ik vind van niet. Soms moet het natuurlijk wel gezond zijn. Je kunt iets van fruit trakteren en iets van snoep. Dan kun je kiezen. Een traktatie moet gezond zijn Kiki Visser:,,Gezond is misschien beter, maar voor een verjaardag mag je zelf kiezen. Dat kan dus ongezond of gezond zijn. Het thema van de christelijke kinderboekenmaand is Heerlijk, eten en snoepen in kinderboeken. Groep 8 van basisschool De Hoeksteen in Velserbroek discussieert over gezonde traktaties. Open Kring naar de Sint Groep 8 van De Open Kring in Nijkerk heeft de kaartjes voor de tentoonstelling Sint-Nicolaas op bezoek in het Catharijneconvent in Utrecht gewonnen. Groep 8 van De Open Kring zal in november de rubriek Uit de school vullen en verslag doen van hun bezoek aan de tentoonstelling. De andere scholen die een maand hun mening geven zijn: Deze maand groep 8 van De Hoeksteen in Velserbroek; Oktober groep 8 van De Wierde in Winsum; December groep 7/8 van Dr. H. Bavinckschool in Spakenburg; Januari groep 7/8 van De Schanskorf in Zoetermeer; Februari groep 8 van De Schakel in Ermelo; Maart groep 8 van De Levensboom in Rouveen; April groep 8 van De Planthof in Emmeloord. Alle scholen krijgen een bedankpakketje als hun bijdrage aan Uit de school erop zit. FOTO OPEN KRING l