Mid Market Monitor 2016 Focus op groei

Transcriptie

1 Focus op groei

2 Brochure / report title goes here Section title goes here 2

3 Voorwoord Met genoegen bied ik u hierbij onze Mid Market Monitor 216 aan. Deze jaarlijkse compacte Deloitte-uitgave geeft u een perspectief op de "state of the mid market" in Nederland. Zo kunt u lezen hoe mid market-bedrijven denken over overnametransacties en risicomanagement, wat ze besteden aan R&D en op welke terreinen ze hun technologiebudget zullen gaan benutten. Of welke omzetverwachtingen zij hebben, de prioriteiten die zij in hun strategie stellen of welke technologische ontwikkeling de grootste impact op hun bedrijf zal gaan hebben. Opnieuw beschrijft de Mid Market Monitor een aantal opvallende feiten en ontwikkelingen: over welk deel van de middelgrote ondernemingen hun business model in de komende jaren verwacht ingrijpend te gaan wijzigen bijvoorbeeld. En over het aanzienlijke deel van overnamegesprekken die voortijdig wordt afgebroken. Voor het tweede jaar is er bijzondere aandacht voor familiebedrijven onder de mid markets: u vindt vergelijkingen tussen de visies van familiebedrijven en nonfamiliebedrijven op onderwerpen waarop zij significant van elkaar verschillen. Deloitte heeft sinds jaar en dag een robuuste focus op de mid market en familiebedrijven, en ondersteunt deze ondernemingen met een breed en hoogwaardig spectrum aan diensten. Van accountancy en belastingadvies via risk services en cyber security tot M&A en data analytics. Dagelijks werken duizenden Deloitters samen met Nederlandse Mid Market-ondernemingen en ervaren het prachtige ondernemerschap dat zich zeker nu na de economische crisis weer volop kan ontplooien. Tenslotte wil ik mijn hartelijke dank uitspreken voor alle ondernemingen die hun onmisbare medewerking aan dit onderzoek verleenden; en wens ik u waardevolle inzichten bij het lezen van deze 6e Mid Market Monitor! Mennolt Beelen Lid Executive Committee 3

4 Ondernemingsklimaat De trend van positieve ontwikkeling van het Nederlandse ondernemingsklimaat blijft zich doorzetten. Illustratief is in dit verband de vergelijking tussen 213 en 216: toen kwalificeerde 19% van de mid market-ondernemingen 1 het ondernemingsklimaat als "goed", tegenover 43% nu. Een fundamentele wijziging in sentiment, waarbij overigens steeds tenminste de helft de neutrale positie op de schaal innam. De kwalificatie "(zeer) slecht" werd in 213 nog door ruim een kwart van de mid markets aan het Nederlandse ondernemingsklimaat toegekend, nu is die kwalificatie een zeldzaamheid met 3%... Inmiddels is er weer sprake van een ondernemingsklimaat waarin naadloos groeidoelstellingen passen. Huidige ondernemingsklimaat in Nederland Zeer slecht Slecht Neutraal Goed Zeer goed? In deze rapportage staat "?" in de grafieken voor "weet niet / geen mening / antwoordweigering" Inbedding Het Centraal Plan Bureau (CPB) voorziet eveneens betere economische tijden 2. De groei van het Nederlandse Bruto Binnenlands Product (BBP) bedraagt naar schatting voor 216 1,8% en zal in 217 stijgen tot 2,%. De mondiale economie groeit 2,9% in 216 en zal 3,2% groeien in 217; in het eurogebied zijn deze percentages achtereenvolgens 1,6 en 1,7. De inflatie, nu circa,3%, zal in 217 toenemen tot 1,%. Geen cijfers die direct tot spontane straatfeesten stemmen, maar wel indicaties van een substantiële en stabiele recovery vanuit de economische crisis. Er zijn echter ook (internationale) zorgen, met name veroorzaakt door instabiliteit. Toenemende internationale concurrentie, stagnerende groei in emerging markets, disruptive technologies, flexibilisering van arbeid, consumentenzorgen aangaande o.a. voedselveiligheid (o.a. TTIP en CETA 3 ), arbeidsomstandigheden in lagelonenlanden, fair trade, duurzaamheid en privacy, terreurdreigingen, de Europese vluchtelingenproblematiek, toenemende spanningen tussen Oost en West, global warming en vergrijzing. Om er maar een paar te noemen. Ontwikkelingen die echter soms tegelijkertijd zowel bedreigingen zijn, als kansen bieden. 1 Deloitte hanteert de definitie voor mid market-ondernemingen: niet beursgenoteerde bedrijven met 5 milj. - 1 mrd jaaromzet 2 Raming CEP Transatlantic Trade and Investment Partnership en Comprehensive Economic and Trade Agreement 4

5 De concrete verwachte omzetontwikkeling van mid markets voor het komende halfjaar volgt weinig verrassend de macroeconomische richting: nu verwacht 2/3 van de mid markets dat de omzet "enigszins" dan wel "sterk" zal toenemen, in 213 was dat nog 46%. Een afnemende omzet op voornoemde termijn voorziet slechts 8%; in 213: 2%. Omzetontwikkeling komende halfjaar Sterk afnemen Enigszins afnemen Gelijk blijven Enigszins toenemen Sterk toenemen De belangrijkste factoren die de omzetgroei begrenzen zijn achtereenvolgens de onzekere economische vooruitzichten, de zwakke vraag en het tekort aan gekwalificeerde medewerkers. Voornamelijk de laatstgenoemde factor kan tot fundamentele alternatieve oplossingen leiden: wanneer je de medewerkers die je zoekt niet kunt krijgen, zijn ze er dan wel in Polen of India of kunnen we beter investeren in technologische oplossingen als robots en tech-enabled services? Beperkende factoren omzetgroei Onzekere economische vooruitzichten Zwakke vraag Tekort gekwalificeerde medewerkers Regeldruk Budgetreducties overheden Kosten technologische ontwikkeling Kosten kapitaal Kosten van grondst. / halffab. / energie

6 M&A De interesse voor M&A-transacties bleek in de Mid Market Monitor van 215 bijzonder hoog: 42% van de mid markets achtte het toen "zeker" dan wel "(zeer) waarschijnlijk" dat zij in de komende 12 maanden bij een fusie of overname betrokken zouden zijn. Eén jaar later blijkt dat percentage gedaald tot 28, hetgeen nog altijd een serieus aantal middelgrote ondernemingen vertegenwoordigt. Er is wel een duidelijk verschil constateerbaar in deze "M&A-appetite" tussen de grotere mid markets vanaf 2 fte's en de kleinere: de percentages bedragen respectievelijk 33 en 21. De belangrijkste drivers om een M&A-transactie aan te gaan zijn in aflopende volgorde van belangrijkheid concurrentiepositie, marktomstandigheden/conjunctuur, risicospreiding, internationalisering en financiering. Bij de groep van grotere mid markets zijn de factoren concurrentiepositie en marktomstandigheden/conjunctuur van groter belang dan bij de kleinere. Waarschijnlijkheid fusie of overname komende 12 maanden Zeker niet (Zeer) onwaarschijnlijk Neutraal (Zeer) waarschijnlijk Zeker? (Counter)partner in een overnameproces is doorgaans een binnenlandse concurrent, gevolgd door een buitenlandse; een private equity partij komt sporadisch voor. 6

7 Opmerkelijk is het aantal mid market-ondernemingen dat voortijdig een overname proces afbreekt: maar liefst 38% in de afgelopen 5 jaar. Opmerkelijk is het aantal mid marketondernemingen dat voortijdig een overnameproces afbreekt: maar liefst 38% in de afgelopen 5 jaar. Voornaamste redenen zijn prijs en risicofactoren, maar specifiek worden ook cultuurverschillen, een onjuiste voorstelling van financiële posities en het gebrek aan synergie benoemd. Voortijdig afgebroken overnameproces in afgelopen 5 jaar Familiebedrijven vs non-familiebedrijven Familiebedrijven zijn eerder geneigd om overnamegesprekken af te breken dan nonfamiliebedrijven: de percentages bedragen achtereenvolgens 42 tegenover 28. Vermoedelijk wordt dit effect voornamelijk veroorzaakt doordat familiebedrijven doorgaans een hoger gewicht toekennen aan de continuïteit van de onderneming t.o.v. factoren als winstmaximalisatie. ja nee? De waarschijnlijkheid van het aangaan van een strategisch partnership in de volgende 12 maanden is gelijkelijk verdeeld: het wordt door 1 op de 3 bedrijven als "zeker" tot "(zeer) waarschijnlijk" bestempeld, bijna 1/3 ziet dat juist niet gebeuren en nog eens 1/3 neemt hierop de neutrale positie in. Waarschijnlijkheid aangaan strategisch partnership komende 12 maanden zeker 2 (zeer) waarschijnlijk 32 neutraal 34 (zeer) onwaarschijnlijk 26 zeker niet 4?

8 Strategie Prioriteiten in de strategie van mid market-ondernemingen liggen duidelijk op een drietal domeinen: groeien binnen bestaande markten, het verlagen van de kosten c.q. vergroten van de marge en het introduceren van nieuwe producten en/of diensten. Indicatief: familiebedrijven geven daarbij het terugdringen van schulden vaker meer prioriteit. Prioriteiten bedrijfsstrategie komende 12 maanden Expansie in bestaande markten Kostenreductie / margevergroting Introduceren nieuwe producten / diensten Vergroten productiviteit Expansie in nieuwe markten Vergroten cash flow Groeien door acquisities Aantrekken nieuwe medewerkers Terugdringen schulden Verwerven nieuw kapitaal

9 9

10 Eén van de meest opmerkelijke uitkomsten van de Mid Market Monitor 216 betreft de verwachtingen over het business model van de onderneming, gevisualiseerd door naaststaande grafiek. Business model zal in komende 5 jaar ingrijpend veranderen Maar liefst 58% van de bedrijven verwacht in de komende 5 jaar hun business model ingrijpend te veranderen Indien die verwachting wordt bewaarheid, zal dat enorme (maatschappelijke) implicaties hebben. Ondernemingen die op fundamenteel andere wijze hun revenuen generen benodigen (deels) anders gekwalificeerde medewerkers, andere ICT-systemen, andere procedures, hebben te maken met andere regelgeving, andere leveranciers en afnemers en behoeven wellicht nadere en andersoortige financiering en een management met een veranderde mindset. Om maar een greep uit het scala te doen Kortom, een ontwikkeling die een enorme impuls van dynamisering door de Nederlandse economie zou stuwen. 23 zeker (zeer) waarschijnlijk 56 neutraal (zeer) onwaarschijnlijk zeker niet? Familiebedrijven vs non-familiebedrijven Non-familiebedrijven verwachten duidelijk vaker een ingrijpende wijziging in hun business model op de genoemde termijn dan familiebedrijven: 72 vs 52%. De R&D-bestedingen als deel van de omzet bleef bij mid markets ten opzichte van de vorige meting grofweg ongewijzigd. Naar de toekomst (hier 22) verwachten ze een duidelijke toename: het aandeel dat 2% of meer van de omzet besteedt aan R&D zal groeien van 28% (216) tot 4% (22). R&D-bestedingen als deel van omzet % 1-2% 2-4% 4-8% > = 8? verwacht 22 1

11 In dit onderzoek benoemen mid markets ook de belangrijkste kansen die zij op een termijn van 5 jaar zien. Uiteraard nemen de aantrekkende economie, internationalisering en technologische innovaties daarin prominente posities in, maar ook het zich meer toeleggen op advisering, het betreden van nieuwe markten en de steeds hogere kwaliteitseisen worden meermaals genoemd. Tenslotte is digitalisering en the internet of things een ontwikkeling die voor vele mid market-ondernemingen kansen biedt. Vooral het (actuele en toekomstige) gebrek aan beschikbare adequaat gekwalificeerde medewerkers kost de mid market entrepreneur nachtrust. Ook mid markets zijn uiteraard niet vrij van staying awake issues voor de middellange termijn. Vooral het (actuele en toekomstige) gebrek aan beschikbare adequaat gekwalificeerde medewerkers kost de mid market entrepreneur nachtrust. Daarnaast zijn de heftige concurrentie vanuit Azië, beperkte financieringsmogelijkheden, strengere en complexere regelgeving, de relatief hoge kosten voor arbeid in West-Europa en het gebrek aan innovatief vermogen van de eigen onderneming een paar van de gewichtigste factoren. 11

12 Technologie De grootste technologische invloed op de onderneming in de komende (2) jaren verwachten mid markets van the internet of things, social activation, de cloud en robotisering. Daarna volgen 3D-printing en crowdsourcing. Onderwerpen als kunstmatige intelligentie, wearables en nanotechnologie worden in dit verband relatief weinig genoemd. Grootste impact op onderneming komende 2 jaar Internet of things Social activation Cloud Robotisering d-printing Crowd-sourcing /3 van de mid markets verwacht in de komende 5 jaar een significante toename van het aantal robots in het bedrijf, een beeld dat t.o.v. vorig jaar nagenoeg ongewijzigd is. Verwacht significante toename robots in bedrijf komende 5 jaar (Zeer) onwaarschijnlijk (Zeer) waarschijnlijk Zeker? n.v.t. 12

13 13

14 Wanneer gekeken wordt naar de concrete investeringsplannen op technologisch gebied, dan wordt duidelijk dat de automatisering van primaire bedrijfsprocessen de meeste aandacht zal gaan krijgen in de komende 12 maanden: 2/3 van de onderzochte ondernemingen verwacht daarin significant te investeren. Data analytics/business intelligence volgt op enige afstand (41%), terwijl serieuze investeringen in Enterprise Resource Planning, Customer Relationship Management en cloud computing/saas 4 allen in (ruim) een kwart van de mid markets zullen gaan plaatsvinden. Op het gebied van data analytics/ business intelligence is er verschil tussen grotere en kleinere mid markets. De grotere ondernemingen omarmen deze technologie aanmerkelijk inniger: (52%) vs (29%). Investeringen in technologie komende 12 maanden Automatisering primaire bedrijfsprocessen Data analytics / business intelligence ERP CRM Cloud computing / SaaS Robotics Nanotechnologie Familiebedrijven vs non-familiebedrijven Familiebedrijven zijn voornemens significant vaker in ERP-systemen en automatisering van primaire bedrijfsprocessen te investeren dan nonfamiliebedrijven. De grootste uitdagingen op IT-gebied voor mid market-ondernemingen liggen successievelijk in het kunnen bijhouden van de snelle ontwikkeling van technologie, de onvoldoende kennis/kunde binnen de onderneming en op enige afstand daarvan - het vinden van voldoende budget om nieuwe technologie te kunnen implementeren. 4 Software as a Service, klant koopt de software niet maar huurt deze en benadert de software doorgaans via een browser 14

15 Risk & Governance Bijna 2/3 schat dat hun onderneming een "gemiddeld" risico loopt op het terrein van cyber criminaliteit; 1% acht het risico "(zeer) hoog". In april 216 becijferde Deloitte op basis van een uitvoerige data-analyse het totale waardeverlies door cyberrisico s voor de grootste Nederlandse bedrijven en overheid: 1 mrd. op jaarbasis. Dreigingen die het waardeverlies veroorzaken hebben met name te maken met onderbrekingen van de operationele continuïteit, bijvoorbeeld als gevolg van DDoS 5 -aanvallen. Voornamelijk de publieke sector ( 2,4 mrd.) en de technologie/ elektronicasector ( 1,1 mrd.) lopen daarbij in verhouding tot hun omvang het hoogste risico 6. Risico-inschatting cybercrime eigen bedrijf Zeer laag Laag Gemiddeld Hoog Zeer hoog? DDoS staat voor Distributed Denial-of-Service, waarbij gepoogd wordt een computer(netwerk) onbereikbaar te maken voor de (eind)gebruiker 6 Het integrale rapport "Cyber Value at Risk in the Netherlands" is aan te vragen via deloitte.nl 15

16 In toenemende mate worden mid markets geconfronteerd met complexe (internationale) regelgeving op gebieden als veiligheid & milieu, werknemers, reputatie en commercie. De druk om risico's helder in kaart te brengen en verantwoordelijkheden expliciet vast te leggen neemt daardoor toe. Risicomanagement Verreweg het grootste deel van de mid markets heeft het risicomanagement op hoofdlijnen of "niet formeel" belegd. Niet meer dan 13% heeft het in detail uitgewerkt. Indicatief: familiebedrijven hechten wat minder aan het expliciet vastleggen van deze materie dan nonfamiliebedrijven. 53% van de mid markets verwacht overigens dat de compliancekosten voor hun onderneming in de komende 12 maanden zullen stijgen, % verwacht een daling. 19 Op hoofdlijnen Niet formeel In detail uitgewerkt 54 Eenmalige inventarisatie uitgevoerd Niet / nauwelijks? Verreweg het grootste deel van de mid markets heeft het risicomanagement op hoofdlijnen of "niet formeel" belegd. 16

17 17

18 HR Prof. dr. Arnoud Boot (Universiteit van Amsterdam) voorspelde het al in de Mid Market Monitor 214: opnieuw is de werkloosheid verder gedaald. Ten tijde van die MMM 214 bedroeg het aantal werklozen nog 687., nu noteert het CBS er opnieuw seizoensgecorrigeerd 574., een daling van 16% in 2 jaar. Positieve kanttekening daarbij is dat het aantal langdurig werklozen proportioneel sterker daalt; een negatieve dat de daling voor 45-plussers veel minder groot is. Deze macro-economische ontwikkeling zien we eveneens in concreto terug bij mid market-ondernemingen: over de afgelopen 12 maanden registreerde 52% van deze groep een stijging van het aantal medewerkers, tegenover 8% die een daling zag. Dit beeld continueert zich ruwweg als verwachting voor de komende 12 maanden, als 47% een stijging en 1% een daling op die termijn voorziet. Wijziging aantal medewerkers in afgelopen 12 maanden Sterk afgenomen Wijziging aantal medewerkers in komende 12 maanden 6 Afgenomen Gelijk gebleven Toegenomen Sterk toegenomen 1? 6 53 Familiebedrijven vs non-familiebedrijven De stijging van het aantal medewerkers over de afgelopen 12 maanden bleek wat frequenter bij familiebedrijven dan bij non-familiebedrijven een stijging bij 55% tegenover 47%. Dit verschil groeit in de verwachting over de toename van het aantal fte's in de komende 12 maanden: bij 53% van de familiebedrijven zal er een toename zijn, tegenover 38% van de nonfamiliebedrijven Sterk afnemen Afnemen Gelijk blijven Toenemen Sterk toenemen?

19 Inbedding Nederland scoort in Europees perspectief beter dan gemiddeld als het gaat om de zo essentiële variabele "werkloosheid". Het gemiddelde van het EU-gebied bedraagt 8,8% 7. De spreiding is echter fors waarbij de Noord-Europese landen beter scoren dan de Zuid-Europese. De werkloosheid in Spanje is nog altijd veelzeggend (2,4%), terwijl de laatste meting in Griekenland (januari 216) daar nog ruim bovenuit stijgt met 24,4%. Nederland 6,4% België 8,5% Duitsland 4,2% Frankrijk 1,% Spanje 2,4% Italië 11,4% Groot-Brittannië 5,% Denemarken 5,8% Zweden 7,2% Polen 6,8% Tsjechië 4,1% 7 Eurostat, cijfers maart

20 2

21 Verantwoording Het kwantitatieve veldwerk voor de Deloitte Mid Market Monitor 216 is in februari en maart 216 gerealiseerd via een online enquête. De interpretaties en visies zijn opgetekend in april mei 216. Aan de Mid Market Monitor 216 hebben 136 bedrijven deelgenomen, waarvan 63% een familiebedrijf is. De gehanteerde definitie daarbij is: voldoet aan tenminste 2 van 3 onderstaande criteria >=5% aandelen in handen van één familie familie heeft beslissende bevoegdheden inzake bedrijfsvoering en opvolging meerderheid (of tenminste 2 personen) van de leiding is afkomstig uit één familie. Deloitte hanteert voor mid marketondernemingen de definitie: niet beursgenoteerde bedrijven met een jaaromzet van 5 milj. - 1 mrd. In de analyses is waar mogelijk onderscheid gemaakt tussen grotere en kleinere mid markets. De definitievariabele is hierbij het aantal fte's waarbij "2" als grenswaarde tussen groot en klein fungeert. De verdeling van de omvang van de ondernemingen in dit onderzoek gemeten in aantallen werkzame personen (fte's): fte's % respondenten < >= De functies van de respondenten van het onderzoek kunnen als volgt worden ingedeeld: functie % respondenten CFO / fin. directeur 43 CEO / alg. directeur 21 DGA 18 anders 18 In deze rapportage staat "?" in de grafieken voor "weet niet / geen mening / antwoordweigering". Statistische toetsen in deze rapportage zijn uitgevoerd met een betrouwbaarheid van 95%. 21

22 Contact Petra Beliën Regiomarktleider Noord-Holland +31 () Hans Leverman Regiomarktleider Midden Noord +31 () Deen Sonneveld Regiomarktleider Zuid-Holland +31 () Ton van Abeelen Regiomarktleider Zuid +31 ()

23 Brochure / report title goes here Section title goes here 23

24 Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ( DTTL ), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as Deloitte Global ) does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax, and related services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 15 countries and territories, Deloitte brings world-class capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte s more than 225, professionals are committed to making an impact that matters. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the Deloitte network ) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. Before making any decision or taking any action that may affect your finances or your business, you should consult a qualified professional adviser. No entity in the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication. 216 Deloitte The Netherlands