15 augustus Aviornis Int. Ned.; NBvH; SZH; ANBG, Angorageiten (NAFV), Rasvereniging Blue du Maine, Bonte Schaap NLBS,

Transcriptie

1 15 augustus 2007 Reactie op het wetsontwerp Wet dieren Van: Platform Kleinschalige Schapen- en Geitenhouders Nederlandse Werkgroep Pluimvee en Parkvogels Nederlandse Belangenvereniging van Hobbydierhouders Bovengenoemde partijen vertegenwoordigen verreweg het grootste deel van de georganiseerde kleinschalige en hobbymatige houderij en fokkerij van landbouwhuisdieren en parkdieren in Nederland Inleiding Wij, als kleinschalige houders maken graag gebruik van de gelegenheid om te reageren op het wetsontwerp Wet dieren, zoals toegezonden op 2 augustus Daarbij juichen wij de voortvarendheid toe waarmee de minister het onderwerp diergezondheid, dierenwelzijn en alles wat met houderij en fokkerij van dieren te maken heeft integraal aanpakt. Deze voortvarendheid lijkt echter ten koste te gaan van een zorgvuldige aanpak. Een reactietermijn van twee weken voor zo n belangrijke wet met een enorme maatschappelijke impact, en dan nog midden in de zomer, is natuurlijk veel te kort. De reactie kan dan ook niet anders zijn dan op hoofdlijnen. 2. Codex landbouwhuisdieren houden zonder winstoogmerk Het perspectief van waaruit deze reactie is opgesteld is dat van de kleinschalige houders. Liefhebberij is de belangrijkste reden om deze dieren te houden, en niet het winstoogmerk. Deze groep houders draagt in belangrijke mate bij aan maatschappelijke waarden zoals de instandhouding van zeldzame rassen en soorten, biodiversiteit en het beheer en aanzien van het landschap. Het houden van landbouwhuisdieren en parkdieren als liefhebberij moet mogelijk en leuk blijven in de toekomst. Dat is het motto. Een groot aantal organisaties heeft de Codex Landbouwhuisdieren houden zonder winstoogmerk, met oog voor dierenwelzijn, die op 23 augustus 2006 aan de Minister van LNV is aangeboden, ondertekend. De codex bevat een samenhangend toetsingskader voor enerzijds het overheidsbeleid en anderzijds het gedrag van de individuele houder. Doel van de codex is ervoor te zorgen dat het overheidsbeleid het kleinschalig houden van dieren niet belemmert, maar faciliteert. Ook wil de codex het verantwoord houderschap stimuleren. Deze codex (bijgevoegd) is dan ook de basis voor onze reactie. 3. Kaderwet Het wetsontwerp Wet dieren is een kaderwet. De wet regelt dat veel zaken geregeld moeten worden. De meer specifieke invulling van deze wet wordt geregeld in de algemene maatregelen van bestuur (AMvB). Het zal duidelijk zijn dat veel zaken die van belang zijn voor de kleinschalige houders pas in die fase aan de orde komen. Dan kan dus differentiatie plaatsvinden. Het is van belang dat deze AMvB s, die dit gedifferentieerd beleid mogelijk moeten maken, op transparante wijze tot stand komen. Wij zijn van mening dat in het wetsontwerp moet worden opgenomen dat de AMvB s bij gecontroleerde delegatie (voorhangprocedure) tot stand komen zodat het parlement enige tijd in de gelegenheid wordt gesteld om opmerkingen te maken over het ontwerp en daarover met de betrokken bewindspersoon van gedachten kan wisselen. Voor deze AMvB s is politieke legitimatie van groot belang (zie ook hiervoor punt 5). 1 Aviornis Int. Ned.; NBvH; SZH; ANBG, Angorageiten (NAFV), Rasvereniging Blue du Maine, Bonte Schaap NLBS, Charollais schapenstamboek, Clun Forest Schapenvereniging, Dwerggeiten NFD, FOS, Hampshire Down Ver. Ned., Rasvereniging Kerry Hill, LFNL, NFDH, NOG, Rasvereniging Ryeland, SF Skuddeschaap, Soayschaap, Swifter Stamboek, TES, VSS

2 4. Gedifferentieerd beleid Wij zijn dan ook erg blij met de passage waarin u onderkent dat het niet-commercieel houden van landbouwhuisdieren en gezelschapsdieren (het houden als liefhebberij dus) veelal leidt tot geringere risico s bij het oplopen en verspreiden van dierziekten en dat dit zijn vertaling moet hebben in gedifferentieerd beleid. Een scherpere verankering van het onderscheid tussen commerciële houders en niet-commerciële houders in de wet vinden wij nodig. Daartoe zal bijvoorbeeld bij artikel 1.2 -Reikwijdte- moeten worden opgenomen dat bij de algemene maatregelen van bestuur die de overheid zal vaststellen ten aanzien van het houden van landbouwhuisdieren, steeds moet worden nagegaan of differentiatie gewenst is tussen commerciële houders en kleinschalige en hobbymatige houders van landbouwhuisdieren. Bij paragraaf Begripsbepalingen- is het nodig om op te nemen dat er commerciële en nietcommerciële dierhouders zijn. Deze laatste groep houdt dieren uit liefhebberij. Kenmerken zijn de kleinschaligheid (te definiëren in sbe), de andere contactstructuur, het niet-uitoefenen van een bedrijf. Voor enkele grote fokkers van zeldzame en bijzondere rassen kan waar nodig een speciale regeling worden getroffen. 5. Intrinsieke waarde van het dier De kleinschalige houders onderschrijven het belang van het opnemen van de intrinsieke waarde van het dier als integraal beginsel in de wet. Bij een besluit op grond van dit wetsvoorstel waarbij levende dieren in het geding zijn, moeten de belangen ter bescherming van het dier telkens worden bezien in samenhang met andere belangen, zoals de volksgezondheid, de voedselvoorziening of handelsbelangen. Daarbij wordt bepaald of het doel waarvoor het dier wordt gebruikt, de mate van ongerief die realisatie van dat doel voor het dier meebrengt, rechtvaardigt. Dit houdt in dat er steeds een politiek-maatschappelijke afweging dient plaats te vinden van wat nog te rechtvaardigen valt en in welke situatie. Een dier dat puur voor de hobby gehouden wordt en niet in het handelscircuit terecht komt heeft een andere positie, dan dieren waarbij dit wel het geval is. Een kleinschalige sector met een andere contactstructuur heeft andere risico s, etc. Verder zijn er nog andere factoren dan volksgezondheid, voedselveiligheid of handelsbelangen, bijvoorbeeld biodiversiteit en het aanzien van het platteland. Overigens willen wij benadrukken dat de beoordeling van dierenwelzijn deskundigheid vergt. Op het belang van deze deskundigheid komen wij terug bij punt 10. Ten slotte, het gaat bij de intrinsieke waarde van het dier om een maatschappelijke afweging en daarom is het zo belangrijk dat het parlement in de gelegenheid is op de AMvB s te kunnen reageren, zoals gezegd bij punt 3 van deze reactie. 6. Vaccinatie Met grote tevredenheid constateren wij dat u preventieve vaccinatie ziet als een goed middel in het kader van dierziektepreventie, waardoor de noodzaak tot grootschalig ingrijpen bij een uitbraak van een besmettelijke dierziekte en het treffen van dieronvriendelijke maatregelen kan verminderen. Dit betekent wel dat deze vaccins beschikbaar moeten zijn en financieel toegankelijk. 7. Doden van dieren Bij de regels over het doden van dieren is het artikel uit de GWWD waarin het verbod op het doden van dieren staat (het nee-tenzij beginsel) niet gecontinueerd. Dit artikel is namelijk nooit in werking gesteld omdat geen eenduidige algemene criteria zijn gevonden waarop het doden van een dier aanvaardbaar is. In plaats daarvan komen artikelen die eisen stellen aan ingrepen en aan het doden van dieren. Bovengenoemde partijen vinden het een gemiste kans dat nergens een poging is gedaan om het

3 doden van dieren - in het kader van dierziektebestrijding - om louter handelspolitieke redenen te verbieden, daar waar er voor de bestrijding van die specifieke ziekte goede alternatieven zijn, zoals het toepassen van vaccinatie, bijvoorbeeld tegen MKZ Een dergelijke bepaling zou inhoud kunnen geven aan artikel 1.3 (de intrinsieke waarde van het dier) en aan begrippen als duurzaamheid die u in de Memorie van Toelichting hanteert. Immers het huidige begrip intrinsieke waarde, zoals geformuleerd in deze wet kent geen duidelijke ondergrens. Verder zou een dergelijk verbod tegemoet komen aan de maatschappelijke opvattingen over dierziektebestrijding en is daarmee een duidelijk signaal aan de Europese Unie. 8. Europa De meeste regels voor het houden van dieren komen uit Brussel, en zijn dwingend voor de lidstaten. De Europese regels zullen voldoende ruimte moeten bieden om op nationaal niveau de gewenste afwegingen te kunnen maken die voortvloeien uit het wetsontwerp Wet dieren (artikel 1.3 -Intrinsieke waarde-). Op dit punt zit er een spanning in het wetsontwerp. Als Brussel een andere invulling geeft aan de intrinsieke waarde dan Nederland, zijn er specifieke regels nodig om Brusselse regelgeving te implementeren. Uit artikel 5.11 lid g. blijkt dat u zich van deze spanning bewust bent. Dit artikel regelt: een verplichting tot het laten doden en vernietigen (van dieren), voor zover 1. dit nodig is ter voorkoming van een ernstig gevaar voor mens of dier 2. een EU-maatregel daartoe verplicht Kennelijk sluit u niet uit dat er voor de EU andere redenen kunnen zijn dan ernstig gevaar voor mens of dier om een houder te verplichten zijn dieren te laten doden. Voor de kleinschalige en hobbymatige houders is dit onaanvaardbaar. Terwijl in Nederland duidelijk is doorgedrongen dat landbouwhuisdieren ook als liefhebberij gehouden kunnen worden, is dat besef minder aanwezig bij veel andere lidstaten. Waar Nederland gedifferentieerd beleid wil, zal Europa dus die ruimte moeten bieden. Daarom is het van groot belang hoe het nieuwe wettelijke kader eruit gaat zien dat behoort bij de Europese strategie voor diergezondheid , waar u aan refereert. Bovengenoemde partijen zullen daarom hun stem in Brussel laten horen op 17 oktober 2007 tijdens de conferentie Towards a durable animal (EU) health policy in a global World. 9. Snelle en effectieve implementatie van EU-regelgeving Het nieuwe wetsvoorstel regelt een snelle en effectieve implementatie van Europese regelgeving. U noemt daarbij als voorbeeld de regelgeving op het gebied van de identificatie van dieren door middel van oormerken. Dat is juist een voorbeeld waar de Europese regelgeving niet synchroon loopt met de Nederlandse wens om ook het onderhuids chippen mogelijk te maken voor een groep kleinschalige en hobbymatige houders. 10. Voorbeelden uit de toelichting In de Memorie van Toelichting geeft u bij diverse wetsartikelen voorbeelden van wat u op grond van dit artikel zou kunnen regelen. Daar zijn voorbeelden bij die de kleinschalige en hobbymatige houders direct raken. Het gaat om zaken waarbij aan de orde is of het doel waarvoor het dier wordt gehouden/gebruikt, het ongerief dat realisatie van het doel voor het dier meebrengt, rechtvaardigt. Bij artikel 2.8 -Lichamelijke ingrepen en andere geneeskundige handelingen bij het dier- geldt het nee-tenzij principe, ofwel een verbod op ingrepen, tenzij. Als voorbeeld noemt u in de toelichting de mogelijkheid om het leewieken van vogels te verbieden. Een dergelijke afweging zal moeten plaatsvinden ten opzichte van het doel. Zo kan leewieken juist belangrijk zijn om fokprogramma s in Nederland mogelijk te maken voor wilde vogels die wereldwijd bedreigd zijn.

4 Een ander voorbeeld dat u noemt betreft het artikel 2.6 -Het fokken van dieren-. Dit artikel regelt dat er regels kunnen worden gesteld aan het fokken van dieren. In de Memorie van Toelichting wijst u erop dat hiermee de vigerende regels uit het Besluit voortplantingstechnieken bij dieren (art. 55 GWWD) zullen worden voortgezet. Artikel 3 van het genoemde Besluit stelt dat bepaalde voortplantingstechnieken slechts mogen worden toegepast op een wijze dat bij het dier niet onnodig pijn, letsel of stress of ander ongerief veroorzaakt. Juist bij bijzondere en zeldzame rassen schapen en geiten geldt dat om goed te kunnen fokken nieuwe bloedlijnen moeten kunnen worden ingefokt. Kunstmatige inseminatie heeft nauwelijks resultaat bij deze diersoorten i.t.t. inseminatie via laparoscopie. Op grond van de hiervoor genoemde regelgeving is dit niet toegestaan. Hier is een deskundige afweging nodig, waarbij het gaat om de instandhouding van bijzondere rassen en biodiversiteit, het vermijden van onnodig vervoer van dieren, en een technische ingreep in het dier. 11. Rechtsgang en handhaving De rechtspositie van de kleinschalige en hobbymatige houder is een zeer gevoelig punt voor de honderdduizenden burgers die dieren houden. Bij de bestrijding van de dierziektecrises in 2001 en 2003 heeft deze groep zich volledig rechteloos gevoeld, de democratische rechtstaat was tijdelijk buiten werking gesteld. De handelsbelangen waren doorslaggevend in de aanpak. De overheid was niet voorbereid op het feit dat er een grote groep burgers is met andere maatschappelijke belangen. Ook in de uitvoering ging er veel mis. We noemen een paar voorbeelden: - het achteraf vernieuwen van verdachtverklaringen die op een gegeven moment verlopen waren door onvoldoende ruimingscapaciteit, waarbij ook nog eens de incubatietijd van de ziekte al lang voorbij was; m.a.w. weer verdacht verklaard zonder grond via een beschikking die voor het eerst opdook in de beroepsprocedure; - het afmaken van niet tegen MKZ gevaccineerde dieren, die snel getest hadden kunnen worden, in een gebied zaten waar alle dieren al gedood waren, alleen om een gebied 1-2 dagen eerder vrij te geven; - het niet vermelden van bloeduitslagen; - het machtsvertoon waarmee ruimingen soms gepaard gingen, en ga zo maar door. De vele zaken die voor het College van Beroep voor het bedrijfsleven werden gebracht, hadden geen schijn van kans. Storend was de volgzaamheid en gebrek aan materiekennis bij het CBb waardoor het voordeel van de twijfel telkenmale uitviel ten gunste van de overheid. Sindsdien is er natuurlijk het nodige veranderd, getuige dit wetsontwerp. Handelsbelangen zijn en blijven uiteraard belangrijk, maar niet meer tegen elke prijs. Bij de aanpak van de dreiging van vogelpest H5N1 is er zeer intensief overleg met de hobbyvogelhouders, waarbij we steeds stapjes vooruit zetten naar een zorgvuldige aanpak. Deze betrokkenheid bij de aanpak, het kunnen bijsturen lopende een crisis is van groot belang. Burgers (kleinschalige houders) moeten direct met klachten terecht kunnen over de uitvoering. Deze moeten direct worden geëvalueerd, zodat bijsturing snel kan plaatsvinden. De uitvoerende organen moeten hier voorzieningen voor treffen en dat moet bij AMvB geregeld worden. Mogelijk zijn er betere alternatieven om de rechtspositie van de burger te versterken om situaties, zoals geschetst, te voorkomen. De tijd is echter tekort deze goed uit te werken. Wij zullen hierover nog nader advies inwinnen. Voor de handhaving introduceert dit wetsvoorstel bestuurlijke boetes, naast het strafrecht. Het gaat daarbij om regels die kunnen worden geschaard onder het economisch ordeningsrecht, voor zover ze op bedrijven van toepassing zijn. Deze regels zijn technischer van aard en staan verder weg van fundamentele maatschappelijke waarden, stelt u. Het gaat dan om zaken als: identificatie en registratie, huisvesten en verzorgen van dieren, vervoermiddelen en fokmethoden. De burger/kleinschalige dierhouder zal deze regels echter vaak helemaal niet als technische zaken

5 ervaren, maar als ingrijpen in de wijze waarop men zijn liefhebberij vormgeeft. Juist in een aantal zaken waar in de afgelopen jaren voorgeleiding bij de officier van justitie heeft plaatsgevonden op gebied van I&R, zijn kleinschalige houders wel schuldig bevonden, maar is geen straf opgelegd. Wanneer in deze zaken volgens dit wetsontwerp zou zijn gehandeld, zou zondermeer een boete zijn opgelegd. Het beroep loopt namelijk via het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Menig kleinschalige en hobbymatige houder die voor dit College is verschenen heeft de ervaring dat de zaak slechts procedureel getoetst wordt, en maatschappelijke aspecten niet aan de orde komen. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven is ingesteld voor ondernemers. De kosten zijn hoog en de zitting wordt niet gehouden in de woonomgeving van de kleinschalige en hobbymatige houder. Daarmee worden zijfinancieel onevenredig zwaar getroffen. Zo lang er in regelgeving nog onvoldoende rekening wordt gehouden met de kleinschalige houder zijn deze in het nadeel bij bezwaar en beroepsprocedures die via het College van Beroep voor het bedrijfsleven lopen. Als de rechtspositie van burgers/kleinschalige en hobbymatige houders niet beter geregeld wordt, verkiezen wij het strafrecht boven de bestuursrechter. Bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven moet hoe dan ook de deskundigheid op het gebied van het kleinschalig houden van dieren worden versterkt. 12. Spoed In de wet wordt ook geregeld dat maatregelen met spoed van kracht kunnen worden. Het is begrijpelijk en wenselijk dat bij de preventie van zeer besmettelijke dierziekten deze wettelijke mogelijkheden geschapen worden. Bovengenoemde organisaties hebben gezien hoe vorig jaar bij de uitbraak van klassieke varkenspest in Duitsland, Europese maatregelen niet snel genoeg geëffectueerd konden worden, vanwege ontbrekende regelgeving op het niveau van de Bundesländer. Als voorbeeld in de toelichting van maatregelen die met spoed kunnen worden ingevoerd noemt u het afzonderen van zieke en verdachte dieren, zonder dat het besluit daartoe van te voren op schrift is gesteld. Dit zou zich ook kunnen uitstrekken tot het doden van verdachte dieren. Gezien de enorme inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de kleinschalige houder vinden genoemde organisaties het van belang dat wettelijk geregeld wordt dat dergelijke ingrijpende maatregelen op casusniveau altijd achteraf getoetst worden door een onafhankelijk orgaan. 13. Diergezondheidsfonds De overheid kent een fonds waaruit kosten van dierziektepreventie- en bestrijding worden bekostigd. De diverse sectoren (varkens, schapen & geiten, runderen, pluimvee ) dragen bij aan dit fonds. De kleinschalige en hobbymatige houders (bij schapen <10 dieren) hoeven geen bijdrage te leveren aan dit fonds. Tussen het ministerie en PVE is een convenant gesloten over de wijze waarop de commerciële sector zal bijdragen aan dit fonds. Vooral voor kleinschalige schapenhouders (met meer dan 10 ooien, dus de fokkers van zeldzame en bijzondere rassen) pakt de huidige heffingswijze van PVV onrechtvaardig uit, terwijl er geen onafhankelijk bezwaar en beroep mogelijk is. Dergelijke situaties in convenanten moeten in de toekomst vermeden worden. De kosten van dierziektepreventie en -bestrijding hangen vooral samen met de grootschalige handel in levende dieren. De kleinschalige houders hebben geen profijt van deze grootschalige handel, maar worden wel voor een deel met de kosten geconfronteerd. Bij de afspraken over de bijdragen van de houders moet hiermee rekening worden gehouden. De kosten van dierziektebestrijding en -preventie moeten daar gelegd worden, waar het profijt als gevolg van het gehanteerde systeem van dierziektepreventie- en bestrijding, ontstaat. Ook het principe van de vervuiler betaald is hierbij van belang.

6 Samenvatting De kleinschalige houders en fokkers waarderen de integrale benadering in de Wet dieren. Dat geldt ook voor de erkenning in de memorie van Toelichting dat gedifferentieerd beleid nodig is voor de kleinschalige, hobbymatige houders. Deze differentiatie zal veelal gestalte krijgen in algemene maatregelen van bestuur. Pas dan komt deze groep houders echt in beeld. Wij vinden voor dit moment de volgende aanpassingen op het wetsontwerp van belang: - gecontroleerde delegatie (voorhangprocedure) van AMvB s opnemen in wetsontwerp; - opnemen dat er onderscheid is tussen commercieel en niet-commercieel landbouwhuisdieren houden; - opnemen dat bij regelgeving voor landbouwhuisdieren steeds moet worden nagegaan of differentiatie nodig is; - opnemen van verbod op doden van dieren in het kader van dierziektebestrijding louter om handelspolitieke redenen; - schrappen van het 2 e lid van artikel 5.11 g, een verplichting tot het laten doden en vernietigen (van dieren) voor zover een EU-maatregel daartoe verplicht. Dit moet voldoende gedekt zijn met het eerste lid; - aanpassing van de voorbeelden in de toelichting; - betere borging rechtspositie kleinschalige houders door betrokkenheid in de uitvoering en klachtenmeldpunt als onderdeel van de uitvoering om deze te kunnen bijsturen; - onafhankelijke toetsing achteraf op casusniveau van spoedmaatregelen; - kosten van dierziektebestrijding daar leggen waar het profijt onstaat.