Luswandeling in het groen: DAMME

Transcriptie

1 Luswandeling in Damme Damme heeft alles in huis om bezoekers een dag te onderhouden: een belangrijk historisch verleden waarvan nog behoorlijk wat behouden bleef, bijzondere figuren als de grote schrijver Jacob van Maerlant en de wat minder historische grapjas Tijl Uilenspiegel, volop natuur, een uitgebreid gamma aan horecazaken, > Afstand: 7 km > Vertrek: Parking, Damse Vaart-Zuid, 8340 Damme > Aard: stads- en groene luswandeling > Wegdek: afwisselend verharde en niet verharde ondergrond > Reliëf: vlak > Rolstoel/kinderwagen: moeilijk > Bewegwijzering: geen > Honger of dorst: Smulkroeg Ter Kloeffe, Jacob van Maerlantstraat_5, 8340_Damme, Tel._(050)_35_64_94. In deze gezellige taverne heb je een uitgebreide keuze aan pannenkoeken, en verder ook dagmenu s en ijs. In het centrum van Damme zijn er talrijke eetgelegenheden in alle prijsklassen. > Legende: = wegwijzer = bezienswaardigheid Copyright foto s: André Maes ROUTEBESCHRIJVING Achteraan op de Parking vind je een wandelpad dat je omheen een stukje van de Oude Stadswallen leidt. Volg gewoon het wandelpad met schitterend uitzicht op de karakteristieke toren van de Onze- Lieve-Vrouwekerk- totdat je in de Kerkstraat, bij de kazematten, naar links kunt. 1

2 Een luchtfoto of een goede kaart tonen dat de Damse Vaart de vroegere stadswallen letterlijk doormidden sneed, zodat er op beide oevers een stuk bewaard bleef. Het geometrische patroon van de omwallinggracht geeft een indruk vroegere vorm; die van een zevenpuntige ster. Op ieder van de 7 punten stond een bastion, verder bestond de versterking ook nog uit een dubbele wal, een dubbele gracht en 14 ravelijnen (voorposten buiten de vestinggracht), die niet meer zichtbaar zijn. Vooraan in de Kerkstraat staan enkele kazematten die deel uitmaken van de verdedigingsgordel aangelegd in de 17de eeuw. Ze lagen vlakbij de al lang gesloopte Onze- Lievevrouwepoort. Vroeger werd er munitie opgeslagen in de kazematten, nu wonen er vleermuizen. Wandel even door de Kerkstraat totdat je links op het omheinde voorplein rond de Onze- Lieve-Vrouwkerk kunt. Nadien vervolg je de tocht links in de Kerkstraat, waar je op het nummer 40 het Sint-Janshospitaal vindt. De bouw van de Onze-Lieve-Vrouwkerk ving aan in het begin van de 13de eeuw, maar in de loop van de eeuwen werd het gebouw vergroot, hersteld, deels ontmanteld en ontdaan van zijn torenspits. Het terugschroeven van de omvang van het gebouw en het niet uitvoeren van het nodige onderhoud waren toe te schrijven aan de krimpende omvang van de bevolking van het ooit zo welvarende stadje. Tal van kunstvoorwerpen vanaf de 16de eeuw bleven behouden en kunnen ook vandaag nog bewonderd worden. Zeker vermeldenswaard zijn de apostelbeelden van rond 1275 tegen de trekbalken hoog in het middenkoor. Andreas, Bartholomeus en Johannes konden geïdentificeerd worden. Na zijn dood rond 1292 werd Jacob van Maerlant begraven aan de voet van de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, zoals hij gevraagd had. Tegen de muur tegenover de ingang van de kerk staat het beeld Tijl op tocht dat Koos van der Kaaij in de zestiger jaren van vorige eeuw maakte en dat verwijst naar Tijl s tocht naar Rome. Na zijn (wan)daden werd Uilenspiegel immers in ballingschap gestuurd: hij moest hij een pelgrimsreis naar Rome ondernemen. Op het omheinde voorplein staat ook het prachtige beeld Blik van Licht van Charles Delporte. In het Sint-Janshospitaal, waarvan de oorsprong terug gaat tot de eerste helft van de 13de eeuw, werkten aanvankelijk zowel broeders als zusters, die elk de zieken van hun eigen geslacht verzorgden. Later vertrokken de broeders. Vanaf het begin werden naast zieken ook armen en vreemdelingen opgenomen. Het museum in het hospitaal toont een grote verscheidenheid aan voorwerpen; ze werden geschonken door broeders en zusters, door zieken en weldoeners. Verlaat de Kerkstraat voor de Pottenbakkersstraat rechts. Nogmaals rechts en je bent op de stemmige Haringmarkt. 2

3 Enkele stappen voorbij een oude waterpomp staat een vrijheidslinde op de Haringmarkt, omgeven door enkele zitbanken. Het beeldje ernaast, van Jef Claerhout, symboliseert de verbroedering tussen het Duitse Damme-Oldenburg (patroonheilige Sint-Victor) en het Vlaamse Damme (de hond uit de ontstaanslegende). Achteraan op het heerlijk rustige plein zie je nog een stukje van de kazematten. Na een kort verblijf op de aangename Haringmarkt wandel je rechtdoor in de Corneliestraat, afgeboord met kleine huisjes. Rechts van de plaats waar Corneliestraat en Jacob van Maerlantstraat elkaar ontmoeten lag vroeger de haven van Damme, vlakbij de stapelplaatsen van het stadhuis. Links volg je de Jacob van Maerlantstraat die je terug naar de Markt brengt. Over de Markt kijkt Jacob van Maerlant uit. Aan zijn voeten is er een gerestaureerde middeleeuwse waterput, een onderdeel van de toenmalige drinkwatervoorziening. De omgeving van de Markt met haar historische gebouwen toont aan dat Damme vroeger véél groter en belangrijker moet geweest zijn dan vandaag. De voornaamste bloeiperiode viel in de 13de eeuw toen Damme de belangrijkste haven van het graafschap Vlaanderen was. Het Stadhuis, gebouwd in 1464, vervulde zowel de functie van halle (stapel- en verkoopsruimten op benedenverdieping) als van schepenhuis op de bovenverdieping. De belangrijkste patriciërswoningen bevinden zich in de onmiddellijke omgeving. In de Jacob van Maerlantstraat, de straat die ooit naar de haven leidde, is er op het nummer 3 de Grote Sterre, dat deels uit de 15de en deels uit de 16de eeuw dateert. Hier huizen nu de Dienst Toerisme en het Uilenspiegel Museum. Op het nummer 13 staat het Huis Sint-Jan, waarvan de naam verwijst naar Saint-Jean d Angély, een stadje in de Bordeauxstreek van waaruit veel wijn werd ingevoerd. In dit gebouw werd in 1468 het huwelijk ingezegend tussen Karel de Stoute en Margareta van York. Het Huys Biscayen (Kerkstraat 11) dateert uit de 16de eeuw. Zowel de naam als de oude kelders van het huis verwijzen naar de vroegere wijnhandel. Jacob van Maerlant Deze veelzijdige schrijver, geboren rond 1230, wordt gezien als de grondlegger van de burgerlijke literatuur in de Nederlanden omdat hij in de volkstaal (het Diets) schreef. Zijn voornaamste werken zijn: Spiegel Historiael, een boek over de geschiedenis van allerhande volkeren, Der Naturen Bloeme over natuurkunde en de Rijmbijbel. Daarnaast maakte hij ook vertalingen uit het Latijn en het Frans. Jacob van Maerlant overleed in Damme rond Zijn tijdgenoten gaven hem de eretitel Vader der Dietsche dichtren algader. Met de rug naar het Stadhuis wandel je van de Markt rechts verder door de Kerkstraat. De naam van de Speystraat (links en rechts van de Kerkstraat), herinnert aan een sluis op deze plaats (zoals ook in het wegdek gemarkeerd). Op het einde van de Kerkstraat moet je over de brug van de Damse Vaart en vervolgens naar rechts in de Damse Vaart-West over de met bomen begroeide oever. Links heb je een prima uitzicht op nog een stuk stadswallen, dat je ook van naderbij kan bekijken. 3

4 Na een paar honderd meter loop je links de Romboutswervedijk, net voor een rij huisjes. Even verder volg je die weg naar rechts, nu al volop in de open natuur. De naam verwijst naar de Romboutswerveader, een beekje dat samenvloeit met de Reygaertsbeek, maar natuurlijk ook naar de dijk die eeuwen geleden werd aangelegd om de polders noordelijk van Damme te beschermen tegen overstromingen van de zee. Knotwilgen en populieren zijn in alle jaargetijden aanwezig om je gezelschap te houden op deze tocht door het polderland. Wanneer je in het juiste seizoen komt kan je genieten van het gezelschap van kieviten, grutto s of slobeenden. Liefhebbers van planten ontdekken wellicht dotterbloemen en zwanebloemen. Net voor het oude dijkpad dood loopt, aan de oever van het Schipdonkkanaal, lag links ooit het Verbrand Fort, dat werd opgericht door Franse troepen in 1703 tijdens de Spaanse Successieoorlog. Vandaag rest er nog enkel de vage vorm van het fort in de bodem. Klim op de met populieren begroeide oever van het Schipdonkkanaal en volg die naar rechts. Parallel aan jouw kanaal loopt er nog eentje: de Leopoldsvaart. Zowel het Schipdonkkanaal als de Leopoldsvaart zijn afleidingsvaarten die rond het midden van de 19de eeuw gegraven werden. Beide zorgen voor een betere afwatering van de Scheldepolders ten westen van Gent. Via de Leopoldsvaart wordt relatief zuiver oppervlaktewater afgevoerd, via het Schipdonkkanaal stroomt vooral het sterk vervuilde water van de Leie. Daarmee zijn meteen ook de namen Blinker en Stinker verklaard. Lang kan je niet genieten van die dubbele kanaalsituatie want net na de Damse Vaart en ongeveer ter hoogte van de Sifon loopt jouw route naar rechts, langs dat kanaal, over de Damse Vaart-Zuid. Langsheen de Damse Vaart wandel je terug richting Damme, een aangename tocht met een wisselend karakter naargelang het seizoen dat je uitkiest om het land van Tijl Uilenspiegel te verkennen. In de zomer kan je genieten van het beschermende bladerdek en de verkoelende nabijheid van het water. Tijdens de winter heb je beter uitzicht op het lijnenspel van het kaarsrechte kanaal en de loodrechte, kale bomen ernaast. Met wat geluk zie je een eind naar links nog iets van het Zuidervaartje, dat een eindweegs parallel met je traject loopt. De Sifon is een ondergronds hevelsysteem waarmee het water van de beide afleidingsvaarten onder de Damse Vaart geleid werd. In 1940 vernietigden de Fransen dit hevelsysteem. Vervolgens damden de Duitsers beide gedeelten van de Damse Vaart af en staken een buis met een diameter van 60 cm zodat de waterbevoorrading van het kanaal verzekerd bleef. 4

5 De huidige Damse Vaart volgt min of meer het traject van de Zwinnervaart. In de middeleeuwen liep de Zwinnervaart via het sas van de Speye naar het Zwin en verbond zo de Reie in Brugge rechtstreeks met de zee. Napoleon zette in het begin van de 19de eeuw Spaanse krijgsgevangen aan het werk om de Damse Vaart (ook Napoleonvaart) te graven waardoor het stadje doormidden werd gesneden. Het was de bedoeling om zo Duinkerken te verbinden met de Westerschelde. Ter hoogte van de brug over de vaart en het stadscentrumpje blijf je rechtdoor stappen in de Damse Vaart-Zuid, ook voorbij de aanlegplaats van Lamme Goedzak, die toeristen over en weer naar Brugge brengt. Even verder links wordt Tijl Uilenspiegel in herinnering gebracht door een beeldengroep. Sinds 1979 staat hier de beeldengroep Tijl met de twee spiegels, van de hand van Jef Claerhout. Tijl houdt een van zijn spiegels voor aan dieren die elk een deel van de samenleving voorstellen: de ezel (de dwaasheid), de uilen (de wijzen), de maraboes (de geestelijkheid) en de kikkers (het kwakende plebs). In de andere spiegel kan iedere voorbijganger zichzelf spiegelen. De beeldhouwer verwijst met zijn werk naar het verhaal waarbij Tijl op de Markt een tent opzette en daar aan iedere bezoeker een spiegel voorhield. Op de andere oever staat de Schellemolen, gebouwd in 1867 op de wal van een houten molen. Al in de 13de eeuw stond hier een windmolen, een banmolen waarvan het leenrecht toebehoorde aan de graven van Vlaanderen. Achter en omheen deze buurt liggen de Oude Stadswallen, aangelegd in de 17de eeuw, nu een natuurgebied van 44 ha waar in de winter vriezeganzen neerstrijken. Zoals je straks zal merken is er elders in Damme ook nog een stukje van de Oude Stadswallen bewaard gebleven. Nog even wandel je verder in de Damse Vaart-Zuid totdat je links op de Parking kan waar je deze verkenning van Damme aanvatte. 5

6 6