Onderzoek naar effecten van ayahuasca op geestelijk en lichamelijk welbevinden; ervaringen van 70 deelnemers aan sjamanistisch/ therapeutische sessies

Transcriptie

1 Onderzoek naar effecten van ayahuasca op geestelijk en lichamelijk welbevinden; ervaringen van 70 deelnemers aan sjamanistisch/ therapeutische sessies Door Lars Faber en Maria Groot

2 Uitgave van de Stichting: In Search of Essence. Schilderij Het oog van de wereld, van Maria Groot 2

3 Inhoudsopgave Definities pagina 5 Samenvatting 6 Voorwoord 8 1. Inleiding De Gewijde Reis: een holistische kijk op geestelijke gezondheid Achtergrond Definitie geestelijke gezondheid Therapeutische aspecten Sjamanistische aspecten Religieuze aspecten Rituele aspecten Niet-Westerse aspecten Het belang van de kindertijd Mythologische aspecten Somatische aspecten Rol van de activeringscyclus Focussing Intake Doelstelling Gebruik van ayahuasca Hypothese Onderzoeksopzet Onderzoeksgroep Set, setting en middel Set (intentie, verwachting, motivatie) Setting Middel Parameters De ervaring zelf Heilzaam Transformatie Positieve effecten van het transformatieproces Belang van de begeleiding en voorbereiding Lichamelijke effecten en naeffecten Kwalitatieve vragen Resultaten Respons op de vragenlijst Achtergrond deelnemers Ervaring Effect op geestelijke en lichamelijke gezondheid Heilzaam Transformerend effect 32 3

4 4.2.4 Positieve effecten van de transformatie Rol van de begeleiding en voorbereiding Lichamelijke effecten en naeffecten Visie deelnemers op gebruik ayahuasca Kwalitatief onderzoek Discussie Algemeen Achtergrond deelnemers Aanleiding Aard van de ervaring Effecten op geestelijke en lichamelijke gezondheid Het transformerend effect Transformatieve ervaring Rol van de begeleiding en voorbereiding Lichamelijke effecten en naeffecten Visie deelnemers op gebruik ayahuasca Persoonlijke beleving van de reis en statements Therapeutische effecten Toekomst Conclusies en aanbevelingen 58 Literatuur 59 Bijlage 1: Vragenlijst 62 Bijlage 2: Kwantitatieve responsen 68 Bijlage 3: Kwalitatieve responsen 86 Bijlage 4: citaat CAM-rapport, juli 2007, in opdracht van het ministerie van VWS 168 Over de auteurs 4

5 DEFINITIES Ayahuasca: Ayahuasca is een Quechua woord; Quechua is de taal van de oude Inca s, Er zijn verschillende vertalingen voor dit woord, vaak wordt Ayahuasca vertaald als de kleine dood. Letterlijk betekent het liaan van de ziel (Aya: geest, voorvader of dood persoon, huasca: liaan), vernoemt naar de slingerplant Banisteriopsis caapi, die een van de belangrijkste ingrediënten vormt van de drank Ayahuasca die van deze plant wordt gemaakt. In de Quechua taal worden plant en drank beiden Ayahuasca genoemd. Set: intentie, verwachting en motivatie van de gebruiker Setting: de context waarin het gebruik plaatsvindt Gewijde Reis: Rite de passage om de eigen essentie te (her)vinden. De methode omvat onder andere therapeutische, oosters meditatieve, sjamanistische en spiritueel/religieuze elementen. Middels ademwerk of een entheogeen middel wordt bewust een andere bewustzijnsstaat bereikt. Kenmerkend voor de Gewijde Reis is de nadruk op set, setting en voorbereiding. Goed voorbereiden: Goed voorbereiden van een Gewijde Reis betekent focussen en mediteren op het thema dat voor de persoon in kwestie speelt ( en dat tijdens een twee uur durende intake wordt vastgesteld) en een vastenperiode van minimaal drie dagen voorafgaand aan de Gewijde Reis. Heilzaam: De geestelijke en lichamelijke gezondheid ten goede komend. Transformerend: Vanuit de essentie tot volle wasdom komend Blijvende positieve effecten: Effecten die voor de persoon in kwestie significant en merkbaar verbeterd zijn ten opzichte van voor de Gewijde Reis. 5

6 Samenvatting In dit rapport worden de ervaringen beschreven van 70 mensen die in de afgelopen 2 jaar 1 tot maximaal 4 keer ayahuasca hebben gedronken in de setting van de Gewijde Reis. Bij de Gewijde Reis wordt in een intake sessie het thema van de deelnemers bepaald. Na een grondige voorbereiding van een aantal weken waarin op het thema wordt gemediteerd, gefocust op de intentie, dieet wordt gehouden en de laatste dagen wordt gevast wordt de ceremonie gehouden. De ceremonie wordt gehouden met 6-8 medereizigers in een eendaagse sessie onder leiding van 2 ervaren begeleiders. De 114 mensen die de afgelopen 2 jaar een Gewijde Reis hebben gemaakt zijn per gevraagd of zij mee wilden werken aan het onderzoek. 86 mensen reageerden op deze oproep en gaven aan mee te willen werken aan het onderzoek. 70 van hen beantwoordden de kwalitatieve en kwantitatieve vragenlijst binnen de daarvoor gestelde tijd. De vragen waren in te delen in een aantal categorieën zoals achtergrond van de deelnemers, eerdere ervaringen, de ervaring zelf, de mate van heilzaamheid, de effecten op transformatie, de positieve effecten van het transformatieproces, het belang van de begeleiding en voorbereiding, de naeffecten en lichamelijke effecten. De laatste 5 vragen waren kwalitatief en gaven de deelnemers de gelegenheid om iets te schrijven over het thema hun reis, over de verwachting die men had ten aanzien van dat thema, en of deze verwachting al dan niet is uitgekomen. Tenslotte was er gelegenheid iets te schrijven over wat de ayahuasca-ervaring heeft opgeleverd, een statement te maken over het gebruik van ayahuasca en eventueel een persoonlijke toevoeging. De achtergrond was zeer divers, er waren iets meer vrouwen dan mannen, meestal wat hoger opgeleid en al langer bezig op het gebied van persoonlijke groei. Voor de meeste mensen was dit de eerste ervaring met entheogene middelen. De ervaring werd door de meeste mensen als heilzaam of transformerend beschreven (74 en 75 ), 9 had een negatieve ervaring, 6 beschreef het als een bad trip en 5 als neutraal. Vrijwel alle deelnemers inclusief diegene die een negatieve ervaring hadden - beschouwde het gebruik van ayahuasca in deze setting als heilzaam voor zowel de geestelijke als de lichamelijke gezondheid. Het transformerend effect werd afgemeten aan de mate van zelfinzicht, zelfacceptatie, inzicht in de relatie met de wereld, de familie, zelfvertrouwen, eigenwaarde, omgaan met angst en belang voor persoonlijke ontwikkeling. Deze parameters scoorden op een schaal van 1-10 van 6,8 tot 8,8. De positieve effecten van de transformatie zoals besef van eenheidsbewustzijn, zich gelukkig(er) voelen, vreugde ervaren, liefde ervaren, levensenergie, emotionele stabiliteit, helderheid en kalmte van geest, verbinding met de natuur, het Hogere en inzicht in het Hogere scoorden van 6,6 tot 8,3 waarbij het ervaren van liefde het hoogst scoorde en het ervaren van verbinding met de natuur het laagst. De rol van de voorbereiding werd als zeer belangrijk ervaren evenals de rol van de begeleiding van de Gewijde Reis (score 8.9) en muziek (score 9). De meeste mensen ervoeren lichamelijke effecten van het gebruik van ayahuasca waarbij misselijkheid en overgeven het meeste voorkwam. Desondanks werd het gebruik als heilzaam voor het lichaam gezien. De meeste mensen waren een aantal dagen na de ervaring wat gevoeliger voor indrukken uit de omgeving. Negatieve naeffecten waren na 14 dagen meestal verdwenen, terwijl de heilzame effecten door 60 van de mensen als blijvend werden omschreven. Geen van de deelnemers zag ayahuasca als een drug of een partydrug, de meesten beschouwden het als een geestverruimend middel of een sacrament. Gebruik van ayahuasca 6

7 zouden de meesten aanraden mits het met de juiste motivatie wordt gebruikt. Geconcludeerd kan worden dat gebruik van ayahuasca onder de omstandigheden van de Gewijde Reis voor velen een manier is om het contact met de eigen essentie te kunnen herstellen. Ayahuasca kan hierbij een middel zijn dat levens transformeert naar een hoger niveau van bewustzijn en welzijn en bijdragen aan het welzijn. 7

8 Voorwoord De eerste keer dat ik Ayahuasca dronk staat voor eeuwig in mijn geheugen gegrift. In 1993 bevond ik mij in de Duitse deelstaat Beieren tussen deelnemers aan een zogenaamd Santo Daime ritueel. Tijdens deze bijeenkomsten wordt Ayahuasca, een uit Zuid-Amerika afkomstige, bittere thee gedronken. Ayahuasca is befaamd om zijn visionaire, lichaam en geest reinigende kwaliteiten. Ik was naar deze bijeenkomst gekomen op uitnodiging van een psycholoog, die ik ontmoet had op een internationale conferentie in San Francisco. Ik was een laatbloeier. Nadat ik in de jaren 60 en 70 een bovengemiddelde hoeveelheid vrienden had zien doordraaien in wat genoemd werd een bad trip, had ik eerbiedig afstand bewaard van wat bekend stond als bewustzijnsverruimende middelen. Dat deze middelen het bewustzijn verruimden was mij inmiddels duidelijk geworden, maar dat de geclaimde korte weg naar inzicht ook onverwachte risico s kon bevatten eveneens. Ook door mijn ervaring als begeleider in een therapeutische gemeenschap voor drugsverslaafden had ik van dichtbij de afschrikwekkende voorbeelden kunnen aanschouwen van wat verslavende drugs kunnen aanrichten in een mensenleven. Toch ben ik van mening dat niet alle drugs per definitie schadelijk zijn. Het onderwerp dat alle drugs per definitie destructief zouden zijn domineert echter met een bedroevende vasthoudendheid de publieke opinie. Ten onrechte wordt hierbij voorbij gegaan aan de eeuwenlange ervaringen met harmonie bevorderende bewustzijnsverruimende planten. De onbekendheid met deze positieve aspecten is precies de angel in iedere discussie over het gebruik van entheogene ( het goddelijke in onszelf opwekkende ) planten. Ik heb zelf mijn deel van deze kelk van onbegrip mogen leegdrinken toen ik voor de Santo Daime religie ( met zweet in mijn handen de eerste jerrycans met daarin tientallen liters Ayahuasca door de douane vanuit Brazilië naar Nederland vervoerde. De Ayahuasca was toen nog absoluut illegaal en op de invoer stonden jarenlange gevangenisstraffen. Justitie wist niets van het feit dat deze drank al millennia gebruikt werd in religieuze rituelen, onder andere in de Amazone van Brazilië. Ook wist justitie niet dat in Brazilië de Ayahuasca drank onderdeel van een erkende religie was. Maar terug naar Duitsland, waar ik samen met enkele vrienden mijn eerste Santo Daime ritueel meemaakte. Na diverse liederen gezongen te hebben in een voor mij onverstaanbare taal (later bleek dat Braziliaans te zijn) begonnen de deelnemers enthousiast in het Duits te zingen. Mijn eerste gedachte was: Waar ben ik nu terechtgekomen? Het lijkt wel alsof ik midden tussen de moffen in de oorlog zit. Op hetzelfde moment keek de leider van het ritueel streng mijn kant op en zei - gelukkig in het Engels - : No, we are not Nazi s! Naast de schok van de ontdekking dat mijn gedachten blijkbaar in de vrije lucht opvangbaar waren voor anderen, herinnerde ik mij tegelijkertijd een andere naam voor het Ayahuasca brouwsel dat ik zojuist had gedronken: telepathine. De illusie dat gedachten alleen voor eigen gebruik waren was daarmee definitief verleden tijd. Dit ritueel was voor mij de opstap om naar Spanje te reizen, waar de leider van de Santo Daime religie, Padrinho Alfredo, een Europese bijeenkomst bijwoonde. Ik had de gelegenheid hem uit te nodigen voor een bezoek aan Nederland. Een uitnodiging die hij accepteerde en in het daaropvolgende jaar zou realiseren. In Spanje zag ik voor het eerst de kracht en het belang van een rituele structuur om de, onder invloed van de Ayahuasca, losgekomen bewustzijnsinhouden een plaats te kunnen geven. Dat losmaken van bewustzijnsinhouden via bewustzijnsverruimende middelen mogelijk is, was bekend. Echter, wat te doen met de vrijkomende energie, emoties en visioenen? Zonder structuur is het alleen de echt sterken van geest en lichaam gegeven om ongehavend weer vaste grond onder de voeten te krijgen. Lang verdrongen trauma s, emotionele 8

9 blokkades, zingevingvraagstukken, ziekte en gezondheid, eenheid en harmonie of de tegenpolen daarvan. Dit alles komt naar de oppervlakte wanneer een bewustzijnsverruimend middel wordt gebruikt. In Nederland verwierf de Leidse hoogleraar prof. dr. Bastiaans internationale bekendheid door met behulp van LSD ernstig getraumatiseerde concentratiekamp slachtoffers hun herinneringen te laten herbeleven en verwerken. Een collega van Bastiaans, de Tsjechische psychiater dr. Stanislav Grof, presteerde het ongelofelijke door in een communistisch land met patiënten in een psychiatrische kliniek hun ervaringen onder invloed van LSD te valideren. Dat zijn patiënten dood- en wedergeboorte ervaringen, herinneringen aan hun biologische geboorte en vorig overlijden en een heel scala van religieuze én traumatische ervaringen herbeleefden was op zichzelf al bijzonder. Dat Grof de ervaringen van zijn patiënten centraal stelde en het in het communistische land heersende paradigma van een streng atheïstisch wereldbeeld afwees is niet alleen moedig, maar tegelijkertijd de lakmoesproef voor iedere entheogene ervaring. Want moed is zeker nodig bij het betreden van werelden die normaliter gesloten blijven. Met deze erkenning van transpersoonlijke ervaringen plaatste de traditioneel opgeleide psychiater zich ook buiten het in de wetenschap heersende paradigma van een materialistische oorsprong van het bewustzijn. Mijn eigen ervaringen met de inmiddels via een notaris opgerichte Santo Daime kerk in Nederland waren stormachtig. Er was ruime belangstelling voor deze vorm van religieuze ervaring. Tijdens een bezoek van een groep Brazilianen aan Nederland bleek ook de politie onder de belangstellenden te horen. In een door Europol gecoördineerde politieactie werden in verschillende Europese landen tegelijkertijd Santo Daime kerken binnengevallen en kerkleiders gearresteerd. Ik beleefde nog een bizarre ervaring toen bleek dat ik door de overvalbus naar dezelfde afdeling werd vervoerd als waar ik eerst als consulent van het ministerie van justitie verslaafden voor een drugsvrij bestaan had gemotiveerd. Door de overheidsdienaren werd intimiderend gedreigd ons voor jaren vast te zetten. Gelukkig had ik veel voorbereidend werk gedaan, zo was de volledig ingewerkte advocate mr. Adèle van der Plas snel ter plaatse en kon de kerkstatuten en verwijzingen naar verschillende vooraanstaande universitaire deskundigen in deze specifieke materie overleggen. In het met spanning tegemoet geziene proces voor de Amsterdamse Rechtbank bleken vooral de wetenschappelijke verklaringen van doorslaggevend belang te zijn voor de legalisering van de Santo Daime kerk in Nederland. Het kan daarom niet genoeg benadrukt worden dat de taal waarmee de verzegeling van het gebruik van entheogene planten, gevormd door Europese drugswetgeving, verbroken kan worden de taal van de wetenschap is. De meeste Europese landen volgden op het pad van legalisatie, nu is de Santo Daime religie in bijna alle Europese landen met leden vertegenwoordigd. Regelmatig vinden er nu in Europa religieuze bijeenkomsten plaats met soms honderden deelnemers. Deze inleiding is van belang om een historisch kader aan te geven waarbinnen in het Westen tegen bewustzijnsverandering via entheogene planten wordt aangekeken. De Santo Daime kerken konden zich beroepen op een lange Zuid-Amerikaanse traditie van het gebruik van entheogene planten. Het interessante aan het werk van Lars Faber en zijn medestanders is dat hij een rechtstreekse inspiratie ontleent aan de Ayahuasca. Hierdoor ontvangt hij de richting van zijn werk en de inhoud van zijn boeken ook vanuit deze astrale dimensie. Dit is een interessante nieuwe ontwikkeling waarbij, mijn inziens, dezelfde rechten zouden moeten gelden als voor de bestaande en erkende kerkgenootschappen. Dat verantwoording afgelegd dient te worden bij het gebruik van Ayahuasca bij dergelijke, diep in het persoonlijke leven ingrijpende, processen spreekt vanzelf. Lars heeft hier een aanzet toe gegeven door het initiëren van gedegen wetenschappelijk onderzoek. Een onderzoek dat een noodzakelijke 9

10 voorwaarde is voor het voortbestaan van het geboorterecht om via entheogene planten het bewustzijn te verruimen. Uit zijn uitgebreide praktijk participeerden zeventig deelnemers in het hiernavolgende onderzoek dat hij, samen met de deskundige dr. Maria Groot heeft laten verrichten. Deze gedegen aanpak getuigt van de intentie om de Gouden Sleutel op een verantwoorde wijze toe te passen. De Gouden Sleutel staat hier voor een bewust gebruik van entheogene planten in een religieuze en therapeutische setting.. Zijn werkstuk concretiseert de behoefte om naast de noodzakelijke praktische ervaring ook theoretisch geschoold te zijn voor dit belangrijke werk. In de transpersoonlijke psychologie vinden wij een breder kader dan in de traditionele beperkte psychologische en psychiatrische theorieën. Lars heeft in zijn boeken laten zien goed op de hoogte te zijn van deze transpersoonlijke visie en voor een therapeut die met de Gouden Sleutel aan het werk wil gaan, is dit een basisvereiste. De combinatie van een sterk entheogeen middel en een gedegen therapeutische zienswijze zijn in de juiste handen een veelbelovende Sleutel om veel lijden te kunnen transformeren. Het fenomeen van de bad trip (te veel informatie, op de verkeerde tijd, in de verkeerde omstandigheden en zonder juiste begeleiding) wordt door een gedegen voorbereidingsfase goed ondervangen. Door middel van een gestructureerd interview over de medische en psychologische condities van de kandidaat deelnemers worden veel risico's teruggebracht tot aanvaardbare proporties. Hierbij wijst het onderzoek uit dat mensen die tijdens een sessie een negatieve ervaring te verwerken kregen, dit achteraf desondanks als een zinnige leerervaring konden zien. Hierdoor wordt aangetoond dat een juiste voorbereiding, interpretatiecontext, omgeving en begeleiding van doorslaggevend belang zijn bij iedere entheogene ervaring. In dit door Lars Faber en dr. Maria Groot geschreven verslag treft u niet alleen dorre grafieken aan die standaard bij ieder wetenschappelijk werk horen, maar is er terecht veel ruimte gereserveerd voor de verbatim weergegeven respons van deelnemers aan de Gewijde Reis bijeenkomsten. Naast enkele kritische opmerkingen overheerst de verwondering dat een nieuwe ziens- en levenswijze mogelijk blijkt te zijn. De entheogene leerschool heeft veel potentie om genezing en harmonie te brengen voor een ieder die daar naar op zoek is. Dit boek moge voor velen de handvatten brengen voor wat de bekende auteur Aldous Huxley in zijn boek The Doors of Perception schreef toen hij William Blake citeerde: Wanneer de deuren van de waarneming gereinigd zouden worden, zou alles aan de mens verschijnen zoals het is, oneindig. Het is betekenisvol dat Lars Faber in zijn boek De Gewijde Reis dit citaat gebruikt om de richting aan te geven waarin zijn werkzaamheden wijzen. Dat de entheogene ervaring onder de juiste begeleiding en goede omstandigheden kan helpen de wereld met nieuwe ogen te aanschouwen is de boodschap van iedere werkelijk Gewijde Reis. Vanaf deze plaats spreek ik dan ook de hoop uit dat de dappere werkers die dit pad gaan uitzetten alle steun zullen krijgen. Steun zowel vanuit de spirituele dimensie als de materiële dimensie. Hans Bogers Wassenaar juli

11 1 Inleiding Ayahuasca is een entheogene drank die oorspronkelijk uit het Amazonegebied komt en daar wordt gebruikt door sjamanen. Daarnaast wordt het ritueel gebruikt bij o.a. de Santo Daime kerk. In dit rapport beschrijven we het therapeutisch gebruik in een gestandaardiseerde setting. In hoofdstuk twee bespreken we onze holistische kijk op geestelijke gezondheid, het uitgangspunt voor de Gewijde Reis. In hoofdstuk drie wordt de onderzoeksopzet beschreven, de proefgroep, de vragenlijst en de gebruikte parameters. Vervolgens komen in hoofdstuk 4 de resultaten van de enquête, waarbij de kwantitatieve vragen in grafieken staan weergegeven en de kwalitatieve vragen globaal genoemd staan in de tekst, maar gedetailleerd in bijlage 2. In hoofdstuk 5 worden de resultaten besproken en vergeleken met eerder onderzoek op dit gebied. Tenslotte komen we in hoofdstuk 6 bij de conclusies en aanbevelingen. 2 De Gewijde Reis: een holotropische kijk op geestelijke gezondheid 2.1 Achtergrond In de afgelopen jaren hebben wij in onze therapeutische praktijk een grote schat aan ervaring opgedaan met het therapeutisch begeleiden van mensen die binnen de setting van de Gewijde Reis ayahuasca gebruikten. Deze ervaring heeft ons ervan overtuigd, dat de methode waarover hier wordt gerapporteerd heilzaam is voor mensen, mits onder de juiste condities toegepast. Deze methode heeft de naam de Gewijde Reis gekregen, en gaat uit van gecontroleerd, doelmatig en veilig gebruik van de uit het Amazonegebied afkomstige entheogene drank ayahuasca. De Gewijde Reis-methodiek is ontwikkeld door Lars Faber en omvat onder andere therapeutische, oosters meditatieve, sjamanistische en spiritueel/religieuze elementen. Het gelijknamige boek heeft als ondertitel: de pelgrimstocht naar de ziel. De methode heeft als voornaamste doel om mensen contact met hun essentie (ook wel ware zelf, innerlijk Kind of Goddelijk Kind genoemd) te helpen maken en te bestendigen. Ayahuasca is een drank afkomstig uit het Amazonegebied en door haar oorspronkelijke inwoners ontdekt. Het betaamt ons om als eerste alle eer en respect te tonen aan de sjamanen uit de kraamkamer van de wereld, die ayahuasca, die zij de Moeder der Medicijnen noemen aan ons westerlingen beschikbaar hebben gesteld. Ayahuasca is voor hen een heilig sacrament en wordt toegepast voor verschillende doeleinden: het dient als geestelijk inwijdingsmiddel, als geneesmiddel, om helderziendheid op te wekken, om astrale reizen te maken en ter ontspanning (Hellinga en Plomp, 1994). Dat ayahuasca bijzondere eigenschappen bezit in medisch opzicht is al langer bekend, getuige diverse publicaties op dit gebied (verwijzen). Zo concludeerde Dr. Charles Grob in 1993 uit het Hoasca Project: 'Ayahuasca is perhaps a far more sophisticated and effective way to treat depression than SSRIs [antidepressant drugs],' Grob concludes, adding that the use of 11

12 SSRIs is 'a rather crude way' of doing it. And ayahuasca, he insists, has great potential as a long-term solution. Eén van de artikelen over de helende vermogens van ayahuasca, dat wereldwijd de aandacht trok, werd geschreven door Kira Salak voor National Geographic, waarin zij haar eigen ervaring beschrijft. Zij beschrijft hoe een ayahuasca reinigingsceremonie opleverde wat jaren van psychotherapie niet vermochten. Een ayahuascaceremonie van een dag verloste haar van een zware depressie. Dit mocht Lars Faber zelf ook ervaren en hij heeft dit uitgebreid beschreven in de Gewijde Reis. Zoals later bleek, hebben tientallen mensen onder zijn therapeutische begeleiding eenzelfde ervaring meegemaakt. Ondanks de grote belofte die ayahuasca met zich mee lijkt te brengen, is er (nog) weinig interesse vanuit medisch/psychiatrisch wetenschappelijke hoek gebleken. In onze tijd lijkt symptoombestrijding en het voorschrijven van medicijnen als anti-depressiva een gemakkelijker weg dan het opsporen en helen van de bron van de ziekte, zoals dat voor sjamanen de gewoonste zaak van de wereld is. Dit rapport is een verslaglegging van onderzoek naar een effect, wat zich in dubbelblinde, gerandomiseerde, placebo gecontroleerde studies lastig laat meten, verklaren, bewijzen of herhalen, met name omdat het niet gaat over gemiddelde waarden, maar om sterk individueel bepaalde karakteristieken van psychische en somatische processen. De gemene deler van deze processen is dat, ondanks de unieke weg die wordt bewandeld, het doel gelijk is: het vinden van de eigen essentie en tot volle wasdom komen van het individu. Het gaat hierbij om introspectie, waarvan de waarde alleen door het individu zelf kan worden ingeschat. Echter, omdat het gaat om een fenomeen dat veel mensen beschrijven als een heilzame-, transformerende- of zelfs piekervaring, lijken de uitkomsten van deze individuele ervaringen zeer de moeite waard om te vermelden en verder te onderzoeken. In dit rapport zullen de ervaringen van mensen met de methode van de Gewijde Reis op de voorgrond staan, en tevens worden de condities belicht waaronder deze opgedaan zijn. Er is vooral gefocust op de resultaten die mensen middels deze methode hebben geboekt met betrekking tot persoonlijke groei en emotioneel welbevinden. De gegevens hiervan zijn verkregen middels kwalitatief en kwantitatief onderzoek onder cliënten van therapeutische praktijk de Gewijde Reis. Met de grootst mogelijk integriteit zijn wij omgegaan met de gegevens van cliënten die ons inzage hebben willen geven in hun hoogst eigen bewustzijnsprocessen. Ervan uitgaande dat hun ervaringen voor zich spreken, durven wij het aan om op deze subjectieve wijze te rapporteren. De objectieve factor in deze is dat de rapportage in retrospect is: pas eind 2007 hebben wij besloten om dit onderzoek uit te voeren en zijn cliënten benaderd om op vrijwillige basis een persoonlijke bijdrage te leveren aan dit onderzoek. Wij hebben tot deze opzet besloten, omdat wij de therapeutische processen en ervaringen niet wilden beïnvloeden of kleuren. Onze dank gaat dan ook uit naar de 70 vrijwillige deelnemers die ons een kijkje in hun hoogst persoonlijke ontwikkeling hebben willen geven Definitie geestelijke gezondheid Geestelijke gezondheid: een kwaliteit van het volwaardig menselijke bestaan, meer dus dan alleen de afwezigheid van psychische en psychiatrische stoornissen en meer dan een 12

13 standaard om de mate van geestelijke gezondheid van een individu aan af te meten (het begrip kwaliteit verwijst niet naar een algemene en objectieve norm van geestelijke gezondheid zelf, maar naar het normatieve karakter van het begrip geestelijke gezondheid). ( Tussen stigma en charisma, Paul Schnabel) In de werkmethode van de Gewijde Reis gaan wij uit van de definitie van geestelijke gezondheid die Trimbos in 1959 heeft gegeven, als een kwaliteit van het menselijk bestaan. 2.3 Therapeutische aspecten De Gewijde Reis is in het proces van het terugvinden en tot leven brengen van de eigen essentie een rite de passage (overgangsritueel) dat mensen ondersteunt om tot volle wasdom te komen. Het belangrijkste uitgangspunt hierbij is, dat wanneer mensen het contact met hun essentie verloren hebben, er gevoelens van ongenoegen, depressie en andere psychische en somatische symptomen en klachten kunnen ontstaan. Dus, wanneer mensen het contact met hun essentie herstellen en er een relatie (Gilligan,1997) mee opbouwen, kunnen de symptomen en klachten verdwijnen en kan het individu tot volle wasdom komen. Wanneer een individu niet tot volle wasdom is gekomen domineren negatieve gevoelens als bedruktheid, depressie en negatieve emoties als woede, angst en verdriet. Wanneer een individu tot volle wasdom komt, kunnen er gevoelens van liefde, vrede en geluk ontstaan en kan het leven in het teken van zingeving en verbinding met anderen komen te staan. 2.4 Sjamanistische aspecten In onze werkmethode gaan wij in plaats van het bestrijden van het negatieve, uit van het bevorderen van het positieve, dat zich aandient in de vorm van emoties, gevoelens, gedachten en symptomen. Deze holistische benadering is diep geworteld in de visie van het sjamanisme, zoals we hieronder kunnen lezen. Sjamaan Don Juanito: Disease is only a wake up call to start living. I don t understand. Well, you see Rebekita, when we are attached to illness we only focus on disease. We forget to see life as a journey where everything is flowing in motion, so that illness and disease are actually opportunities for growth. I m still not sure I understand. Disease is the spirit s way of expressing that it is unhappy and in pain, and that it can no longer be ignored. Most people become distressed by illness, and this only increases suffering because our fear of death causes us to fear disease. We have been taught to believe that death is punishment, and if we are good people we will not get sick, or we will be cured. It is time we start to embrace death and accept it as part of the inevitable experience of life. Illness is a chance to make life changes, to start really living. It gives us the opportunity to remember what is important in our lives, to follow our dreams, to heal old wounds and say goodbye. Illness empowers the spirit to be heard and to show the way to a more fulfilling life, for however long that is. Verder in het boek The Shaman s last apprentice zegt de sjamaan: The Amazonian plant, the Mother of all Medicine, Ayahuasca, will teach you to love and accept yourself. But first you must go deep within to heal your own pain and suffering. True shamans first learn to heal themselves before they can heal others. This is Ayahuasca s gift. 13

14 In onze holistische visie omarmen wij deze sjamanistische benadering van het helen van pijn en lijden, waarin een belangrijke rol voor ayahuasca is weggelegd. Deze benadering biedt in onze optiek een kans op een beter leven. In plaats van het benadrukken van het negatieve en het proberen te elimineren hiervan (met of zonder medicijnen), zoals gebruikelijk is in de gangbare westerse benadering van geestelijke gezondheid, verwelkomen wij de symptomen die cliënten ervaren en beschouwen deze als een kans om tot volle wasdom te komen. In het kader van dit onderzoek richten we ons dan ook niet op deze symptomen en op het eventueel verdwijnen ervan, maar op de effecten van de ayahuasca-ervaring op parameters die met geestelijk welzijn te maken hebben. Die parameters zullen we elders definiëren. 2.5 Religieuze aspecten In de vroeg-christelijke mystiek is al sprake van een oorspronkelijk gelaat of ware gezicht. Charles L. Whitfield beschreef het fenomeen van onze essentie als volgt: Wie we zijn als we ons het meest authentiek, echt of bezield voelen. Onze essentie heeft kwaliteiten als spontaniteit, kwetsbaarheid, creativiteit en vooral vitaliteit. Als we onze essentie voelen, voelen we ons levend. Vanuit de eigen essentie verbinden we ons met anderen en kan er eenheidsbewustzijn ontstaan. 2.6 Rituele aspecten Het is altijd de voornaamste functie van mythen en rituelen geweest de symbolen te leveren die de menselijke geest vooruit helpen, als tegenwicht tegen die andere voortdurende menselijke fantasieën die de neiging hebben hem in zijn ontwikkeling te remmen. In feite is het heel goed mogelijk dat het frequent voorkomen van neurosen in onze maatschappij een gevolg is van het verdwijnen van een dergelijk effectief geestelijk hulpmiddel. Wij blijven gefixeerd op de niet-uitgebannen voorstellingen uit onze kindertijd en zijn daardoor afkerig van de noodzakelijke overgangen (passages) naar onze volwassenheid. (Joseph Campbell) Onze westerse cultuur ontbeert dergelijke rites des passage om de overgang naar volwassenheid in te zetten. Wij kennen weliswaar rituelen zoals de verjaardag, het huwelijk, de mogelijkheid om een rijbewijs te gaan halen om een auto te besturen, het afronden van een studie, het mogen afsluiten van een hypotheek, zelfstandig gaan wonen en andere faciliteiten die de adolescent ter beschikking krijgt, maar zelden wordt de overgang naar volwassenheid echt bewust gemarkeerd. Adolescenten worden vaak overvallen door volwassenheid, omdat de nieuwe verworvenheden vooral veel verantwoording en verplichtingen met zich meebrengen, die bijna geruisloos hun intrede doen. Adolescenten (en veel ouderen) missen bovendien vaak een plaats in de gemeenschap. Scholen en universiteiten bieden vaak nog iets dat op een gemeenschap lijkt, echter, de wereld die mensen hierbuiten zullen betreden, lijkt meer op een verzameling anonieme individuen. Overgangsrituelen naar volle wasdom bij natuurvolkeren hebben de bedoeling om de adolescent los te maken van de ouderlijke invloed en zelfstandig zijn of haar plaats in de gemeenschap in te helpen nemen. Hieronder zien we een goed voorbeeld van een overgangsritueel of initiatie: Malidoma Somé, een Afrikaanse Dagara die als jongetje gekidnapt werd en opgevoed werd door Jezuïtische priesters om priester te worden, ontsnapte laat in de adolescentie aan zijn gevangenbewaarders en ging terug naar zijn volk. In het dorp was men zeer bezorgd omdat hij 14

15 het cruciale overgangsritueel van zijn cultuur had gemist. Uiteindelijk besloot men dat hij alsnog het ritueel mocht meemaken met de jongere jongens. Somé beschrijft de initiatieinstructies die hem door de leider van het ritueel werden gegeven: Op de een of ander manier klonk wat hij zei mij of zoals ik later ontdekt, een ieder - niet vreemd in de oren. Het was alsof hij iets beschreef wat we allemaal al wisten, iets dat we nooit ter discussie hadden gesteld of onder woorden hadden kunnen brengen. Dit was wat hij zei: De plaats waar hij stond was het centrum. Iedereen bezit een centrum waar hij na zijn geboorte vandaan is gegroeid. Geboren worden is het contact met je centrum verliezen, en om van kind-zijn naar volwassenheid te groeien is als er vandaan lopen. Het centrum is zowel binnenin je als daarbuiten. Het is overal. We moeten ons realiseren dat het bestaat, het vinden, en erbij zijn, want zonder centrum kunnen we niet zeggen wie we zijn, waar we vandaan komen en waar we heengaan. Hij legde uit dat het doel van de Baor (het initiatieproces) was om ons centrum te vinden. Deze school had zich gespecialiseerd in het repareren van het afgedragen en versletene, veroorzaakt door dertien regenachtige jaren van leven. Ik was twintig. Als ik thuis was gebleven, dan was ik al zeven jaar geleden door dit proces gegaan. Ik vroeg me af of ik niet te laat was, maar bedacht me toen: beter laat dan nooit. Niemand s centrum is als dat van wie dan ook. Vind je eigen centrum, niet dat van je buurman; niet het centrum van je vader of moeder of familie of voorvaders, maar jouw centrum, van jou en van jou alleen. 2.7 Niet-Westerse aspecten In het westen leeft het idee van een unieke en onvervreemdbare kern veel minder. De westerse wereld wordt vooral gekenmerkt door de nadruk op het uiterlijke, op imago (hetgeen letterlijk beeld betekent) en persoonlijkheid (wat letterlijk masker betekent). Het uiterlijke lijkt in onze westerse wereld steeds meer aan belang te winnen, ten koste van het innerlijk, getuige het almaar oprukkende materialisme. Bij velen wordt de identiteit niet ontleend aan de eigen unieke en onvervreemdbare kern, maar aan de materiële en sociale status als opleiding, beroep, huis, auto en ander bezit. De westerse mens lijkt vervreemd van zijn eigen centrum en meer gericht op het winkelcentrum. Het idee van de Dagara dat ieder mens een centrum heeft, een unieke en onvervreemdbare kern, is niet uniek. In vele culturen komt dit idee voor. Boeddhisten spreken over de boeddhanatuur en zien het buikgebied als zetel van de ziel (tender softspot, Chögyam Rinpoche). In Japan wordt het buikgebied kikai genoemd, zee-van-energie, in China tan tien. In alle oosterse vecht- en verdedigingssporten wordt dit centrum benadrukt als essentieel voor concentratie, kracht en souplesse. In de werkmethodiek van de Gewijde Reis gaan wij ervan uit dat ieder mens met een unieke en onvervreemdbare kern geboren wordt en dat wij, zoals we bij de Dagara zagen, in de loop van ons leven, langzaamaan vervreemden van wat ons het meest eigen is. Ons uitgangspunt is, dat we door opvoeding, godsdienst en onderwijs langzaamaan vervreemd raken van onze essentie. Het lijkt erop dat de mens als sociaal wezen een aangeboren en geëvolueerd sociaal bewustzijn heeft ontwikkeld, dat hem helpt aanpassen aan de groepsnorm. Our original true essence is forgotten and replaced by the projections put upon us by family, peers, and authority figures. (Sandra Ingerman) 15

16 2.8 Het belang van de kindertijd Angst voor sociale verstoting heeft ons kennelijk ooit evolutionair voordeel opgeleverd, omdat wij alleen in groepen konden overleven. Diezelfde angst speelt ons, en vooral kinderen, nog altijd parten. Angst voor sociale afwijzing is buitenproportioneel (zoals we hieronder in het citaat van Dickerson en Kemeny zullen zien, bijna gelijk aan doodsangst), zeker bij kinderen, en maakt dat zij zich gemakkelijk aanpassen aan de groepsnorm, ten koste van dat wat uniek en eigen is. De soort stress met de grootste uitwerking op de stresshormonen, die de cortisolspiegel omhoog jaagt, ligt vooral op de loer in het klaslokaal, in de vorm van sociale dreigingen zoals het oordeel van de docent of een domme indruk maken op andere leerlingen. Dit soort sociale angsten hebben een sterk remmende werking op de hersenmechanismen van ons leervermogen. (Elizuya en Rochlofs) Geëvalueerd worden vormt een bedreiging voor het sociale zelf, de manier waarop we onszelf zien door andermans ogen. Dit besef van sociale waarde en status, en daarmee van onze eigenwaarde, ontlenen we aan alle boodschappen die we van anderen krijgen over hoe zij ons zien. Als onze reputatie op het spel staat, heeft dat een opmerkelijk krachtige biologische uitwerking, bijna net zo sterk als wanneer ons leven gevaar loopt. (Dickerson en Kemeny) Op school leren we ons dus aanpassen en onze cognitie ontwikkelen. Door de voortdurende nadruk op kennis en weten raken kinderen afgescheiden van de kwaliteiten die bij de unieke en onvervreemdbare kern horen, namelijk voelen. De gevoelstaal van het lichaam wordt op scholen nauwelijks erkend, noch ontwikkeld. Het is natuurlijk niet alleen het onderwijs dat kinderen van de eigen essentie of centrum vervreemdt. Ouders en andere opvoeders doen een stevige duit in het zakje. Ouders zijn steeds vaker dan voorheen tweeverdieners, waardoor kinderen opvoeden een in sommige gevallen bijzaak lijkt te zijn geworden. Kinderen worden steeds jonger en vaker naar crèches gebracht, waar men onmogelijk de behoeften van de baby of peuter voldoende kan vervullen.. Kinderen lopen hierdoor al vroeg emotionele beschadigingen op die nauwelijks aan te tonen zijn (omdat zij zich uit (doods)angst aanpassen). Kinderen die niet worden gezien en voorzien in hun behoeften krijgen overtuigingen op onbewust niveau ingeprent als: Ik doe er niet toe, mijn behoeften zijn niet belangrijk. Soms worden deze kinderen lastig of onhandelbaar, in andere gevallen worden zij aangepast en apathisch. In beide gevallen verlaat het kind zijn of haar unieke en onvervreemdbare kern. Vaak is er in de ontwikkeling van kinderen ook nog sprake van andere traumatiserende gebeurtenissen zoals geweld, seksueel misbruik, verwaarlozing en pesten. Sjamanen noemen het verlies van delen van de ziel bij traumatische gebeurtenissen soul loss (zielsverlies). Soul loss: Losing crucial parts of ourselves that provide us with life and vitality (Sandra Ingerman) 2.9 Mythologische aspecten Bij verschillende vormen van sjamanisme gaat men ervan uit dat bij traumatische 16

17 gebeurtenissen een stuk van de ziel afsplitst. Wanneer dit gebeurt zou het terechtkomen in de diepte van wat de onderwereld genoemd wordt, of in andere parallelle realiteiten (zoals de bovenwereld ). In tegenstelling tot veel van onze westerse methoden, die vaak aan de oppervlakte van het bewustzijn blijven, hebben sjamanen methoden ontwikkeld die al tienduizenden jaren beproefd zijn om in deze werelden af te dalen of op te stijgen en de verloren delen van de ziel terug te halen. Soul retrieval noemt men deze technieken. In het sjamanisme is het de sjamaan die voor zijn cliënten delen van de ziel terughaalt. Met de methode van de Gewijde Reis leren wij mensen hoe zij zélf (zonder tussenkomst van een sjamaan of healer) verstoten en getraumatiseerde delen van hun ziel kunnen zoeken en terug kunnen halen. Een thema dat mytholoog Joseph Campbell beschreef als de heldenreis : De eerste taak van de held is zich van het aardse toneel van secundaire gevolgen terug te trekken in die oorsprongsgebieden van de psyche waar de moeilijkheden werkelijk zetelen en daar de problemen te verhelderen, ze in zijn geval te vernietigen (dat wil zeggen strijd leveren tegen de kinderkamerdemonen van zijn lokale cultuur) en zich een weg banen naar de onvervormde, directe ervaring en verwerking van wat Jung de archetypische beelden heeft genoemd Somatische aspecten We gaan er vanuit dat de essentie van een mens kwetsbaar is en zich in het lichaam bevindt. In onze benadering herbergt het lichaam, tussen keelgebied en onderbuik, ook wel somatisch zelf genoemd (Gilligan 1997), onze essentie, de zetel van de ziel. Door opvoeding, onderwijs en/of traumatische gebeurtenissen kan het zijn dat het individu (letterlijk) afgesneden is van zijn of haar essentie. Mensen die dit ervaren, beschrijven het vaak als: Iets belangrijks missen. Dolende zijn. Geen thuis hebben. Vaak duurt het jaren voordat dit vage gevoel of dit fenomeen manifest wordt. Wanneer het leven zelf nog voldoende afleiding biedt, of wanneer er nog (te) weinig zelfbewustzijn is ontwikkeld, kan het zijn dat het lichaam en/of de psyche zich eerst meldt met allerlei symptomen en klachten. In onze benadering gaan wij ervan uit dat de meeste symptomen en klachten een gevolg zijn van het afgesneden zijn van de eigen essentie. In andere gevallen levert het leven zelf de benodigdheden om de symptomen aan het licht te brengen, zoals bijvoorbeeld het verlies van dierbaren, verlies van werk of echtscheiding. Psycholoog Stephen Gilligan schrijft: Het leven stroomt door je heen. Behalve als het dat niet doet. In deze schijnbaar voor de hand liggende stelling schuilt in onze ogen een grote waarheid. Als we naar kleine kinderen kijken, dan zien we het eerste deel van deze stelling in actie. Het leven stroomt door hen heen, onafgebroken. Dan weer wordt er gelachen, dan weer gehuild. Een moment later verbazing, dan weer angst, dan weer woede. In een onafgebroken stroom van leven. Veel volwassenen hebben deze levenskwaliteit verloren en lijken afgesloten van deze levensstroom. Wanneer er energetische blokkades zijn in het lichaam, kunnen emoties en gevoelens niet meer vrijelijk stromen. Psychiater Dr. Stanislav Grof noemt dergelijke blokkades COEX (wat staat voor condensed sytem of experience). Dr. Stanislav Grof: Een COEX-systeem is een dynamische constellatie van herinneringen (en daarmee geassocieerde fantasieën) uit verschillende perioden uit iemands leven, met de gemeenschappelijke deler van een sterke emotionele lading van hetzelfde soort, intense fysieke sensaties van dezelfde soort of het feit dat ze andere belangrijke elementen delen. Stephen Gilligan benoemt hetzelfde fenomeen als: Een hele bevroren familie van associaties. 17

18 Peter A. Levine schrijft over de opgeslagen traumatische levensenergie: Om geen slachtoffer te worden, moet een bedreigd mens al deze door het gevaar opgewekte energie ontladen. De overgebleven energie gaat niet vanzelf weg. Het blijft in het lichaam aanwezig en forceert vaak de vorming van een grote verscheidenheid aan symptomen, zoals angst, depressie, psychosomatische en gedragsproblemen. Door middel van deze symptomen probeert het lichaam de niet-ontladen energie in toom te houden. De meeste zoogdieren en zo ook de mens, hebben in het geval van dreigend gevaar de geëvolueerde mogelijkheid van vechten, vluchten en bevriezen. Aangezien kinderen de eerste twee mogelijkheden meestal nog niet ter beschikking hebben, leiden traumatische gebeurtenissen in de jeugd meestal tot bevriezen door doodsangst. Het is voor nu wellicht voldoende om te melden dat wij er in de lijn van Gilligan, Grof en Levine vanuit gaan dat traumatische gebeurtenissen ervoor zorgen dat grote hoeveelheden levensenergie niet vrijelijk meer kunnen stromen, en dat lichaam en geest een veelvoud aan symptomen en klachten kunnen vertonen om de niet-ontladen energie in toom te houden. Hiermee wordt de mens van zijn of haar essentie afgesneden. Wij gaan ervan uit dat onder andere geboortetrauma s en wat Dr. Stanislav Grof childhood biographical issues noemt, bij kinderen kunnen leiden tot energetische blokkades die, wanneer zij niet door betekenisvolle anderen (ouders, andere familieleden, leraren en andere opvoeders) worden gezien, erkend en begeleid, veelal van blijvende aard zijn en bevroren blijven. Thema s die wij in onze praktijk veel tegenkomen in dit verband zijn onder meer sociale druk en de bedreiging van het sociale zelf, pesten, (emotionele) verwaarlozing, geweld, discriminatie, ziekenhuisopnamen, misbruik, verlies van ouders of andere dierbaren en andere traumatiserende ervaringen. Waar wij van uitgaan, is dat de bevroren energieblokkades weer geactiveerd dienen te worden om de opgeslagen energie alsnog te kunnen ontladen. In onze therapeutische praktijk leren wij mensen hoe ze de bevroren energieblokkades in henzelf kunnen opsporen, vinden, ontdooien en weer tot leven brengen Rol van de activeringscyclus Peter A. Levine over de activeringscyclus: Mensen verlangen ernaar door het leven te worden uitgedaagd en activering geeft ons de nodige energie om die uitdaging aan te gaan en te overwinnen. Diepe bevrediging is een van de resultaten die een volledig voltooide activeringscyclus oplevert. De cyclus ziet er als volgt uit: activering bereikt een hoogtepunt als we onze krachten verzamelen om de uitdaging of het gevaar het hoofd te bieden; daarna wordt de activering actief teruggebracht en laat ons ontspannen en bevredigd achter. [ ] Getraumatiseerde mensen hebben een diep wantrouwen tegen deze cyclus, meestal met een goede reden. Voor een traumaslachtoffer is activering gekoppeld aan de overweldigende ervaring door angst verlamd te zijn. Vanwege die angst zal de getraumatiseerde persoon voorkomen of vermijden dat de activeringscyclus wordt afgemaakt en dus vast blijven zitten in een cyclus van angst. Traumaslachtoffers moeten daarom opnieuw vertrouwd raken met een eenvoudige wet van de natuur. Wat opkomt, moet ook weer afnemen. Bevroren plekken wijzen op de vorming van heel kleine kristallen in de cellen, waardoor ze onbewegelijk worden. Door zelf bij de niet-beweging aanwezig te blijven of door bij 18

19 nauwelijks merkbare beweging zelf nog te vertragen, nodig je het lichaam uit om dieper het verhaal in te gaan. Door die warmte en aandacht worden de kristallen (chemisch afval) in de cellen vloeibaar zodat ze ook werkelijk uit de cellen kunnen, en gaan de cellen weer bewegen. [ ] De cellen laten niet alleen hun chemicaliën los, maar ook de herinneringen die daarin vastgehouden werden. (Etienne Peirsman, Marijke Bakker, Cranio-sacraal therapie). Wij gaan er, zoals betoogd, vanuit dat de oorsprong van veel klachten en symptomen niet alleen in het onbewuste, maar vooral in de soma te vinden is, in het centrum van het gevoelsleven, waar de essentie van ieder mens zetelt. De Gewijde Reis met ayahuasca gaat dan ook niet zozeer om het bereiken of verkennen van andere bewustzijnsstaten. De methode gaat om het vinden en ontdooien van somatische energieblokkades, waarna als gevolg eventueel andere (hogere) bewustzijnsstaten worden bereikt. Dit werd al eerder beschreven door Dr. Stanislav Grof: after resolving biographical childhood issues, and the perinatal trauma, individuals would often find themselves in realms of consciousness completely transcedent of time, space, and other parameters of our ordinary world view (Grof 1985). Ayahuasca speelt in de methode van de Gewijde Reis een belangrijke rol, omdat het een tot nu toe onverklaarbaar, maar wel zeer krachtig effect heeft op het ontdooien van energieblokkades. Belangrijk om hier te benadrukken is, dat er bij onze methodiek geen sprake is van sjamanistische healing in de klassieke betekenis, waarbij een sjamaan de ziekte van zijn patiënt wegneemt. De focus van de cliënt ligt ook niet, zoals bij religieuze ayahuascarituelen van bijvoorbeeld de Santo Daime-kerk, op een mentale beleving om het hogere in een andere bewustzijnsstaat te beleven. Dit kan echter wel een bijeffect zijn, zoals Dr. Stanislav Grof in het eerder aangehaalde voorbeeld liet zien. De ayahuasca wordt ingezet als een middel om de energieblokkades te ontdooien. De focus van de cliënt die de methode van de Gewijde Reis toepast, ligt op zijn of haar eigen lichaam, op wat hij of zij ervaart als een energieblokkade Focussing Peter A. Levine: Als we ons door middel van de gevoelssensatie toestaan deze gedachten en gewaarwordingen te erkennen en hun natuurlijke verloop laten nemen, zullen ze hun hoogtepunt bereiken, afnemen en oplossen. Tijdens dit proces kunnen we het volgende ervaren: trillen, beven, vibreren, golven van warmte, een volle rustige ademhaling, een kalmere hartslag, warm zweet, ontspanning van de spieren en een allesomvattend gevoel van opluchting, welzijn en veiligheid. De hier genoemde techniek, focussing, kan zonder het gebruik van ayahuasca al bijzonder effectief zijn bij het helpen ontdooien van energieblokkades en het tot leven wekken van de eigen essentie. Het focussen op de gevoelssensatie (felt sense, Eugene Gendlin) zoals in het citaat hierboven wordt genoemd, speelt hierin een zeer belangrijke rol Intake Tijdens de intakesessie van de Gewijde Reis (duur: 2 uur) vertellen cliënten wat het thema is dat zij willen verkennen. Tijdens dit proces wordt de kern van de problematiek benaderd op mentaal niveau. Als de probleemstelling duidelijk is, wordt er overgeschakeld naar een andere 19

20 benadering, namelijk het gewaarworden van en het focussen op de gevoelssensatie die met de problematiek te maken heeft. Hierbij is de centrale beginvraag: Waar kun je in je lichaam voelen wat je zojuist beschreven hebt? Hetgeen de cliënt zojuist beschreven heeft wordt bij het focussen een handvat genoemd. Dat wat we weten over het probleem, het symptoom of de klacht, wordt als naam toegekend aan de daarbij behorend fysieke sensatie. Dit handvat is de leidraad, een soort houvast van de gevoelssensatie. Wanneer dit handvat wordt beroerd, kan de cliënt contact maken met de gevoelssensatie. Vaak bestaat een handvat uit een negatieve geloofsovertuiging. Negatieve geloofsovertuigingen ontstaan in de kindertijd, onder andere als een kind niet of onvoldoende begeleid is ten tijde van traumatische gebeurtenis(sen). Hierdoor kan een negatief zelfbeeld ontstaan, met de bijbehorende negatieve overtuigingen als: Ik ben dom, stom, lelijk, slecht, lui, waardeloos, geen liefde waard, enz. Wanneer een dergelijke overtuiging als handvat wordt gehanteerd, wordt de bevroren, getraumatiseerde energie geraakt en roert zich. Er kunnen dan gevoelens en emoties ontstaan, als angst, woede of verdriet. Ook kan er een gevoel van opluchting ontstaan, dat letterlijk gevolgd wordt door een diepe zucht (met het bijbehorende gevoel van: eindelijk is er aandacht voor wat er werkelijk is van binnen). Liefdevolle aandacht en erkenning van de innerlijke realiteit kan ervoor zorgen dat er een energieverschuiving (Gendlin, energy shift) plaatsvindt. Wij noemen dat het ontdooien van de getraumatiseerde energie. Hierdoor verschuift het aandachtgebied van de gevoelssensatie vaak naar een ander gebied van het somatisch zelf en komt er vaak ook een ander handvat. Wanneer het probleemgebied in het lichaam is gevonden en benoemd, wordt er samen met de cliënt geoefend om er met maitri (een begrip uit het Tibetaans boeddhisme dat liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf betekent) bij te blijven. De centrale gedachte hierachter, is dat alleen liefdevolle vriendelijkheid bevroren energetische blokkades kan doen smelten. Alleen liefde heeft de kracht om bevroren energie te doen smelten. Het tegenovergestelde is wat ons betreft ook waar: angst (in geval van traumatische gebeurtenissen: doodsangst) heeft de energie ooit doen bevriezen (en kan dat nog altijd). Het om leren gaan met angsten is derhalve een van de belangrijkste aandachtsgebieden in onze therapeutische begeleiding. Onze begeleiding is vanuit het hart en met maitri en liefdevolle aandacht, het tegengif voor angst. Boeddhistisch leraar Thich Nhat Hanh over het begrip liefdevolle aandacht: Op het moment dat je liefdevolle aandacht zich over je angst ontfermt, begint je angst tot rust te komen. Ik adem in en breng mijn lichaam en geest tot rust. Je brengt je gevoelens tot rust door er simpelweg bij te blijven, zoals een moeder haar kind liefdevol vasthoudt wanneer het huilt. [ ] Liefdevolle aandacht is geen rechter. Het is eerder een grote zus die op haar kleine zusje past en haar met zorg en genegenheid ter zijde staat. Door ons op onze ademhaling te concentreren kunnen we onze aandacht levend houden en onszelf volledig leren kennen Doelstelling Het doel van ons werk is om het somatisch centrum, de zetel van de ziel, te helpen ontdooien, te helen en weer tot leven te helpen komen. Dit is proceswerk, waarbij iedere stap in het proces als even belangrijk wordt beschouwd. Hetgeen er op dat moment aan bod is, wordt behandeld. Om deze reden is het in onze werkwijze noodzakelijk dat cliënten zuiver gewaarzijn ontwikkelen. Zij zijn hierbij niet gericht op een doel of uitkomst, maar trachten vanuit zuiver gewaarzijn en liefdevolle aandacht aanwezig te zijn bij wat er zich precies op dat moment aandient. Hal & Sidra Stone zeggen over gewaarzijn in deze context: 20