Toch liggen ze op soms, op één of andere manier, dichterbij elkaar, dan we denken

Transcriptie

1 Gebed Laten we bidden Zin en Waanzin, Licht en Duister God en Satan Goed en Kwaad Het zijn uitersten, Tegenpolen, en toch. Toch liggen ze op soms, op één of andere manier, dichterbij elkaar, dan we denken zijn de grenzen tussen het één, en het ander, niet altijd scherp, en val je soms zomaar, over een rand Aan U, die ons Licht en Adem heeft gegeven, Vragen wij Wees onze gids. Wees onze gids als we gevallen zijn als we de weg kwijt zijn in ons eigen leven en ronddwalen. Als we overspoeld worden, en verdrinken Geef ons dan Adem

2 Trek ons dan omhoog Draag ons dan, en Ontferm U over ons Amen Zingen Kom adem ons open (OVG 334) Lezen 2Korinthiërs 12:1-9 (NBV) Ik word er wel toe gedwongen hoog van mezelf op te geven. Daarom zal ik, hoewel het geen enkel doel dient, het hebben over visioenen en openbaringen die de Heer ons schenkt. Ik ken een volgeling van Christus die veertien jaar geleden tot in de derde hemel werd weggevoerd in zijn lichaam of buiten zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen. Maar ik weet dat deze man in zijn lichaam of zonder zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen werd weggevoerd tot in het paradijs en dat hij daar woorden hoorde die door geen mens mogen worden uitgesproken. Van zo iemand wil ik hoog opgeven. Wat mijzelf betreft zal ik me slechts op mijn zwakheid laten voorstaan. En zelfs al zou ik hoog van mezelf willen opgeven, dan nog zou ik geen dwaas zijn, want ik zou de waarheid spreken. Maar ik zie ervan af, want ik wil worden beoordeeld op grond van wat men van mij hoort en ziet, niet op grond van de uitzonderlijke openbaringen die ik heb gekregen. Om te verhinderen dat ik mezelf zou verheffen, werd mij een doorn in het vlees gestoken: ik word gekweld door een engel van Satan. Ik heb de Heer driemaal gesmeekt mij van hem te bevrijden, maar hij zei: Je hebt genoeg aan mijn genade. Kracht wordt zichtbaar in zwakheid. Zingen Opnieuw en opnieuw door het woeste gegaan (OVG 708)

3 Overweging Soms lijkt theologie een beetje op CSI Of okee, misschien is het eerder Cluedo Namelijk, op die momenten dat we op basis van zeer schaarse aanwijzingen proberen te achterhalen waar een tekst over gaat, wat de werkelijkheid is die achter een tekst schuilgaat. Wie, wat, waar, wanneer en waarom. Het zijn de vijf w s, die je als theologiestudent aan een tekst leert stellen. Wie, wat, waar, wanneer en waarom Als we deze vragen loslaten op de Bijbellezing van vandaag, 2Korinthiërs 12, dan zijn een aantal w s vrij eenvoudig te beantwoorden. Wie, wie heeft deze brief geschreven dat is een makkelijke, dat is Paulus. Er zijn in het Nieuwe Testament zeven brieven die met zekerheid aan Paulus worden toegeschreven, en dit is er één van. Toevallig, heeft Paulus het in deze passage ook nog eens over zichzelf. Indirect, in de eerste alinea, maar uit de tweede alinea wordt zonder meer duidelijk dat hij het over zichzelf heeft. Waarschijnlijk is de Tweede brief aan de Korinthiërs een compilatie uit verschillende andere brieven, die allen rond het jaar 56, vanuit (Grieks- ) Macedonië aan de christenen in de stad Corinthe zijn geschreven. Dat waren de waar en het wanneer. Waarom schreef Paulus de brief, en in het bijzonder deze passage?

4 Dat heeft de maken met een autoriteitskwestie waarin Paulus is verwikkeld. Kijk maar naar de eerste regel: Paulus wordt ertoe gedwongen hoog van zichzelf op te geven. Want wat is er aan de hand: sommige van de christenen in Corinthe luisteren naar Paulus, maar er zijn er ook een groot aantal die luisteren naar wat Paulus valse apostelen noemt. Christelijke leraren die er een andere boodschap op na hielden dan hij. Waarschijnlijk beriepen zij zich daarbij op bijzondere kennis die ze hadden verkregen door middel van visioenen. En in reactie daarop zegt Paulus: als we zo gaan beginnen, dan win ik: want niemand heeft zulke bijzondere visioenen gehad, als ik. Veertien geleden ben ik zelfs meegevoerd, niet naar de eerste hemel, niet naar de tweede hemel, maar naar de derde. Dat is de hoogste hemel die er is. Paulus wil niet opscheppen, en daarom heeft hij het hier niet zo vaak over. Hij vindt het ook geen ervaring waar hij zich op zou moeten voorstaan. Hij noemt het nu alleen, omdat hij er min of meer door wordt gedwongen door het gepoch van zijn tegenstanders. Veel liever, laat Paulus zich voorstaan op zijn zwakheid. Op zijn gebreken. En daar helpt God hem ook bij, want om te verhinderen dat Paulus te trots wordt, is hem een doorn in het vlees gestoken, wordt hij gekweld door een engel van Satan. En hier komt dan ten slotte de laatste w, het wat om de hoek kijken. Want wat bedoelt Paulus hier? Waar gaat dit over? Een engel van Satan, en een doorn in zijn vlees. Het klinkt een beetje raar. Is dit letterlijk bedoeld, of is het een metafoor. Tijd, lijkt me, om als een heuse Sherlock Holmes op zoek te gaan naar aanwijzingen. Laten we eerst eens kijken wat we grammaticaal uit dit stukje tekst kunnen afleiden.

5 Letterlijk staat er iets als om te verhinderen dat ik te trots zou worden: werd aan mij gegeven, een doorn in het vlees, een engel van Satan, slaande mij Wees gerustgesteld; we zullen de zinnen niet gaan ontleden, Maar we kunnen er wel een aantal dingen uit proberen af te leiden met betrekking tot Paulus probleem. Allereerst het slaan, dat is een praesensvorm, wat betekent dat het niet om een eenmalig slag gaat in het verleden, maar om iets waar voortduur in zit, Het gaat om een terugkerend geslagen worden, steeds weer opnieuw. Waarschijnlijk begonnen, kort na het bezoek aan de hoogste hemel, veertien jaar geleden, Paulus zelf legt immers heel duidelijk het verband tussen de doorn en dit bezoek; de doorn is hem gegeven om te voorkomen dat hij zich daar trots over zou voelen. Paulus leeft dus al veertien jaar met deze doorn, er is sprake van een chronische situatie. Die dus ook niets te maken heeft met de problemen in de stad Corinthe op dit moment, maar alles met Paulus zelf. Het betekent ook dat Paulus probleem pas op latere leeftijd is begonnen. Aandoeningen als epilepsie of stotteren [die ook wel eens genoemd worden als verklaring voor de doorn], vallen daardoor af. Het steken met de doorn lijkt tot slot ook nog te suggereren dat het probleem op één of andere manier vergelijkbaar is met een felle, stekende pijn. Interessant is dat rond het jaar 220 de kerkvader Tertullianus ook Paulus doorn noemt. Naar aanleiding van 2Corinthiërs 12 merkt Tertullianus op dat hij gehoord heeft dat Paulus last had van zijn oren of van zijn hoofd. En zo graaf je steeds dieper in een tekst en probeer je te beoordelen of het inderdaad zo zou kunnen zijn dat Paulus leed aan Trigeminus- neuralgie Dat is in ieder geval de conclusie van het meeste recente artikel dat ik hierover heb gelezen. Trigeminus- neuralgie. Aangezichtspijn, hevige pijn in het gezicht veroorzaakt door een beschadigde zenuw. Vergelijkbaar met hevige migraine aanvallen.

6 Het lijkt precies overeen te komen met alle symptomen die Paulus beschrijft: Het begint meestal rond het veertigste levensjaar, Het is geen pulserend pijn, maar een hele felle pijn, als stroomstoten zeggen we nu, in plaats van die doorn Het is een pijn die het gezicht betreft, en het je onmogelijk kan maken te praten Het is chronisch Maar de aanvallen gaan ook altijd weer voorbij. Je bent dus tijdelijk volledig uitgeschakeld, om vervolgens, compleet te herstellen. Bingo, dacht ik, Dat moet het zijn, helemaal geen engel van Satan, gewoon hele nare hoofdpijn. Dat is het wat, waar Paulus het over heeft. Opgelost! Of toch niet? Want wat lost deze medische diagnose nu eigenlijk op? Heb ik begrepen wat Paulus probeert te vertellen? Heb ik geluisterd naar wat hij hier zegt? Begrijp ik Paulus beter, nu ik weet, vermoed, dat hij een ernstige vorm van migraine had? Of is dit de reflex waar we als moderne mensen steeds in vervallen. Onze valkuil om steeds in problemen te denken, én in oplossingen? Om onverklaarbare uitspraken terug te brengen tot redelijkheid? Staan wij niet voortdurend klaar

7 om alles in het leven terug te brengen tot tekortkomingen, in het lichaam of in het brein, die we na zorgvuldige diagnoses ook weer kunnen overwinnen met pillen, met therapie, of door gewoon heel goed ons best te doen. Alsof onze levens afleveringen zijn van CSI waarin alles volgens vaste patronen doorlopen wordt en alle problemen opgelost kunnen worden als je maar voldoende aanwijzingen hebt. In de praktijk, werkt het zo toch niet. In de praktijk zou Paulus ook helemaal niet geïnteresseerd zijn in onze oplossingen Hij weet immers allang waar hij last van heeft : Hij wordt mishandeld, door een engel van Satan. En ja, wij lezen deze opmerking van hem het liefst als een metafoor, maar hij bedoelt het natuurlijk wel degelijk letterlijk. niet zo, dat er daadwerkelijk een engel naast hem, voortdurend op zijn hoofd slaat Maar wel zo dat hij geraakt wordt door een macht van buiten, Een macht waartegen hij zich niet beschermen kan. Veel beter dan wij nu, beseft Paulus dat het stoffelijke en het onstoffelijke in het leven samen gaan.

8 Dat je het één niet van het ander scheiden kunt. En dat de grenzen tussen het zelf, het lichaam en de wereld, niet altijd ondoordringbaar zijn. De fout die wij maken is, om alles terug te willen brengen tot het stoffelijke, het lichamelijke, de chemische processen in ons brein. En die manier van denken heeft ons veel gebracht. Vergis je niet. Alle welvaart waarin wij nu leven, alle medische kennis, onze technologie, ons rechtssysteem, komt voort uit een denken gebaseerd op deductie, het zoeken naar aanwijzingen, en het bieden van verklaringsmodellen. Denk na, Denk zelf na En je bent niet langer de speelbal van omstandigheden Ja, dit denken heeft ons veel gebracht Maar in het geweld van al deze redelijkheid, en behoefte aan controle, lijken we wel te zijn vergeten dat het leven, dat Gods schepping, ook een onredelijke kant heeft. Een kant van chaos, een kant van waanzin. Dit betekent niet dat gekken de werkelijkheid beter zien dan wij. Maar ik denk wel dat zij meer oog hebben voor weerbarstigheden en de rafelranden van het leven. Voor de ongerijmdheid van het bestaan. Terwijl wij onszelf gek maken, met dingen die, als het erop aankomt, helemaal niet belangrijk, of zinvol zijn.

9 Paulus vraagt Christus hem te bevrijden van zijn doorn, maar als Christus dat niet doet, accepteert Paulus dat het leven niet volbracht kan worden zonder pijn. Hij accepteert dat het kwaad hem treft en dat leven ook een heel lelijke kant heeft. Misschien wordt het tijd dat we dit allemaal accepteren Dat we onze eigen lelijkheid leren zien Dat we onze eigen waanzin, onze eigen mislukkingen, een plek in ons leven geven, om vervolgens kracht te putten uit deze zwakheid, net als Paulus. Laten we aan onszelf toegeven dat niet alles uit onszelf komt, of hoeft te komen. Laten we onszelf een eenheid leren zijn, afgestemd op het stoffelijke en het onstoffelijke, op de zinvolle kanten van het leven, en op de waanzinnige kanten van het leven Hoe? Door beter te luisteren naar ons lichaam Want ons lichaam weet wie we zijn Ons lichaam vertelt ons, zoals we hier zitten, hoe we ons voelen, wat we willen, en wat ons van buiten treft. Ons lichaam laat al, het stoffelijke en het onstoffelijke in onszelf samen vallen. Door het eerste en het laatste wat je als mens op aarde doet Met dat wat je levend maakt, en in leven houdt Met het inademen van Gods schepping Steeds opnieuw, en keer op keer

10 Dus adem in, En voel het leven. Adem Gods schepping in, en voel. Amen Zingen Gij wacht op ons (OVG 592) Stilte Zingen Wie niet de schaduw kent, kent niet het licht Voorbeden Laten we bidden Wat is waarheid, Wat is waar, Wat is echt het juiste om te doen Soms weet je het zelf niet meer Word je overvallen door de Schaduw Zit je vast in het donker Word je vastgehouden door je eigen hoofd

11 Daarom bidden wij tot u Brenger van Licht, Vragen wij uw hulp Grote Bevrijder Voor diegenen onder ons die dagelijks worstelen met de lelijke kanten van het leven, Met de lelijke kanten van hunzelf Geef hen uw kracht Help degenen die worstelen met angst Help degenen die worstelen met sombere, nare gedachten Help degenen die zichzelf niets waard vinden wij vragen u, God, Geef hen uw Adem Duw hen omhoog Richting uw Licht. En bevrijd hen, Bevrijd ons, uit de macht van het kwaad Amen

12 Nodiging en Vredeswens Laten we het stoffelijke en het onstoffelijke, in onze levens vermengen Laten we de mooie en de lelijke kanten van het leven bij elkaar brengen Laten we onszelf een eenheid leren zijn Laten we onszelf het leven leren leven Op de manier zoals Christus ons dat geleerd heeft Met Brood en met Wijn Dus kom naar voren en maak jezelf heel Kom naar voren, maar niet voordat we elkaar Christus Licht en Christus Vrede in onze levens toegewenst hebben