Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2006 (tweede herziening)

Transcriptie

1 voor praktijkassistentes 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2006 (tweede herziening) Het hoofdstuk Oorpijn in de NHG-Telefoonwijzer is gebaseerd op de NHG- Standaard Otitis Media Acuta. In het hoofdstuk worden richtlijnen gegeven voor het handelen van de praktijkassistente bij telefonische vragen van patiënten met klachten die passen bij otitis media acuta. Het gaat hierbij vooral om het kunnen selecteren van patiënten die door de huisarts beoordeeld moeten worden, ernstig ziek zijn en/of hoge koorts hebben, en patiënten die tot een bijzondere categorie behoren. Verder komen de kennisaspecten aan bod die van belang zijn bij het geven van informatie en advies bij otitis media acuta. De vragen worden in (korte) casusvorm aangeboden. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur Doelstelling De deelnemer kan bij oorpijn benoemen in welke gevallen onderzoek of controle van de huisarts noodzakelijk is en welke informatie en adviezen relevant zijn. Doelgroep Praktijkassistentes Tijdsduur 40 minuten Groepsgrootte Tot 20 personen 3. Uitvoering Leid de bijeenkomst kort in. U kunt daarbij gebruikmaken van de tekst onder Toelichting. Deel Werkblad 1 uit aan alle deelnemers en geef hun 15 minuten de tijd om dit in te vullen. Deel Werkblad 2 (Antwoordsleutel) uit en geef de deelnemers 5 minuten de gelegenheid deze te vergelijken met hun eigen antwoorden. Bespreek tot slot de antwoorden plenair met behulp van de toelichting bij de kennistoets (20 min.). 4. Organisatie Kopieer Werkblad 1 en 2 voor alle deelnemers. Bereid u voor door zelf de toets te maken. Lees ook het hoofdstuk Oorpijn in de NHG-Telefoonwijzer en de NHG-Standaard Otitis media acuta door. Ook kunt u het hoofdstuk Otitis media acuta lezen in het boek NHG-Standaarden voor praktijkassistente en ondersteuner. (Uitgave 2007) 1

2 Werkblad 1 Vul de antwoorden bij onderstaande casus in. Als u het antwoord niet weet, vult u de vraagtekenoptie in. U heeft hiervoor 15 minuten. Casuïstiek Pim is bijna 4 jaar oud. Sinds twee dagen heeft hij pijn in zijn linkeroor. Hij heeft geen loopoor. De temperatuur is beneden de 38,5 graden Celsius gebleven. s Nachts kan hij niet goed doorslapen; hij klaagt dan over pijn en huilt. Hij is nu niet suf en drinkt wel. Pim is zelden ziek. Zijn moeder belt voor een advies. De praktijkassistente adviseert moeder onder andere om Pim paracetamol zetpillen te geven tegen de pijn. 1. Dit advies is correct volgens de richtlijnen in de NHG-Telefoonwijzer. Irene, acht jaar, heeft drie dagen geleden oorpijn gekregen. Sinds vandaag heeft ze een loopoor, de oorpijn is nu weg. Ze is nauwelijks ziek geweest: een beetje verkouden. Koorts heeft ze niet. Haar vader belt om te vragen wat er moet gebeuren. De praktijkassistente legt uit dat Irene waarschijnlijk een middenoorontsteking heeft gehad en dat de ontsteking doorgebroken is. Daarbij is er een gaatje in het trommelvlies ontstaan. Meestal gaat dit vanzelf weer over. Er moet wel gecontroleerd worden of het trommelvlies zich weer gesloten heeft. De praktijkassistente adviseert de vader om over twee maanden met Irene op het spreekuur te komen bij de huisarts. 2. De controletermijn is correct volgens de richtlijnen van de NHG-Telefoonwijzer. Vader bedenkt dat Irene nog schoolzwemmen heeft. Hij wil weten of dat intussen kan doorgaan. De praktijkassistente zegt dat Irene gewoon mag meedoen met zwemmen. 3. Dit advies is correct. Lotte, 4 jaar oud, heeft sinds vanochtend oorpijn. Enkele uren later kreeg ze ook een loopoor. Ze heeft nog steeds pijn en wat koorts (38,3 graden Celcius). Ze eet en drinkt goed. Moeder wil weten of ze bij de huisarts langs moet komen. De praktijkassistente legt uit dat Lotte waarschijnlijk een middenoorontsteking heeft gehad en dat de ontsteking doorgebroken is. Ze zegt dat Lotte niet hoeft langs te komen, tenzij de koorts of de pijn langer dan drie dagen duurt. Ook moet ze langs komen als het loopoor langer dan een week duurt. 4. Dit advies is correct. 2

3 Werkblad 1 Sven, 3 jaar oud, heeft volgens zijn moeder oorpijn. Hij hoest ook een beetje en klaagt over pijn in zijn keel als hij eet. Hij is pas één dag ziek. De temperatuur is 39,9 graden Celsius. Moeder vindt hem hangerig en slap. Hij valt steeds in slaap en tussendoor is hij wat suffig. De praktijkassistente legt uit dat Sven zeer waarschijnlijk een otitis media acuta heeft. Ze adviseert de moeder te beginnen met paracetamol zetpillen in verband met de koorts en de pijn en morgen terug te bellen. 5. Het advies om morgen terug te bellen is een correct advies. De vader van Saïd, anderhalf jaar oud, belt op omdat zijn zoontje oorpijn heeft. Hij is niet erg ziek. Saïd is een beetje verkouden en heeft wat verhoging. Hij drinkt goed. In eten heeft hij geen trek. Hij heeft dit niet eerder gehad. De praktijkassistente zegt dat zij denkt dat Saïd oorontsteking heeft. De praktijkassistente adviseert de vader met Saïd langs te komen om de huisarts te laten beoordelen of er antibiotica gegeven moeten worden. 6. Dit is in het geval van Saïd een correct advies. Patrick, 7 jaar, heeft voor het eerst oorpijn. Zijn moeder belt op met de vraag of ze met hem langs moet komen. Patrick is verkouden en hoest een klein beetje. Hij heeft 38,8 graden Celsius koorts. Hij is verder niet erg ziek. De praktijkassistente kent Patrick goed. Hij heeft het syndroom van Down. De praktijkassistente legt uit dat Patrick waarschijnlijk een otitis media acuta heeft. Dat gaat meestal vanzelf weer over. Patrick hoeft nu niet te worden gezien. 7. Het advies dat Patrick niet hoeft te worden gezien is correct. Danny is 5 maanden oud. Hij is één dag verkouden en grijpt naar zijn oortje. De temperatuur is 38,2 graden Celsius. Hij drinkt goed. Moeder vraagt of ze hem een paracetamol zetpil mag geven als hij onrustig slaapt. De praktijkassistente adviseert de moeder om inderdaad paracetamol te geven en bovendien de volgende dag terug bellen als het niet beter gaat. 8. Dit laatste advies is correct. De moeder van Samantha, 5 jaar, belt naar de praktijk. Samantha is een week verkouden geweest. Ze had eerst twee dagen koorts gehad. Die was toen gezakt naar 37,7 graden 3

4 Werkblad 1 Celsius. Ze heeft sinds twee dagen oorpijn. Vandaag bleek de temperatuur weer 39,0 graden Celsius te zijn. De praktijkassistente adviseert de moeder om Samantha paracetamol te geven en het één dag aan te kijken. 9. Het advies om het nog één dag aan te kijken is correct. Rodney is 5 jaar oud. Hij heeft sinds één dag oorpijn. Verder is hij verkouden. Vader vraagt de praktijkassistente om advies. De praktijkassistente ziet in de gegevens dat Rodney als baby geopereerd is in verband met een gespleten lip. Zij legt uit dat kinderen met een gespleten verhemelte of lip bij oorontsteking een grotere kans lopen op het krijgen van complicaties. 10. Deze informatie is correct. Serina, 11 jaar, heeft een loopoor rechts gehad. Dit is spontaan genezen na een week. Haar moeder belt op om te vertellen dat Serina nog steeds niet goed hoort. De oorontsteking is inmiddels al twee weken over. Is dat wel normaal? De praktijkassistente legt uit dat na een oorontsteking meestal nog enkele weken sprake is van lichte doofheid. Deze doofheid gaat meestal vanzelf weer over. 11. Deze uitleg is correct. De moeder van Serina is niet geheel gerustgesteld. Het oor dat ontstoken was geweest, was toch doorgebroken. Moet dat niet gecontroleerd worden? De praktijkassistente adviseert de moeder van Serina om een maand na stoppen van het loopoor voor controle te komen. 12. Dit advies is correct. Vincent, 3 jaar, heeft al twee nachten slecht geslapen door oorpijn. Hij is verkouden en hij heeft een temperatuur van 38,0 graden Celsius. Zijn moeder gaf hem paracetamol zetpillen in de nacht, maar dat heeft niet genoeg geholpen. Oma adviseerde haar dochter oordruppels te kopen; dat hielp vroeger altijd erg goed. Moeder wil graag weten of dat inderdaad verstandig is. De praktijkassistente legt uit dat bij onvoldoende effect van paracetamol, pijnstillende oordruppels inderdaad zinvol zijn. 13. Deze informatie is correct. 4

5 Werkblad 1 Sander, 5 jaar, heeft sinds twee dagen oorpijn. Zijn moeder is erg ongerust. Ze is bang dat als Sander niet behandeld wordt met medicijnen hij later doof kan worden. De praktijkassistente legt uit dat oorontsteking meestal vanzelf weer overgaat. In de meeste gevallen houdt een kind er niets aan over. Wel kan er na de oorontsteking nog enige tijd sprake zijn van lichte doofheid. Ook die verdwijnt meestal vanzelf weer. 14. Alle onderdelen van deze uitleg zijn correct. De moeder van Sander wil toch een medicijn om de oorontsteking sneller over te laten gaan. De praktijkassistente adviseert de moeder daarom de neus te druppelen met xylometazoline neusdruppels. 15. Xylometazoline neusdruppels versnellen de genezing van oorontsteking. Erkan, 13 jaar, heeft sinds twee dagen oorpijn. Hij is verkouden en heeft 39,2 graden Celsius koorts. Vroeger heeft hij dit ook wel eens gehad. Toen is zijn oor doorgeprikt en daarna waren de klachten direct over. Zijn vader vraagt of hij deze behandeling weer kan krijgen. De praktijkassistente legt uit dat oorpijn meestal vanzelf binnen drie dagen overgaat, ook als het trommelvlies niet doorgeprikt wordt. 16. Het doorprikken van het trommelvlies is alleen zinvol bij jonge kinderen (jonger dan vier jaar) met oorpijn. Paulien, 4 jaar, heeft last van oorpijn. Haar moeder belt met de vraag of kinderaspirine goed is als pijnstiller. Moeder weet niet of er in de kinderaspirine paracetamol of acetylsalicylzuur zit. De praktijkassistente legt uit dat dit niet uitmaakt, omdat op deze leeftijd niet één van beide medicijnen de voorkeur heeft. 17. Deze informatie is correct. Anneke, 4 jaar, heeft oorontsteking gehad. Ze kan na twee maanden nog steeds minder goed horen. Vader maakt zich zorgen hierover. De praktijkassistente legt uit dat lichte doofheid na een middenoorontsteking normaal is. Ze adviseert de vader om over een maand met Anneke op het spreekuur te komen, als de doofheid dan nog niet over is. 18. Dit advies is correct. 5

6 Werkblad 2 Antwoordsleutel 1. Juist 2. Onjuist 3. Onjuist 4. Onjuist 5. Onjuist 6. Juist 7. Onjuist 8. Onjuist 9. Onjuist 10. Juist 11. Juist 12. Juist 13. Onjuist 14. Juist 15. Onjuist 16. Onjuist 17. Onjuist 18. Juist 6

7 Docentmateriaal 1 Toelichting op de antwoorden 1. Juist Er is hier sprake van een ongecompliceerde otitis media acuta. Pijnstilling met paracetamol is een adequaat advies ter bestrijding van de pijnklachten. 2. Onjuist De controletermijn bij een loopoor is afhankelijk van de duur van het loopoor. Wanneer het loopoor langer dan een week bestaat, moet de huisarts geconsulteerd worden om zo nodig antibiotica voor te schrijven. Verder dient ieder loopoor een maand na het stoppen er van door de huisarts gezien te worden. De huisarts kan dan nagaan of het trommelvlies weer gesloten is. Als het loopoor de eerste symptomen van een oorontsteking zijn (of als het loopoor kort na de oorpijn begint), zijn antibiotica mogelijk ook zinvol. In dit geval begon het loopoor de derde dag. Antibiotica hebben dan geen voordeel meer. 3. Onjuist In principe mag een kind met een trommelvliesperforatie ten gevolge van een loopoor wel zwemmen. Daarbij moet het hoofd echter niet onder water komen, omdat het kind door prikkeling van het evenwichtsorgaan duizelig kan worden. Irene mag dus wel schoolzwemmen, maar daarbij niet onder water zwemmen. Douchen mag ook gewoon. 4. Onjuist Antibiotica zijn zinvol bij kinderen met een middenoorontsteking waarbij snel na het begin een loopoor is ontstaan. De antibiotica kunnen de periode met pijn en koorts bekorten. Aangezien Lotte enkele uren na het begin van de oorpijn een loopoor kreeg en ze nog steeds pijn en koorts heeft, is het beter om haar op het spreekuur te zien. De huisarts kan dan beoordelen of antibiotica nodig zijn. 5. Onjuist In dit geval is er niet alleen sprake van oorpijn, maar mogelijk ook van een ernstig algemeen ziekzijn en keelontsteking. Dit blijkt ook uit het feit dat hij slap en suf is. Sven moet daarom door de huisarts beoordeeld worden. Kleine kinderen en met name baby s kunnen soms een otitis media acuta hebben terwijl ze alleen klagen over buikpijn, of terwijl ze alleen diarree hebben of er ernstig ziek uitzien (suf, prikkelbaar). 6. Juist Als kinderen jonger dan twee jaar een dubbelzijdige acute middenoorontsteking hebben, kunnen antibiotica zinvol zijn. De praktijkassistente verwijst Saïd dus terecht naar het spreekuur. Aan de telefoon kan zij niet zien of de middenoorontsteking dubbelzijdig is. Onderzoek door de huisarts is nodig. 7. Onjuist Bij het syndroom van Down is de kans dat een otitis media acuta een afwijkend beloop heeft, groter. In verband hiermee kan de huisarts overwegen eerder antibiotica voor te schrijven. Patrick dient dus op het spreekuur gezien te worden. 7

8 Docentmateriaal 1 8. Onjuist Kinderen onder de leeftijd van zes maanden dienen door de huisarts beoordeeld te worden. In veel gevallen is een antibioticum geïndiceerd. De reden is dat kinderen onder de 6 maanden een grote kans hebben op complicaties. 9. Onjuist Het natuurlijk beloop van een otitis media acuta is inderdaad dat de oorpijn in de meeste gevallen binnen drie dagen verdwijnt. In dit geval is er sprake van een afwijkend beloop: de verkoudheid met koorts is eerst verbeterd en vervolgens treedt er opnieuw koorts op nu met oorpijn. In deze situatie moet de patiënte beoordeeld worden door de huisarts. 10. Juist Bij een gespleten verhemelte in de voorgeschiedenis is er een vergrote kans op een afwijkend beloop. In zo n geval moet de patiënt door de huisarts beoordeeld worden. Uit de gegevens is niet op te maken hoe ernstig de afwijking bij Rodney is geweest. In dit geval verwijst de praktijkassistente Rodney terecht naar het spreekuur. 11 Juist Na een middenoorontsteking kan er enkele weken sprake zijn van licht gehoorverlies. Dit behoeft pas gecontroleerd te worden als er na drie maanden nog steeds sprake is van gehoorverlies. 12. Juist Wanneer sprake is geweest van een loopoor, moet een maand na het stoppen van het loopoor een controle plaatsvinden van het trommelvlies om te beoordelen of dit goed gesloten is. 13. Onjuist Er zijn geen onderzoeksgegevens bekend over de effectiviteit van lidocaïne oordruppels. Gebruik hiervan wordt daarom niet aanbevolen. Bovendien kan na het toepassen van lidocaïne oordruppels de beoordeling van het trommelvlies moeilijker zijn. 14. Juist In de meeste gevallen geneest een otitis media acuta vanzelf. Door vochtophoping achter het trommelvlies kan er enkele weken tot maanden na de oorontsteking nog sprake zijn van lichte doofheid door een geleidingsverlies. Dit gaat in de meeste gevallen vanzelf over. 15. Onjuist Het toepassen van neusdruppels zoals fysiologische zoutoplossing of xylometazoline neusdruppels kan verlichting geven bij klachten van neusverstopping. De neusdruppels hebben geen aangetoond effect op de genezing van de oorontsteking zelf. 16. Onjuist Het doorprikken van het trommelvlies ter behandeling van een middenoorontsteking is niet meer gebruikelijk. Er zijn nog enkele indicaties die tot het terrein van de KNO-arts behoren: bijvoorbeeld het willen vaststellen van otitis media acuta bij zuigelingen of het willen verkrijgen van kweekmateriaal. Volgens sommigen zou het doorprikken van het trommelvlies bij een oorontsteking met een bomberend trommelvlies (een trommelvlies dat uitpuilt naar buiten door de pusophoping in het middenoor) en zeer hevige pijn, de pijn kunnen verlichten. Het doorprikken zou dan wel moeten gebeuren in de beginfase van de ontsteking. 8

9 Docentmateriaal Onjuist Paracetamol heeft de eerste voorkeur. De voornaamste reden hiervan is dat paracetamol in de aanbevolen doseringen weinig bijwerkingen geeft. 18. Juist Na een otitis media acuta zonder trommelvliesperforatie kan er enkele weken tot maanden sprake zijn van lichte doofheid door geleidingsverlies. Dit ontstaat door vochtophoping achter het trommelvlies. Meestal geneest dit spontaan binnen drie maanden. Controle is pas na drie maanden nodig. 9