Thesaurus EUROVOC. Deel 1 Gepermuteerde alfabetische versie. Deel A. Uitgave 4.2

Transcriptie

1 Thesaurus EUROVOC Deel 1 Gepermuteerde alfabetische versie Deel A Uitgave 4.2

2 Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Gratis nummer (*): (*) Als u mobiel of in een telefooncel of hotel belt, hebt u misschien geen toegang tot gratis nummers of kunnen kosten worden aangerekend. Internet: Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver ( Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2008 ISBN ISSN Europese Gemeenschappen, 2008 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Luxembourg GEDRUKT OP CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER

3 INLEIDING Waarvoor dient de Eurovoc-thesaurus? De hoeveelheid documentatie die verband houdt met de werkzaamheden van de Europese Unie neemt elk jaar met duizenden of zelfs tienduizenden exemplaren toe. Om het hoofd te kunnen bieden aan deze toenemende hoeveelheid informatie hebben de documentatiediensten van de Europese instellingen al vanaf het begin van de jaren tachtig gezocht naar een instrument voor het indexeren van de inhoud van al die documentatie. Hieraan bestond vooral behoete bij het Bureau voor oiciële publicaties, voor het catalogiseren van de publicaties van de instellingen en de registers van het Publicatieblad, en bij het Europees Parlement, voor de parlementaire documentatie en de bibliotheek. Na bestudering van de beschikbare mogelijkheden hebben het Publicatiebureau en het Europees Parlement besloten, een meertalige thesaurus op te stellen die alle activiteitengebieden van de Europese Unie bestrijkt: de Eurovoc-thesaurus. Een groep documentalisten en bibliothecarissen van de diensten van het Europees Parlement, de Europese Commissie en het Publicatiebureau is begonnen met de selectie van de descriptoren en de structurering van de thesaurus. Zij werden daarbij ondersteund door het directoraat-generaal Telecommunicatie, informatiemarkt en innovatie van de Commissie, later door het DG Informatiemaatschappij en media, in het kader van het beleid van de Commissie ter ondersteuning van het opstellen van meertalige thesauri. In 1984 werd de eerste editie van Eurovoc in zeven talen gepubliceerd. Sindsdien heet Eurovoc zich moeten aanpassen aan de ontwikkelingen van de Europese Unie en aan de geopolitieke en taalkundige veranderingen. Naast kleine wijzigingen heet Eurovoc zes nieuwe edities en verschillende taalkundige herzieningen ondergaan, en heet het achtereenvolgens de nieuwe talen opgenomen: de thesaurus omvatte in 1987 negen talen, in 2000 elf, en in 2006 negentien talen. De belangrijkste voorstellen tot wijziging en ontwikkeling van de thesaurus komen van de kant van de nationale parlementen, het Europees Parlement en het Publicatiebureau. Eurovoc is een belangrijk gebruiksinstrument bij het indexeren van Europese wetsteksten en andere juridische teksten (wetsvoorstellen en andere documenten in het besluitvormingsproces). Het vergemakkelijkt de toegang tot het acquis communautaire en door gestandaardiseerd woordgebruik kunnen problemen bij de voorbereiding en/of vertaling van wetsteksten worden vermeden, vooral bij de behandeling van afgeleid recht door een kandidaat-lidstaat. Nieuwe hulpmiddelen voor het beheer en de verspreiding van de Eurovoc-thesaurus In december 2000 kregen de gebruikers van Eurovoc voor het eerst toegang tot de website. Hierdoor is het aantal gebruikers duidelijk toegenomen. Op de site kan de gebruiker de thesaurus op eenvoudige wijze (vrijwel zoals de papieren versie) raadplegen. Naast een thematische en alfabetische presentatie (met opzoekmogelijkheden op trefwoord) biedt de site nog andere mogelijkheden, zoals woordenlijsten per microthesaurus, vertaling van descriptoren of van het volledige semantische veld van een descriptor, meertalige lijsten en downloaden in pdfformaat. Tevens is voor het beheer van de thesaurus een onderhoudssysteem voor Eurovoc ontwikkeld met behulp van de webtechnologie. Met dit systeem, dat beperkt toegankelijk is, kunnen alle wijzigingen worden verwerkt, voorstellen worden aangedragen, nieuwe begrippen worden weergegeven en de voorstellen van de gebruikers in alle taalversies worden opgenomen. Het elektronisch onderhoudssysteem is op dit moment toegankelijk voor de leden van het onderhoudscomité en voor de nationale parlementen die zo hun voorstellen kunnen doorgeven, en voor vertalers/terminologen, die de begrippen in alle talen vertalen. De verantwoordelijkheid voor dit project is toegewezen aan twee interinstitutionele comités: het stuurcomité en het onderhoudscomité. Deze comités bestaan uit vertegenwoordigers van de bij het project betrokken instellingen: het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie, het Hof van Justitie en de Rekenkamer. Eurovoc is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen de Europese instellingen en de nationale parlementen, die steeds actiever bijdragen aan de verdere ontwikkeling van Eurovoc.

4 Informatie voor de gebruikers Het Europees Parlement organiseert regelmatig seminars over de Eurovoc-thesaurus. Tijdens dergelijke ontmoetingen kunnen de leden van de nationale parlementen hun ervaringen en ideeën uitwisselen, en kan de ontwikkeling van Eurovoc en het toekomstperspectief worden gepresenteerd. Het Europees Centrum voor parlementair onderzoek en documentatie (ECPOD) brengt de documentatiediensten van alle bij de Raad van Europa aangesloten parlementen met elkaar in contact. Een van de doelstellingen van het ECPOD is de uitwisseling van informatie tussen de parlementen te bevorderen. Dit meertalige samenwerkingsverband heet ook het gebruik van Eurovoc bevorderd. Natuurlijk wordt de ontwikkeling van Eurovoc ook vanuit de communautaire instellingen en organen zelf bevorderd; zo hebben de bibliotheken onder de naam Eurolib een samenwerkingsstructuur opgezet. Hierdoor kunnen de Europese instellingen regelmatig ervaringen uitwisselen en de onderlinge samenwerking bij het catalogiseren en analyseren van documenten versterken. De nieuwe editie en de toekomst van Eurovoc In dit kader presenteert het stuurcomité nu editie 4.2 van de Eurovoc-thesaurus. Deze editie, sinds juli 2005 online beschikbaar, bevat nieuwe descriptoren die door de parlementen van Spanje, Tsjechië, Polen en Zweden zijn voorgesteld, en ook de geograische begrippen en regio s van het uitgebreide Europa. Deze editie omvat descriptoren, waarvan 155 nieuwe. Eurovoc is nu in 21 oiciële talen beschikbaar en in het Kroatisch. De Eurovoc-thesaurus ontwikkelt zich door de inbreng van alle gebruikers, nationale parlementen, Europese instellingen en vergunninghouders. De meertaligheid en het generieke karakter van de thesaurus vormen de sleutels tot het succes. Het aantal vergunninghouders van Eurovoc is in 2005 met 4 % gestegen (25 vergunningen in 2004, 44 in 2005). Een thesaurus is een dynamisch gegeven dat in zijn ontwikkeling de activiteiten van de Europese Unie, de behoeten van indexeerders, beheerders en gebruikers van documentatiebestanden gegevensbanken volgt. Dit geldt vooral voor Eurovoc, waarin de voortdurend veranderende begrippen van de Europese Unie moeten worden vertaald, met strikte inachtneming van de normen op documentatiegebied. Het Eurovoc-stuurcomité en het onderhoudscomité zien ook in de toekomst alle suggesties voor de ontwikkeling en de verbetering van de thesaurus met belangstelling tegemoet. Dick Toornstra, voorzitter van het Eurovoc-stuurcomité, directeur Parlementaire documentatie Europees Parlement dick.toornstra@europarl.europa.eu 4

5 PRESENTATIE EN HANDLEIDING Inhoudsopgave 1. Presentatie Doelstellingen Doelstellingen van een thesaurus Doelstellingen van de Eurovoc-thesaurus Voordelen en beperkingen Activiteitengebieden Voorgeschiedenis Opeenvolgende edities De beginjaren van Eurovoc Tweede editie Editie Editie Editie Editie Editie Belangrijkste toepassingen Taalversies Gebruikte normen Vastgelegd woordgebruik Structuur Kennisgebieden en microthesauri Semantische relaties Ahankelijkheidsrelatie t.o.v. de microthesaurus Gelijkwaardigheidsrelatie Hiërarchische relatie Associatieve relatie Eurovoc in cijfers Gedrukte versies Gepermuteerde alfabetische versie hematische versie hematische weergave van de microthesauri Woordenlijst van het kennisgebied Elektronische bestanden Beheer en onderhoud Gebruiksaanwijzing Aanwijzingen voor het indexeren van documenten Selectie van begrippen Vertaling van begrippen Mogelijkheden van het documentatiesysteem Lijst van kennisgebieden en microthesauri Bijlage: Onderhoudsformulier 5

6 1. Presentatie 1.1. Doelstellingen DoELSTELLINGEN van EEN THESAuRuS Een thesaurus is een gestructureerde lijst van begripsaanduidingen, die in een documentatiesysteem op ondubbelzinnige wijze de begrippen uit documenten en zoekvragen moeten weergeven. In het normale spraakgebruik kan een begrip met behulp van verschillende equivalente uitdrukkingen worden weergegeven. Het is de taak van de thesaurus om het woordgebruik zodanig vast te leggen, dat ieder begrip door een voorkeursterm of descriptor wordt weergegeven. De betekenis van de descriptor wordt verduidelijkt door de relaties tussen de termen in de thesaurus. Synoniemen of equivalenten, ook niet-descriptoren genoemd, worden nooit gebruikt voor het indexeren, maar leiden de gebruiker naar de juiste descriptor DoELSTELLINGEN van DE EuRovoc- THESAuRuS Eurovoc is een meertalige thesaurus die oorspronkelijk speciaal is opgesteld voor de verwerking van de informatie uit documenten van de EU-instellingen. De Eurovoc-thesaurus is multidisciplinair en breed genoeg opgezet om zowel communautaire als nationale invalshoeken te omvatten, waarbij de nadruk op de parlementaire werkzaamheden ligt. Het woordgebruik van Eurovoc ligt vast, en kan ook buiten de Europese instellingen worden gebruikt, met name door de nationale parlementen. Het doel van de thesaurus is, de diensten voor beheer en verspreiding van informatie een logisch indexeringshulpmiddel te verschafen, waardoor deze op eiciënte wijze hun documentatiebestanden kunnen beheren, en de gebruikers in staat te stellen, door middel van gericht woordgebruik documentatie op te zoeken voordelen EN BEPERkINGEN a. Voordelen Het gebruik van de thesaurus heet de volgende voordelen: harmonisatie van het woordgebruik bij het indexeren, wat nauwkeurig opzoeken van documentatie vergemakkelijkt; meertaligheid: door het aangeven van taalequivalenten tussen gelijke begrippen in verschillende talen kan de indexering van documenten in de taal van de documentalist plaats vinden, en het opzoeken in de taal van de gebruiker; uitwisseling van bibliograische gegevens tussen documentatiediensten die de Eurovoc-thesaurus gebruiken. b. Beperkingen Eurovoc heet echter ook beperkingen: Eurovoc is ontwikkeld om te voorzien in de behoeten van algemene documentatiesystemen over de activiteiten van de Europese Unie, en is dus niet geschikt voor het indexeren of opzoeken van specialistische documentatie; Eurovoc kan niet alle nationale begrippen tot in de details weergeven; wel is getracht rekening te houden met de behoeten van de gebruikers buiten de Europese instellingen Activiteitengebieden De Eurovoc-thesaurus bestrijkt alle gebieden die te maken hebben met de activiteiten van de Europese instellingen: politiek, internationale betrekkingen, Europese Gemeenschappen, recht, economie, economisch en handelsverkeer, inanciën, sociale vraagstukken, onderwijs en communicatie, wetenschap, ondernemingen en concurrentie, werkgelegenheid en arbeid, transport, milieu, landbouw, bosbouw en visserij, agro-voeding, productie, technologie en onderzoek, energie, industrie, geograie, internationale organisaties. Sommige gebieden komen uitgebreider aan bod dan andere omdat ze meer met de aandachtsvelden van de Europese Unie te maken hebben. Zo bevat Eurovoc bijvoorbeeld de namen van de regio s van alle lidstaten van de Europese Unie, maar niet die van derde landen. De groepering van descriptoren per gebied is min of meer willekeurig. Een van de kenmerken van Eurovoc is een zeer beperkte mate van polyhiërarchie. Om het beheer van de thesaurus te vergemakkelijken en de omvang ervan te beperken worden descriptoren die tot meer dan een gebied kunnen behoren, in één enkel gebied ondergebracht, en wel het gebied dat voor de gebruikers het meest voor de hand ligt. 6

7 1.3. voorgeschiedenis opeenvolgende edities DE BEGINjAREN van EuRovoc In 1982 hebben het Europees Parlement en de Europese Commissie, naar aanleiding van een vergelijkende studie over de documentatietalen binnen de instellingen, besloten om een meertalige thesaurus op te stellen die alle activiteitengebieden van de Europese instellingen zou bestrijken, met inachtneming van de bestaande internationale normen. De werkzaamheden werden gebaseerd op: een eerste aanzet voor een enkeltalige thesaurus van het Europees Parlement, onder andere gebaseerd op de macrothesaurus van de OESO; een eerste versie van de ECLAS-thesaurus (1978) van de centrale bibliotheek van de Commissie, met de indexeringsstatistiek van de descriptoren. Eurovoc en ECLAS zijn nog steeds nauw met elkaar verbonden, vooral als het gaat om de keuze van nieuwe descriptoren; mogelijke nieuwe descriptoren, aangeleverd door de Centrale geautomatiseerde documentatiedienst (SCAD); een lijst van de vrije descriptoren die worden gebruikt voor het indexeren van de documenten van het EC-01-bestand van de Commissie, met hun indexeringsstatistiek; een lijst van de vrije descriptoren die door het Publicatiebureau worden gebruikt bij het opstellen van de registers van het Publicatieblad. Na een testperiode bij het Europees Parlement en het Publicatiebureau werd de eerste editie van de Eurovocthesaurus in 1984 gepubliceerd in twee delen, een alfabetische en een thematische thesaurus, beide in zeven talen: Deens, Duits, Grieks, Engels, Frans, Italiaans en Nederlands. Deze thesaurus werd meteen door het Europees Parlement en het Publicatiebureau in gebruik genomen TWEEDE EDITIE De tweede editie van de thesaurus werd na een grondige herziening van de eerste editie gepubliceerd in 1987 en berustte op de indexeringservaring die bij het Europees Parlement en het Publicatiebureau was opgedaan. Aan de oorspronkelijke zeven talen werden Spaans en Portugees toegevoegd, en bij de twee oorspronkelijke versies (de alfabetische en de thematische thesaurus) kwamen in 1987 een meertalige thesaurus, in 1989 een gepermuteerde versie en in 1990 de terminogrammen. Voor de tweede editie van Eurovoc kwam steeds meer belangstelling van buiten de EU-instellingen, namelijk van nationale parlementen, nationale en regionale instanties en zelfs uit de particuliere sector. In 1989 hebben het Europees Parlement en het Publicatiebureau, als eigenaren en beheerders van de thesaurus, het initiatief genomen tot het organiseren van een eerste seminar voor de gebruikers van Eurovoc. Bij die gelegenheid is een nieuwe richting gegeven aan het beheer en het onderhoud van de thesaurus. Een van de beslissingen betrof het opzetten van een onderhoudsstructuur waarbij rekening wordt gehouden met de voorstellen en opmerkingen van alle gebruikers van de thesaurus, zowel binnen als buiten de EU-instellingen. In 1990 is een bijgewerkte versie van de tweede editie verschenen in een afzonderlijk deel EDITIE 3 De derde editie van Eurovoc verscheen in De verschillende taalversies van Eurovoc werden grondig herzien door een meertalige werkgroep van vertalers en terminologen van de Europese Commissie, uitgaande van opmerkingen van de gebruikers over bepaalde taalequivalenten. De derde editie bestaat uit drie delen per taal, in plaats van de vijf delen van de tweede editie. Na overleg met de gebruikers werden de gepermuteerde en de alfabetische versie van de thesaurus samengevoegd. In de nieuwe alfabetische versie staan de descriptoren in hun semantische context, met verwijzingen van nietdescriptoren naar descriptoren. De nieuwe thematische versie bevat de associatieve relaties die eerder in de terminogrammen stonden. Op grond van problemen bij de tweede editie en van de geringe belangstelling bij de gebruikers, zijn de terminogrammen niet opnieuw gepubliceerd. In de nieuwe editie van de thesaurus zijn 566 nieuwe descriptoren opgenomen en zijn er 26 verwijderd. Vanaf deze editie werd Eurovoc gebruikt als indexeringsinstrument van de documentatiegegevensbank van het Publicatiebureau, bij de productie van catalogi en inhoudsopgaven van het Publicatieblad EDITIE 3.1 In oktober 1999 gaf het directiecomité van het Publicatiebureau aan twee nieuwe interinstitutionele comités het stuurcomité en het onderhoudscomité de opdracht om een nieuwe editie van de thesaurus voor te bereiden. Beide comités bestaan uit vertegenwoordigers van de bij het project betrokken instellingen: het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie, het Hof van Justitie en de Rekenkamer. Het stuurcomité legt de grote lijnen van het Eurovocproject vast. Het stelt met name de doelstellingen en prioriteiten vast, bepaalt het algemene tijdschema, beslist over het gebruik van de middelen en stelt een voorlopige begroting op. Het is de autoriteit die elke nieuwe editie 7

8 oicieel goedkeurt. Dit comité komt twee keer per jaar bijeen onder voorzitterschap van het Europees Parlement. Het Pulicatiebureau verzorgt de technische organisatie van deze bijeenkomsten en het secretariaat. Het onderhoudscomité bestaat uit permanente vertegenwoordigers van de instellingen (voornamelijk gespecialiseerde documentalisten) en vormt een centraal onderdeel van het systeem. Het bestudeert de voorstellen voor updates van Eurovoc. Deze werkgroep komt tweemaal per jaar bijeen. Het Pulicatiebureau verzorgt de technische organisatie van deze bijeenkomsten en coördineert de werkzaamheden. Een vaste groep binnen het onderhoudsteam staat onder leiding van het Publicatiebureau. versie 3.1 werd uitgewerkt om te beantwoorden aan dringende indexeringsproblemen. Afgezien van terminologische bijwerking en 142 nieuwe descriptoren, omvat deze versie twee nieuwe talen, Fins en Zweeds. Op 22 december 2000 werden op de Europaserver twee websites beschikbaar gesteld: de algemeen toegankelijke site met versie.1 ( eurovoc.europa.eu/); een speciiek systeem voor elektronisch en gemeenschappelijk beheer van de thesaurus, voor de leden van het onderhoudscomité EDITIE 4 De vierde editie van Eurovoc werd op 26 november 2002 op internet gezet. De thesaurus is grondig herzien. De Duitse, Engelse en Nederlandse versie werden aan de respectievelijke nieuwe spellingsregels aangepast. Op verzoek van de gebruikers is de algemene structuur ongewijzigd gebleven. Ten opzichte van editie.1 zijn er 64 descriptoren toegevoegd en 9 verwijderd. Vanaf februari 200 kunnen de thematische en de gepermuteerde alfabetische versie van Eurovoc vanaf de website in pdf-formaat worden gedownload, en kan een meertalige lijst worden geraadpleegd. Deze lijst vervangt de oude meertalige presentatie EDITIE 4.1 Editie 4.1 van Eurovoc werd op 1 februari 2004 op internet gezet. Eurovoc omvat nu descriptoren, waarvan 6 nieuwe; 1 descriptor is verwijderd. De lijst van de verschillen tussen editie 4 en editie 4.1 kan op de Eurovoc-website worden geraadpleegd EDITIE 4.2 Editie 4.2 van Eurovoc werd op 15 juli 2005 op de website gezet. Deze editie bevat voorstellen van het Spaanse, het Tsjechische, het Poolse en het Zweedse parlement, en ook geograische aanduidingen en namen van de regio s van het uitgebreide Europa. In deze editie staan descriptoren, waarvan 155 nieuwe. Op dit moment is Eurovoc in 19 oiciële talen beschikbaar, en ook in het Bulgaars en het Roemeens (kandidaat-lidstaten) en in het Kroatisch Belangrijkste toepassingen Eurovoc wordt in de Europese documentatie vooral gebruikt: voor het indexeren en opzoeken van juridische documenten in EUR-Lex ( de toegang tot de wetsteksten van de Europese Unie; door EU-Bookshop ( de elektronische catalogus van alle EU-publicaties; door het Europees Centrum voor onderzoek en parlementaire documentatie, voor het indexeren van parlementaire studies (gegevensbank STUDIES); door het Europees Parlement, voor het indexeren van het documentatiebestand van de bibliotheek en het archiebestand; door diverse bibliotheken van instellingen en organen van de Europese Unie, voor het indexeren van hun documentatiebestand; door de nationale parlementen en nationale en regionale overheden van verschillende Euopese landen; door particuliere gebruikers (universiteiten, onderzoekscentra, verenigingen, studenten, enz.) die een gebruiksvergunning hebben Taalversies Vanaf editie 4.2 wordt de Eurovoc-thesaurus gepubliceerd in 21 oiciële talen van de Europese Unie: Bulgaars Spaans Tsjechisch Deens Duits Ests Grieks Engels Frans Italiaans Lets Litouws Hongaars Nederlands Pools Portugees Roemeens Slowaaks Sloveens Fins Zweeds Eurovoc is ook in het Kroatisch beschikbaar; daardoor zijn op dit moment 22 talen via internet beschikbaar. Alle taalversies hebben dezelfde status: bij elke descriptor in de ene taal hoort een equivalent in alle andere talen. 8

9 Er bestaat echter niet altijd een equivalent voor de nietdescriptoren in alle talen. Elke taal heet een eigen woordenschat op grond van semantische en culturele verschillen, waardoor een begrip in de ene taal niet altijd wordt gedekt door een begrip in een andere taal Gebruikte normen De Eurovoc-thesaurus is opgesteld volgens de internationale normen van de Internationale Organisatie voor Normalisatie: ISo : richtsnoeren voor het opstellen en ontwikkelen van eentalige thesauri; ISo : richtsnoeren voor het opstellen en ontwikkelen van meertalige thesauri. De descriptoren en niet-descriptoren staan in alle talen zoveel mogelijk in het enkelvoud; het meervoud is alleen gebruikt als het enkelvoud niet gangbaar is. Om het begrip en het gebruik van de thesaurus te vergemakkelijken, zijn akortingen zoveel mogelijk vermeden. Alleen letterwoorden van bekende internationale organisaties zijn als descriptor opgenomen. In elk geval zijn de wederzijdse relaties tussen akortingen en de voluit geschreven vorm vermeld. De alfabetische rangschikking van de termen is niet in alle taalversies gelijk. Voor het beheer van de thesaurus is nog geen classiicatienorm gebruikt vastgelegd woordgebruik Binnen de thesaurus staat een descriptor in een context, zodat zijn betekenis duidelijk is en er geen dubbelzinnigheid kan optreden. Elke descriptor heet slechts één betekenis binnen het gebied waartoe hij behoort. Een thesaurus bestaat uit: descriptoren of voorkeurstermen die bij het indexeren worden gebruikt, en die op eenduidige wijze de begrippen van het gebied binnen de thesaurus aangeven; niet-descriptoren of niet-voorkeurstermen. Synoniemen of niet-descriptoren worden nooit voor het indexeren gebruikt. Zij kunnen als ingang tot de thesaurus dienen en de gebruiker naar de juiste descriptor leiden, door de aanduidingen, UF ; Voorbeeld: toepassing van de wet UF afwijking van de wet UF geldigheid van de wet UF inbreuk op de wet UF schending van de wet UF tenuitvoerlegging van de wet UF termijn voor toepassing van de wet UF voorwaarde voor toepassing UF wettenconlict UF wijze van toepassing van de wet afwijking van de wet toepassing van de wet semantische relaties, d.w.z. relaties in verband met de betekenis van de termen, tussen descriptoren en niet-descriptoren en tussen descriptoren onderling. Als de betekenis niet duideljk genoeg is, wordt een noot, aangegeven als SN (scope note), aan de descriptor toegevoegd om de juiste betekenis of het juiste gebruik aan te geven. Voorbeeld: verklarende noot, licht de betekenis van de descriptor toe; deelpacht SN: Contract waarbij de eigenaar zijn grond verhuurt voor een deel van de verbouwde producten. gebruiksnoot, geet het juiste gebruik van de descriptor aan; kleinhandelsprijs SN: Gebruiken in tegenstelling tot bulkprijs, zo niet verbruikersprijs gebruiken. Wanneer homografen woorden met gelijke spelling maar een verschillende betekenis als descriptor of nietdescriptor zijn gebruikt, is de betekenis door een tussen haakjes gedrukte verklarende term aangegeven. Voorbeeld: intrekking (juridisch) Echelon (aluister- en onderscheppingssysteem) 1.8. Structuur kennisgebieden EN microthesauri Algemeen gezien is de Eurovoc-thesaurus gestructureerd volgens een hiërarchische indeling op twee niveaus: de kennisgebieden, die worden aangegeven door een volgnummer van twee cijfers en een term; Voorbeeld: 10 EUROPESE GEMEENSCHAPPEN de microthesauri, aangeduid door een getal van vier cijfers (waarvan de eerste twee het kennisgebied van de thesaurus aangeven) en een term. Voorbeeld: 1011 communautair recht De nummering van de kennisgebieden en de microthesauri is in alle taalversies gelijk SEmANTIScHE RELATIES Eurovoc is op het speciieke niveau van de descriptoren en niet-descriptoren gestructureerd door de volgende semantische relaties: ahankelijkheidsrelatie t.o.v. de microthesaurus (mt); gelijkwaardigheidsrelatie (uf, use); hiërarchische relatie (BT, NT); associatieve relatie (). 9

10 Ahankelijkheidsrelatie t.o.v. de microthesaurus Alle descriptoren worden voorafgegaan door de akorting MT (microthesaurus), die de relatie tot de microthesaurus aangeet, d.w.z. tot welke microthesaurus ze behoren. Voorbeeld van een descriptor die tot één microthesaurus behoort: nationaliteit MT 121 internationaal recht Gelijkwaardigheidsrelatie De gelijkwaardigheidsrelatie tussen descriptoren en niet-descriptoren wordt als volgt aangegeven: uf (used for = gebruikt voor), geplaatst voor de niet-descriptor; Voorbeeld: technologiepark UF wetenschapspark use (gebruik), vóór de descriptor. Voorbeeld: wetenschapspark technologiepark (6806) Wanneer verschillende termen hetzelfde begrip weergeven, geet de gelijkwaardigheidsrelatie aan welke term bij het indexeren moet worden gebruikt. In bovenstaand voorbeeld is de term technologiepark (die tot microthesaurus 6806 industriebeleid en -structuur behoort) de te gebruiken descriptor voor begrippen als wetenschapspark. Binnen Eurovoc wordt de gelijkwaardigheidsrelatie tussen descriptor en niet-descriptor gebruikt bij: synoniemen; Voorbeeld: Internationaal Energieagentschap IEA (oeso) (7621) quasi-synoniemen of termen die in het gewone spraakgebruik verschillend zijn, maar ten behoeve van de indexering als synoniemen worden gebruikt. Voorbeeld: slachten van vee slachten van dieren (6036) technologische ahankelijkheid technologische onahankelijkheid (0806) Als termen weinig gebruikt worden t.o.v. de door de thesaurus bestreken gebieden, wordt de verwijzing naar de generieke term gebruikt. De aanduiding van een categorie en de delen daarvan worden als synoniemen gebruikt. De generieke term van de categorie wordt dan als descriptor beschouwd. Voorbeeld: appel kweepeer peer vijg pitvrucht (6006) Hiërarchische relatie Deze relatie berust op verschillende hiërarchische niveaus tussen descriptoren. De hogere term geet de categorie aan, terwijl de lagere termen staan voor de (onder)delen van deze categorie. Dit wordt aangegeven met de volgende symbolen: BT (broader term = algemene term), tussen een speciieke en een meer algemene descriptor, met een getal dat het aantal hiërarchische niveaus tussen de speciieke descriptor en elk van de algemene descriptoren aangeet. Voorbeeld: norm normalisatie BT2 technische voorschriten Descriptoren die geen generieke termen hebben, zijn hoofdtermen van de hiërarchie (toptermen). NT (narrower term = speciieke term), tussen een algemene en een speciieke descriptor, met een getal dat het aantal hiërarchische niveaus tussen de algemene en elk van de speciieke descriptoren aangeet. Voorbeeld: normalisatie EG-conformiteitsmerk harmonisatie van de normen homologatie NT2 communautaire certiicatie internationale norm NT2 Europese norm norm NT2 kwaliteitsnorm NT2 productienorm NT2 technische norm NT2 veiligheidsnorm De gebruiker van een documentatiesysteem kan met behulp van de hiërarchische relatie de nauwkeurigheid bepalen door binnen de hiërarchie op en neer te gaan. Hij kan zijn zoekvraag algemener of nauwkeuriger maken door te zoeken op algemenere descriptoren (bv. normalisatie of technische voorschriten ) of juist speciieke descriptoren ( kwaliteitsnorm, productienorm, technische norm, veiligheidsnorm ). De hiërarchische relatie geet binnen de context een nauwkeuriger betekenis aan de descriptor. Zo wordt de betekenis van de descriptor pers verduidelijkt door zijn rangschikking onder de descriptor massamedia. Voorbeeld: pers massamedia BT2 communicatiemiddel 10

11 In het kader van Eurovoc is de hiërarchische relatie gebaseerd op de logische samenhang. a. Generieke relatie Deze relatie geet het verband aan tussen een categorie (algemenere term, broader term of topterm) en de onderdelen daarvan (narrower terms of speciieke termen). Voorbeeld: beschermd gebied NT nationaal park NT natuurreservaat b. Partitieve relatie Deze relatie komt voor in een beperkt aantal gevallen, waarin de naam van een deel het geheel aangeet, onafhankelijk van de context. De naam van het geheel is dan de topterm en de naam van het deel de speciieke term. In Eurovoc komt dit vooral voor bij de volgende groepen: geograische aanduidingen Voorbeeld: oceaan Atlantische Oceaan Indische Oceaan Noordelijke IJszee Stille Oceaan Zuidelijke IJszee vakgebieden of wetenschapsgebieden Voorbeeld: scheikunde analytische chemie biochemie elektrochemie fotochemie hiërarchische sociale structuren Voorbeeld: parlementspresidium ondervoorzitter van het Parlement quaestor voorzitter van het Parlement c. Polyhiërarchische relatie Sommige descriptoren kunnen om logische redenen tot meer dan één gebied behoren. Eurovoc wordt gekenmerkt door een zeer beperkte polyhiërarchie. Daarom worden descriptoren die tot twee of meer gebieden kunnen behoren, meestal slechts in één gebied ondergebracht, namelijk het gebied dat voor de gebruikers het meest voor de hand ligt. De polyhiërarchie is echter wel gebruikt in de kennisgebieden 72. GEOGRAFIE en 76. INTERNATIONALE ORGANISATIES. De descriptoren die tot deze twee kennisgebieden behoren, kunnen onder verschillende generieke termen worden ondergebracht. Nigeria behoort bijvoorbeeld tot vier categorieën tegelijk: West-Afrika, ACS-landen, OPEC-landen en CEAO-landen. Zo zijn de verschillende beleidsgebieden van de Europese Unie die logischerwijs onder het gebied Europese Gemeenschappen kunnen vallen, ondergebracht bij de gebieden waarop ze rechtstreeks betrekking hebben. De descriptor gemeenschappelijk landbouwbeleid valt bijvoorbeeld onder het gebied 56 LANDBOUW, BOS- BOUW EN VISSERIJ, en de descriptor communautair onderzoeksbeleid onder 64 PRODUCTIE, TECHNO- LOGIE EN ONDERZOEK. Voorbeeld van een descriptor die tot verschillende microthesauri behoort: Panama MT 7216 Amerika MT 721 economische geograie MT 726 politieke geograie Associatieve relatie De associatieve relatie is een relatie tussen twee descriptoren die niet tot dezelfde hiërarchische structuur behoren, maar wel qua betekenis of context dicht bij elkaar liggen. Deze relatie moet duidelijk worden aangegeven, omdat de indexeerder daardoor naar andere descriptoren met verwante betekenis wordt verwezen, die ook nuttig kunnen zijn voor indexering of zoekvragen. De associatieve relatie tussen descriptoren wordt aangegeven door de akorting (related term = verwante term), tussen de twee met elkaar verband houdende descriptoren. Voorbeeld: normalisatie beginsel van wederzijdse erkenning (1011) etiketteren (201) industriële samenwerking (0811) technische belemmering (2021) De associatieve relatie tussen twee descriptoren is wederkerig: Voorbeeld: kredietgarantie inanciële solvabiliteit inanciële solvabiliteit kredietgarantie Er kan geen associatieve relatie bestaan tussen twee descriptoren met dezelfde topterm. Voorbeeld: Er bestaat geen associatieve relatie tussen de descriptoren spel en sport, die beide onder dezelfde top term vrije tijd staan (microthesaurus 2826 sociaal leven ). 11

12 1.9. Eurovoc in cijfers Alle taalversies van de Eurovoc-thesaurus omvatten: 21 kennisgebieden, 127 microthesauri, descriptoren (waarvan 519 toptermen), wederkerige hiërarchische relaties, 66 wederkerige associatieve relaties. De kennisgebieden, microthesauri, descriptoren en hiërarchische en associatieve relaties komen van taal tot taal volledig overeen. Daarentegen heet elke taalversie een eigen aantal nietdescriptoren en noten. Taalversies Noten Aantal Niet-descriptoren Bulgaars 0 10 Spaans Tsjechisch Deens Duits Ests Grieks Engels Frans Italiaans Lets Litouws Hongaars Nederlands Pools Portugees Roemeens Sloveens Slowaaks Fins Zweeds Gedrukte versies Elke taalversie van Eurovoc bestaat uit twee delen: deel 1: Gepermuteerde alfabetische versie, deel 2: hematische versie. Sinds maart 2002 is de meertalige versie alleen beschikbaar op de Eurovoc-website. Hier vindt men een meertalige lijst van de descriptoren met de bijbehorende nietdescriptoren in de gekozen talen (maximaal 4 tegelijk). De descriptoren van de doeltaal staan in alfabetische volgorde en zijn vetgedrukt. De overeenkomstige descriptoren in de andere talen staan in hun eigen kolom op dezelfde regel en zijn normaal gedrukt. De website biedt tevens de mogelijkheid om in Excelformaat een lijst van gelijkwaardige descriptoren in alle taalversies te downloaden GEPERmuTEERDE ALFABETIScHE versie De gepermuteerde alfabetische versie bestaat uit twee delen: deel A, met alle termen van A t/m I, deel B, met alle termen van J t/m Z. In de gepermuteerde alfabetische versie staan drie kolommen op een bladzijde, met vijf soorten trefwoorden alfabetisch gerangschikt op (de aanduiding van) het eerste woord of ieder ander signiicant woord. Alfabetische rangschikking van descriptoren op het eerste signiicante woord: vetgedrukte aanduiding van de descriptor; verklarende noot, aangegeven met de akorting SN (scope note), die de betekenis of het gebruik nader verklaart; nummer(s) en aanduiding(en) van de microthesaurus/i waartoe de descriptor behoort, aangegeven met de akorting MT (microthesaurus), en cursief gedrukt; niet-descriptoren die bij de trefwoorddescriptor horen, voorafgegaan door de akorting UF (used for), in alfabetische volgorde; generieke descriptoren van de trefwoorddescriptor, aangeduid door de akorting BT (broader term) en een getal dat het aantal hiërarchische niveaus tussen de generieke descriptor en de trefwoorddescriptor aangeet. De generieke descriptoren worden als volgt gerangschikt: in stijgende volgorde van hiërarchisch niveau, met een inspringing naar rechts voor elk volgend hiërarchisch niveau; binnen elk hiërarchisch niveau op alfabetische volgorde; speciieke descriptoren van de trefwoorddescriptor, aangeduid met de akorting NT (narrower term) en een getal dat het aantal hiërarchische niveaus tussen de speciieke descriptor en de trefwoorddescriptor aangeet; De speciieke descriptoren worden als volgt gerangschikt: in dalende volgorde van hiërarchisch niveau, met een inspringing naar rechts voor elk volgend hiërarchisch niveau, vanaf het tweede niveau; binnen elk hiërarchisch niveau op alfabetische volgorde; 12

13 descriptoren die geassocieerd zijn met de trefwoorddescriptor, aangeduid met de akorting (related term), op alfabetische volgorde. Voorbeeld: product van oorsprong SN Goederen geproduceerd in een bepaald land. Wanneer verschillende landen deelnemen aan de vervaardiging ligt de oorsprong van het product in het land van de laatste transformatie. MT 2021 internationale handel UF oorsprong van een product UF oorsprong van goederen UF produkt van oorsprong UF regel van oorsprong GATT BT2 internationale handel certiicaat van oorsprong algemene preferenties (2006) basisproductenovereenkomst (2021) derde land (0811) invoerbeperking (2021) voorkeurtarief (2011) vrij verkeer (2011) Alfabetische rangschikking van een descriptor op een ander signiicant woord Als een descriptor uit meer dan een woord bestaat, wordt voor elk signiicant woord van de descriptor, behalve het eerste, een gepermuteerd trefwoord gemaakt. Het gepermuteerde trefwoord van een descriptor bestaat uit: een signiicant woord van de descriptor, niet het eerste woord ervan, gevolgd door de rest van de aanduiding als het trefwoord niet het laatste woord van de descriptor is, dan een komma en het eerste signiicante woord, een gedachtestreepje en tussen haakjes het nummer van het kennisgebied waartoe de descriptor behoort, alles vetgedrukt. Voorbeeld: Twee signiicante woorden oorsprong, product van (2021) Meer dan twee signiicante woorden belasting op inkomsten uit kapitaal (2446) inkomsten uit kapitaal, belasting op (2446) kapitaal, belasting op inkomsten uit (2446) Alfabetische rangschikking van een niet-descriptor op het eerste woord: normaal gedrukte aanduiding van de niet-descriptor; op de volgende regel, vet gedrukt, de aanduiding van de descriptor of indexeringsterm, voorafgegaan door de akorting en gevolgd door het nummer tussen haakjes van de microthesaurus waartoe hij behoort. Voorbeeld: metaalproducten metaalindustrie (6816) referentiestofen grondstof (2021) Alfabetische rangschikking van niet-descriptoren op een ander signiicant woord Als een niet-descriptor uit meer woorden bestaat, wordt voor elk signiicant woord behalve het eerste een gepermuteerd trefwoord gemaakt. Het gepermuteerde trefwoord van een niet-descriptor bestaat uit: een signiicant woord, niet het eerste, gevolgd door de rest van de aanduiding als het trefwoord niet het laatste woord is, dan een komma en het eerste signiicante woord en, een gedachtestreepje, alles normaal gedrukt; op de volgende regel, vet gedrukt, de aanduiding van de descriptor of indexeringsterm, voorafgegeaan door de akorting, en gevolgd door het nummer tussen haakjes van de microthesaurus waartoe hij behoort. Voorbeeld: Twee signiicante woorden kwantitatief contingent kwantitatieve beperking (2021) Meer dan twee signiicante woorden watervoorziening in de landbouw, werkzaamheden watervoorziening in de landbouw (5621) landbouw, werkzaamheden watervoorziening in de watervoorziening in de landbouw (5621) Alfabetische rangschikking van descriptoren of nietdescriptoren op een ander signiicant woord van een samengestelde term Sommige samengestelde woorden (descriptoren of nietdescriptoren) kunnen in signiicante elementen worden opgesplitst. In zo n geval wordt voor elke signiicante lexicale eenheid waaruit de descriptor of niet-descriptor bestaat, een trefwoord gemaakt: normaal gedrukt trefwoord op een van de signiicante elementen waaruit de descriptor of niet-descriptor bestaat, gevolgd door de rest van de aanduiding als het trefwoord niet het laatste van het geheel is, dan een komma en het begin of de stam van de term, alles gevolgd door een tilde en een gedachtestreepje; 1

14 op de volgende regel, vet gedrukt, de aanduiding van de descriptor, voorafgegaan door de akorting, en gevolgd door het nummer tussen haakjes van de microthesaurus waartoe hij behoort. Voorbeeld: biotechnologie, nano~ nanotechnologie (6411) THEmATIScHE versie De thematische of systematische versie is per kennisgebied ingedeeld in microthesauri. Elk kennisgebied bestaat uit twee delen: een thematische weergave van de microthesauri die tot dit kennisgebied behoren, en een bijbehorende woordenlijst hematische weergave van de microthesauri Op elke bladzijde staat bovenaan een titel die bestaat uit het nummer en de aanduiding van de microthesaurus. De titel wordt gevolgd door een pijltje naar rechts als de microthesaurus op de volgende bladzijde verder gaat, of voorafgegaan door een pijltje naar links als het niet de eerste bladzijde van de microthesaurus is. Voorbeeld: 0421 parlement 0421 parlement De thematische versie is op nummer van de microthesauri gerangschikt, en is in alle talen gelijk. Elke bladzijde is in twee kolommen verdeeld: vet gedrukt, de descriptoren van een hoger niveau zonder generieke descriptor (topterm), op alfabetische volgorde; onder elke topterm, vet gedrukt de speciieke termen, voorafgegaan door de akorting NT (narrower term) en gevolgd door het getal dat het aantal hiërarchische niveaus tussen de speciieke en de hoofddescriptor in de hiërarchie (topterm) aangeet; de speciieke descriptoren zijn gerangschikt in dalende hiërarchische lijn, en binnen elk hiërarchisch niveau op alfabetische volgorde. Bovendien wordt elk dalend hiërarchisch niveau aangegeven door een inspringing naar rechts ten opzichte van het eerstvolgende hogere niveau. Bij de descriptoren uit de hiërarchische lijn kunnen de geassocieerde descriptoren vermeld worden, normaal gedrukt en voorafgegaan door de akorting. De geassocieerde descriptoren worden gevolgd door het nummer tussen haakjes van de microthesaurus waartoe ze behoren, tenzij ze tot dezelfde microthesaurus behoren. Onderaan de bladzijde geet een pijltje naar rechts aan dat de hiërarchische opsomming van de tweede kolom op de volgende bladzijde verder gaat Woordenlijst van het kennisgebied In de woordenlijst staan de descriptoren en niet-descriptoren die bij het kennisgebied horen, op alfabetische volgorde. Boven de woordenlijst staat de titel Woordenlijst van het kennisgebied, gevolgd door het nummer en de aanduiding van het gebied in hoofdletters. De woordenlijst is verdeeld over twee kolommen en omvat twee soorten alfabetisch gerangschikte trefwoorden. Alfabetische rangschikking van descriptoren op het eerste woord: vet gedrukt, de aanduiding van de descriptor, en tussen haakjes het nummer van de microthesaurus waartoe hij behoort. Voorbeeld: wetboek van strafrecht (1206) Alfabetische rangschikking van niet-descriptoren op het eerste woord: normaal gedrukte aanduiding van de niet-descriptor; op de volgende regel, vet gedrukt de bijbehorende descriptor, voorafgegaan door het woord en gevolgd door het nummer tussen haakjes van de microthesaurus waartoe deze descriptor behoort. Voorbeeld: afzondering strafstelsel (1216) Elektronische bestanden De Eurovoc-thesaurus is in elektronische vorm in xmlformaat beschikbaar; hiervoor moet echter een gebruiksvergunning bij het Publicatiebureau worden aangevraagd. Het kan gaan om normaal gebruik van de thesaurus, om integratie van Eurovoc in een andere applicatie, of om de ontwikkeling van afgeleide producten of toevoegingen. De vergunning is gratis, behalve bij een andere applicatie of bij handelsdoeleinden. Er zijn drie soorten vergunningen: normaal gebruik voor eigen doeleinden of voor verspreiding (universiteiten, overheden); taalkundige aanpassing van de thesaurus. Als tegenprestatie is de vergunninghouder verplicht, de nieuwe taalversie gratis aan het Publicatiebureau ter beschikking te stellen. Het Publicatiebureau behoudt zich het recht voor, de geleverde gegevens aan te passen en in de Eurovoc-thesaurus op te nemen; verandering of uitbreiding van de thesaurus, bijv. voor een regionale aanpassing of bij toevoeging van specialistische termen. Als tegenprestatie is de vergunninghouder verplicht, de verschillen duidelijk aan te geven en de aanvulling gratis aan het Publicatiebureau ter beschikking te stellen. Het Publicatiebureau behoudt zich het recht voor, deze aanvulling aan de bestaande structuur van Eurovoc toe te voegen. 14

15 Indien u toegang wenst tot de elektronische bestanden, kunt u contact opnemen met de auteursdienst op het volgende adres: Bureau voor oiciële publicaties der Europese Gemeenschappen Dienst Auteurs Auteursrecht 2, rue Mercier L-2985 Luxembourg copyright-info@publications.europa.eu Indien u technische informatie wenst over de Eurovocbestanden, kunt u contact opnemen met het onderhoudsteam van Eurovoc op het volgende adres: Bureau voor oiciële publicaties der Europese Gemeenschappen Eurovoc-onderhoudsteam 2, rue Mercier L-2985 Luxembourg eurovoc@publications.europa.eu 15

16 2. BEHEER EN onderhoud De Eurovoc-thesaurus wordt voortdurend aangepast aan de ontwikkelingen binnen de gebieden waarop de EU-instellingen werkzaam zijn, en aan taalveranderingen. Het bijzondere van Eurovoc is dat het beoogt te voorzien in de behoeten van alle gebruikers, waarbij ernaar wordt gestreefd alle gebieden waarop de Europese Unie werkzaam is, volledig en gelijkmatig te bestrijken. Voor een goed beheer en onderhoud van de thesaurus is een onderhoudssysteem opgezet: het team van het Europees Parlement onderzoekt en beoordeelt de voorstellen van de nationale parlementen en geet deze, met de eigen voorstellen, door aan het onderhoudsteam van het Publicatiebureau; het onderhoudsteam van het Publicatiebureau verzamelt en bestudeert de voorstellen van alle gebruikers. Het coördineert de werkzaamheden van het onderhoudscomité en is verantwoordelijk voor de IT- en technische ontwikkelingen en de follow-up van de vertaling; het onderhoudscomité, dat bestaat uit vertegenwoordigers van de verschillende EU-instellingen, stemt over de voorstellen en beslist zo welke wijzigingen in de thesaurus worden aangebracht; het stuurcomité heet de eindverantwoordelijkheid en keurt elke nieuwe versie oicieel goed. Alle gebruikers van Eurovoc kunnen hun wijzigingsvoorstellen indienen d.m.v. het onderhoudsformulier in de bijlage van deze publicatie, of via de Eurovoc-website. 3. GEBRuIkSAANWIjzING 3.1. Aanwijzingen voor het indexeren van documenten Indexeren is het analyseren van de begrippen waarover een document of een documentatievraag handelt, en deze weergeven met behulp van de descriptoren uit de thesaurus. Het doel hiervan is, de manier waarop de documenten worden weergegeven en die waarop de vragen worden gesteld, gelijk te maken. De zoekmogelijkheden in een documentatiesysteem of de mogelijkheid om pertinente documenten te leveren, hangen samen met de kwaliteit van de indexering SELEcTIE van BEGRIPPEN Tijdens de analyse worden de begrippen bepaald die de inhoud van het document of de zoekvraag weergeven. De indexering moet selectief zijn (selectiviteitscriterium) Niet alle bij de analyse van het document gevonden begrippen moeten bij de indexering worden gebruikt. Er moet worden vastgesteld, over welke begrippen een document signiicante informatie aan de gebruiker biedt. De selectiviteit bij de indexering staat los van de kwaliteit van de thesaurus, en is ahankelijk van het indexeringsbeleid dat voor elk documentatiesysteem wordt gehanteerd, en van het aantal descriptoren dat gemiddeld per document wordt gebruikt (indexeringsdiepgang). De indexering moet volledig zijn (volledigheidscriterium) Alle pertinente begrippen uit een document moeten worden opgenomen. De volledigheid is de gedetailleerdheid bij het indexeren. Deze hangt samen met de kenmerken van de thesaurus en het gebruik van samengestelde termen, het indexeringsbeleid dat de indexeringsdiepsgang bepaalt, en de nauwkeurigheid bij het indexeren. De pertinentie van een document varieert naargelang van het belang van de begrippen. De begrippen kunnen op twee niveaus worden beoordeeld, al naar hun belang: de hoofddescriptoren, die de begrippen weergeven die in elk geval en bij elke zoekvraag een pertinent document opleveren; secundaire descriptoren, die de begrippen weergeven waarvoor een document nuttig kan zijn, ahankelijk van de vraagstelling vealing van BEGRIPPEN Het begrip wordt vertaald in de werktaal van de indexeerder. Deze zoekt de bijbehorende trefwoorden in de gepermuteerde alfabetische versie van de Eurovocthesaurus. 16

17 Dan kunnen zich drie mogelijkheden voordoen: a) de aanduiding van het begrip komt overeen met een descriptor (bijv. onderwijsbeleid ); b) de aanduiding van het begrip komt overeen met een niet-descriptor: deze verwijst naar de te gebruiken descriptor; Voorbeeld: studietoelage studietoelage (3216) c) als de aanduiding van het begrip geen passend trefwoord geet, biedt de thesaurus de mogelijkheid om een begrip in een descriptor om te zetten: door de gepermuteerde alfabetische versie na te gaan op alle woorden die met het begrip overeenkomen; zo bestaat budgettaire bevoegdheden niet als descriptor in de thesaurus. Door de alfabetische index te raadplegen op het woord begroting, kan men de descriptor begrotingsbevoegdheid vinden; door in natuurlijke taal een andere formulering voor het begrip te kiezen, en te kijken of deze overeenkomt met een trefwoord in de gepermuteerde alfabetische versie van Eurovoc; zo staat het begrip efect op de gezondheid niet in de thesaurus, maar wordt weergegeven door de descriptor gevaren voor de gezondheid door een thema of categorie te bepalen waarin het gezochte begrip voorkomt, en dan de thematische versie per microthesaurus te raadplegen; zo staat het begrip ecologische impact niet in de thesaurus, maar het valt onder milieu. In de microthesaurus 5206 milieubeleid vindt men een descriptor invloed op het milieu ; door een begrip uit te drukken met behulp van twee of meer descriptoren; zo staat Overeenkomst van Washington niet in de thesaurus, maar het kan worden weergegeven met behulp van de descriptoren internationale conventie, fauna en lora. De context van een descriptor bepaalt de exacte betekenis ervan. Het is daarom aan te bevelen dat een indexeerder systematisch de context en het semantische veld van elke descriptor bekijkt. De descriptor die wordt gekozen om een begrip weer te geven, moet zo speciiek mogelijk zijn en zo dicht mogelijk bij het weer te geven begrip liggen; hierbij moet op het volgende worden gelet: verticale speciiciteit: de descriptor moet even speciiek zijn als het begrip, of zich bevinden op het niveau dat in de thesaurus direct daarboven ligt. Voorbeeld: een document over het begrip provincie moet niet worden geïndexeerd met de generieke descriptor territoriale collectiviteit maar alleen met de descriptor provincie ; een document over het werk van een anesthesist, een begrip dat niet in de thesaurus staat, moet worden geïndexeerd met de generieke descriptor dokter ; een document over een bepaalde situatie in alle Benelux-landen moet worden geïndexeerd onder België, Luxemburg en Nederland, en niet onder Benelux-landen ; horizontale speciiciteit: een begrip dat uit twee of meer woorden bestaat, moet worden weergegeven door een samengestelde descriptor, als die er is, en niet door de samenvoeging van enkelvoudige descriptoren. De samenstelling van een descriptor verhoogt de speciiciteit ervan. Voorbeeld: Een document over het onderzoeksbeleid van de Europese Unie moet worden geïndexeerd onder communautair onderzoeksbeleid en niet onder de descriptoren communautair beleid en onderzoek. De speciiciteit van de indexering wordt tevens bepaald door: de thesaurus, die een groter of kleiner aantal speciieke descriptoren bevat; het indexeringsbeleid; de vakkennis van de indexeerder mogelijkheden van het documentatiesysteem De mogelijkheden van een documentatiesysteem worden bepaald door de mate waarin een zoekvraag één of meer pertinente documenten oplevert. Dit wordt uitgedrukt in de trekans of de nauwkeurigheid: de trekans is de mate waarin het systeem alle pertinente documenten kan terugvinden. Het gaat om de verhouding tussen het aantal door het systeem gevonden pertinente documenten, gedeeld door het aantal pertinente documenten die in het documentatiesysteem aanwezig zijn. Als het systeem niet alle pertinente documenten terugvindt, is er sprake van informatieverlies of stilte ; de nauwkeurigheid is de mate waarin het systeem alleen de pertinente documenten vindt, of de juiste antwoorden op zoekvragen geet. Het gaat om het aantal gevonden pertinente documenten, gedeeld door het totaal aantal gevonden documenten. Als het systeem ook niet-pertinente documenten geet, is er sprake van ruis. De begrippen volledigheid en speciiciteit hangen nauw met elkaar samen: volledigheid verhoogt de trekans, maar vermindert de nauwkeurigheid, d.w.z. dat het aantal gevonden documenten groter is, maar dat de gevonden documenten minder pertinent zijn; 17

18 speciiciteit verhoogt de nauwkeurigheid, maar vermindert de trekans, d.w.z. dat de gevonden documenten pertinenter zijn, maar dat het aantal gevonden documenten kleiner is. Om de trekans te vergroten kan men zoeken volgens de getrapte hiërarchie (d.w.z. automatische toevoeging van descriptoren die tot dezelfde hiërarchische lijn behoren als de door de indexeerder aangegeven descriptoren). Deze operatie kan al bij het invoeren van de documenten in het bestand worden uitgevoerd, door een stijgende hiërarchische lijn te volgen, maar ook bij het opzoeken van documenten in het bestand, door een dalende hiërarchische lijn te volgen: getrapte indexering in stijgende lijn: bijv. zoeken op de descriptor assistentschap, levert alle documenten op die onder assistentschap geïndexeerd zijn, plus degene die onder beroepsopleiding, de generieke term op een hoger niveau, geïndexeerd zijn; getrapte indexering in dalende lijn: bijv. zoeken op de descriptor ontslag geet alle documenten die geïndexeerd zijn onder ontslag, maar ook de speciieke termen ontslagpremie of onredelijk ontslag. Als bepaalde begrippen niet in de Eurovoc-thesaurus voorkomen, kan het zinvol zijn om een oiciële lijst van vrije descriptoren op te stellen. Deze lijst kan met behulp van het in de bijlage opgenomen onderhoudsformulier of via de website aan het onderhoudsteam van Eurovoc worden doorgegeven, als voorstel voor nieuwe descriptoren. 18

19 LIjST van kennisgebieden EN microthesauri 04 PoLITIEk 0406 Politieke organisatie 0411 Politieke partij 0416 Verkiezingsmethode en stemming 0421 Parlement 0426 Werkzaamheden van het parlement 041 Politiek en openbare veiligheid 046 Uitvoerende macht en overheidsadministratie 08 INTERNATIoNALE BETREkkINGEN 0806 Internationale politiek 0811 Samenwerkingsbeleid 0816 Internationaal evenwicht 0821 Defensie 10 EuRoPESE GEmEENScHAPPEN 1006 Instellingen van de Europese Unie en 1006 Europese overheidsdienst 1011 Communautair recht 1016 Opbouw van Europa 1021 Communautaire inanciën 12 REcHT 1206 Rechtsbronnen en rechtstakken 1211 Burgerlijk recht 1216 Strafrecht 1221 Rechtspraak 1226 Organisatie van de rechtspraak 121 Internationaal recht 126 Rechten en vrijheden 16 EcoNomIE 1606 Economisch beleid 1611 Economische groei 1616 Regio en regionaal beleid 1621 Economische structuur 1626 Nationale boekhouding 161 Economische analyse 20 EcoNomIE, verkeer EN HANDELSvERkEER 2006 Handelsbeleid 2011 Tariebeleid 2016 Economisch verkeer 2021 Internationale handel 2026 Consumptie 201 Commercialisering 206 Distributie 24 FINANcIËN 2406 Monetaire betrekkingen 2411 Monetaire economie 2416 Financiële instellingen en krediet 2421 Vrij verkeer van kapitaal 2426 Investering en inanciering 241 Verzekeringen 246 Overheidsinanciën en begrotingsbeleid 2441 Begroting 2446 Belastingwezen 2451 Prijzen 28 SocIALE vraagstukken 2806 Gezin 2811 Migraties 2816 Demograie en bevolking 2821 Sociale omstandigheden 2826 Sociaal leven 281 Cultuur en godsdienst 286 Sociale bescherming 2841 Gezondheid 2846 Stedenbouw 32 opvoeding, onderwijs EN communicatie 206 Opvoeding 211 Onderwijs 216 Organisatie van het onderwijs 221 Documentatie 226 Communicatie 21 Informatie en informatieverwerking 26 Informatica en gegevensverwerking 36 WETENScHAPPEN 606 Natuur- en toegepaste wetenschappen 611 Menswetenschappen 40 onderneming EN concurrentie 4006 Bedrijfsorganisatie 4011 Ondernemingen 4016 Ondernemingsvorm 4021 Administratief beheer 4026 Financieel beheer 401 Concurrentie 19

20 LIjST van kennisgebieden EN microthesauri 44 WERkGELEGENHEID EN ARBEID 4406 Werkgelegenheid 4411 Arbeidsmarkt 4416 Arbeidsomstandigheden en -organisatie 4421 Personeelsbeheer en bezoldiging 4426 Arbeidsrecht en -betrekkingen 48 TRANSPo 4806 Vervoerbeleid 4811 Organisatie van het vervoer 4816 Vervoer over land 4821 Vervoer over zee en over binnenwateren 4826 Lucht- en ruimtevervoer 52 milieu 5206 Milieubeleid 5211 Natuurlijk milieu 5216 Aantasting van het milieu 56 LANDBouW, BoSBouW, EN visserij 5606 Landbouwbeleid 5611 Landbouwproductie en -structuur 5616 Landbouwbedrijfssysteem 5621 Ontginning van de landbouwgrond 5626 Landbouwproductiemiddel 561 Landbouwactiviteit 566 Bos 5641 Visserij 60 LANDBouWvoEDINGSmIDDELEN 6006 Plantaardig product 6011 Dierlijk product 6016 Verwerkt landbouwproduct 6021 Dranken en suiker 6026 Voedingsproducten 601 Agrovoeding 606 Levensmiddelentechnologie 66 ENERGIE 6606 Energiebeleid 6611 Steenkool- en mijnindustrie 6616 Aardolie-industrie 6621 Nucleaire en elektrische industrieën 6626 Zachte energie 68 INDuSTRIE 6806 Industriebeleid en -structuur 6811 Chemie 6816 Metaal- en staalindustrie 6821 Mechanische industrie 6826 Elektronica en elektrotechniek 681 Bouwindustrie en openbare werken 686 Houtindustrie 6841 Lederverwerkende en textielindustrie 6846 Diverse industrieën 72 GEoGRAFIE 7206 Europa en voormalige Sovjet-Unie 7211 Regio s van de landen van de Europese Unie 7216 Amerika 7221 Afrika 7226 Azië-Oceanië 721 Economische geograie 726 Politieke geograie 7241 Landen en gebieden overzee 76 INTERNATIoNALE organisaties 7606 Verenigde Naties 7611 Europese organisatie 7616 Regionale organisaties buiten Europa 7621 Intergouvernementele organismen 7626 Niet-gouvernementele organen 64 PRoDucTIE, TEcHNoLoGIE EN onderzoek 6406 Productie 6411 Technologie en technische voorschriten 6416 Research en intellectuele eigendom 20