Actualisatie natuurtoets vijf windturbines (Eneco Wind), Gemeente Reusel-De Mierden

Transcriptie

1 Actualisatie natuurtoets vijf windturbines (Eneco Wind), Gemeente Reusel-De Mierden Toetsing in het kader van de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet 1998 A. Gyimesi, M. Boonman, R.C. Fijn Ecologie & landschap

2

3 Actualisatie natuurtoets vijf windturbines (Eneco Wind), Gemeente Reusel - De Mierden Toetsing in het kader van de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet 1998 A. Gyimesi M. Boonman R.C. Fijn opdrachtgever: Eneco Wind BV 25 april 2014 rapport nr

4 Status uitgave: eindrapport Rapport nr.: Datum uitgave: 25 april 2014 Titel: Subtitel: Samenstellers: Actualisatie natuurtoets vijf windturbines (Eneco Wind), Gemeente Reusel - De Mierden Toetsing in het kader van de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet 1998 dr. A. Gyimesi drs. M. Boonman R.C. Fijn, MSc. Aantal pagina s inclusief bijlagen: 66 Project nr.: Projectleider: Naam en adres opdrachtgever: R.C. Fijn, MSc. Eneco Wind B.V. Postbus 19020, 3001 BA Rotterdam Referentie opdrachtgever: bestelnummer Akkoord voor uitgave: drs. T.J. Boudewijn, Vogelecologie Paraaf: Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv; opdrachtgever vrijwaart Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Bureau Waardenburg bv / Eneco Wind bv Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf-gaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd overeenkomstig ISO 9001:

5 Voorwoord Eneco Wind bv gaat een windpark van vijf windturbines realiseren in de Gemeente Reusel - De Mierden. Hierbij zal rekening gehouden moeten worden met het huidige voorkomen van planten en dieren die beschermd zijn krachtens de Flora- en faunawet en Natuurbeschermingswet In 2008 heeft Bureau Waardenburg voor deze ingreep een quick scan Flora- en faunawet uitgevoerd naar het voorkomen van beschermde soorten in het plangebied, aangevuld met een beoordeling van mogelijke effecten op de vogels, habitattypen en overige beschermde soorten waarvoor Natura 2000-gebieden in de omgeving van de planlocatie zijn aangewezen (Heunks et al. 2008). Eneco Wind bv heeft Bureau Waardenburg vervolgens in 2014 verzocht om de natuurtoets te actualiseren en de (mogelijke) effecten te benoemen en aan te geven op welke wijze negatieve effecten kunnen worden beperkt en/of gemitigeerd. Aan de totstandkoming van dit rapport werkten mee: Martijn Boonman rapportage;; Abel Gyimesi rapportage;; Lieuwe Anema kaartmateriaal;; Ruben Fijn projectleiding, eindredactie;; Theo Boudewijn kwaliteitsborging. Genoemde personen zijn door opleiding, werkervaring en zelfstudie gekwalificeerd voor de door hen uitgevoerde werkzaamheden. Het project is uitgevoerd volgens het kwaliteitshandboek van Bureau Waardenburg. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg is ISO gecertificeerd. Vanuit Eneco Wind bv werd de opdracht begeleid door de heer F.P. de Jong. De heer J. van der Linden van Provincie Noord-Brabant wordt bedankt voor het controleren van actuele flora- en vogelgegevens. De heer P. Wouters (Vogelwerkgroep de Kempen) en de heer P. Peijs (Weidevogelbescherming Reusel - De Mierden) worden hartelijk bedankt voor gebiedspecifieke informatie ten aanzien van vogels. Wij danken allen voor de prettige samenwerking. 3

6 4

7 Inhoud Voorwoord... 3 Inhoud Inleiding Algemeen Aanpak toetsing Flora- en faunawet Aanpak nee, tenzij-toets EHS Aanpak toetsing Natuurbeschermingswet Bronnenonderzoek Plangebied en ingreep Het plangebied De ingreep Toetsing Flora- en faunawet Voorkomen van beschermde soorten planten en dieren Effecten op beschermde flora en fauna Samenvatting toetsing Flora- en faunawet Toetsing Natuurbeschermingswet Gebiedsbeschrijving Natura 2000-gebieden Beoordeling van effecten op omliggende Natura 2000-gebieden Nee, tenzij-toets EHS Wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS Effecten op de EHS Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Literatuur Bijlage 1 Wettelijk kader Bijlage 2 Windturbines en vogels Bijlage 3 Windturbines en vleermuizen

8 6

9 1 Inleiding 1.1 Algemeen Eneco Wind B.V. gaat een windpark van vijf windturbines realiseren in de Gemeente Reusel - De Mierden. Deze ingreep kan effecten hebben op beschermde soorten planten en dieren, beschermde natuurgebieden en de Ecologische Hoofdstructuur. In 2008 heeft Bureau Waardenburg voor deze ingreep een quick scan Flora- en faunawet uitgevoerd naar het voorkomen van beschermde soorten in het plangebied, aangevuld met een beoordeling van mogelijke effecten op de vogels, habitattypen en overige beschermde soorten waarvoor Natura 2000-gebieden in de omgeving van de planlocatie zijn aangewezen (Heunks et al. 2008). Eneco Wind bv heeft Bureau Waardenburg verzocht om de natuurtoets te actualiseren en de (mogelijke) effecten te benoemen en aan te geven op welke wijze negatieve effecten kunnen worden beperkt en/of gemitigeerd. In dit rapport wordt verslag gedaan van de natuurtoets op basis van de geactualiseerde werkzaamheden. Dat wil zeggen dat de ingreep wordt getoetst aan: - De Flora- en faunawet (Ffwet);; - De Natuurbeschermingswet 1998 (Nbwet);; - De Ecologisch Hoofdstructuur (EHS). Voor een nadere uitleg van het wettelijke kader, zie bijlage 1. In het rapport wordt verslag gedaan van bronnenonderzoek, bepaling van de effecten op beschermde soorten planten en dieren (Ffwet) en beschermde natuurgebieden (Natura 2000 en EHS). Tevens worden de mogelijkheden voor mitigatie en de noodzaak tot compensatie van de effecten onderzocht (indien van toepassing). 1.2 Aanpak toetsing Flora- en faunawet Bij de bouw en exploitatie van het windpark zal rekening moeten worden gehouden met het huidige voorkomen van krachtens de Flora- en faunawet beschermde soorten planten en dieren. Als de voorgenomen ingreep leidt tot het overtreden van verbodsbepalingen betreffende beschermde soorten, zal moeten worden nagegaan of een vrijstelling geldt of dat een ontheffing ex artikel 75 van de Flora- en faunawet moet worden verkregen (zie bijlage 1). Dit rapport beschrijft de effecten van de ingreep op beschermde en/of bijzondere soorten planten en dieren. In dit rapport wordt ingegaan op de volgende vragen: - Welke beschermde soorten planten en dieren komen mogelijk of zeker voor in het plangebied? - Welke effecten op beschermde soorten heeft de ingreep? - Kunnen de effecten een wezenlijke negatieve invloed op soorten hebben? 7

10 - Worden verbodsbepalingen van de Flora- en faunawet overtreden? Zo ja, welke? - Moet hiervoor ontheffing worden aangevraagd? - Zijn er mogelijkheden voor mitigatie (vermindering) en compensatie van schade aan beschermde soorten? De beoordeling van het voorkomen van en effecten op beschermde soorten is opgesteld op basis van bronnenonderzoek, de huidige ter beschikking staande kennis en inschattingen van deskundigen. De toetsing is een bepaling en beoordeling van de huidige aanwezigheid van beschermde soorten planten en dieren in het plangebied, de functie van het plangebied en de directe omgeving voor deze soorten en de effecten van de voorgenomen ingreep op beschermde soorten. 1.3 Aanpak nee, tenzij-toets EHS Het plangebied ligt op de grens van de gebieden die onderdeel zijn van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het ruimtelijke beleid voor de EHS is gericht op behoud en ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden. Daarom geldt in de EHS het nee, tenzij -regime. Als een voorgenomen ingreep de nee, tenzij -toets met positief gevolg doorloopt kan de ingreep plaatsvinden. Eventuele nadelige effecten moeten worden gemitigeerd en de resterende schade moet worden gecompenseerd. Als een voorgenomen ingreep niet voldoet aan de voorwaarden uit het nee, tenzij -regime dan kan de ingreep niet plaatsvinden (zie Spelregels EHS, ministerie van LNV, 2007). Een significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS is niet toegestaan. Tenzij: - Er sprake is van redenen van groot openbaar belang;; - Er geen alternatieven zijn;; - De resterende schade (na mitigatie) wordt gecompenseerd. De nee, tenzij-toets in de voorliggende rapportage geeft antwoord op de volgende vragen: - Wat zijn de wezenlijke waarden en kenmerken van de EHS ter plaatse van de ingreep? Hieronder vallen ook de beheertypen (natuurdoeltypen). - Welke effecten op de wezenlijke waarden en kenmerken van de EHS heeft de ingreep? - Zijn deze effecten als significant te kwalificeren? - Hoe kunnen de effecten worden gemitigeerd of gecompenseerd? De wezenlijke kenmerken en waarden zijn omschreven in het natuurbeheerplan van de provincie Noord-Brabant. De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. Het gaat daarbij 8

11 om: de bij het gebied behorende natuurdoelen en -kwaliteit, geomorfologische en aardkundige waarden en processen, de waterhuishouding, de kwaliteit van bodem, water en lucht, rust, stilte, donkerte en openheid, de landschapsstructuur en de belevingswaarde. De natuurdoelen worden (vaak per perceel) gespecificeerd als natuurdoeltype of beheertype. 1.4 Aanpak toetsing Natuurbeschermingswet 1998 In een straal van 15 kilometer rondom de geplande windturbineopstelling liggen vijf Natura 2000-gebieden, waarvan vier over de grens in België. Voorliggende rapportage beschrijft de resultaten van een oriëntatiefase in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 (zie bijlage 1). Dat wil zeggen een onderzoek naar de effecten op beschermde natuurgebieden, waaronder wij in dit rapport verstaan: Natura 2000-gebieden en Beschermde Natuurmonumenten. Op basis van de beste wetenschappelijke kennis zijn de effecten van bouw en gebruiksfase van het windpark in kaart gebracht en beoordeeld. De effecten zijn op zichzelf en in samenhang met de effecten van andere plannen en projecten (cumulatie) beoordeeld. Deze rapportage geeft antwoord op de volgende vragen: - Welke beschermde natuurgebieden (Natura 2000, Beschermde Natuurmonumenten) liggen binnen de invloedssfeer van het plan? Wat zijn de instandhoudingsdoelen voor deze natuurgebieden? - Wat is de ligging van het plangebied ten opzichte van de habitattypen, de leefgebieden van soorten of andere natuurwaarden waarvoor de betreffende natuurgebieden zijn aangewezen? Welke functies heeft het plangebied en zijn invloedssfeer voor deze beschermde natuurwaarden? - Welke effecten op beschermde natuurgebieden heeft de bouw en gebruiksfase van het windpark? - Welke maatregelen kunnen worden genomen om de effecten te vermijden of te verminderen? Hoe effectief zijn deze mitigerende maatregelen? - Wat zijn de effecten van het plan/project als deze worden beschouwd in samenhang met andere activiteiten en plannen, met andere woorden, wat zijn de cumulatieve effecten? - Is nader onderzoek nodig? - Kunnen significante effecten (inclusief cumulatieve effecten) significant worden uitgesloten? - Moet voor de bouw en gebruiksfase van het windpark vergunning worden aangevraagd? - Moet voor de vergunningsaanvraag een nadere toetsing worden uitgevoerd? De uitkomsten van het onderzoek kunnen als volgt zijn: - Er treden met zekerheid geen effecten op;; er is geen vergunning nodig en evenmin aanvullende maatregelen. Wel wordt aanbevolen de conclusies van dit onderzoek aan het bevoegd gezag voor te leggen. 9

12 - Significant negatieve effecten kunnen niet worden uitgesloten. Voor het project is een vergunning nodig, die kan worden aangevraagd op basis van een passende beoordeling en na het doorlopen van de ADC-toets (zie Bijlage 1). Vooroverleg met het bevoegd gezag is noodzakelijk. - In andere gevallen, er zijn (mogelijk) wel effecten, maar die zijn beperkt en zeker niet significant, bepaalt het bevoegd gezag of er vergunning nodig is. Aan de vergunning kunnen maatregelen gekoppeld zijn om negatieve effecten additioneel te verminderen of te voorkomen. Deze maatregelen zijn niet nodig om significante effecten te voorkomen, maar zijn gewenst door het bevoegd gezag. De effecten van de ingreep worden getoetst aan de instandhoudingsdoelen die voor de Natura 2000-gebieden gelden. Deze zijn ontleend aan gepubliceerde aanwijzingsbesluiten. 1.5 Bronnenonderzoek Het bronnenonderzoek gaat uit van bestaande en beschikbare gegevens. Voor een actueel overzicht van beschermde soorten die in de regio voorkomen zijn (online) beschikbare bronnen geraadpleegd, waaronder waarneming.nl, zoogdieratlas.nl en de vissenatlas Noord-Brabant (Brouwer et al. 2010). De lijst van beschermde soorten en de verspreiding daarvan is door ons aangevuld op grond van recente onderzoeksrapporten en kennis aanwezig bij de uitvoerders van het onderzoek. De belangrijkste gebruikte bron betreft het in 2008 uitgevoerde natuuronderzoek voor windpark Reusel (Heunks et al. 2008). Dit voorliggende rapport is een update van het destijds uitgevoerde onderzoek. 10

13 2 Plangebied en ingreep 2.1 Het plangebied Eneco Wind gaat vijf windturbines plaatsen in het zuidwestelijk deel van de Gemeente Reusel - De Mierden. De windturbines zullen worden geplaatst in een lijnopstelling (noord-zuid georiënteerd) langs de Belgische grens, waarbij de onderlinge afstand tussen de turbines ca. 480 m bedraagt (figuur 2.1). Het gaat om vijf turbines met een ashoogte van 100 m en een rotordiameter van 100 m. Het plangebied in de Gemeente Reusel - De Mierden ligt in agrarisch gebied met aan de ene kant de Pikoreistraat overgaand in de Laarakkerdijk en aan de andere kant de Belgische grens. Het plangebied ligt ten zuiden van Achterste Heikant en ten noorden van de Reuselse Moeren (figuur 2.1). Het dorp Reusel ligt op een afstand van enige kilometers ten noordoosten van de planlocatie. Het plangebied voor de lijnopstelling van windturbines heeft een zandige bodem en bestaat geheel uit percelen akkerland en percelen van een boomkwekerij. In 2008 stonden op deze akkers doperwten, aardappelen, maïs, wortels en jonge coniferen. Zicht op een van de vijf Eneco windturbinelocaties in een akkerperceel. Opgaande beplanting is op enige afstand van de windturbinelocaties aanwezig in de vorm van bomenrijen langs (zand)paden en wegen, langs erven en op Belgisch grondgebied in de vorm van bos. 11

14 Zicht op een locatie voor een Eneco windturbine in een veld met coniferen ter hoogte van de kwekerij. Tussen de akkers zijn verschillende smalle sloten gelegen, met op de oevers een weinig ontwikkelde vegetatie, gedomineerd door enkele algemene soorten waaronder raaigras en in de slootoevers liesgras. Ten tijde van het bezoek in juni 2008 was de waterstand in de sloot laag (maximaal 20 cm diep). Volgens een lokale boer vallen in de zomer veel sloten droog in het gebied en komen er nauwelijks of geen vissen in voor. 2.2 De ingreep Voor de realisatie van windturbines worden toegangswegen aangelegd en zwaar materiaal getransporteerd. In dit kader zal zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van bestaande ontsluitingswegen langs en over de akkers, maar de volgende werkzaamheden worden wel gepland (voor de locaties zie figuur 2.1): - Ter hoogte van turbine 1 wordt een sloot verlegd en de duiker verlengd. - Bij de kruising van de Gemeenteweg met Voorste Heikant wordt één berk gekapt. - De duiker ter hoogte van de geplande turbine 2 wordt iets verbreed. - Bij de ingang van de toegangsweg van turbine 3 worden 34 bomen gekapt. - Bij de kruising van Schepers Weijer en de Laarakkerdijk worden twee bomen gekapt. 12

15 Figuur 2.1 Ligging van de geplande windturbinelocaties in het buitengebied van de Gemeente Reusel - De Mierden. 13

16 14

17 3 Toetsing Flora- en faunawet 3.1 Voorkomen van beschermde soorten planten en dieren Vegetatietypen en planten De beoogde locaties voor de windturbines liggen middenin grootschalige akkerbouwpercelen waarop aardappels, doperwten en maïs geteeld worden. Op de locaties waar de windturbines worden geplaatst, langs de geplande toegangswegen en in de slootkanten komen geen beschermde plantensoorten voor. Wilde gagel is de enige strikt beschermde soort die in de ruime omgeving van het plangebied voorkomt (bron: Provincie Noord-Brabant). Geschikte biotopen zoals brede greppels, natte heide of (hoog)veen ontbreken in de delen van het plangebied waar werkzaamheden zijn voorzien. Minder strikt beschermde soorten die in de ruime omgeving van het plangebied voorkomen zijn brede wespenorchis en grasklokje. De betreffende soorten komen veelal voor in bermen op zandige gronden (grasklokje) en houtwallen (brede wespenorchis) Ongewervelden Strikt beschermde ongewervelden komen niet in het plangebied voor. Geschikte biotopen / habitats zoals heiden en vennen voor beschermde libellen en dagvlinders ontbreken. Op grond hiervan is beoordeeld dat het plangebied geen betekenis heeft voor beschermde ongewervelden Vissen Rondom de akkers bevinden zich perceelsloten met een ondiepe waterstand. In de zomer vallen deze sloten vaak droog. De sloten hebben dan ook nauwelijks tot geen betekenis voor vissen. Beschermde soorten zoals de kleine modderkruiper komen in dit deel van Noord-Brabant niet voor (Brouwer et al. 2010) Amfibieën In de ruime omgeving van het plangebied komen diverse strikt beschermde soorten voor zoals alpenwatersalamander, vinpootsalamander, heikikker en poelkikker (ravon.nl). In het plangebied liggen twee geïsoleerde wateren: tussen windturbine 3 en 4. ter hoogte van windturbine 5. Mogelijk fungeren deze wateren voor (één van) de genoemde strikt beschermde soorten als voortplantingswater. Op de plaatsen waar werkzaamheden zijn voorzien is 15

18 geen geschikt voortplantingswater of landhabitat voor de bovengenoemde soorten aanwezig Reptielen In de ruime omgeving van het plangebied komt de levendbarende hagedis voor (Bergmans & Zuiderwijk 1986;; Ravon 2006). De levendbarende hagedis komt vooral voor in natte of vochtige heide. In de delen van het plangebied waar windturbines of hun toegangswegen zijn gepland ontbreekt dergelijk habitat. Andere soorten reptielen komen in het plangebied niet voor (ravon.nl) Grondgebonden zoogdieren In de omgeving van het plangebied komen twee strikt beschermde zoogdieren voor: eekhoorn en steenmarter (zoogdieratlas.nl, waarneming.nl). Het voorkomen van eekhoornnesten in het plangebied is op grond van de terreineigenschappen mogelijk in het bosje ter hoogte van turbine 4. Vaste rust- en verblijfplaatsen van steenmarters kunnen voorkomen in gebouwen in het plangebied. Op plaatsen waar werkzaamheden gepland zijn, zijn geen vaste rusten verblijfplaatsen van beide soorten Vleermuizen Windturbines kunnen uiteenlopende effecten hebben op vleermuizen (zie Bijlage 3). Uit de regio zijn vier soorten vleermuizen bekend: gewone dwergvleermuis, gewone grootoorvleermuis, grijze grootoorvleermuis en laatvlieger (Limpens et al. 1997, waarneming.nl). Op grond van de terreinkenmerken en de geografische ligging van het plangebied lijkt daarnaast het voorkomen van de rosse vleermuis waarschijnlijk. De ruige dwergvleermuis is niet algemeen in dit deel van Nederland, maar kan in lage dichtheden voorkomen. De meest talrijke soorten in het plangebied zijn naar verwachting de gewone dwergvleermuis en de laatvlieger. Verblijfplaatsen van vleermuizen kunnen in het plangebied voorkomen in gebouwen en bomen. De opgaande begroeiing langs de Laarakkerdijk is in potentie geschikt als vliegroute van vleermuizen. In het plangebied ontbreken foerageergebieden die voor vleermuizen een bijzondere betekenis hebben zoals grote wateren, moeras of vochtig loofbos. Hierdoor zijn geen belangrijke verblijfplaatsen of grote aantallen foeragerende dieren aanwezig in het plangebied. 16

19 De akkers waar de turbines gepland zijn liggen in een half open landschap. Binnen 500 m afstand van de turbine locaties liggen bosschages, verspreid staande bomen of bos. De vleermuissoorten die hier foerageren zijn naar verwachting gewone dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis en in mindere mate ruige dwergvleermuis. Gelet op de kortste afstand naar opgaande begroeiing is het aantal foeragerende vleermuizen naar verwachting het hoogst bij turbine locatie 4 gevolgd door 5. De turbines 1, 2 en 3 liggen wat verder van opgaande begroeiing, hier zal het aantal foeragerende vleermuizen lager liggen. Belangrijke migratieroutes van vleermuizen zoals die aanwezig kunnen zijn langs de kust, in rivierdalen of langs beboste heuvelruggen (Rydell et al. 2012), komen in het plangebied niet voor Vogels met jaarrond beschermde nestplaats 1 Windturbines kunnen uiteenlopende effecten hebben op vogels (zie Bijlage 2). In de omgeving van het plangebied komen enkele broedvogels voor waarvan de nestplaats jaarrond beschermd is: huismus, steenuil, kerkuil (waarneming.nl). Het bos grenzend aan het plangebied biedt geschikt nesthabitat voor buizerd, havik en sperwer Overige vogels Windturbines kunnen uiteenlopende effecten hebben op vogels (zie Bijlage 2). De aanwezigheid van windturbines kan leiden tot het doden van vogels als gevolg van (bijna) aanvaringen met de rotorbladen. Dit betreft broedvogels in de periode maartaugustus, trekvogels in het voorjaar en najaar en wintergasten in het winterhalfjaar. Broedvogels In het rapport in 2008 zijn broedvogelgegevens verwerkt die door de Provincie Noord- Brabant waren verstrekt (Heunks et al. 2008). De provincie heeft de gebiedsdekkende vogelmonitoring in 2009 stopgezet en heeft zich vervolgens alleen op de zogenaamde broedvogelmeetnetten geconcentreerd. Deze monitoring is slechts in enkele belangrijke natuurgebieden uitgevoerd en niet meer gebiedsdekkend. Het dichtstbijzijnde dergelijke broedvogel monitoringsgebied is de Belevensche Heide, een in 2010 opnieuw ingericht natuurgebied, 2 km ten noorden van de meest noordelijke windturbine. Deze afstand is te groot voor effecten van de geplande turbines op broedvogels. Bovendien, vanwege de nieuwe inrichting zijn de broedvogelgegevens niet representatief voor de omgeving en zijn derhalve niet opgenomen in deze beoordeling. Ook is informatie van het Natuurloket ( opgevraagd. Uit het beknopte rapport bleek dat de betreffende kilometerhokken ( , en 1 Op grond van door het ministerie van LNV verstrekte handreikingen worden nesten van de volgende soorten als jaarrond beschermde nestplaatsen beschouwd: boomvalk, buizerd, gierzwaluw, grote gele kwikstaart, havik, huismus, kerkuil, oehoe, ooievaar, ransuil, roek, slechtvalk, sperwer, steenuil, wespendief, zwarte wouw. 17

20 ) slecht of niet onderzocht zijn op broedvogels. Hierdoor verwachten wij niet dat de gegevens van Natuurloket meerwaarde hadden voor onderhavig onderzoek, en zijn geen gedetailleerde gegevens opgevraagd. Weidevogels De enige enige bruikbare broedvogelgegevens van het plangebied zijn afkomstig van de plaatselijke weidevogelgroep. Deze gegevens waren beschikbaar op het niveau van individuele boerenbedrijven in het werkgebied van de weidevogelgroep. Om op relevante informatie te focussen, zijn er alleen gegevens gebruikt die verzameld waren op bedrijven rondom de Laarakkerdijk. In de omgeving van de geplande windturbines broedden in de voorgaande jaren vaak tientallen paren kieviten, een enkele grutto, scholekster, wulp en veldleeuwerik (tabel 3.1). Broedgevallen van wulp en veldleeuwerik zijn sinds 2009 in de omgeving van de geplande windturbines door de plaatselijke weidevogelgroep (mond. med. P. Peijs) niet meer vastgesteld. Tot 2008 liet het aantal broedparen van de kievit geen duidelijke trend zien (Heunks et al. 2008). Na een relatief hoog aantal broedparen in 2009 en 2010 zijn de aantallen echter snel achteruit gegaan. Tabel 3.1 Aantalsontwikkeling van weidevogels in de omgeving van de geplande windturbines tussen 2009 en 2013 (gegevens weidevogelwerkgroep Reusel) kievit grutto scholekster wulp veldleeuwerik Kolonievogels Ten zuiden van de planlocatie bevindt zich op ca. 1 kilometer afstand een kokmeeuwenkolonie in de Reuselse Moeren. De soort broedt hier sinds eind jaren negentig. Voordien broedde de soort ten noorden van de planlocatie in Landgoed De Utrecht. Na een sterke afname van in 2005 tot 125 paar in 2006 (SOVON 2006, 2007) is er een herstel ingezet maar de aantallen van 2005 zijn niet bereikt (225 broedparen in 2008 en circa 400 in 2011;; mond. med. P. Wouters), maar in het algemeen nemen de binnenlandse broedparen in aantallen af (Boele et al. 2013;; Boele et al. 2014). In dezelfde kolonie broedden in de periode ook 1 2 paar zwartkopmeeuwen (SOVON 2012). Binnen een straal van 5 kilometer rondom de geplande windturbines zijn geen kolonies van roeken of blauwe reigers bekend (SOVON 2012). Circa paren oeverzwaluwen broeden aan de noordkant van Reusel (op ruim 3 km afstand) in een speciaal aangelegde wand (SOVON 2012). In de periode is geen huiszwaluwkolonie geregistreerd in de ruime omgeving van het geplande windpark (SOVON 2012). 18

21 Trekvogels De ligging van het plangebied is zodanig dat geen stuwing van gedurende de dag trekkende vogels voorkomt (LWVT/SOVON 2002). Hoewel op lokale schaal stuwingseffecten langs landschapselementen kunnen plaatsvinden (micro-stuwing), is het aannemelijk dat de trek hoofdzakelijk in een breed front plaatsvindt. Bovendien betreffen trekbewegingen vluchten over grotere afstanden en, dus, grotere hoogte. Voor trekvogels zullen daarom geen noemenswaardige aantallen slachtoffers bij de beoogde turbineopstelling vallen. Wintergasten Het plangebied ligt in kleinschalig landbouwgebied. Hier zouden in het winterhalfjaar herbivore watervogels en roofvogels kunnen foerageren. Aangezien vliegbewegingen van o.a. ganzen, zwanen en eenden van en naar slaapplaatsen deels in het donker plaatsvinden, moet in het algemeen rekening gehouden worden met aanvaringsrisico s voor deze soortgroepen bij de geplande ontwikkeling van een windpark. In het gebied ten zuiden van Reusel blijken in de winter weinig ganzen en/of zwanen te verblijven en zeker niet in aantallen van betekenis (mond. med.p. Wouters en P. Peijs) en hierdoor zal het aantal dagelijkse vliegbewegingen in het plangebied ook gering zijn. Het aanvaringsrisico als gevolg van de geplande windturbines is daarom verwaarloosbaar klein. 3.2 Effecten op beschermde flora en fauna Het wettelijk toetsingskader is verwoord in Bijlage 1. Bij de beoordeling of sprake is van overtreding van de verbodsartikelen dient rekening te worden gehouden met de volgende criteria: worden er beschermde planten vernield of beschadigd;; worden er dieren gedood of verwond;; worden individuele dieren opzettelijk verontrust 2 ;; worden er vaste rust en verblijfplaats verstoord 3, vernield of beschadigd Vegetatietypen en planten In gebieden rond het plangebied komt mogelijk wilde gagel voor, echter op de voorziene turbine locaties niet. Ook langs de oevers van de sloten die verbreed of verlegd worden komt de soort niet voor. De voorgenomen ingreep zal geen negatief effect hebben op de gunstige staat van instandhouding van beschermde planten. 2 Waar de term verontrusten ziet op het beschermde dier zelf, ziet de term verstoren op de nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van dieren(gerechtshof Arnhem ).. 3 Er is slechts sprake van verstoring in de zin van artikel 11 van de Flora en faunawet indien er daadwerkelijk gevolgen voor de betreffende plaats zijn geweest, in die zin dat de ecologische functie is verstoord. Een slechts zeer tijdelijke verstoring die uiteindelijk geen negatieve gevolgen heeft voor betreffende diersoort valt daar niet onder (gerechtshof Arnhem ). 19

22 3.2.2 Vissen Indien bij het verleggen van de sloot bij turbine 1 delen van de watergang gedempt worden, dan dient in het kader van de zorgplicht sterfte van vissen voorkomen te worden. Dit kan door het dempen in de richting van het open water uit te voeren. Afgesloten delen kunnen pas gedempt worden nadat de aanwezige vissen tevoren zijn weggevangen en overgezet in de nieuwe watergang. Op die manier wordt het overtreden van verbodsbepalingen van de Flora- en faunawet voorkomen Amfibieën In het plangebied komen mogelijk alpenwatersalamander, vinpootsalamander, heikikker en poelkikker voor. De sloten die verlegd of verbreed worden, vormen geen geschikt voortplantingswater voor deze soorten. In geschikt landhabitat zoals bos, heide of ruigte zijn geen werkzaamheden voorzien. De voorgenomen ingreep zal daarom geen negatief effect hebben op de gunstige staat van instandhouding van beschermde amfibieën Reptielen In de nabijheid van het plangebied komt mogelijk levendbarende hagedis voor, echter op de voorziene turbine locaties niet. De bomenrij die ten behoeve van de toegangsweg voor turbine 3 gekapt wordt heeft geen mantel-zoom vegetatie waar de soort in voor zou kunnen komen. De voorgenomen ingreep zal daarom geen negatief effect hebben op de gunstige staat van instandhouding van beschermde reptielen Grondgebonden zoogdieren In het plangebied komen mogelijk eekhoorn en steenmarter voor. Aangezien het amoveren van gebouwen niet aan de orde is, zijn effecten op vaste rust- en verblijfplaatsen van steenmarter uit te sluiten. Werkzaamheden in bos of bosjes zijn niet voorzien. De bomenrij die ten behoeve van de toegangsweg voor turbine 3 gekapt wordt ligt op grote afstand van geschikt leefgebied voor eekhoorns. Het voorkomen van eekhoornnesten is hier daarom uit te sluiten. De voorgenomen ingreep zal daarom geen negatief effect hebben op de gunstige staat van instandhouding van beschermde grondgebonden zoogdieren Vleermuizen Aanlegfase Het amoveren van gebouwen is niet aan de orde. Effecten op vaste rust- en verblijfplaatsen van gebouwbewonende vleermuizen zijn daarom uit te sluiten. In de bomenrij die ten behoeve van de toegangsweg voor turbine 3 gekapt wordt (34 bomen) kunnen verblijfplaatsen van vleermuizen voorkomen. Aanbevolen wordt hier nader onderzoek naar te doen. Boombewonende vleermuizen gebruiken doorgaans bossen met een hoog aanbod aan boomholtes als verblijfplaats. Het aantal bomen in 20

23 de bomenrij is beperkt en de dikte van de meeste bomen is minder dan 50 cm. De kans op het voorkomen van verblijfplaatsen is hier klein maar niet op voorhand uit te sluiten. Wanneer de kap wordt uitgevoerd in september-oktober na afloop van de inspectie van holtes kan sterfte van vleermuizen worden voorkomen. De bomenrij heeft geen verbinding met belangrijke foerageergebieden van vleermuizen maar eindigt in een akker met intensief gebruik. Effecten op essentiële vliegroutes zijn daarom uit te sluiten. Exploitatiefase Slachtoffers De aanwezigheid van windturbines op plaatsen waar vleermuizen voorkomen kan leiden tot het doden van vleermuizen als gevolg van (bijna) aanvaringen met de rotorbladen. Niet alle vleermuissoorten lopen hierbij evenveel risico. Van gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, rosse vleermuis en in mindere mate de laatvlieger is het voorkomen van aanvaringsslachtoffers in windparken bekend (Dürr 2011). Grootoorvleermuizen worden vrijwel nooit als aanvaringsslachtoffer gevonden. Soorten die (mogelijk) in het plangebied voorkomen en een verhoogd risico hebben om aanvaringsslachtoffer te worden van windturbines zijn: gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en rosse vleermuis. Door het ontbreken van belangrijke foerageergebieden en migratieroutes in het plangebied (paragraaf 3.1.7) wordt geen aanzienlijke sterfte verwacht. In het bijzonder geldt dit voor de ruige dwergvleermuis, een soort die in dit deel van Nederland maar weinig voorkomt. De turbine locaties liggen in akkers met een intensief gebruik. In windparken in dergelijke gebieden is het aantal vleermuisslachtoffers doorgaans laag (Rydell et al. 2012). Het optreden van aanvaringsslachtoffers is echter niet geheel uit te sluiten. In het bijzonder geldt dit voor de turbines 4 en 5 die respectievelijk 140 en 180 m verwijderd zijn van een bosje. De overige turbines liggen op meer dan 200 m verwijderd van bos. Een korte afstand van turbines ten opzichte van bossen/bosschages wordt gezien als risico verhogend voor het aantal slachtoffers. 200 m wordt door Eurobats aangeduid als veilige afstand (Rodrigues et al. 2008). Een schatting voor de jaarlijkse sterfte is op grond van de beschikbare gegevens niet precies te geven. Op grond van het aantal slachtoffers in windparken in vergelijkbare gebieden verwachten we een laag aantal dat geen effect zal hebben op de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soorten. Voor vleermuizen bestaan bovendien methoden waarmee het aantal aanvaringsslachtoffers effectief omlaag gebracht kan worden (paragraaf 6.2). Hierdoor kunnen wezenlijke effecten op vleermuizen in alle gevallen worden voorkomen. Effecten en verbodsbepalingen Het (opzettelijk) doden van vleermuizen is verboden (art. 9 Ffwet). Het per ongeluk doden van vleermuizen (bijv. door windturbines) wordt ook beschouwd als een overtreding van art. 9. Dat geldt niet als slechts sprake is van incidentele sterfte (zie 21

24 uitspraak rechtsbank Breda inzake Windpark Sabinapolder 4 ). Het is echter niet duidelijk wanneer volgens het bevoegd gezag sprake is van meer dan incidentele sterfte Vogels met jaarrond beschermde nestplaats Het amoveren van gebouwen is niet aan de orde. Effecten op nesten van vogels die in gebouwen voorkomen (huismus, kerkuil) zijn daarom uit te sluiten. Omdat bos niet gekapt wordt zijn ook effecten op nesten van roofvogels van bossen (sperwer, havik) uit te sluiten. De bomenrij die ten behoeve van de toegangsweg voor turbine 3 gekapt wordt (34 bomen) is potentieel geschikt als nestplaats van buizerd. Tot 2008 was de soort niet aanwezig, maar aanbevolen wordt om ten tijde van de kap het bosje te laten controleren op broedende vogels met nadruk op de aanwezigheid van een buizerdnest. Wanneer de kap van bomen wordt uitgevoerd buiten het broedseizoen (september-maart) is verstoring van nesten of sterfte van jongen uit te sluiten. Effecten op de functionaliteit van het plangebied als nestplaats van de buizerd lijken niet aan de orde, omdat voldoende alternatieve nestplaatsen aanwezig zijn binnen een eventueel territorium Overige vogels Het (opzettelijk) doden van vogels is verboden (art. 9 Ffwet). Het per ongeluk doden van vogels (bijv. door windturbines) wordt ook beschouwd als een overtreding van art. 9. Dat geldt niet als slechts sprake is van incidentele sterfte. In de omgeving van het plangebied komen zeer lage aantallen broedvogels voor. In het geval van weidevogels tonen de teruglopende aantallen aan dat het gebied zijn betekenis steeds verder verliest. Wel kunnen kieviten die dichtbij de turbines broeden tijdens baltsvluchten, die ook s nachts plaatsvinden, wel het risico lopen om slachtoffer te worden. Het plangebied biedt geen belangrijke foerageer- of rustplaats voor trekvogels of wintergasten. Op basis hiervan is de sterfte van vogels als incidenteel te beschouwen. 3.3 Samenvatting toetsing Flora- en faunawet De toetsing aan de Ffwet kan als volgt worden samengevat. In de onderstaande opsomming zijn alleen die soorten opgenomen, jegens welke mogelijk een overtreding wordt begaan. - Overtreding van art. 9: doden of verwonden van gewone dwergvleermuis, rosse vleermuis, ruige dwergvleermuis. - Overtreding van art. 11: verstoren of vernietigen van vaste rust- of verblijfplaatsen van boombewonende vleermuizen, en mogelijk buizerd. 4 Uitspraak d.d , zaaknr. AWB 12/ 1420 WET. 22

25 Aanzienlijke sterfte die effect heeft op de gunstige staat van instandhouding van beschermde soorten is uitgesloten. Door de aanwezigheid van voldoende alternatieve locaties voor de vaste rust- en verblijfplaatsen is de functionaliteit van het plangebied als verblijfplaats niet in het geding. 23

26 24

27 4 Toetsing Natuurbeschermingswet 1998 In een straal van 15 kilometer rondom de geplande windturbines liggen vijf Natura 2000-gebieden (figuur 4.1). In Nederland is dit het Habitatrichtlijngebied Kempenland- West. Over de grens in België liggen twee Habitatrichtlijngebieden en twee Vogelrichtlijngebieden. Kempenland-West is recentelijk definitief aangewezen (EZ 2013). De wettelijke status van de Natura 2000-gebieden in België is onbekend. Figuur 4.1 Overzicht van alle Natura 2000-gebieden in de omgeving van de planlocatie van het geplande windpark Laarakkerdijk. Met uitzondering van het Natura 2000-gebied Kempenland-West liggen alle gebieden in België. Voor de gebieden in België is het middelpunt van de desbetreffende gebieden weergegeven (bron: 25

28 4.1 Gebiedsbeschrijving Natura 2000-gebieden Natura 2000-gebied Kempenland-West Het heide- en vennengebied van Kempenland bestaat uit enkele enigszins verspreid liggende delen: in het westen de Rovertse Heide, meer naar het oosten de Mispeleindsche Heide en Neterselsche Heide, dan de Landschotsche Heide, en tenslotte nog verder naar het oosten tussen Vessem en Wintelre, het Grootmeer. Tussen deze heideterreinen stromen de meanderende lopen van de laaglandbeken Reusel, Groote Beerze en Kleine Beerze. De Rovertsche Heide, oorspronkelijk een groot heidegebied dat in de 20ste eeuw met naaldhout is bebost, omvat hier de Rovertsche Leij met beekbegeleidend bos alsmede het ven Papschot. De Mispeleindsche en Neterselsche Heide zijn droge en vochtige heiderestanten met vennen (De Flaes, Het Goor) van de voorheen uitgestrekte en kenmerkende Kempische heiden. De Neterselsche Heide omvat het gebied Grijze Steen (met snavelbiesbegroeiingen) en broekbossen. De Landschotse Heide bestaat uit overgangen van droge en vochtige heiden met hierin enkele heidevennen (Keijenhurk, Kromven, Wit Hollandven en Berkven). Het Groot en Klein Meer zijn voormalige heidevennen te midden van een groot bosgebied. Kempenland-West was voorheen aangewezen als Speciale Beschermingszone (SBZ) in het kader van de Habitatrichtlijn. In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 is Kempenland- West aangewezen als Natura 2000-gebied. In tabel 4.1 wordt weergegeven voor welke habitats en soorten het Natura 2000-gebied is aangewezen (EZ 2013). Tabel 4.1 Habitattypen en Vogel- en Habitatrichtlijnsoorten waarvoor Kempenland-West is aangewezen als Natura 2000-gebied (EZ 2013). Weergegeven worden landelijke staat van instandhouding (IH;; +: gunstig;; -: matig ongunstig;; --: zeer ongunstig), doelstellingen voor oppervlakte en kwaliteit van het habitat of populatie van een soort (=: behoud omvang of kwaliteit;; >: uitbreiding (oppervlakte), verbetering (kwaliteit)). Habitattypen Staat IH Doelst. Opp.vl. Doelst. Kwal. H2310 Stuifzandheiden met -- = > struikhei H3130 Zwakgebufferde vennen - = > H3160 Zure vennen = = H3260A Beken en rivieren met - > > waterplanten (waterranonkels) H4010A Vochtige heiden (hogere - = > zandgronden) H4030 Droge heiden -- = > H6410 Blauwgraslanden = = H7150 Pioniervegetaties met - = = snavelbiezen H91E0C *Vochtige alluviale bossen - = > (beekbegeleidende bossen) Habitatsoorten Doelst. Pop. H1149 Kleine modderkruiper + = = = H1831 Drijvende waterweegbree - = = = 26

29 4.1.2 Natura 2000-gebied De Ronde Put De Ronde Put (opp ha) ligt in België tussen Postel en Arendonk. Het gebied is aangewezen als Vogelrichtlijngebied. Tabel 4.2 geeft een overzicht van alle vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen. Nadere informatie over het gebied is niet beschikbaar. Tabel 4.2 Vogelsoorten van Natura 2000-gebied de Ronde Put (bron: Soort Min Max Broedvogel Annex I Blauwborst 8 Boomleeuwerik 6 Bruine Kiekendief 4 Ijsvogel 4 Nachtzwaluw 4 Roerdomp 4 Wespendief 5 Woudaap 1 Zwarte Specht 8 Niet broedend Annex I Slechtvalk 2 Visarend 4 Wintergast of doortrekker niet Annex I Blauwe Reiger 20 Dodaars 10 Fuut 20 Knobbelzwaan 3 Krakeend 40 Kuifeend 110 Meerkoet 400 Nonnetje 10 Pijlstaart 4 Rietgans 25 Slobeend 4 Smient 10 Tafeleend 110 Wilde Eend 950 Wintertaling Natura 2000-gebied Arendonk, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels en Turnhout Het gebied tussen Arendonk, Oud-Turnhout, Ravels en Turnhout (7.077 ha) is aangewezen als Vogelrichtlijngebied. Tabel 4.3 geeft een overzicht van alle vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen. Nadere informatie over het gebied is niet beschikbaar. 27

30 Tabel 4.3 Vogelsoorten van Natura 2000-gebied Arendonk, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels en Turnhout (bron: Soort Max Broedvogel Annex I Boomleeuwerik 10 Korhoen 6 Nachtzwaluw 5 Zwarte Specht 9 Niet broedend Annex I Aalscholver 7 Blauwborst 2 IJsvogel 3 Kemphaan 1 Wintergast of doortrekker niet Annex I Bergeend 6 Fuut 20 Knobbelzwaan 3 Krakeend 9 Kuifeend 35 Meerkoet 320 Pijlstaart 15 Slobeend 40 Smient 6 Tafeleend 350 Wilde Eend 2050 Wintertaling Natura 2000-gebied Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden Het valleigebied van de Kleine Nete (opp ha) ligt in België ten zuiden van Turnhout. Het gebied is aangewezen als Habitatrichtlijngebied. Tabel 4.4a geeft een overzicht van alle habitattypen waarvoor het gebied is aangewezen. Tabel 4.4b geeft een overzicht van alle beschermde soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Nadere informatie over het gebied is niet beschikbaar Natura 2000-gebied Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout De vennen, heiden en moerassen rond Turnhout (opp ha) zijn aangewezen als Habitatrichtlijngebied. Tabel 4.5a en b geeft een overzicht van alle habitattypen en beschermde soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Nadere informatie over het gebied is niet beschikbaar. 28

31 Tabel 4.4a Habitats van Natura 2000-gebied Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden (bron: Tabel 4.4b Beschermde soorten van Natura 2000-gebied Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden (bron: Vissen 1096 Lampetra planeri - Beekprik Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen waardevol 1145 Misgurnus fossilis - Grote modderkruiper Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen waardevol 1149 Cobitis taenia - Kleine modderkruiper Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen waardevol 1163 Cottus gobio - Rivierdonderpad Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen waardevol Amfibieën en Reptielen 1166 Triturus cristatus - Kamsalamander Populatie ca 15% >= p > 2% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie Algemeen waardevol Invertebraten 1042 Gevlekte witsnuitlibel Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen waardevol Planten 1903 Liparis loeselii - Groenknolorchis Populatie ca 100% >= p > 15% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal Algemeen uiterst waardevol 1831 Luronium natans - Drijvende waterweegbree Populatie ca 15% >= p > 2% Behoud goed Isolatie niet-geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie Algemeen uiterst waardevol 29

32 Tabel 4.5a Habitats van Natura 2000-gebied Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout (bron: Tabel 4.5b Beschermde soorten van Natura 2000-gebied Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout (bron: Beoordeling van effecten op omliggende Natura 2000-gebieden De aanleg en in gebruik name van windturbines kan de volgende mogelijke effecten hebben (zie voor een uitgebreide beschrijving Bijlage 2 en Bijlage 3): - verlies van areaal of leefgebied door ruimtebeslag;; - achteruitgang van kwaliteit van het habitat of leefgebied ten gevolge van de emissie van schadelijke stoffen naar lucht, water en/of bodem;; - achteruitgang van kwaliteit van het habitat of leefgebied ten gevolge van veranderingen in grond- of oppervlaktewateren;; - verstoring door beweging, licht en geluid;; - verlies van samenhang van het areaal/leefgebied oftewel versnippering;; - en sterfte. 30

33 De beschermde gebieden zijn deels aangewezen op basis van de habitatrichtlijn. Het gaat hier om habitattypen en enkele habitatrichtlijnsoorten. Habitattypen kunnen nadelige effecten ondervinden van ruimtebeslag, emissie van schadelijke stoffen en hydrologische veranderingen. Het plangebied bij Reusel ligt op grote afstand (meerdere kilometers) van de dichtstbijzijnde Natura 2000-gebieden. Omdat de ingreep niet plaatsvindt binnen een Natura 2000-gebied, vindt er geen ruimtebeslag plaats. Door de beperkte omvang van vijf windturbines en de grote afstand tot de dichtstbijzijnde Natura 2000-gebieden treden effecten als gevolg van emissie van schadelijke stoffen in de aanlegfase niet op. Hoewel er lokaal in het plangebied (beperkte) hydrologische veranderingen in de aanleg- en gebruiksfase kunnen optreden, zijn deze door de grote afstand niet van invloed op de dichtstbijzijnde Natura 2000-gebieden. De habitatrichtlijnsoorten zijn soorten die binnen of nabij het aangewezen Natura 2000-gebied foerageren. Er is dan ook geen sprake van mogelijk effecten op één of meerdere van deze soorten. Dit geldt ook voor de typische soorten die bij de habitattypen horen. Deze zijn alle sterk aan het Natura 2000-gebied gebonden. Een aantal gebieden is aangewezen voor verschillende vogelsoorten. Met name overwinterende watervogels, maar ook sommige broedvogels, hebben een grote actieradius. Onderstaand wordt per Vogelrichtlijngebied bekeken of er sprake is van eventuele effecten Voorkomen van aangewezen broedvogelsoorten in het plangebied De Natura 2000-gebieden in de omgeving van de planlocatie die zijn aangewezen voor broedvogels zijn aangewezen voor soorten waarvan de verspreiding tijdens het broedseizoen beperkt blijft tot de desbetreffende gebieden, of hooguit tot enkele kilometers daarbuiten in geval van bruine kiekendief en wespendief. Aangezien de afstand tot de planlocatie minimaal 5 kilometer bedraagt kunnen negatieve effecten worden uitgesloten Voorkomen en verspreiding van aangewezen niet-broedvogels De niet-broedvogels waarvoor de omliggende Vogelrichtlijngebieden zijn aangewezen maken voor zover bekend geen van alle in grote aantallen gebruik van de planlocatie. Het gebied rondom Reusel wordt jaarlijks door de plaatselijke vogelwerkgroep in de winter geteld op het voorkomen van ganzen en zwanen. In het gebied ten zuiden van Reusel blijken in de winter weinig ganzen en/of zwanen te verblijven en zeker niet in aantallen van betekenis (mond. mededeling P. Wouters en P. Peijs). Aangezien in de directe omgeving van de geplande windturbines voor ganzen en zwanen geen rusten/of foerageergebieden van betekenis liggen is het onwaarschijnlijk dat grote aantallen ganzen en/of zwanen de planlocatie op rotorhoogte passeren. 31

34 Wilde eenden en smienten kunnen s nachts op graslanden foerageren, waardoor ze ongemerkt van het gebied gebruik zouden kunnen maken. Aangezien De Ronde Put op ca. 5 kilometer afstand van de geplande windturbines ligt, gaat het naar verwachting bij deze soorten om hooguit lage aantallen die hier s nachts komen foerageren. De afstand tot het andere Belgische Vogelrichtlijngebied bedraagt meer dan tien kilometer. Het aantal vogels dat vanuit dit gebied s nachts in de planlocatie komt foerageren is daarom te verwaarlozen Effectbepaling Verstoring De verstoringszone van de windturbines reikt weliswaar niet tot in de omliggende Natura 2000-gebieden, maar kan, in theorie, wel een effect hebben op de soorten waarvoor dit gebied is aangewezen en waarvoor het gebied binnen de verstoringszone van aanmerkelijk belang is. In dat geval is sprake van externe werking. Broedvogels Zoals hiervoor beschreven heeft het plangebied geen functie voor de broedvogels waarvoor de omliggende Natura 2000-gebieden zijn aangewezen. Verstoring van de betreffende broedvogelsoorten is daarom uitgesloten. Niet- broedvogels Het geplande windpark verstoort een zeer klein areaal potentieel foerageergebied voor herbivore watervogels die hier eventueel s nachts zouden kunnen foerageren. Omdat in de directe omgeving voldoende alternatief foerageerbiotoop beschikbaar is zal het verstoringseffect nihil en verwaarloosbaar zijn. Aanvaringen en barrièrewerking Voor de vogelsoorten waarvoor de omliggende Vogelrichtlijngebieden zijn aangewezen, is alleen voor de nachtelijk foeragerende herbivore watervogels uit de Ronde Put, in theorie, sprake van externe werking als gevolg van het aanvaringsrisico van de geplande windturbines. Aangezien de aanvliegroute van deze vogels in dezelfde richting staat als de geplande windturbines en omdat het een opstelling betreft van slechts vijf turbines is het aanvaringsrisico voor deze vogels nihil en is er geen sprake van barrièrewerking Cumulatieve effecten Uit voorgaande paragrafen blijkt dat als gevolg van het geplande windpark geen effecten zullen optreden op de habitats en soorten waarvoor de nabijgelegen Natura 2000-gebieden in Nederland en België zijn aangewezen. Hierdoor kunnen geen significante effecten in cumulatie optreden met de effecten van andere plannen en projecten in de omgeving (ongeacht de grootte van deze effecten). Een verder gaande cumulatiestudie is daarom niet relevant. 32