Aqua EERSTE CONCREET HEMELWATERPLAN

Transcriptie

1 Aqua werken aan zuiver water DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN 2013/3 EERSTE CONCREET HEMELWATERPLAN Winnaars Minder Hinder- en Kwaliteitsaward durven innoveren 6 Gemeenten kunnen zich wapenen tegen de klimaatverandering 8

2 2 EEN HEMELWATERPLAN VOOR EEN VEILIGE EN AANTREKKELIJKE TOEKOMST Door de veranderingen in het klimaat wordt de beheersing van het hemelwater complexer. Gemeenten moeten bij hun ruimtelijke indeling rekening houden met meer regen - water en zwaardere piekbuien. De voorbije maanden hebben wij samen met de gemeente Wetteren werk gemaakt van een eerste concrete hemelwaterplan, dat lokale knelpunten in kaart brengt en realistische maatregelen voorstelt (p. 10). We zorgden voor functionele ontwerpen, maar we hebben voor verschillende locaties ook de mogelijkheid toegevoegd om extra belevingswaarde voor de omwonenden te creëren. We hebben aangegeven welke maatregelen de grootste ecologische waarde hebben, welke de minste budgettaire impact hebben, en welke qua kosten-baten te verkiezen zijn. Financieel en maatschappelijk is het natuurlijk niet haalbaar op korte termijn op veel plaatsten tegelijk werken uit te voeren. Doordat ons hemelwaterplan bestand is tegen de tijd, kunnen investeringen gespreid worden en kunnen keuzes mee evolueren met accentverschuivingen bij het bestuur. Ook het onderhoud van riolen en de planning van vervangings - investeringen zijn een zware uitdaging voor de gemeenten (p. 12). Met de beschikbare budgetten is het belangrijk om niet te vroeg een investering te doen, maar zeker ook niet te laat, omdat de herstelling van een schadegeval veel duurder is dan de uitvoering van een preventieve maatregel. Voor Aquafin is een goed asset management evenzeer cruciaal, omdat het bedrijf meer dan 250 zuiveringsinstallaties en ruim 5000 km leidingen in beheer heeft. Om de huidige infrastructuur in goede staat te houden, zou er jaarlijks minstens 1% van de waarde van het patrimonium geïnvesteerd moeten worden. De richtlijn Stedelijk Afvalwater is in Vlaanderen volledig uitgevoerd (p. 4), maar er blijven dus heel wat inspanningen voor de boeg om een goed werkende infrastructuur te garanderen. Een partnerschap met studiebureaus en aannemers, is daarvoor een cruciaal element. Hoe Aquafin daar het afgelopen jaar werk van maakte, leest u op p. 6. INHOUD 4 Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater is uitgevoerd in Vlaanderen In oktober heeft het Europese Hof van Justitie België veroordeeld voor het niet-naleven van de richtlijn Stedelijk Afvalwater. 6 Winnaars Minder Hinder en Kwaliteitsaward durven innoveren Een kritische en stimulerende samenwerking is dé manier om te blijven innoveren en sterker te staan in de sector. 12 Asset management vermindert rioleringskosten Een goed asset management zorgt ervoor dat de gemeenten hun budget precies aanwenden daar waar het nodig is. 14 Fotohut in de Uitkerkse polder Natuurfotograaf Misjel Decleer verschanste zich in de Uitkerkse polder om het vogelrijk te observeren: een droom die in vervulling ging. 16 Aquafin biedt educatief materiaal aan Aquafin beschikt over een schat aan informatie en kennis waarop ook externen beroep kunnen doen. 8 Gemeenten kunnen zich wapenen tegen de klimaatverandering Lokale besturen houden bij nieuwe projecten best al rekening met de nieuwe weersomstandigheden. Dat was de centrale boodschap van ons klimaatevent in september en vormt de kern van onze hemelwaterplannen. V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Het contactcenter van Aquafin NV is op weekdagen te bereiken van 7 uur tot 19 uur, op het nummer , of via contact@aquafin.be Noodnummer buiten de werkuren: Ombudsman: of ombudsman@aquafin.be Gratis abonnement op Aqua via contact@aquafin.be Met een klik op de werf U kan de uitvoering van de riolerings projecten van Aquafin opvolgen via onder 'werken per gemeente'. Aqua wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier. Fotografie: Aquafin, FotoVDB, Misjel Decleer, Shutterstock

3 3 WE DO GIVE A SHIT Probeer je het eens voor te stellen, dat je voor Volgens de World Toilet Organization blijven in heel veel ontwikkelings- een toiletbezoek telkens bij je buren drie huizen landen meisjes van school weg verder moet gaan. Als dit je al onmogelijk lijkt, omdat besef dan dat 1 op 3 wereldburgers gewoon stil bij dit probleem. Dan was het Wereld Toilet Dag. geen of weinig school zijn. In India bijvoorbeeld stopt 23% géén wc heeft. Dat zijn 2,5 miljard mensen en heel wat ernstige gevolgen. Op 19 november 2013 stonden we er hygiënische voorzieningen in hun van de meisjes met school zodra ze de puberteit bereikt hebben. Een proper toilet is niet alleen een recht maar betekent dus ook de basis voor andere rechten: het recht op onderwijs, het recht op werk en het recht op een menswaardig leven. In 2010 erkenden Voor de World Toilet Organization is Naar een schoon toilet de Verenigde Naties daarom sanitair en vragen voor die landen waar mensen in kunnen gaan, is een Landen die dit recht erkennen, engageren slechte sanitaire omstandigheden leven. mensenrecht, geen luxe. zich om actie te ondernemen en concrete (World Toilet Organization) proper sanitair te voorzien voor hun burgers. 19 november de dag om aandacht te 2,5 miljard mensen hebben geen toegang tot propere, private toiletten. water als een fundamenteel mensenrecht. plannen uit te voeren om toegankelijk en 1,1 miljard mensen doen hun behoefte nog in openlucht. Vuil water, uitwerpselen in openlucht, geen Bij ons, in Vlaanderen, is proper en privaat sanitair een mogelijkheid om handen te wassen, maken dat ziektes zoals vanzelfsprekendheid. Wij staan daar niet bij stil telkens als we cholera, tyfus en hepatitis zich gemakkelijk kunnen verspreiden. het toilet doorspoelen. De Wereld Toilet Dag doet ons minstens Diarree is de tweede, meest voorkomende oorzaak van voor even stilstaan bij dit prangend probleem dat nog zo veel kindersterfte in ontwikkelingslanden. landen treft. Ook economisch heeft het gebrek aan sanitair grote gevolgen. % zonder toegang tot proper en toegankelijk sanitair. Het kost de wereld 260 miljard dollar per jaar. De grootste kost gaat naar de gezondheidszorg, maar er zijn 16% ook economische gevolgen voor het EUROPA EURAZIË toerisme, de waterinfrastructuur van een land en de productiviteit op werk en school. Want wie dagdagelijks op 12% zoek moet gaan naar een plekje om MIDDEN OOSTEN NOORD AFRIKA 34% rustig en afgezonderd zijn behoefte te doen, ziek wordt, of voor zieke kinderen moet zorgen, OOST AZIË PACIFIC is minder productief. 62% ZUID AZIË Proper en toegankelijk sanitair draagt niet alleen bij tot een betere gezondheid maar ook tot meer waardigheid, vrijheid en gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Hoe kan een eenvoudig toilet daartoe bijdragen? 69% 21% LATIJNS AMERIKA CARAÏBEN SUB-SAHARA AFRIKA

4 4 EUROPESE RICHTLIJN STEDELIJK AFVALWATER IS UITGEVOERD IN VLAANDEREN De veroordeling van België door het Europese Hof van Justitie voor het niet-naleven van de richtlijn Stedelijk Afvalwater, haalde vanzelfsprekend alle kranten in oktober Deze richtlijn legt de regels vast voor waterzuivering in Europa. Vlaanderen haalde de norm wel, Wallonië niet, maar het is België dat de boete opliep. De richtlijn Stedelijk Afvalwater dateert uit Ze geeft regels voor de opvang en zuivering van huishoudelijk afvalwater van stedelijke agglomeraties. Alle agglomeraties groter dan inwoners - equivalent moesten tegen 1998 in orde zijn. Kleinere agglomeraties met een omvang tussen en inwonersequivalent, moesten tegen 2005 uitgebouwd zijn. De richtlijn legde ook normen op waaraan het gezuiverde afval water moest voldoen. De Europese deadlines waren van begin af aan onhaalbaar voor de drie gewesten in België, dat op dat moment nog niet structureel geïnvesteerd had in waterzuivering. Amper 30% van het afvalwater werd toen gezuiverd. Het Vlaamse Gewest richtte in 1991 Aquafin op om versneld werk te maken van de richtlijn. Het bedrijf moest zorgen voor de uitbouw, het beheer en de prefinanciering van collectoren en zuiveringsinstallaties. De planning en de prioritering van de uit te voeren projecten, wees het Vlaamse Gewest toe aan de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en Wallonië organiseerden zich elk op hun eigen manier. Inhaalmanoeuvre van Vlaanderen Sinds 2012 is Vlaanderen volledig in orde met de uitvoering van de Europese richtlijn. De waterzuiveringinfrastructuur in agglomeraties groter dan inwoners, was in 2011 uitgebouwd. De kleinere agglomeraties tussen en inwoners, waren in 2012 volledig in orde. Het heeft weliswaar twintig jaar geduurd om de richtlijn Stedelijk Afvalwater in praktijk om te zetten, maar toch hebben het Vlaamse Gewest, de VMM en Aquafin een indrukwekkende prestatie neergezet. Toen Aquafin werd opgericht, had Vlaanderen een historische achterstand ten opzichte van de buurlanden. Die begonnen aan de uitvoering van de richtlijn Stedelijk Afvalwater met een veel hogere zuiveringsgraad: 94% in Nederland, 69% in Frankrijk, 83% in Engeland en 86% in Duitsland. Vandaag ligt de zuiveringsgraad in die buurlanden 5% tot 14% hoger dan twee decennia geleden, terwijl Vlaanderen in dezelfde periode een vooruitgang maakte van 52% tot 80%. Vlaanderen heeft dus een groot inhaalmanoeuvre gedaan.

5 5 Alleen al voor de uitvoering van de richtlijn Stedelijk Afvalwater heeft het Vlaams Gewest projecten laten uitvoeren, voor een bedrag van 2,6 miljard euro. In verhouding zijn dat er meer dan in onze buurlanden. Dat komt door de typische, grote hoeveelheid lintbebouwing in Vlaanderen. Duitsland en Nederland bijvoorbeeld, hebben zeer geconcentreerde woonkernen, waardoor het mogelijk is om honderd - duizenden inwoners op één zuiveringsstation aan te sluiten met veel minder collectoren. In Vlaanderen zijn er om datzelfde aantal inwoners aan te sluiten, veel meer collectoren en meer kleine stations nodig. Hoge kwaliteit van gezuiverd water Voor wat betreft de kwaliteit van het gezuiverde afvalwater, zit Vlaanderen wel aan de top. In tegenstelling tot onze buurlanden, worden in alle Vlaamse zuiverings - installaties voor meer dan inwoners ook fosfor en stikstof uit het afvalwater gehaald. Aquafin doet hiervoor zelfs veel beter dan de Vlaamse normen voorschrijven, met een rendement voor stikstof van 80% en voor fosfor van 84%. In 80% van de waterzuiveringsinstallaties wordt bovendien het volledige debiet dat binnenkomt gezuiverd. De keuze die Aquafin in 2000 maakte om een debiet tot tien keer de aanvoer bij droog weer biologisch te behandelen, is tot vandaag uniek in Europa en waarschijnlijk ook in de wereld. Sinds de metingen van 2000 wordt overigens geen enkele waterloop nog als uiterst slecht gekwalificeerd, terwijl we het aandeel dat zeer goed scoort, steeds groter zien worden. Dat de verbetering van de waterkwaliteit ook de biodiversiteit nieuw leven inblaast, is bijvoorbeeld duidelijk te merken in het Schelde-estuarium. Vissen zoals haring, sprot, kabeljauw, zeetong, spiering en de rivierprik vinden hun weg weer naar de Schelde. Het herstel van de vispopulaties is wel het meest opvallend in de rivieren. Begin jaren 90 waren soorten zoals de beekprik, de rivier - donderpad en de kleine modderkruiper door de toenemende vervuiling quasi uitgestorven. Twintig jaar later verspreiden verschillende populaties zich opnieuw op zijtakken van de IJzer, de Dender, de Nete en de Maas. De verbetering van de waterkwaliteit kwam net op tijd om de restpopulaties te redden. Wie betaalt nu de boete? Sinds 2012 is Vlaanderen volledig in orde met de uitvoering van de Europese richtlijn. De uitbouw van de waterzuiveringinfrastructuur in agglomeraties groter dan inwoners, waarover het Europese arrest gaat, was in 2011 voltooid. Het huishoudelijke afvalwater wordt er sindsdien volgens de Europese normen gezuiverd. Europa erkent enkel de lidstaten en kan dus alleen België veroordelen voor het niet naleven van de richtlijn, ook al zijn het de gewesten die bevoegd zijn voor water - zuivering. Omdat er volgens het Hof van Justitie anno 2013 nog altijd vijf Waalse agglomeraties zijn die niet volledig aan de richtlijn voldoen, legde het Hof België een boete op van 10 miljoen euro. Dat is minder dan de ruim 15 miljoen euro die de Europese Commissie in 2011 in haar dagvaarding had geëist, maar nog altijd een aanzienlijk bedrag. Het Hof bepaalde ook een dwangsom van euro per dag dat België niet in orde is. Aangezien Vlaanderen en Brussel volledig aan de richtlijn voldoen, zullen zij zeker geen dwangsommen moeten betalen. Voor de betaling van de boete, moeten de gewesten onderling een verdeelsleutel zien te vinden. Minder vervuiling en meer biodiversiteit Alle inspanningen hebben als resultaat dat er nu drie tot vijf keer minder vervuiling in onze beken en rivieren terecht komt. De laatste metingen van de Belgische Biotische Index tonen aan dat 35% van de waterlopen nu een goede biologische waterkwaliteit hebben en 20% een slechte. Twee decennia terug scoorde slechts 15% goed en maar liefst 60% slecht.

6 6 WINNAARS MINDER HINDER EN KWALITEITSAWARD DURVEN INNOVEREN Op 8 oktober 2013 tekenden heel wat aannemers en studiebureaus present in Dendermonde op wat stilaan hét event uit de sector wordt: de uitreiking van de Minder Hinder award en de Kwaliteitsaward voor studiebureaus. Aquafin organiseerde deze avond niet alleen om te netwerken, de awards staan ook symbool voor het partnership dat Aquafin wil aangaan met zijn aannemers en studiebureaus. Werken aan volwaardig partnerschap Aannemers en studiebureaus zijn niet meer de leveranciers van vroeger, die slechts uitvoeren wat Aquafin vraagt. Een duidelijk contract is uiteraard de basis voor een goede projectuitvoering maar niet het eindpunt dat Aquafin voor ogen heeft. De voorbije jaren heeft Aquafin in dialoog met sectorvertegenwoordigers van ORI, OVIO, VLAWEBO en BOUWUNIE, belangrijke inspanningen geleverd om niet alleen tot goede contracten te komen, maar ook tot echte partners. Aquafin, het studiebureau en de aannemer moeten elk hun rol kunnen spelen op de werf. Iedere partner moet duidelijk maken wat zijn verwachtingen zijn naar elkaar toe, en achteraf moet gemeten worden of deze verwachtingen zijn ingelost. Dirk De Waele (directeur Infrastructuur bij Aquafin) verduidelijkt: Ook voor ons betekent zo n partnership een andere manier van werken. Het gaat niet alleen om onze wetten, maar om een gedeelde visie en gezamenlijke win-win-mogelijkheden. Door kennis en informatie te delen kunnen we elkaar naar een hoger niveau tillen. Je moet dingen kunnen loslaten in plaats van dubbel te doen. Bij sommigen roept zo n partnership misschien weerstand op, maar hoe beter voorbereid en doordacht een partnerschap is, hoe meer kans van slagen het heeft. We moeten elkaars meerwaarde kennen en respecteren en onze engagementen nakomen. Wij, bij Aquafin, engageren ons alvast om het beloofde werkvolume van bijna 160 miljoen euro nog tegen eind dit jaar op de markt te brengen. MIN DER HIN DER Multilaterale overeenkomst Met een aantal studiebureaus heeft Aquafin al zo n partnership. Het bedrijf wijst via een multilaterale overeenkomst (MLO) een bepaald percentage van zijn projectenportefeuille toe aan een groep geselecteerde studiebureaus. Dat percentage ligt vast voor vier tot zes jaar en staat in verhouding tot de prijs, de kwaliteit en de capaciteit van het studiebureau. Het resultaat is een win-win voor Aquafin en de studiebureaus. Door vooraf capaciteit te reserveren, kan de doorlooptijd van een project worden verkort. Voor de studiebureaus wordt het door het gegarandeerde werk dan weer interessant om zich te specialiseren, wat opnieuw de kwaliteit ten goede komt. Zij denken als partner al mee in de ontwerpfase. De resultaten liegen er niet om: na één jaar is het kwaliteitsniveau van projecten binnen deze overeenkomst, 15% hoger dan van de overige projecten. Het eerste bewijs dat de aanpak van het partnership rendeert!

7 7 Nog meer kwaliteit op de werf Om de kwaliteit van de uitvoering van werken in de openbare sector te verhogen, werd in 2012 de toekenning van het getuigschrift van goede uitvoering gekoppeld aan een objectief evaluatiesysteem dat verschillende opdrachtgevers uit de sector nu toepassen. De toekenning van het getuigschrift gebeurt echter nà de werken. Handiger zou zijn als Aquafin al eerder, in de aanbestedings - procedure, rekening kan houden met de kwaliteit van eerder uitgevoerde werken van de aannemer en dit als criterium voor de aanbesteding kan hanteren. Daarom is Aquafin momenteel ook met een intern kwaliteitsmetingsysteem bezig. Dit intern meetsysteem is gebaseerd op een vragenlijst die al deels wordt gebruikt voor de toekenning van de Minder Hinder award. Aquafin beoordeelt de aannemer op vier domeinen: kwaliteit, veiligheid, omgeving & publiek en milieu. De beoordeling gebeurt op vijf momenten tijdens een werf: tijdens de start der werken, twee keer tijdens de uitvoering, bij de voorlopige oplevering en een laatste keer bij de definitieve oplevering. Nadien krijgt de aannemer een totaalscore. De projectmanagers van Aquafin hebben de vragenlijst het afgelopen jaar uitvoerig getest. Uiteraard hebben ze hier de aannemers ook bij betrokken. Dirk De Waele: We horen alvast positieve signalen uit de sector, omdat het meetsysteem de aannemers de kans geeft zich te verbeteren zonder direct afgestraft te worden. De ambitie blijft om deze kwaliteitsmetingen te gebruiken in de aanbestedingsprocedure. Daarvoor zijn we nu structuren aan het uitbouwen. We hopen vanaf 2016 voor de uitvoering van projecten aannemers te kunnen selecteren op basis van zowel het externe evaluatie - systeem als ons interne kwaliteitsmeetsysteem. Wat een aannemer nu doet, heeft dus effect op latere opdrachten. Aanbesteding/week Prognose aanbesteding september oktober november december Aquafin engageert zich om tegen eind 2013 bijna 160 miljoen euro werkvolume op de markt te brengen. Aannemer DSV wint de Minder Hinder award. u De kwaliteitsprijs voor studiebureaus was voor ASTRO-plan. AWARDS Al zeven jaar reikt Aquafin awards uit aan de partnerbedrijven die het meest kwaliteitsvol, veilig en omgevingsvriendelijk hebben gewerkt. Dit jaar ging de Minder Hinder award naar aannemer DSV NV uit Aarschot en de kwaliteitsprijs voor studiebureaus was voor ingenieursbureau ASTRO-plan uit Aalst. Zij mochten beide een exclusieve, gepersonaliseerde tekening van Jan Bosschaert in ontvangst nemen.

8 8 GEMEENTEN KUNNEN ZICH WAPENEN TEGEN DE KLIMAATVERANDERING Vlnr: Greet Gueldre, Tom Ysebaert, Daniel Goedbloed, Lieven Scheire, Bart Devos, Patrick Meire en Luc Goeteyn Klimaatverandering is een feit Lokale besturen houden bij nieuwe infrastructuurprojecten best al rekening met de nieuwe weersomstandigheden. Door de openbare ruimte adaptief te maken, kunnen maatregelen die wateroverlast voorkomen, ook gekoppeld worden aan stadsvernieuwing en bijdragen aan een aangename leefomgeving. Dat was de centrale boodschap van ons klimaatevent in september en vormt de kern van onze hemelwaterplannen. Op ons klimaatevent voor lokale besturen loodsten vijf gastsprekers de aanwezigen door de ijstijden heen tot de actuele probleemstelling en bruikbare oplossingen. Het publiek, hoewel heel verscheiden, was zeer enthousiast. De eerste gastspreker, Prof. Dr. Patrick Meire van de Universiteit Antwerpen, liet er geen twijfel over bestaan: de aarde warmt op. Hierdoor zullen de poolkappen smelten, met een aanzienlijke stijging van het zeeniveau tot gevolg. Ook de neerslag zal toenemen, wat in combinatie met de snelle toename van het aantal verharde oppervlakte in Vlaanderen tot grote over - stromingen zal leiden. De klimaatverandering staat echter niet alleen, maar komt bovenop de reeds bestaande druk op onze (water)systemen door een jarenlange eenzijdige benadering van onze voorraden ten behoeve van agriculturele productie. Integraal waterbeheer moet de draagkracht van dit systeem herstellen. Over Homo Sapiens en Romeinen De tweede spreker was geograaf-planoloog Luc Goeteyn, coauteur van het boek In het oog van de storm. Hij maakte het publiek bewust van de impact die een klimaatsverandering heeft op de culturele evolutie.

9 9 Door de eeuwen heen zien we namelijk een perfecte correlatie tussen de klimatologische omstandigheden en belangrijke stappen die de mensheid heeft gezet, zoals bijvoorbeeld de opkomst en de val van het Romeinse rijk. Door te leren uit de geschiedenis, weten we dat we ons nu in het oog van de storm bevinden. Het zal echter niet lang meer duren vooraleer de volledige maatschappij ontwricht wordt door de klimatologische omstandigheden. Natuur als wapen tegen de natuur Als geen ander hebben de lage landen zich weten aan te passen aan een leven op of onder zeespiegelniveau. Door de voorspelde stijging daarvan zullen de bestaande maatregelen echter onvoldoende blijken. Marien ecoloog Tom Ysebaert van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee liet als derde deskundige zien dat je water niet als vijand hoeft te zien, maar je beter kunt focussen op de mogelijkheden ervan in een ecosysteembenadering. Hij liet de deelnemers aan de conferentie kennismaken met tal van ecoengineeringprojecten, gaande van zandmotors over oesterdammen tot mangroven en schorren, allemaal duurzame oplossingen die de effecten van de klimaatverandering temperen. Water in de stad De vierde gastspreker op de conferentie was Ir. Daniël Goedbloed, adviseur Watermanagement bij Gemeentewerken Rotterdam. Rotterdam is, zoals de naam zegt, gebouwd op een dam op de rivier de Rotte. De stad heeft al sinds de Middeleeuwen een nauwe relatie met het water en heeft het weten te benutten om een van s werelds grootste havens uit te bouwen. Om zich voor te bereiden op de gevolgen van de klimaatsverandering, werd een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie vastgelegd die water gebruikt om de stad aantrekkelijk en economisch sterk te maken. Waar mogelijk zal water gebufferd worden: onder parkeergarages, op groen- of zelfs blauwdaken, maar ook op openbare plaatsen zoals speelpleinen, die 95% van het jaar ter beschikking staan van de allerkleinsten, maar 5% van het jaar gebruikt worden om de overvloed aan hemelwater tijdelijk te stockeren. De toekomst De klimaatverandering afremmen en ons voorbereiden op de gevolgen, moeten we niet alleen doen voor onze kinderen, maar ook met onze kinderen. De laatste spreker op het seminarie was Bart De Vos, voorzitter van het Wereld Jongerenparlement voor Water. Hij ziet het niet alleen als hun taak om de jongeren over heel de wereld bewust te maken van de waterproblematiek, maar tegelijk ook effectieve acties op te zetten en de participatie van jongeren in de watersector te promoten. Een klimaatbestendige maatschappij krijg je namelijk enkel als je jongeren betrekt in de klimaatadaptatie, want zij zijn de beleidsmakers van morgen. REACTIES UIT HET PUBLIEK Wendy Francken, Vlario Ook vanuit Vlario zijn we bezig klimaatadaptatie te implementeren in Vlaanderen, dus ik ben heel blij met het initiatief van Aquafin en hoop dat we hiermee de lokale besturen, studiebureaus en rioolbeheerders kunnen inspireren. Nu moeten de gemeenten volgen en er effectief iets aan doen. Lokale buffering of infiltratie ontbreekt nog veel te veel in de afkoppelingen. In de praktijk betekent een afkoppeling in 75% van de gevallen een pure scheiding en dat is fout. Als je kunt infiltreren of bufferen, doe het dan! Koen Volckaerts, burgemeester Hove Ik vond deze namiddag zeer interessant. Een van mijn bevoegdheden is openbare werken, dus ik kende het verhaal van dat overstromingsplein in Rotterdam al. Ook hier in Vlaanderen zijn dergelijke voorbeelden te vinden. Bijvoorbeeld in Vorselaar is er een speeltuin die volgens hetzelfde principe als waterbuffer dient. Voor mij blijft echter veiligheid primeren: water in de straat of op een plein mag nooit ten koste gaan van de veiligheid van mijn burgers. Kristof Peeters, bestuurscoördinator Openbaar Domein van de Stad Antwerpen Ik hou mij dagelijks bezig met de inrichting van de publieke ruimte. Vandaar dat ik ook blij was om dhr. Goedbloed hier in Antwerpen te mogen aanhoren. Dergelijke strategieën kunnen we zeker ook in mijn stad toepassen: op een andere manier omgaan met het bufferen van water in plaats van enkel dure rioleringsstelsels aan te leggen. De rol en verantwoordelijkheid van de gemeenten inzake buffering wordt nog te weinig in de verf gezet, denk maar aan wadi s en open grachten. Natuurlijk is water in de straat of op een plein moeilijk politiek te verkopen, maar volgens mij is dat een kwestie van gewenning. Gert Verwaest, studiebureau Talboom Dergelijk evenement is van onschatbare waarde om de aandacht op de gevolgen van de klimaatsverandering te blijven vestigen. Het zijn de beleidsmakers die actie moeten ondernemen. Wij als studiebureau maken slechts een technische vertaling van een stedenbouwkundig concept dat al door anderen bepaald is. Ook bij de burgers zal er een mentaliteitswijziging moeten plaatsvinden. Waterbuffering op de straat wordt vandaag maatschappelijk niet aanvaard, terwijl daar zoveel potentieel in zit.

10 10 EEN HEMELWATERPLAN VOOR EEN VEILIGE EN AANTREKKELIJKE TOEKOMST Samen met de gemeente Wetteren heeft Aquafin een eerste concreet hemelwaterplan opgemaakt. Het brengt de lokale knelpunten in kaart en stelt uitvoerbare ruimtelijke maatregelen voor om hemelwater een plaats te geven in het centrum, nu en in de toekomst. Door de veranderingen in het klimaat wordt de beheersing van het hemelwater complexer. Gemeenten moeten bij hun ruimtelijke indeling rekening houden met meer regenwater en zwaardere piekbuien. Door nu werk te maken van een hemelwaterplan, kunnen de economische, maatschappelijke en ecologische kosten van het veranderende weerpatroon worden ingedijkt. Elke gemeente is natuurlijk uniek qua bebouwing, reliëf en waterlopen. Elke gemeente heeft ook zijn eigen financiële prioriteiten. Dat beseft Aquafin als geen ander. De voorbije maanden hebben wij onze kennis en onze ervaring benut om een pragmatische ruimtelijke visie voor hemelwater uit te werken, vertelt Danny Baeten, directeur Marketing en ICT. De gemeente Wetteren is tot nu toe gelukkig gespaard gebleven van wateroverlast op grote schaal, maar het bestuur vond het belangrijk om vooruit te denken en samen met ons werk te maken van een realistisch hemelwaterplan. Zowel Aquafin als de gemeente zijn tevreden met het resultaat: een plan met een duidelijke visie en voorstellen voor concrete ruimtelijke ingrepen op middellange en lange termijn. Studiewerk én veldwerk Om zo n hemelwaterplan te realiseren, brengt Aquafin de regenwaterafvoer in kaart, samen met de lokale waterlopen, om de huidige en toekomstige knelpunten bloot te leggen. We passen digitale terreinmapping toe om een zicht te krijgen op bovengrondse afstroming van verharde oppervlakten. Landschappelijke herinrichting om water te bufferen in de oude Molenbeekvallei in Wetteren.

11 11 Een rioolmodel brengt dan weer de ondergrondse afvoer - capaciteit in kaart. Ook het effect van verdere afkoppelingen wordt geanalyseerd. Onze experten integreren al deze gegevens tot een ruimtelijk voorstel voor de aanpak van hemelwater. Een hemelwaterplan opstellen, vraagt naast studiewerk vooral veel veldwerk. Tijdens elke fase van de opmaak van het hemel - water plan, moet er uitgebreid overleg plaatsvinden met het lokale bestuur. Om informatie te verzamelen over de waterdoor stroming in Wetteren, informeerden we bij de brandweer naar locaties met wateroverlast. Die gegevens kunnen we verder aanvullen via enquêtes bij de inwoners van bepaalde zones. Zolang het water niet in de huizen binnenloopt, melden buurtbewoners immers niet altijd aan de gemeente dat er water op straat blijft staan na een felle bui. Bestand tegen de tijd Het hemelwaterplan dat Aquafin opstelt, biedt de gemeente een waaier aan keuzes, die elk inpasbaar zijn in een achterliggende visie om ruimte te geven aan water in verstedelijkt gebied. Verschillende maatregelen kunnen elk hetzelfde doel bereiken. Nu het plan klaar is, is het aan het gemeentebestuur om te beslissen welke keuzes er gemaakt worden. Welke risico s vindt de gemeente aanvaardbaar en welke niet? Wat mag extra belevingswaarde voor de burgers kosten? Wordt er gekozen voor de maatregelen met de grootste ecologische meerwaarde, of het grootste effect op de waterafvoer? Doordat ons hemelwaterplan bestand is tegen de tijd, kunnen investeringen gepland en gespreid worden en keuzes mee evolueren met accentverschuivingen bij het bestuur, besluit Danny Baeten. Hoogtemodel van het centrum van Wetteren: een hoger gelegen centrum (groen), dat afwatert naar lager gelegen zones (paars). Knelpunten Plaatsgebonden maatregelen Afstromingsrichting Meer informatie over een hemelwater - plan in jouw gemeente? Koen De Winne, koen.dewinne@aquafin.be

12 12 ASSET MANAGEMENT VERMINDERT RIOLERINGSKOSTEN Een goed asset management zorgt ervoor dat de gemeenten hun budget precies aanwenden daar waar het nodig is, zowel voor de aanleg als het onderhoud van hun rioolstelsel. De aanleg en het onderhoud van rioleringen kost de gemeenten veel geld. In budgettair moeilijke tijden staat dit vaak niet hoog op de politieke agenda. De kosten die een rioolbreuk of een verstopping met zich meebrengen, zijn echter veel groter dan de investering die een gemeente kan doen om dergelijke situaties te vermijden. De juiste ingreep op het juiste moment Met een goed asset management wordt zowel de aanleg als het onderhoud van het rioleringstelsel tijdig ingepland en gebudgetteerd en haalt een gemeente het maximum uit haar budget. Bij asset management gaat het niet alleen om een goed beheer van de bestaande infrastructuur. Het bekijkt de totale levensduur van elk bedrijfsmiddel, in dit geval: buizen, pompen, bekkens, elektromechanica Van bij het ontwerp moet een gemeente de juiste beslissingen nemen om goed functionerende assets te hebben met een zo klein mogelijke onderhoudskost. Gemeenten beslissen nog te vaak op basis van de investerings - kost, zonder rekening te houden met de onderhouds- en renovatiekosten achteraf. Wanneer een riool, of een deel ervan, precies aan vervanging of renovatie toe is, is niet alleen op basis van ouderdom in te schatten. Door vervangingsinvesteringen en onderhoudswerken goed te plannen, zal het aantal incidenten met grote impact aanzienlijk verkleinen. Ook de juiste onderhoudsacties zijn niet met de natte vinger te plannen. Door te investeren in een goed asset management systeem dat verschillende factoren in rekening neemt, kunnen de juiste ingrepen op het juiste moment gebeuren. Te laat ingrijpen is altijd meerkost Riolen verouderen, verliezen sterkte of worden extern beschadigd waardoor ze de functie waarvoor ze zijn ontworpen niet meer kunnen vervullen. Het is niet mogelijk om exact te voorspellen wanneer een collector zal instorten, maar wel om te beoordelen of eventuele beschadiging voldoende ver gevorderd is om instorting waarschijnlijk te maken. Deze krater in een Vlaamse stad was s morgens nog een kleine verzakking die nauwelijks merkbaar was. s Avonds ging het al om een put met een doorsnede van 20 meter als gevolg van een rioolbreuk. Het prijskaartje van de herstellings kosten bedroeg maar liefst euro, de ecologische en maatschappelijke kosten nog niet meegerekend. Een asset studie voor (een deel van) het grondgebied ( euro) en preventieve renovatiekosten (in dit geval euro) waren dus aanzienlijk goedkoper geweest, zelfs als je de hele studiekost op deze ene locatie boekt.