Regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Drenthe

Transcriptie

1 Regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Drenthe Naar een samenhangende aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in 12 Drentse gemeenten Concept 25 augustus 2014 Drs. Sylvia Bloemendaal Namens de 12 Drentse gemeenten, in opdracht van de centrumgemeente voor aanpak huiselijk geweld en vrouwenopvang in de provincie Drenthe 1

2 Voorwoord Voor u ligt de regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Drenthe voor de gemeenten Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld. Deze visie is de onderlegger voor een effectieve aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Sinds 2003 wordt er op Drents niveau al samengewerkt in de aanpak huiselijk geweld en ook de aanpak van kindermishandeling wordt al jaren op Drents niveau opgepakt. Samenwerken op Drents niveau is dus niet nieuw, nieuw is wel de integrale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Om deze integrale aanpak effectief vorm te geven is deze regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling geschreven. Door het gezamenlijk vaststellen van de regiovisie en door afspraken te maken tussen de gemeenten in de regio en met uitvoerende organisaties worden de mogelijkheden vergroot om huiselijk geweld en kindermishandeling te voorkomen of te beëindigen. 2

3 Inhoud Samenvatting:... 5 A: Visie Aanleiding en context Visie en doel van de visie Definities en afbakening Kader en uitgangspunten van de regiovisie Alle 12 Drentse gemeenten vullen hun beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling lokaal in. De kaders voor dit beleid liggen vast in één regiovisie voor Drenthe Melden zonder drempels en werken met planmatige preventie Veiligheid is prioriteit nummer één Triage huiselijk geweld en kindermishandeling ligt aan de basis van onze ketenaanpak We gaan uit van de eigen kracht van betrokkenen en onderzoeken altijd de mogelijkheid van ondersteuning binnen het sociale netwerk Eén huishouden, één plan, één aanspreekpunt, het belang van kinderen is leidend (als er sprake is van tegengestelde belangen) Ingezette hulp dient altijd zo snel en zo kort mogelijk en zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving geboden te worden We praten niet over maar met elkaar, transparantie is essentieel Ervaringsdeskundigheid B: Ontwikkelagenda in Drenthe B. 1 Drie transities B. 2 AMHK/ Veilig Thuis B. 3 Lokale sociale teams B. 4 Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling en kindcheck B. 5 Afstemming tussen zorg en justitietrajecten B. 6 Informatiedeling B. 7 Collectieve Opdracht Routeer Voorziening B. 8 Jeugdreclassering en jeugdbescherming B. 9 Spoedhulp voor jongeren B. 10 Vrouwenopvang B.11 Centrum Seksueel Geweld B.12 Ouderenmishandeling B.13. Financiën

4 B.14 Uitvoeringsopdrachten voortkomend uit de visie C: Bijlagen Bijlage 1 Afkortingen en Begrippenlijst Bijlage 2 Centrum Seksueel Geweld Bijlage 3 Uitwerking vragenlijst lokale sociale teams Bijlage 4 Regiobeschrijving en typering Bijlage 5 Betrokkenen bij totstandkoming visie Bijlage 6 (Pre)adviezen van adviesraden

5 Samenvatting: De Drentse visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling is even eenvoudig als ambitieus; we willen in Drenthe samenwerken aan het voorkomen, zo vroeg mogelijk signaleren en duurzaam stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het ministerie van VWS heeft centrumgemeenten voor aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, in Drenthe is dit de gemeente Emmen, de opdracht gegeven een regiovisie te ontwikkelen. Deze regiovisie heeft tot doel om met alle gemeenten in Drenthe te komen tot gezamenlijke beleidsuitgangspunten en afspraken over een integrale en gezamenlijke aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. De visie geeft de richting voor de jaren aan, van waaruit de uitvoeringspraktijk verder invulling moet krijgen. De visie is een handreiking aan gemeenten om hun eigen gemeentelijk beleid op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling zelf vorm te geven. We werken in Drenthe met 8 belangrijke richtinggevende uitgangspunten: 1. Alle 12 Drentse gemeenten vullen hun beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling lokaal in. De kaders voor het beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling liggen vast in één regiovisie voor Drenthe. 2. Melden zonder drempels en werken met planmatige preventie. 3. Veiligheid is prioriteit nummer één. De gemeente is verantwoordelijk voor het duurzaam borgen van de veiligheid van alle betrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. 4. Triage ligt aan de basis van onze ketenaanpak. 5. We gaan uit van de eigen kracht van betrokkenen en onderzoeken altijd de mogelijkheid van ondersteuning binnen het sociale netwerk. 6. Aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling gaat uit van één huishouden, één plan, één aanspreekpunt, het belang van kinderen is leidend. 7. Ingezette hulp dient altijd zo snel en zo kort mogelijk en zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving geboden te worden. 8. We praten niet over maar met elkaar (hulpverleners onderling en met de cliënt), transparantie is essentieel. De uitgangspunten geven aan waar we in Drenthe van uit gaan, wat belangrijke waarden en normen zijn in de aanpak van huiselijk geweld. Deze uitgangspunten delen we; alle 12 gemeenten geven zelf kleur en invulling aan deze uitgangspunten. Wat we doen, delen we; hoe we dat doen kan dus verschillen. De visie is onderverdeeld in 3 delen; In het A gedeelte worden de visie, de aanleiding en de uitgangspunten beschreven. Het B gedeelte behelst de ontwikkelagenda voor Drenthe. In Drenthe lopen verscheidene ontwikkelingen waaruit voor de gemeenten ontwikkelpunten voortkomen, deze worden in het stuk in een kader weergegeven. Ook worden hier uitvoeringspunten benoemd die voortkomen uit de visie. In het C gedeelte zijn de bijlagen opgenomen. 5

6 A: Visie 1. Aanleiding en context In een Kamerbrief van 14 december 2011 van de Staatssecretaris van VWS krijgen gemeenten de opdracht een regiovisie te ontwikkelen op het gebied van Geweld in Huiselijke Kring. Hoewel in Drenthe al in 2009 een visie en in 2011 een uitvoeringsnotitie geschreven is die zich niet alleen op huiselijk geweld maar ook op kindermishandeling richtte, werd vanuit VWS gesteld dat regiovisies nodig zijn omdat er nog (bijna) geen geïntegreerde visies lagen; huiselijk geweld en kindermishandeling zijn doorgaans via verschillende routes en kanalen en door verschillende meldpunten en hulpverleners opgepakt. Andere redenen om te komen tot een regiovisie zijn dat het goed is de aanpak te integreren met de Wmo en de verschillende decentralisaties, de aanpak efficiënter en ook effectiever kan/moet en dat er een belangrijke stap wordt gezet in het beperken van de intergenerationele overdracht. Vanaf 2015 worden de 12 Drentse gemeenten geacht in regionaal verband afspraken te maken over de besteding van de regionale middelen die het rijk ter beschikking stelt aan de centrumgemeente Emmen voor de aanpak van huiselijk geweld en de Vrouwenopvang. Als logisch gevolg moeten de gemeenten samen afspraken maken over de aansluiting van het regionaal gefinancierde deel van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling op het lokaal gefinancierde deel van die aanpak. In Drenthe was het uitdrukkelijk de bedoeling dat de regiovisie tot stand komt in samenspraak en samenwerking met de 12 Drentse gemeenten. Het ontwikkelen van een effectieve en efficiënte aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling raakt vele beleidsterreinen, waaronder welzijn, jeugd en veiligheid, en is verweven met vele ontwikkelingen binnen de gemeenten. De meest dominante ontwikkeling zijn de transitie jeugdzorg, de pilot en vorming van het Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK)/ Veilig Thuis Drenthe en de (nog deels te vormen) wijk- en buurgerichte sociale teams. Bij de aanpak van huiselijk geweld spelen vele (keten)partners een rol, zoals bijvoorbeeld gemeenten, het te vormen AMHK / Veilig thuis, politie, reclassering, maatschappelijk werk, GGz, GGD, Openbaar Ministerie, verslavingszorg, vrouwenopvang, thuiszorgorganisaties, huisartsen, jeugdzorgorganisaties, verzorgingshuizen en ziekenhuizen. Ook scholen, peuterspeelzalen, kinderopvang, ouderen-, sport-, muziek- en vrijetijdclubs hebben een rol in het voorkomen en signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling. De Drentse pilot jeugd heeft met de notitie Als jeugd en toekomst tellen een zeer belangrijke visie neergelegd op de hulp aan jeugdigen en hun ouders onder het motto; nabij zijn en aansluiten met positief jeugdbeleid. Positief Opgroeien Drenthe en Veilig Opgroeien Drenthe zijn voor een ieder die met jongeren werkt in Drenthe geijkte begrippen. In deze regiovisie sluiten we dan ook aan bij de door de Pilot jeugd ingezette ontwikkelingen als de verschuiving van zware hulpvormen naar lichtere (vaak ambulante) hulp, de heldere visie op 6

7 het nabij halen van specialistische zorg door generalistische gebiedsteams en de aandacht voor de veiligheid van het kind. Het ontwikkelen van de regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Drenthe staat derhalve niet op zichzelf, maar krijgt gestalte in verbinding met andere partijen en huidige ontwikkelingen. Met de drie decentralisaties, de functie begeleiding, ondersteuning en verzorging vanuit de Awbz, de decentralisatie van Jeugdzorg waarbij het gaat om de provinciale jeugdzorg, de jeugdbescherming en -reclassering, de jeugd-ggz en de zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jeugd en de uitvoering van de participatiewet (WWB, voormalig Wajong en Wsw), krijgen gemeenten de mogelijkheid een integrale Wmo aanpak te organiseren voor (multi-problem) huishoudens. Die aanpak loopt van preventie en vroegsignalering, via opvang en herstel, tot en met nazorg en participatie. De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling past prima in deze Wmo aanpak zolang de deskundigheid op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling gewaarborgd is. Wat onderscheidend is ten opzichte van de andere Wmo velden is het aspect van de veiligheid. De urgentie van deze visie zit in het aspect veiligheid. Het is onacceptabel dat in Nederland de thuissituatie van meer dan volwassenen en meer dan kinderen ernstig onveilig blijkt te zijn. 2. Visie en doel van de visie De Drentse visie is even eenvoudig als ambitieus; we willen in Drenthe samenwerken aan het voorkomen, zo vroeg mogelijk signaleren en duurzaam stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze regiovisie heeft tot doel om met alle gemeenten in Drenthe te komen tot gezamenlijke beleidsuitgangspunten en afspraken over een integrale en gezamenlijke aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. De visie geeft de richting voor de komende jaren aan van waaruit de uitvoeringspraktijk verder invulling moet krijgen. Voorliggende visie staat niet op zichzelf en heeft een nauwe samenhang met het door de 12 Drentse gemeenten vastgestelde scenario voor één AMHK / Veilig Thuis in Drenthe. 3. Definities en afbakening In deze visie wordt zeer bewust gesproken over huiselijk geweld en kindermishandeling. 1 1 Er is niet gekozen voor de term geweld in afhankelijkheidsrelaties en ook niet voor geweld in huiselijke kring. Geweld in afhankelijkheidsrelaties slaat nadrukkelijk ook op geweld van professionals jegens volwassenen of kinderen die aan hun zorg zijn toevertrouwd. Het gaat dan bijvoorbeeld over geweld en kindermishandeling binnen scholen, zorginstellingen en sportverenigingen. Dit fenomeen is zeer ernstig maar verdient een andere aanpak dan in deze visie wordt geschetst. Alhoewel het onderscheid tussen huiselijk geweld, mensenhandel en loverboyproblematiek soms flinterdun is vragen deze vormen van geweld een deels andere aanpak en specifieke aandacht die niet in deze regiovisie zal worden gevat. Gemeenten zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het bieden van opvang aan Nederlandse slachtoffers van mensenhandel, ongeacht de soort uitbuiting. Ook zijn gemeenten verantwoordelijk voor de buitenlandse slachtoffers van mensenhandel die een tijdelijke verblijfsvergunning hebben op grond van de B8/3 regeling. De ervaring heeft echter geleerd dat slachtoffers van mensenhandel in de opvang de nodige knelpunten opleveren. VNG en Federatie Opvang 7

8 Onder huiselijk geweld wordt in deze visie verstaan: Geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd. Met huiselijke kring worden (ex-)partners, familieleden en huisvrienden bedoeld. Het woord huiselijk verwijst niet naar de plaats waar het geweld plaatsvindt (kan overal; in huis, op straat, in een café) maar naar de relatie tussen pleger en slachtoffer. Bij huiselijk geweld kan het gaan om lichamelijk, psychisch of seksueel geweld. Het kan de vorm aannemen van (ex-)partnergeweld, eergerelateerd geweld (schadelijke traditionele praktijken), kindermishandeling, verwaarlozing van ouderen of geweld tegen ouders. Kindermishandeling is gedefinieerd in de Wet op de Jeugdzorg en is; Elke vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Het gaat hierbij om: seksuele mishandeling, fysieke mishandeling, emotionele/psychische mishandeling, fysieke verwaarlozing, emotionele/psychische verwaarlozing en getuige zijn van partnergeweld. Kortom, de volgende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling vallen onder de regiovisie: (ex-)partnergeweld in alle denkbare verschijningsvormen Kindermishandeling, inclusief getuige zijn van huiselijk geweld Ouderenmishandeling Eergerelateerd geweld en vrouwelijke genitale verminking (vrouwenbesnijdenis) Geweld tegen ouders/opvoeders door kinderen en (jong)volwassenen (oudermishandeling) Al deze vormen van geweld kunnen zich voordoen als: Fysieke mishandeling/-verwaarlozing Psychische mishandeling/ -verwaarlozing Seksueel geweld/ -misbruik Financiële uitbuiting/ -misbruik Er zijn verschillende schaalniveaus waarop zaken georganiseerd kunnen of moeten worden. Bij alle afspraken moet derhalve nagedacht worden over het schaalniveau. De volgende schaalniveaus zullen aan de orde komen in de nota: Lokaal (buurt, wijk, dorp, of organisatie) Sub-regionaal (Noord, Zuid-West en Zuid-Oost Drenthe) Regionaal (Drenthe) starten daarom een werkgroep die knelpunten die daardoor ontstaan in kaart brengt en voorstellen doen voor het oplossen van deze knelpunten. Gemeenten worden hiervan op de hoogte gesteld door middel van een handreiking. Sinds maart 2012 vallen slachtoffers van mensenhandel onder de gemeentelijke taakstelling op het gebied van het toekennen van woningen. Het is dan ook van groot belang dat gemeenten ook op deze terreinen beleid formuleren dat in lijn ligt met de regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling. We spreken niet over geweld in huiselijke kring omdat kindermishandeling zich in de meeste gevallen uit in de vorm van verwaarlozing en vooral het grote publiek dit niet als jegens het kind uitgeoefend geweld ziet. 8

9 Bovenregionaal (Noord Nederland) Landelijk 4. Kader en uitgangspunten van de regiovisie. De aftrap van deze regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Drenthe vond plaats op 18 september Op deze dag vond er in het Van der Valk Hotel in Nieuw Amsterdam een werkconferentie plaats voor besturen en ambtenaren van de gemeenten in Drenthe. Daarnaast waren ook managers van SHG, RN, AFPN, BJZ/AMK en welzijnsorganisaties uitgenodigd. Een optimale uitvoering van lokaal en regionaal beleid vergt immers een goede samenwerking met uitvoerende/ hulpverlenende organisaties en instellingen. In deze conferentie kwamen een viertal thema s aan de orde die gelden als belangrijke uitgangspunten voor deze visie. Hieronder de thema s met een korte beschrijving van de zaken die tijdens de conferentie genoemd zijn. Uitwerking van de thema s vindt verderop in de visie plaats huishouden, 1 plan, 1 aanspreekpunt :Door de aanwezigen wordt gesteld dat veiligheid voorop staat. Er moet een veiligheidsplan komen als onderdeel van het 1 huishouden, 1 plan. De rol van het AMHK / Veilig Thuis hierin is dat zij een snelle inschatting maken van de ernst van de situatie en welke interventie op zijn plaats is. Het AMHK / Veilig Thuis moet haar expertise (regionaal mandaat, lokaal beschikbaar) zodanig inzetten dat het belang van eventueel aanwezige kinderen leidend is bij tegengestelde belangen. Om huiselijk geweld en/of kindermishandeling in het ene plan op te nemen moet er een duidelijke verbinding zijn met de lokale zorgstructuur. Voor uitwisseling van informatie en een duidelijke verbinding is het zaak om vanuit het steunpunt huiselijk geweld /AMHK / Veilig Thuis per gemeente één aanspreekpunt te hebben. De regisseur, lokaal bij gemeenten belegd, heeft in het kader van 1 huishouden, 1 plan, 1 aanspreekpunt, de uitvoeringscoördinatie. Lokaal wat kan, regionaal wat moet. 2. Indeling regio: Er is een grote eensgezindheid wat betreft de gewenste schaal. De mogelijkheid van 3 regio s is geopperd, maar unaniem gaf men aan dat men binnen 1 regio wil werken aan een visie huiselijk geweld en kindermishandeling. 3. Veiligheid en zorg: Veiligheid staat voorop. Er wordt gewerkt met een triagesysteem om urgentie en snelheid aan te geven waarop een casus moet worden opgepakt. Lokale zorg moet verbonden worden met de justitiële keten. Er moet naar gestreefd worden om uitvoering van huiselijk geweld trajecten in de wijken en dorpen te doen. Het blijft echter van belang om de coördinatie op de uitvoering van deze trajecten bovenlokaal bij AMHK / Veilig Thuis te beleggen Integratie AMK en SHG: Over de vorming van een AMHK / Veilig Thuis worden op deze dag enkele bedreigingen en kansen genoemd, maar ook verwachtingen. Het te ontwikkelen AMHK / Veilig Thuis is een uitvoeringsorganisatie die aansluit bij deze regiovisie. Gedurende het proces van het ontwikkelen van de regiovisie en het 2 In het scenario voor één scenario AMHK is triage op hoofdlijnen beschreven en dit geeft een indicatie met betrekking tot het op en afschalen van casuïstiek tussen lokaal en AMHK. 9

10 gestalte krijgen van het AMHK / Veilig Thuis vind voortdurend afstemming en overleg plaats. De uitkomsten van deze dag gelden als belangrijke input voor de visie. Als inspiratiebron voor de hieronder beschreven visie is daarnaast gebruik gemaakt van de visie die de vier grote steden (G4) hebben ontwikkeld. Dit is gecombineerd met de opbrengsten uit de Drentse werkconferentie Veilig Thuis, de lopende en ingezette ontwikkelingen op het gebied van de vorming van het AMHK / Veilig Thuis, staand beleid aangaande huiselijk geweld en kindermishandeling, beleidsnota s van de 12 Drentse gemeenten, gesprekken en input van professionals, betrokkenen en gesprekken met de individuele gemeenten. Hieruit komen 8 belangrijke richtinggevende uitgangspunten voort hoe we in Drenthe de komende jaren werken aan het voorkomen, zo vroeg mogelijk signaleren en duurzaam stoppen van geweld: 1. Alle 12 Drentse gemeenten vullen hun beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling lokaal in. De kaders voor het beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling liggen vast in één regiovisie voor Drenthe. 2. Melden zonder drempels en werken met planmatige preventie. 3. Veiligheid is prioriteit nummer één. De gemeente is verantwoordelijk voor het duurzaam borgen van de veiligheid van alle betrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. 4. Triage ligt aan de basis van onze ketenaanpak. 5. We gaan uit van de eigen kracht van betrokkenen en onderzoeken altijd de mogelijkheid van ondersteuning binnen het sociale netwerk. 6. Aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling gaat uit van één huishouden, één plan, één aanspreekpunt, het belang van kinderen is leidend. 7. Ingezette hulp dient altijd zo snel en zo kort mogelijk en zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving geboden te worden. 8. We praten niet over maar met elkaar (hulpverleners onderling en met de cliënt), transparantie is essentieel. Onderstaand worden deze uitgangspunten nader uitgewerkt. De uitgangspunten geven aan waar we in Drenthe van uit gaan, en geven de richting aan waar we aan werken met onze aanpak van huiselijk geweld. Deze uitgangspunten delen we; alle 12 gemeenten geven zelf kleur en invulling aan deze uitgangspunten. De visie en uitgangspunten, dus wat we doen, delen we; hoe we dat doen kan dus verschillen. 4.1 Alle 12 Drentse gemeenten vullen hun beleid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling lokaal in. De kaders voor dit beleid liggen vast in één regiovisie voor Drenthe Elke gemeente bepaalt de eigen invulling en kleur waar het gaat om de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het is essentieel dat er sprake moet zijn van maatwerk voor individuele huishoudens, cliënten en kinderen. Maatwerk gebaseerd op de eigenheid, mogelijkheden, uitdagingen, problematiek en sterke kanten van de huishoudens, cliënten en kinderen, maar ook maatwerk in de organisatie van de hulp. Deze vorm van maatwerk is namelijk afhankelijk van de organisatie van het sociaal domein. Er zitten bijvoorbeeld 10

11 verschillen in de lokale sociale teams en dus zal er ook verschil zitten in welke zaken je neerlegt in een team en op welk moment. Wel is het zo dat bij de inrichting van de regionaal werkende uitvoeringsorganisatie AMHK / Veilig Thuis voor de 12 gemeenten bepaalde processen in de uitvoering geprotocolleerd en eenduidig ingericht gaan worden in verband met kwaliteitseisen die gesteld worden en de opdracht om efficiencyvoordelen te behalen. Zodra er verbinding gemaakt wordt naar de lokale structuren kunnen er van daaruit verschillen ontstaan. Onderliggend aan het lokale beleid zal een eenduidige Drentse visie op huiselijk geweld en kindermishandeling zijn. In deze visie worden de kaders vastgelegd waarbinnen het lokale beleid vorm gegeven moet worden. Het is van belang een gezamenlijke Drentse visie te hebben. Juist omdat elke gemeente zijn eigen beleid en speerpunten heeft, is het van belang om te kijken welke uitgangspunten we delen als het gaat om regionale samenwerking. Deze regiovisie en het al eerder vastgestelde scenario voor het AMHK /Veilig Thuis in Drenthe helpen zo om de lokale aanpak vorm te geven. 4.2 Melden zonder drempels en werken met planmatige preventie De waarde van de betrokkenheid van de sociale omgeving met ondersteuning van een netwerk van professionals kan nog veel groter worden als het zou lukken om de sociale omgeving te ondersteunen bij het in een vroegtijdig stadium signaleren van (dreiging van) geweld. Dat is geen eenvoudige opgave en vraagt een lange adem, maar de te behalen winst is groot. Een adequaat systeem van vroegsignalering voorkomt niet alleen veel verdriet, teleurstelling en ellende, maar levert ook een besparingen op. Om te komen tot een goed systeem zijn een aantal (voorwaardelijke) punten van belang: De overheid werkt systematisch aan het doorbreken van het taboe op huiselijk geweld en kindermishandeling. Je mag er niet over praten, je moet er over praten is het adagium. Signalering is geen veroordeling of verraad, maar hulp. Elk dorp of iedere wijk kent een laagdrempelig lokaal sociaal team (met hierin al dan niet generalistisch of specialistisch werkende professionals) die het burgers eenvoudiger maakt om vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling te bespreken. Die burger kan er van op aan dat het uiten van zo n vermoeden op een professionele manier wordt gevolgd door een verkenning en indien nodig door een gesprek met het desbetreffende huishouden. Het is aan professionals het geheim te doorbreken. Vooral ook omdat bij signalering een veiligheidsaspect speelt dat professioneel moet worden ingeschat en behandeld. Betrokkenen en burgers kunnen ook buiten hun direct sociale omgeving terecht bij het AMHK / Veilig Thuis. Professionals gaan, als ze zelf een vermoeden hebben gekregen van huiselijk geweld en kindermishandeling, al dan niet na advies ingewonnen te hebben van experts, ook zelf het gesprek aan met de betrokkenen. De meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling is hierbij behulpzaam. Voorwaarde voor een goede aanpak is dat lokale professionals een zeer goede kennis hebben van alle verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling, de 11

12 aanpak en op de hoogte zijn van de afspraken wanneer en hoe hulp van experts in te schakelen. Het liefst willen we huiselijk geweld en kindermishandeling voorkomen. Als we spreken over voorkomen van geweld gaat het om meer dan het geven van voorlichtingen; het geven van voorlichting over huiselijk geweld en kindermishandeling is wel een zeer belangrijke preventieactiviteit om huiselijk geweld en kindermishandeling tegen te gaan. Voorlichting gaat om het stellen van de norm: huiselijk geweld en kindermishandeling zijn onder alle omstandigheden, jegens wie ook gepleegd, altijd onaanvaardbaar. Voorlichting richt zich op een breed publiek, maar ook op specifieke beroepsgroepen zoals huisartsen, onderwijsgevenden, kinderwerk en sportverenigingen. Doel is het vergroten van het algemene bewustzijn over de problematiek rond huiselijk geweld en kindermishandeling en het vergroten van kennis en mogelijkheden hier ook iets aan te doen. Het AMHK / Veilig Thuis in Drenthe fungeert als expertisecentrum huiselijk geweld en kindermishandeling en geeft training en deskundigheidsbevordering gericht op ondersteuningsvragen van het lokale werkveld. 3 De effectiviteit van preventieactiviteiten wordt regelmatig betwijfeld. In deze visie gaan we er vanuit dat preventie meer is dan een beïnvloedingscampagne of een losse actie vanuit een steunpunt of gemeente. In het kader van preventie van huiselijk geweld en kindermishandeling moet er een plan komen waarin heel precies informatie en handreikingen worden gegeven aan doelgroepen, van algemeen naar specifiek. Het plan richt zich op de beïnvloeding van de gehele bevolking in de gemeente maar is ook een gerichte benadering van risicowijken, daarbinnen van risicogroepen en daarbinnen van specifieke risicogezinnen. Daarvoor is het nodig dat je als gemeente weet wat de risicofactoren zijn bij huiselijk geweld en kindermishandeling, hoe de risicowijken, doelgroepen en huishoudens getraceerd kunnen worden. Maar ook hoe je de verschillende doelgroepen het doelmatigst kunt bereiken, welke capaciteit je nodig hebt om te komen tot een dergelijk plan en wat nodig is om de uitvoer ter hand te nemen. 4.3 Veiligheid is prioriteit nummer één De gemeente is verantwoordelijk voor (het bevorderen van) het duurzaam borgen van de veiligheid en ontwikkelingskansen van burgers die hiertoe zelf niet instaat zijn. Daarbij ziet de gemeente er op toe dat in een veiligheidsplan wordt vastgesteld wat nodig is voor het duurzame herstel van veiligheid. Als de veiligheid in de thuissituatie niet direct te herstellen is moet er voor worden gekozen om de betrokkenen in veiligheid te brengen. Het regelen van veilig onderdak (bij familie, in de opvang in de eigen regio of juist daarbuiten met hierbij ook nadrukkelijk aandacht voor behandeling van stoornissen en /of verwerken van trauma s), het opleggen van een tijdelijk huisverbod en het nemen van kinderbeschermingsmaatregelen zijn daarbij hulpmiddelen. Het inzetten van een huisverbod blijkt een effectief en efficiënt hulpmiddel te zijn. In Drenthe wordt naar volle tevredenheid (van beleidsambtenaren veiligheid en burgemeesters) gewerkt met een online systeem voor het opleggen en zo nodig verlengen van huisverboden (Khonraad, Huisverbod Online) dat door de 12 gemeenten gefinancierd wordt vanuit de veiligheidsportefeuille. 3 Zoals is vastgesteld in het Scenario voor één AMHK in Drenthe, versiedatum 11 maart. 12

13 Nog te vaak echter komen situaties voor waarbij er geen huisverbod is ingezet en waar dat volgens professionals wel mogelijk geweest zou zijn. Het (vaker en ook anders) inzetten van een huisverbod, een bestuursrechtelijke maatregel, verdient nadrukkelijke en ook blijvende aandacht in met name de contacten tussen gemeenten en politie omdat de basis van het opleggen van een huisverbod vaak ligt bij de eerste contacten tussen een huishouden en de politie. Ook vanuit het AMHK / Veilig Thuis zal blijvende aandacht uit moeten gaan naar de voordelen van, en de mogelijkheden bij, het opleggen van huisverboden. In Drenthe is in 2014 samen met Groningen en Friesland een pilot van start gegaan over een preventief huisverbod bij kindermishandeling. De doelstelling van deze werkwijze is een preventieve mogelijkheid te creëren om een huisverbod in te stellen zonder dat er acuut gevaar dreigt. Het gaat hier juist om een huisverbod als maatregel bij een chronische situatie van huiselijk geweld en kindermishandeling die strafrechtelijk niet aangepakt kan worden en die niet leidt tot een huisverbod op grond van een acute aanleiding. Er wordt gewerkt met een regionaal georganiseerd multidisciplinair weegteam dat nauw samenwerkt met het AMHK / Veilig Thuis. De inzet in Drenthe van Signs of Safety, een oplossingsgerichte benadering voor gezinnen waar de veiligheid van een kind een probleem vormt, moet uitgebreid worden naar, zo mogelijk, alle huiselijk geweldsituaties. Signs of Safety versterkt de zelfregie omdat cliënten gezamenlijk uitwerken hoe ze de situatie in een gezin/ huishouden veiliger kunnen maken. Er wordt een veiligheidsplan opgesteld, er vindt een inventarisatie plaats van geleden schade en er wordt een herstelplan opgesteld. Door de plannen samen met een gezin te maken hebben zij het eigenaarschap over de aangedragen oplossingen. Signs of Safety betrekt en bevordert het sociale netwerk. 4.4 Triage huiselijk geweld en kindermishandeling ligt aan de basis van onze ketenaanpak Eén van de taken van het AMHK / Veilig Thuis is de toeleiding naar passende hulpverlening. Het gaat dan in eerste instantie om hulpverlening die nodig is voor het beëindigen van het huiselijk geweld en kindermishandeling. De hulpverlening heeft meer effect als deze kan worden aangeboden in de eigen gemeentelijke context en in samenhang met andere zorg en hulpverlening die in het gezin of huishouden noodzakelijk is. Dit is het gezamenlijke belang van zowel het AMHK / Veilig Thuis als het lokale netwerk. Na iedere melding van huiselijk geweld of kindermishandeling wordt allereerst door experts op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling (in Drenthe is in het scenario afgesproken dat dit het AMHK / Veilig Thuis is) ingeschat of er sprake is van huiselijk geweld en/of kindermishandeling en wat de ernst van de situatie en de veiligheidsdreiging voor slachtoffer en/of kinderen is. Dit noemen we triage. 4 Op basis hiervan kan een keuze worden gemaakt de melding bij lichtere gevallen kortweg door te verwijzen naar een sociaal team ter afhandeling. Bij zwaardere gevallen zal echter een analyse moeten worden gemaakt van de oorzaken die geleid hebben tot het geweld of de mishandeling. Daarbij wordt de problematiek bezien 4 Hoe we de triage in Drenthe vorm willen geven is op hoofdlijnen beschreven in het scenario voor één AMHK in Drenthe en geeft een indicatie met betrekking tot het op en afschalen van casuïstiek tussen lokaal en AMHK. Hoe de triage exact gaat verlopen wordt nu door het ondersteuningsprogramma AMHK van de VNG uitgewerkt in het model handelingsprotocol voor de AMHK s / Veilig Thuis. 13

14 vanuit het perspectief van alle betrokken gezinsleden. Naast de informatie van betrokkenen uit het huishouden zelf kan gebruik worden gemaakt van informatie over het gezin/familie/huishouden, die bekend is bij Politie, bij het Veiligheidshuis, bij andere meldpunten of zorgorganisaties. Voor een juiste analyse is het in veel gevallen belangrijk snel de goede informatie uit de sociale teams te verkrijgen. Op basis van de analyse wordt ingeschat hoe ernstig of complex de problematiek is, welke veiligheidsmaatregelen acuut moeten worden genomen en eventueel welke specialistische behandeling, dan wel welke begeleiding moet worden geboden. Het kwalitatief goed kunnen beoordelen van casuïstiek vergt expertise op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling en een zekere omvang van casuïstiek. In Drenthe is in het scenario dan ook afgesproken dat deze taak ligt bij het AMHK / Veilig Thuis. Inherent hieraan is dat het doen van onderzoek (ten behoeve van een goede analyse) voorbehouden is aan het AMHK / Veilig Thuis. Tot 1 januari 2015 heeft Bureau Jeugdzorg de verantwoordelijkheid om zorgmeldingen van de politie over jeugdigen in ontvangst te nemen en vanuit haar outreachende taak daarop actie te ondernemen. In Drenthe zorgt het AMHK / Veilig Thuis vanaf 1 januari 2015 voor het in ontvangst nemen en reageren op de zorgmeldingen van de politie over jeugdigen. Het AMHK / Veilig Thuis zorgt er voor dat de meldingen die geen betrekking hebben op huiselijk geweld en kindermishandeling er na beoordeling uitgefilterd worden en onmiddellijk (zonder vertraging) doorgestuurd worden aan de betreffende gemeente en het liefst in één keer naar het relevante lokaal sociaal team We gaan uit van de eigen kracht van betrokkenen en onderzoeken altijd de mogelijkheid van ondersteuning binnen het sociale netwerk De effectiviteit van hulpverlening wordt groter als gebruik gemaakt wordt van de zelfregie en eigen kracht van betrokkenen. We richten ons derhalve op het stimuleren en activeren van de eigen mogelijkheden van de cliënten van het eigen sociale netwerk. Voor zover de veiligheid dat toestaat en het voor het herstel geen beletsel vormt, wordt er op gestuurd dat betrokkenen na incidenten met huiselijk geweld en/of kindermishandeling zoveel mogelijk binnen hun sociale omgeving kunnen blijven functioneren. Ambulante hulpverlening heeft dan ook verre de voorkeur. Ook is het te verkiezen, als de sociale omgeving daartoe mogelijkheden biedt, om bij tijdelijke uithuisplaatsing van kinderen te kiezen voor plaatsing bij familie of vrienden, liefst in dezelfde buurt. Om dezelfde reden verdient het aanbeveling om de pleger 6 uit huis te plaatsen in plaats van slachtoffers. Als vertrekpunt hanteren we dat de sociale omgeving er op moet kunnen rekenen dat ze een beroep kan doen op een professioneel netwerk (lokaal sociaal team maar ook het AMHK / Veilig Thuis) voor het vragen van advies en hulp bij haar ondersteuningstaak. 4.6 Eén huishouden, één plan, één aanspreekpunt, het belang van kinderen is leidend (als er sprake is van tegengestelde belangen) Bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling zijn systeemgericht kijken en handelen, en werken volgens één huishouden, één plan, één aanspreekpunt belangrijke 5 Zie Factsheet Zorgmeldingen Jeugd van de VNG, juni De term pleger is een lastige; plegers zijn vaak ook slachtoffer en slachtoffers soms ook plegers. 14

15 uitgangspunten om effectief te kunnen werken. Professionals moeten daarom kennis hebben van zowel volwassenen-, als jeugdproblematiek en op het juiste moment de juiste expertise kunnen inzetten of inschakelen. Professionals in lokale teams moeten zijn toegerust met methodieken zoals oplossingsgericht werken en Signs of Safety. Voor een sluitende aanpak, ook op lokaal niveau, is het noodzakelijk dat alle professionals de verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling bespreekbaar kunnen maken, kunnen signaleren, en weten wat zij na signalering moeten doen en niet moeten doen. Zij moeten een eerste inschatting van de veiligheidsrisico s kunnen maken, geleden schade kunnen inventariseren en een herstelplan kunnen maken en weten wanneer zij specialistische kennis moeten inschakelen. Stoppen van intergenerationele overdracht van geweld is een belangrijk uitgangspunt. Intergenerationele overdracht is overdracht van generatie op generatie waarbij dezelfde patronen zichtbaar worden. Kinderen die te maken hebben met huiselijk geweld/kindermishandeling zullen op latere leeftijd vaker in aanraking komen met Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Veiligheid van kinderen en het veiligstellen van hun ontwikkelingsmogelijkheden staan derhalve ook in deze Drentse visie voorop. Niet alleen als er sprake is van fysieke mishandeling en van fysieke of psychische verwaarlozing van kinderen, maar ook als er sprake is van huiselijk geweld tussen volwassenen. In de veiligheidsplannen wordt als er kinderen aanwezig zijn altijd, in nauwe samenwerking met politie en justitie, prioriteit gegeven aan het duurzame herstel van hun veiligheid en wordt getracht een situatie te creëren die hen de beste kansen geeft op een normale ontwikkeling. In de uitwerking van de visie zal lokaal, bovenlokaal, regionaal en landelijk gekeken moeten worden hoe het punt van het stoppen van intergenerationele overdracht concreet uitvoering gegeven kan worden. 4.7 Ingezette hulp dient altijd zo snel en zo kort mogelijk en zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving geboden te worden Uitgangspunt is dat hulp zoveel mogelijk gebeurt in aansluiting op de behoefte en de eigen kracht van het huishouden, in de eigen omgeving en met inschakeling van betrokkenen die in ieder geval een rol spelen in het gezin/huishouden. De ingezette hulp moet erop gericht zijn dat een cliënt uiteindelijk weer zelfstandig of met hulp vanuit zijn/haar sociale netwerk kan functioneren. De voorkeur is dan ook om de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling zoveel mogelijk lokaal uit te voeren. De voorkeur gaat uit naar een ambulante vorm van hulpverlening. Bij zware en complexe problematiek moet er snel adequate hulp kunnen worden ingeschakeld zonder dat er tijd verloren gaat door ingewikkelde procedures en wachtlijsten. Dit houdt ook in dat eerste en tweedelijnszorg gelijktijdig kan worden ingezet wanneer dit er voor zorgt dat de hulp efficiënter ingezet wordt. Nu is het zo vaak zo dat eerst een laagdrempelige vorm van zorg (eerstelijns) wordt ingezet, voordat specialistische (tweedelijns) zorg wordt aangevraagd waardoor het hulpverleningstraject soms onnodig lang duurt. Andersom geldt ook dat als er binnen de 2 e lijn hulp geboden wordt en deze zware vorm van hulp niet meer nodig is, zo spoedig mogelijk ook weer afgeschaald word naar de 1 e lijn. Wanneer de problematiek complexer is en de zorg die nodig is specialisme vraagt, wordt opgeschaald naar regionaal niveau of worden regionale experts ingevlogen in de lokale 15

16 situatie. Dit betekent dat het opschalen en afschalen volgens heldere regels en een strak gestroomlijnd proces moet verlopen. 4.8 We praten niet over maar met elkaar, transparantie is essentieel In het verleden werd veel gesproken over huishoudens en te weinig met huishoudens. Om burgers zelf verantwoordelijkheid te kunnen laten nemen en eigen kracht te laten tonen moeten zij, als de veiligheid dat toelaat, volledig worden betrokken bij hun eigen veiligheidsplan en hulpverleningsplan. Praten over in plaats van praten met komt niet alleen voor in relatie tussen cliënten en hulpverleners, ook samenwerkende hulpverleners onderling informeren elkaar niet altijd op de juiste wijze. Transparantie is essentieel, naar elkaar, tussen hulpverleners onderling en jegens cliënten. Bij transparant handelen hoort ook het onderling uitwisselen van gegevens. Privacy mag nooit een argument zijn om niet te handelen als er sprake is van een onveilige situatie. Wettelijk gezien zijn er nu al voldoende mogelijkheden voor ketenpartners om informatie uit te wisselen (o.a. in de Wet op de Jeugdzorg, Wet Meldcode, SHG handelingsprotocol). Ongebreideld uitwisselen past niet in deze visie en zorgvuldigheid staat voorop. Bij alle informatie die gedeeld wordt, moet nagedacht zijn over subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid. Dossiervorming zal dan ook zeer zorgvuldig moeten plaatsvinden, er moet altijd teruggevonden kunnen worden waarom en welke stappen zijn genomen of waarom juist niet. Het adagium bij gegevensuitwisseling is derhalve motiveren en documenteren! 5. Ervaringsdeskundigheid Vanuit de gedachte van een participatiesamenleving, van burgers betrekken bij beleid, transparantie en eigen kracht is het logisch ook betrokkenen van huiselijk geweld en kindermishandeling te betrekken bij een te ontwikkelen visie. Zij zijn immers degene die te maken hebben met hoe een visie uitpakt in de praktijk. Vandaar dat er op verschillende manieren gesproken is met betrokkenen. In bovenregionale bijeenkomsten zijn vertegenwoordigers van cliënt/ patiëntenorganisaties aan het woord geweest en er is in Groningen een expertmeeting gehouden met de cliëntraden van onder andere Kopland (die ook de vrouwenopvang in Drenthe verzorgd) en BJZ Groningen. Daarnaast zijn er in Drenthe door experts (uitvoerend hulpverleners) een beperkt aantal interviews gehouden met betrokkenen. Deze informatie is gebruikt voor in deze regiovisie. Hieronder een aantal uitspraken die gedaan zijn door ervaringsdeskundigen, betrokkenen, cliënten: Hou het alsjeblieft simpel! Het meeste gaat mis in communicatie dus hou het simpel! Betrek ons bij elke stap die genomen wordt. Laat ons meewerken in het hulpverleningssysteem. Niet elke situatie is het zelfde, er moet dus sprake zijn van maatwerk. Natuurlijk wel binnen begrijpelijke kaders. Al die verschillende regisseurs, ik word er niet goed van. Ik heb gewoon het liefst te maken met een maatschappelijk werker. Dat diegene op zijn vingers wordt gekeken door een procesregisseur vind ik best. Als ik er maar geen last van heb! 16

17 Ik vind het wel erg fijn dat er bij ons niet allemaal mensen over de vloer komen van allemaal verschillende instellingen al snap ik ook wel dat niet iedereen alles kan. Sluit niet alleen maar aan bij lokale teams maar kijk naar de lokale situatie. Soms is de beste hulpverlener niet iemand uit het team maar de huisarts, een psychiater of iemand anders. Ik wilde niet dat iedereen in mijn dorp meteen alles wist van het huiselijk geweld. Als ik het dan aan iemand vertelde moest ik elke keer verantwoording afleggen waarom ik nog bij hem was. Ik vind het fijn dat ik ook mensen kon bellen die me niet direct kennen maar wel alles weten van hoe ik me voelde en wat ik kon doen. Achteraf zie ik dat ik met de problemen naar de huisarts had moeten gaan. Mijn vrouw en ik kwamen er samen niet uit. Ik ben tevreden over het feit dat de maatschappelijk werker een lange adem heeft gehad om toch in contact met mij te komen. Mijn huisarts heeft me aangemoedigd hulp te zoeken. Iedereen in het gezin zou een eigen hulpverlener moeten hebben waar je ook na een huisverbod op terug kunt vallen. Ik denk dat ik toen (voor het huisverbod) geen toestemming gegeven zou hebben voor het uitwisselen van informatie, maar ik ben achteraf wel blij dat het is opengebroken. Maar niet iedereen hoeft er van te weten, ik schaam me er ook wel voor. Het is fijn als er hulp dichtbij is, dat je geen lange wachttijden hebt. En dat je iemand krijgt die je niet veroordeelt maar helpt de problemen op te lossen. Cliëntvertegenwoordigers hebben 3 belangrijke thema s (veiligheid, onpartijdigheid en toegankelijkheid) naar voren gebracht die in de uitwerking van de regiovisie aandacht moeten hebben. Uit de interviews kwam een aantal keren naar voren dat gegevensuitwisseling belangrijk is en zelfs als er geen toestemming gegeven wordt wel noodzakelijk kan zijn voor de veiligheid. Transparantie is hierbij een vereiste. Ook werd regelmatig de rol van huisartsen benadrukt, niet alleen bij signalering en bespreekbaar maken van huiselijk geweld en kindermishandeling maar ook zeker bij de doorverwijzing naar hulp en goede nazorg. Voor het AMHK / Veilig Thuis ligt er derhalve een belangrijke opdracht om de lijnen met huisartsen in Drenthe kort te houden. Door ook de visie informerend en adviesvragend voor te leggen aan cliënt-, en adviesraden in de gemeenten hopen we het draagvlak voor het beleid op het terrein van huiselijk geweld en kindermishandeling groter te maken. We zien de bijeenkomsten, interviews en het vragen van advies ook als een startpunt voor het structureel betrekken van ervaringsdeskundigen, betrokkenen en cliënten bij de verdere ontwikkelingen op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. 17

18 B: Ontwikkelagenda in Drenthe In Drenthe spelen, net als in de rest van Nederland, een aantal (actuele) ontwikkelingen die van belang zijn voor de regiovisie. Veelal gaat het hierbij om inrichtingszaken die nauw samenhangen met de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het is daarom noodzakelijk deze ontwikkelingen hier te benoemen zodat er in de uitwerking van deze visie in de afzonderlijke gemeenten rekening mee gehouden kan worden. De volgende ontwikkelingen zullen hieronder aan de orde komen: 1. Drie transities 2. AMHK / Veilig Thuis 3. Lokale sociale teams 4. Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 5. Afstemming tussen zorg- en justitietrajecten 6. Informatiedeling 7. Collectieve Opdracht Routeer Voorziening 8. Jeugdreclassering en jeugdbescherming 9. Spoedhulp voor jongeren 10. Vrouwenopvang 11. CSG 12. Ouderenmishandeling 13. Financiën B. 1 Drie transities De decentralisaties van de jeugdzorg, AWBZ begeleiding en de Participatiewet, maar ook beschermd wonen, bieden kansen om het beleid gericht op het sociale domein meer in samenhang te brengen. Om deze nieuwe taken goed uit te kunnen voeren zijn alle gemeenten bezig om de bestaande infrastructuur van voorzieningen aan te passen en te ontwikkelen. Ook een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, met het accent op het voorkomen en bestrijden, moet hierin worden gepositioneerd. In de gewijzigde Wmo is het element van veiligheid in de gemeente toegevoegd. Het gevoel van veiligheid voor inwoners maakt een wezenlijk onderdeel uit van de mogelijkheid tot participatie. Het gaat hierbij om veiligheid in de zin van vrij zijn van het risico op geweld uit huiselijke kring; er moet voor iedereen in de thuissituatie en als dat niet kan, elders - een veilige plek zijn. Door op een meer outreachende manier te werk te gaan, dus niet af te wachten tot een ingezetene zich met problemen bij de gemeente meldt, kunnen grotere problemen op termijn worden voorkomen. De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling dient zowel vanuit de verbinding met het sociaal domein (jeugd, zorg en welzijn) als vanuit de verbinding met veiligheid te worden opgepakt. Samenwerking tussen de verschillende domeinen is essentieel. Actieve inzet van alle gemeenten is hierbij noodzakelijk. Elke gemeente dient de aanpak lokaal zo te organiseren dat problemen zoveel mogelijk worden opgepakt op het gemeentelijke niveau. Hiermee verschuift het accent naar de gemeentelijke taken: preventie, vroegsignalering en vroege interventie. De regionale aanpak gericht op curatie, repressie en opvang zal minder worden naarmate de lokale taken effectiever worden. Een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, met het 18

19 accent op het voorkomen en bestrijden, moet door gemeenten worden gepositioneerd binnen de bestaande infrastructuur van voorzieningen. Elke gemeente dient de aanpak lokaal zo te organiseren dat problemen zoveel mogelijk worden opgepakt op het gemeentelijke niveau. Hiermee verschuift het accent naar de gemeentelijke taken: preventie, vroegsignalering en vroege interventie (in plaats van de regionale taken gericht op curatie, repressie en opvang). B. 2 AMHK/ Veilig Thuis De Advies en Meldpunten Kindermishandeling (AMK) en de Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG) worden landelijk per 1 januari 2015 samengevoegd tot een Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMHK) dat landelijk zal gaan werken onder de naam Veilig Thuis. In Drenthe is hier proactief op gereageerd en op 30 oktober 2013 is het voornemen tot het samenvoegen en onderbrengen van het te vormen AMHK/ Veilig Thuis bij de GGD Drenthe door de colleges van 12 Drentse gemeenten verwoord in een intentieverklaring en ondertekend. Daarna is er door partijen hard gewerkt om te komen tot een scenario voor één AMHK/ Veilig Thuis in Drenthe. 7 Deze is voorgelegd aan en vastgesteld door de colleges van de 12 Drentse gemeenten. De uitwerking van dit scenario hangt nauw samen met de invulling en uitvoering van deze regiovisie Huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook de landelijke ontwikkelingen ten aanzien van de vorming van AMHK s/ Veilig Thuis staan niet stil. De VNG ontwikkelt ten tijde van het schrijven van deze regiovisie een landelijk handelingsprotocol voor de AMHK s/ Veilig Thuis wat onder andere uitgebreid ingaat op de aansluiting van het AMHK / Veilig Thuis op de lokale teams. In het scenario voor één AMHK in Drenthe en ook in het landelijke model handelingsprotocol wordt uitgegaan van de wettelijke taken van het AMHK/ Veilig Thuis. Het is echter ook belangrijk om oog te hebben voor de niet wettelijke taken van het AMHK/ Veilig Thuis. Het gaat dan om taken die momenteel door AMK en/of SHG worden uitgevoerd maar die niet behoren tot de wettelijke taken in de nieuwe Jeugdwet. De VNG heeft recent een notitie geschreven 8 over deze niet wettelijke taken van het AMHK/ Veilig Thuis (voorlichting en deskundigheidsbevordering, expertise opbouwen en onderhouden op diverse vormen van huiselijk geweld, procesregie over de ketenaanpak huiselijk geweld en kindermishandeling, uitvoeringstaken bij de Wet tijdelijk huisverbod en het leveren van informatie ten behoeve van monitoring van de ketenaanpak) waarin deze taken uitgewerkt worden. Gemeenten wordt geadviseerd bij het inrichten van een AMHK/ Veilig Thuis stil te staan of bijvoorbeeld taken op het gebied van voorlichting en deskundigheidsbevordering en opbouwen en onderhouden van expertise gecontinueerd (moeten) worden en wordt de mogelijkheid aangegeven deze taken eventueel regionaal (bij een AMHK/ Veilig Thuis) te beleggen en lokaal beschikbaar te stellen. In Drenthe is er voor gekozen 9 om de procesregie over de hulpverlening en aanpak huiselijk geweld te (blijven) beleggen bij het AMHK/ Veilig Thuis. Ook (veelal telefonische) advisering aan de sociale 7 Zie hiervoor de website Hier staat het Scenario voor één AMHK in Drenthe, maart 2014, definitief versie ABO dat door alle colleges in Drenthe is vastgesteld. 8 VNG Notitie niet wettelijke taken AMHK, verschenen april Zie hiervoor het Scenario voor één AMHK in Drenthe. 19

20 teams bij casussen ligt daarin besloten. Daarnaast wordt ook deskundigheidsbevordering en expertise (met een korting van 10% ten opzichte van het huidige beschikbare budget) voor de eerstkomende twee jaar belegd bij het AMHK/ Veilig Thuis Drenthe. Het AMHK/ Veilig Thuis wordt - binnen de Gemeenschappelijke regeling (GR) voorlopig (voor eerst vier jaar) - als een additionele taak opgenomen en wordt geleverd op basis van een gezamenlijk plan van de 12 gemeenten voor de periode van vier jaar, jaarlijks voorbereid en uitgewerkt door de 12 Drentse gemeente en centrumgemeente Emmen. Dit zowel bestuurlijk als ambtelijk. Elke gemeente belegt voor vier jaar de taak AMK bij de GGD. De centrumgemeente belegt daarnaast voor vier jaar de SHG taak bij de GGD. De opdracht kan binnen het vierjarig contract worden uitgevoerd, is jaarlijks te herijken vanuit actuele ontwikkelingen en kan worden aangepast op besluiten door de gemeenten (opdracht) en GGD (acceptatie). De bestuurlijke aansturing van het AMHK/ Veilig Thuis verdient apart de aandacht. In het scenario is gesteld dat de 12 gemeenten jaarlijks via een stuurgroepconstructie zorgen voor de gezamenlijke voorbereiding vanuit strategie en inhoud ten aanzien van de in te zetten budgetten naar de GGD. In de stuurgroep zijn alle 12 gemeenten via bestuurders Wmo, Jeugd en Veiligheid/openbare orde vertegenwoordigd en een vertegenwoordiger van de GGD maakt daar (in een adviserende rol) deel van uit. De bestuurders kunnen in deze stuurgroep vanuit het gemeentelijk beleid hun inbreng bepalen. Hiermee kan ook de aansluiting naar het lokale voorveld (preventie, sociale teams en (andere) hulpverlening, etc.) onder de aandacht blijven. Ook kunnen de beleidslijnen uit het ABO jeugd hierin meegenomen worden. De centrumgemeente Emmen heeft onderstaand voorstel gemaakt; Er komt één stuurgroep Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (ter vervanging van de huidige stuurgroep Huiselijk Geweld en de stuurgroep AMHK). In deze stuurgroep zitten vanuit elke Drentse sub-regio minstens drie bestuurders (wethouder of burgemeester) met seperate ambtelijke ondersteuningsgroep vanuit dezelfde gemeenten, elk voor één van de drie terreinen; Veiligheid, Wmo en Jeugd. Voorgesteld wordt derhalve dat daarbij in een bepaalde sub-regio één bestuurder uit gemeente A voor veiligheid kiest, en minstens twee andere gemeenten B en C, kiezen voor Wmo, respectievelijk Jeugd. In de stuurgroep zitten dan minstens drie bestuurders voor veiligheid (elke sub-regio 1) en evenzo voor Wmo en jeugd (bij meer dan 3 gemeenten eventueel 2 bestuurders voor jeugd of Wmo). Deze stuurgroep vergadert in deze samenstelling twee tot drie maal per jaar, voor de volgende functies; Begroting en planning GGD (AMHK/ Veilig Thuis) nieuwe jaar; De inhoudelijke bijstelling van de planning GGD (AMHK/ Veilig Thuis) voor het huidige jaar; Bestuurlijke verantwoording GGD (AMHK/ Veilig Thuis) over het voorgaande jaar. Daarnaast vindt in het najaar één- of tweemaal een breed ambtelijk en bestuurlijk overleg plaats waar ook de ketenpartners voor worden uitgenodigd. 20