INTERLANDELIJKE ADOPTIE: een pleister op de wond?

Transcriptie

1 MASTERSCRIPTIE INTERLANDELIJKE ADOPTIE: een pleister op de wond? Naam: Alexandra van der Velde Anr: s Instelling: Universiteit van Tilburg Faculteit: Rechtsgeleerdheid Master: Rechtsgeleerdheid Datum: 22 juli 2010 Locatie: Cz186 Examencommissie: mr. J.P. van Roestel mr. V.M. Smits

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Interlandelijke adoptie Adoptie Interlandelijke adoptie 2.3 Analyse adoptiestromen 7 3 Procedure interlandelijke adoptie Beginseltoestemming Bemiddeling door vergunninghouders Deelbemiddeling Goedkeuring Komst naar Nederland Verzoekschriftprocedure 4 Waarborgen ter bescherming van het belang van het kind Het effect van interlandelijke adoptie op de ontwikkeling van het kind Relevante wet- en regelgeving IVRK Haags Adoptieverdrag Wobka Beginselen ter waarborging van het belang van het kind Subsidiariteit Zoeken van een geschikte ouder bij het kind Verbod op ongepast geldelijk voordeel 20 5 Illegale interlandelijke adoptie Algemeen Misstanden interlandelijke adoptie Adoptieschandalen in China, India en Ethiopië Omzeiling van de regels Markt van vraag en aanbod De ineffectiviteit van de waarborgen in de wet- en regelgeving 26 6 Toezicht op de naleving van de waarborgen Controle door vergunninghouders Tegenstrijdigheid Haags Adoptieverdrag en Kwaliteitskader 29 1

3 7 Aanbevelingen Afschaffen interlandelijke adoptie Afschaffen deelbemiddeling Internationaal toezicht Aanpassen strafbepalingen Pleegzorg Zwakke adoptie 37 8 Conclusie 39 Literatuurlijst 42 Jurisprudentielijst 45 2

4 1 Inleiding De laatste tijd is Nederland meerdere malen opgeschrikt door het ene adoptieschandaal na het andere. Het betreft steeds gevallen van interlandelijke adoptie: de adoptie van een kind uit het buitenland. Er zijn onder meer gevallen aan het licht gekomen waarbij kinderen door criminele organisaties bij hun ouders in het buitenland worden weggeroofd om vervolgens te worden verkocht aan een corrupt kindertehuis en tenslotte te worden geadopteerd door Nederlandse adoptiefouders die nergens van weten. 1 Daarnaast zijn er gevallen naar voren gekomen van Nederlandse stellen die juist bewust de regels hebben omzeild om te kunnen voorzien in hun eigen kinderwens. Zo zijn er de bekende zaken van de Belgische baby s Donna 2 en Jayden 3. Nederlandse stellen hadden deze baby s gekocht via het internet. Verder blijken uit de rechtspraak ook gevallen waarbij sprake is van onjuiste adoptiepapieren. In deze situaties krijgen de verzoekers vaak toch de voogdij als pleegouders of spreekt de rechter toch de adoptie uit in het belang van het kind. Meestal heeft het kind dan namelijk al enige tijd bij de verzoekers verbleven en is er inmiddels sprake van family life en hechting van het kind aan het gezin. 4 In Nederland bestaat er een wettelijke procedure voor het adopteren van een kind uit het buitenland ter bescherming van de belangen van kinderen. Echter, voornoemde misstanden geven blijk van het feit dat het belang van het kind niet voldoende wordt gewaarborgd. Dit is erg bezwaarlijk, omdat kinderen erg kwetsbaar zijn en zij niet voor zichzelf kunnen opkomen. Daarom moeten zij beschermd worden door goede wet- en regelgeving. Het feit dat bovenstaande misstanden bestaan, doet de vraag rijzen welke factoren deze misstanden mogelijk maken en hoe deze factoren kunnen worden verholpen, zodat de belangen van kinderen optimaal kunnen worden beschermd. De centrale onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt: Welke factoren maken illegale interlandelijke adoptie mogelijk en op welke manier kunnen deze worden verholpen zodat, in het licht van het belang van het kind, voorkomen kan worden dat buitenlandse kinderen op een illegale wijze in Nederland terechtkomen? 1 Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Rechtbank Utrecht 26 oktober 2005, LJN AU Rechtbank Zwolle 27 november 2008, LJN BG Gerechtshof Leeuwarden 2 juli 2008, JPF 2008, 122, met noot P. Vlaardingerbroek. 3

5 Het onderzoek is als volgt ingedeeld. In hoofdstuk 2 wordt de interlandelijke adoptie in het algemeen besproken. In paragraaf 2.1 komt de totstandkoming van de rechtsfiguur adoptie in Nederland naar voren. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op de ontwikkeling in Nederland van adoptie van binnenlandse kinderen naar interlandelijke adoptie en wordt onderzocht wat inerlandelijke adoptie precies inhoudt. In paragraaf 2.3 volgt een analyse van de adoptiestromen. Daarna volgt hoofdstuk 3 waarin de Nederlandse procedure voor interlandelijke adoptie wordt onderzocht. Per paragraaf komen de verschillende onderdelen van de procedure naar voren. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de waarborgen ter bescherming van het belang van het kind besproken. In paragraaf 4.1 wordt onderzocht wat het effect van interlandelijke adoptie is op de ontwikkeling van het kind. Daarna komt in paragraaf 4.2 de relevante wetgeving aan de orde waarin de waarborgen ter bescherming van het kind zijn verankerd. In paragraaf 4.3 volgt een analyse van de drie grondbeginselen die invulling geven aan het begrip belang van het kind. In hoofdstuk 5 wordt de illegale interlandelijke adoptie onderzocht. In paragraaf 5.1 wordt het probleem geïntroduceerd. In paragraaf 5.2 worden de verschillende adoptieschandalen besproken die de afgelopen tijd aan het licht zijn gekomen. In paragraaf 5.3 wordt ingegaan op de verschillende misstanden in China, India en Ethiopië op het gebied van interlandelijke adoptie. In paragraaf 5.4 komt de bewuste omzeiling van de regels door aspirant-adoptiefouders naar voren. In paragraaf 5.5 wordt ingegaan op het feit dat interlandelijke adoptie is verworden tot een soort markt van vraag en aanbod. In paragraaf 5.6 wordt de ineffectiviteit van de waarborgen besproken. Daarna komt in hoofdstuk 6 het toezicht op de naleving van de waarborgen aan de orde. In paragraaf 6.1 wordt de controle door de vergunninghouders besproken en in paragraaf 6.2 komt de tegenstrijdigheid tussen het Haags Adoptieverdrag en het Kwaliteitskader naar voren. Vervolgens worden er in hoofdstuk 7 aanbevelingen gegeven. In paragraaf 7.1 wordt de afschaffing van deelbemiddeling besproken. In paragraaf 7.2 komt de afschaffing van interlandelijke adoptie aan de orde. In paragraaf 7.3 wordt de mogelijkheid van een onafhankelijk internationaal toezichtsorgaan besproken. In paragraaf 7.4 en 7.5 komen achtereenvolgens de alternatieven van pleegzorg en zwakke adoptie naar voren. In paragraaf 7.6 wordt een mogelijke aanpassing van de strafbepalingen besproken. Ten slotte volgt in hoofdstuk 8 een conclusie. 4

6 2 Interlandelijke adoptie 2.1 Adoptie Adoptie is, zoals vele van onze huidige rechtsfiguren om ouderschap te verkrijgen, ontstaan in het Romeinse recht. Het werd gebruikt om het uitsterven van de familie en het geslacht te voorkomen. Het was in de Romeinse godsdienst namelijk erg belangrijk om de voorouders eer te doen door middel van de voortzetting van het geslacht. Adoptie was derhalve een aanvulling op de natuurlijke voortplanting. 5 Door de adoptie werden de rechtsbetrekkingen van de geadopteerde met de eigen familie volledig verbroken en ging de geadopteerde over in de nieuwe familie met alle rechten en plichten. De adoptie zorgde ervoor dat de geadopteerde, wanneer de adoptant overleed, offers kon brengen aan de goden om ze gunstig te zinnen ten opzichte van de overleden adoptant. 6 In 1792 werd de adoptie van meerderjarigen in Frankrijk opgenomen in de Code Civil. Tijdens de Franse overheersing tussen 1811 en 1838 werd adoptie ook in Nederland mogelijk. Toen het Nederlandse Burgerlijk Wetboek in 1838 tot stand kwam, is de adoptie hierin niet overgenomen uit de Code Civil en verdween het derhalve uit ons rechtssysteem. Het niet hebben van kinderen werd gezien als de wil van God en dat moest gerespecteerd worden. 7 Gelet op het feit dat er na de Tweede Wereldoorlog veel oorlogspleegkinderen en buiten huwelijk geboren kinderen waren, is er een omslag ontstaan in de Nederlandse gedachte over adoptie. 8 Na veel discussie binnen en buiten het parlement is in 1956 de mogelijkheid van adoptie in ons burgerlijk wetboek opgenomen. Adoptie werd gezien als nieuwe kinderbeschermingsmaatregel, waarbij het belang van het kind, voorrang had op het belang van de pleegouders. 9 Thans wordt adoptie echter ook gezien als een mogelijkheid om een kind te krijgen, nu er door de adoptie een familierechtelijke betrekking ontstaat tussen de adoptiefouders en het adoptiefkind en het kind wordt verzorgd en opgevoed als een eigen kind Interlandelijke adoptie Vanaf halverwege de jaren zeventig nam het aantal ongewenste zwangerschappen in Nederland af, vanwege de verbeterde seksuele voorlichting en een toename van het gebruik 5 Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p

7 van voorbehoedsmiddelen. Tevens werd het taboe van het ongehuwd moederschap doorbroken. Er kwamen betere voorzieningen voor alleenstaande moeders om hun kind op te voeden. Door financiële ondersteuning aan de vaak jonge moeders waren zij in staat om zelf voor hun kind te zorgen. Steeds minder Nederlandse kinderen werden hierdoor ter adoptie aangeboden. 11 De vraag van ongewenst kinderloze echtparen naar adoptiekinderen bleef echter hoog, waardoor Nederlanders zich steeds vaker naar het buitenland wendden voor de adoptie van een kind. De adoptie van een kind uit het buitenland wordt interlandelijke adoptie genoemd. Rond 1970 kwamen de buitenlandse kinderen vooral uit Europese landen, zoals Oostenrijk en Griekenland, maar nu komen zij met name uit ontwikkelingslanden, zoals China, Colombia, Haïti, Taiwan, Ethiopië en Zuid-Afrika. 12 Dankzij interlandelijke adoptie kunnen kinderen die zonder zicht op een goede toekomst in hun geboorteland in een tehuis verblijven, opgroeien in een gezin in een ander land. 13 Adoptie wordt gezien als een kinderbeschermingsmaatregel. Het is de laatste mogelijkheid om een ouderloos kind een kans te bieden op een menswaardig bestaan. 14 Een kind dient namelijk zoveel mogelijk in het geboorteland zelf te worden opgevangen in een gezin. Dat wil zeggen dat een kind dat verblijft in een kindertehuis dient terug te keren naar zijn ouders of andere familie. Wanneer dit onmogelijk is, komt binnenlandse pleegzorg of nationale adoptie in aanmerking. Wanneer ook dit niet mogelijk is, geldt interlandelijke adoptie uiteindelijk als ultimum remedium, zodat voorkomen wordt dat een kind in een weeshuis of andere instelling terechtkomt. 15 Thans blijven gezonde baby s steeds vaker in het geboorteland zelf, opgevangen door de eigen familie of in een pleeggezin. De kinderen die ter adoptie worden opgenomen door een gezin in het buitenland, zijn nu vaak kinderen met een moeilijk verleden. Deze kinderen hebben bijvoorbeeld lange tijd in een tehuis verbleven, zijn vaak overgeplaatst, zijn verwaarloosd of mishandeld of zijn kinderen van wie de ouders geen basisverzorging konden bieden waardoor zij het gezag over het kind zijn kwijtgeraakt. Ook zijn er de zogenaamde special needs -kinderen met een medisch of speciaal dossier. Deze kinderen hebben speciale zorg nodig, bijvoorbeeld omdat zij ernstig ziek of gehandicapt zijn Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Kamerstukken II, 2008/09, , nr. 10, p Slot 2008, p Curry-Sumner en Vonk 2008, p Heida 2009, p

8 2.3 Analyse adoptiestromen Thans worden er wereldwijd jaarlijks ongeveer kinderen geadopteerd. Dit aantal is verdubbeld ten opzichte van tien jaar geleden en verdrievoudigd ten opzichte van twintig jaar geleden. De Verenigde Staten staat op de eerste plaats van de importerende landen voor adoptiekinderen. Ruim de helft van de interlandelijk geadopteerden komt namelijk terecht in de Verenigde Staten. Nederland is goed voor de zesde plaats. 17 De twee grootste aanbieders van adoptiekinderen zijn China en Rusland. Jaarlijks worden ruim kinderen (ruim een kwart van het totale aantal interlandelijk geadopteerden) uit China en kinderen uit Rusland geadopteerd. Daarnaast komt een grote groep van de adoptiekinderen uit verscheidene andere landen, zoals Guatemala, Colombia, Oekraïne, Haïti, Zuid-Korea en India. Jaarlijks worden in elk van deze landen tussen de en kinderen afgestaan voor adoptie in het buitenland. Landen waar per jaar minder dan adoptiekinderen vandaan komen, zijn Bulgarije, Vietnam, Kazachstan, Ethiopië, Wit-Rusland, Thailand, Roemenië, Filippijnen, Madagaskar en Polen. 18 Voor wat betreft de adoptieratio staat Nederland ook hoog aan de lijst. De adoptieratio is een demografisch verhoudingsgetal dat het aantal adopties verbindt aan het aantal levendgeboren kinderen in een land. Noorwegen heeft de hoogste adoptieratio met 12,8 geadopteerden per 1000 levendgeboren kinderen. Nederland heeft een adoptieratio van 6,9 en staat daarmee op de zesde plaats. De landen waar de adoptiekinderen vandaan komen hebben een negatieve adoptieratio. Landen waar de negatieve adoptieratio erg hoog is, zijn Bulgarije, Wit-Rusland, Guatemala en Rusland. 19 De meeste landen die kinderen afstaan, hebben een bruto nationaal inkomen van minder dan dollar per jaar. Adoptiekinderen gaan derhalve logischerwijs van arme naar rijke landen. In de meeste gevallen zijn het echter niet de allerarmste landen die kinderen afstaan. Slechts vier van de aanbodlanden, namelijk Ethiopië, Haïti, Madagaskar en Vietnam, worden aangemerkt als laag inkomen. 20 Verder zijn er zeven landen die vallen onder het lage middeninkomen, namelijk Colombia, China en veel Aziatische landen. Tot het hoge middeninkomen behoren de meeste Oost-Europese landen. Zuid-Korea wordt zelfs aangemerkt als hoog inkomen. Adoptie is derhalve niet alleen een kwestie van armoede of 17 Slot 2008, p Slot 2008, p Slot 2008, p Slot 2008, p

9 rijkdom. Ook andere elementen zijn belangrijke factoren, zoals de voorgeschiedenis, geografie en geboortepolitiek Slot 2008, p

10 3 Procedure interlandelijke adoptie 3.1 Beginseltoestemming De Nederlandse procedure voor de adoptie van buitenlandse kinderen begint met de aanvraag om een beginseltoestemming voor het opnemen van een kind ter adoptie. Deze aanvraag wordt ingediend bij de Minister van Justitie (hierna: de minister). 22 De beginseltoestemming is erg belangrijk, gelet op het feit dat de opneming van een buitenlands kind zonder beginseltoestemming niet is toegestaan op grond van art. 2 Wobka. De beginseltoestemming heeft betrekking op één kind. 23 Na indiening van de aanvraag voor een beginseltoestemming wordt door de Stichting Adoptievoorzieningen getoetst of voldaan is aan de voorwaarden voor toelating tot de adoptieprocedure, die zijn opgenomen in de Wobka. Ook volgen de aspirant-adoptiefouders bij de Stichting Adoptievoorzieningen een aantal verplichte voorbereidingsbijeenkomsten, waarbij zij nader worden voorbereid op de opneming en adoptie van een buitenlands kind. 24 Vervolgens adviseert de Raad voor de Kinderbescherming (hierna: de Raad) over het afgeven van de beginseltoestemming. Hiertoe opent de Raad een gezinsonderzoek om vast te stellen in hoeverre de aanvragers geschikt zijn om een buitenlands kind in hun gezin op te nemen en op te voeden. Nadat de Raad de uitslag van dit onderzoek met de aanvragers bespreekt en vaststelt, geeft de Raad een advies aan de minister over het wel of niet verlenen van de beginseltoestemming. Op basis van het rapport en advies van de Raad, besluit de minister of de beginseltoestemming aan de aanvragers wordt verleend. De beginseltoestemming is vier jaar geldig en kan telkens voor een periode van vier jaar worden verlengd Bemiddeling door vergunninghouders Indien de beginseltoestemming wordt verleend, krijgen de aspirant-adoptiefouders het recht op bemiddeling en adoptie. De bemiddelende organisatie wordt ook wel de vergunninghouder genoemd. De bemiddelende instantie dient derhalve een vergunning te hebben. Deze vergunning wordt slechts verleend indien voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden. Zo dient het te gaan om een rechtspersoon met volledige rechtsbevoegdheid wiens zetel zich in Nederland bevindt. De rechtspersoon dient een organisatie te zijn die 22 Seedorf 2006, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Seedorf 2006, p

11 bemiddelt inzake de opneming in Nederland van buitenlandse kinderen. Dit dient naar voren te komen in de doelstellingen van de organisatie. Haar werkzaamheden mogen niet zijn gericht op het maken van winst. Verder moet het bestuur van de bemiddelende organisatie uit minstens drie leden bestaan en dient het zodanig te zijn samengesteld dat de behartiging van de belangen van de buitenlandse kinderen en de aspirant-adoptiefouders is gewaarborgd. De vergunning wordt verleend voor een periode van drie jaar. De geldigheidsduur kan telkens worden verlengd voor een periode van vijf jaar. De minister wijst een verzoek tot verlening van een vergunning of tot verlenging van de geldigheidsduur af, indien gegronde vrees bestaat dat de bemiddelende organisatie de regels niet zal naleven, of dat zij naar verwachting te weinig toekomstmogelijkheden met betrekking tot bemiddeling inzake de opneming van buitenlandse kinderen heeft. Dit vergunningenstelsel beoogt illegale opname en kinderhandel te voorkomen. 26 De vergunninghouder zoekt de meest geschikte ouders bij een kind dat in het buitenland voor adoptie in aanmerking komt, door het bemiddelen bij de instanties in het land van herkomst van een kind Deelbemiddeling De bemiddeling zoals deze onder alinea 3.2 staat omschreven, is de zogenaamde volledige bemiddeling. Hierbij is bij iedere stap in de bemiddelingsfase een vergunninghouder betrokken. Er is op grond van art. 7a Wobka echter ook een andere optie, namelijk in de vorm van deelbemiddeling. Deelbemiddeling houdt in dat aspirant-adoptiefouders, ook wel zelfdoeners genoemd, de autoriteiten, instellingen of personen die zij willen gebruiken voor de adoptie aan de vergunninghouder opgeven en alle voor de procedure benodigde bescheiden overleggen. Vervolgens worden de opgegeven autoriteiten, instellingen en personen op zuiverheid en zorgvuldig handelen onderzocht. Hierbij worden niet alleen de contactpersonen gecontroleerd, maar ook de kosten. Deze dienen in verhouding te staan tot de door hen geleverde diensten in het land van herkomst. Aan de hand van dit onderzoek adviseert de vergunninghouder de minister, die op basis hiervan bepaalt of het gezinsrapport van de Raad voor de Kinderbescherming aan het gecontroleerde contact in het buitenland wordt doorgezonden. Indien de minister aanvullende informatie nodig acht voor zijn besluit, kan hij zich hiervoor wenden tot het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Na doorzending van het 26 Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p

12 rapport is de adoptie verder in handen van de aspirant-adoptiefouders en van het contact in het buitenland. 28 Deelbemiddeling is een soort tussenvorm tussen de volledige bemiddeling en het zelf regelen van een adoptie. In Nederland is het namelijk niet toegestaan een adoptie zelf te regelen. De deelbemiddeling komt hier het dichtste bij. De adoptie kan dan geregeld worden via contacten die zelf worden gezocht door de aspirant-adoptiefouders en die vooraf worden gecontroleerd door een van de vergunninghouders. 29 Voor deelbemiddeling wordt gekozen omdat in een specifiek land geen vergunninghouder actief is of omdat bij deelbemiddeling éénouderadoptie of adoptie door paren van gelijk geslacht mogelijk is, in tegenstelling tot bij volledige bemiddeling. Deelbemiddeling is een goede optie wanneer de aspirantadoptiefouders een band met een bepaald land hebben of wanneer zij daar zelf contacten hebben. 30 Ook is het een snellere procedure en zijn de aspirant-adoptiefouders heel direct bij de adoptiebemiddeling betrokken. 31 Deelbemiddeling wordt vooral gebruikt door homoseksuele aspirant-adoptiefouders. In de praktijk is volledige bemiddeling voor homoseksuele stellen namelijk niet mogelijk, gelet op het feit dat Nederlandse vergunninghouders aanvullende eisen dienen te stellen aan aspirant-adoptiefouders vanwege de voorwaarden die aan adopties gesteld worden door de contacten in de landen van herkomst. In Nederland is het op dit moment wel mogelijk om tezamen een kind uit het buitenland te adopteren, maar de landen van herkomst stellen eisen aan adoptieouders die het voor homoseksuele stellen onmogelijk maken om via volledige bemiddeling een kind uit het buitenland te adopteren. 32 Verder betreft deelbemiddeling vooral adopties uit de Verenigde Staten. Dit land is namelijk een van de weinige landen die openstaat voor interlandelijke adoptie door aspirantadoptiefouders van gelijk geslacht. 33 Er wordt op dit moment kritisch gekeken naar de adopties uit de Verenigde Staten, aangezien het uit een verkenning vanuit het Ministerie van Justitie blijkt dat zeer jonge kinderen zonder al te veel problemen geplaatst lijken te kunnen worden in Amerikaanse gezinnen. 34 Er lijkt geen noodzaak te zijn voor plaatsing van Amerikaanse kinderen bij buitenlandse ouders. 35 Daar komt bij dat de Verenigde Staten het grootste aantal kinderen adopteert uit andere landen, terwijl er ontzettend veel Amerikaanse 28 Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Kamerstukken II, 2008/09, , nr. 10, p Commissie Lesbisch ouderschap en interlandelijke adoptie 2008, p Mens 2009, p Mens 2009, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 13, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 13, p

13 kinderen zijn die wachten op adoptiefouders. Vanwege deze omstandigheid hebben de Scandinavische landen inmiddels de adopties uit de Verenigde Staten stopgezet. 36 Deelbemiddeling brengt ook extra risico s met zich mee ten opzichte van volledige bemiddeling. Er bestaat bijvoorbeeld grote zorg over de controleerbaarheid van deelbemiddeling. De vergunninghouders dienen de door de aspirant-adoptiefouders gewenste contactpersonen en instellingen te controleren, maar vaak kiezen de aspirant-adoptiefouders een land van herkomst waarvan het adoptiesysteem niet bekend is. De vergunninghouders hebben weinig tijd en middelen om de adoptie te controleren en onderzoekt de in het land van herkomst te betalen bedragen slechts vooraf op basis van schattingen. Dit vergroot de kans dat aspirant-adoptiefouders hoge bedragen betalen aan de contactpersonen in de landen van herkomst. 37 Ook voor wat betreft de matching brengt deelbemiddeling een extra risico met zich. Het is namelijk mogelijk dat de aspirant-adoptiefouders al een kind hebben uitgezocht en al contact hebben gehad met het kind vóórdat om toestemming voor de deelbemiddeling wordt verzocht en voordat de betreffende contactpersoon is goedgekeurd. Dit is niet in het belang van het kind en wordt dan ook verboden door het Haags Adoptieverdrag Goedkeuring Wanneer een matching tot stand is gekomen tussen de aspirant-adoptiefouders en een bepaald adoptiekind in het buitenland, heeft het Haags Adoptieverdrag vervolgens als vereiste dat adopties uit verdragslanden de goedkeuring behoeven van de Centrale Autoriteit uit het opnemende land. De vergunninghouder informeert de Centrale Autoriteit uit het land van herkomst over de goedkeuring. De goedkeuring is een laatste controle en geeft aan dat de Centrale Autoriteit geen bedenkingen heeft tegen de opneming van het specifieke buitenlandse kind. De vergunninghouder adviseert de Centrale Autoriteit met betrekking tot de goedkeuring. Ook de Raad van de Kinderbescherming kan de Centrale Autoriteit adviseren wanneer er sprake is van twijfel. De Centrale Autoriteit controleert voor de goedkeuring onder andere het gezinsonderzoek en gaat na of voldaan is aan de leeftijdseis, of sprake is van medische risico s en of alle stukken aanwezig zijn die voor de adoptie noodzakelijk zijn Kamerstukken II 2008/09, , nr. 13, p Van der Linden 2008, p Van der Linden 2008, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p

14 3.5 Komst naar Nederland Wanneer het buitenlandse kind naar Nederland komt ter adoptie, is de Vreemdelingenwetgeving van toepassing en dient het kind binnen acht dagen na aankomst in Nederland te worden aangemeld bij de gemeente en de plaatselijke politie. Het kind wordt een vergunning van verblijf verleend voor een jaar. Na dat jaar wordt verblijf voor onbepaalde tijd toegestaan. Door de adoptie verkrijgt het kind, wanneer één of beide adoptiefouders Nederlander is of zijn, de Nederlandse nationaliteit. De adoptie vindt plaats door middel van een verzoekschriftprocedure bij de rechtbank Verzoekschriftprocedure Op de verzoekschriftprocedure is Titel 12 van Boek 1 van het BW van toepassing. De adoptie dient op grond van art. 1:227 BW te worden verzocht door middel van een verzoekschriftprocedure bij de rechtbank, door twee personen tezamen of één persoon alleen. Dit verzoek kan alleen worden toegewezen, indien de adoptie in het kennelijk belang van het kind is en indien op het moment van het verzoek tot adoptie vaststaat en voor de toekomst redelijkerwijs te voorzien is dat het kind niets meer van zijn ouders in de hoedanigheid van ouders te verwachten heeft. Verder dient het kind op grond van art. 1:228 BW op het moment van indiening van het verzoek minderjarig te zijn. De achtergrond van deze gedachte is dat de adoptie volledig in het belang van het kind moet zijn en meerderjarige mensen geen belang zouden hebben bij adoptie. 41 Een kind van twaalf jaar of ouder heeft een vetorecht ter waarborging dat de adoptie niet tegen zijn wil plaatsvindt. Wanneer de minderjarige de leeftijd van twaalf jaar nog niet heeft bereikt, maar in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake, moet de rechter het verzoek tot adoptie afwijzen wanneer het kind blijk geeft van bezwaren tegen de adoptie. 42 Daarnaast dient het kind, wanneer het gaat om een adoptie door één persoon, minstens gedurende drie aaneengesloten jaren te zijn verzorgd en opgevoed door de adoptant. Bij adoptie door twee personen tezamen of partneradoptie komt daarbij dat de verzoekers tevens minstens drie aaneengesloten jaren onmiddellijk voorafgaande aan de indiening van het 40 Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p

15 verzoek hebben samengeleefd. De onderlinge relatie van de adoptiefouders dient namelijk voldoende stabiel te zijn. 43 Vervolgens wordt de eis gesteld dat de adoptant(en) minstens achttien jaar ouder zijn dan het adoptiekind. Dit is het minimumleeftijdsverschil dat tussen ouders en kinderen gangbaar is. 44 Ten slotte moeten de juridische ouders van het adoptiekind toestemming geven voor de adoptie. Zij kunnen in de verzoekschriftprocedure blijk geven van bezwaar tegen de adoptie, waardoor de rechter het verzoek dient af te wijzen Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p

16 4 Waarborgen ter bescherming van het belang van het kind Het belang van het kind staat bij adoptie centraal. Het dient boven de belangen van anderen te worden gesteld. 46 Bij de totstandkoming van het Haags Adoptieverdrag is uitdrukkelijk overwogen dat the child s best interests shall be a primary consideration in all actions concerning children. 47 Adoptie heeft ingrijpende gevolgen voor het adoptiekind. Het is van belang te weten wat nu precies het belang van het kind is, om dit zo effectief mogelijk te kunnen beschermen door middel van wet- en regelgeving. 4.1 Het effect van interlandelijke adoptie op de ontwikkeling van het kind Geadopteerde kinderen blijken na de adoptie indrukwekkend te herstellen in hun kinderlijke ontwikkeling. De meeste volwassen geadopteerden functioneren op psychischsociaal vlak vergelijkbaar met niet-geadopteerden. Toch is er bij geadopteerden een iets grotere kans op psychiatrische problemen dan bij niet-geadopteerden. 48 Emotionele problemen vinden volgens Juffer hun oorsprong in de vroegkinderlijke deprivatie die adoptiekinderen hebben meegemaakt. Adoptiekinderen verblijven namelijk de eerste maanden van hun leven vaak in een tehuis waar zij structureel verwaarloosd worden. Zij krijgen weinig aandacht, voeding en stimulering. Kinderen die voor de adoptie uitsluitend in een kindertehuis hebben verbleven, zijn ook mentaal en motorisch minder goed ontwikkeld. De ontwikkeling van de adoptiekinderen verloopt meestal vrij normaal wanneer de kinderen niet veel negatieve ervaringen hebben gehad voor de adoptie. In dat geval ontwikkelen gehechtheid, verstandelijke ontwikkeling en zelfwaardering zich vergelijkbaar als bij niet-geadopteerde kinderen. 49 Op het gebied van gedragsproblemen is de mate van deprivatie echter niet van belang. Ook geadopteerde kinderen zonder deprivatie ondervinden gedragsproblemen tijdens de basisschoolleeftijd en puberteit. Dit heeft onder meer te maken met een andere afkomst en huidskleur en met gevoelens rondom het geadopteerd zijn. 50 Daar komt bij dat geadopteerde kinderen op een gegeven moment gaan begrijpen dat ze niet alleen een nieuw gezin hebben gekregen, maar dat ze ook familie verloren hebben. Dit roept gevoelens van verlies en verdriet op. Daarnaast willen kinderen zich kunnen 46 Lenters 2006, p Hague Conference on Private International Law 2008, p Commissie lesbisch ouderschap en interlandelijke adoptie 2008, p Juffer 2008, p Juffer 2008, p

17 identificeren met hun omgeving. Dit is voor geadopteerde kinderen moeilijk, omdat zij niet op hun ouders en vriendjes lijken. 51 Het gaat echter niet alleen om geadopteerden die problemen ondervinden als gevolg van de adoptie, maar ook om geadopteerden die een normaal, bevredigend en succesvol leven leiden. Ook zij houden vaak een gevoel van onvrede. Dit gevoel ontstaat door een gebrek aan informatie over de periode in hun leven voor de adoptie, het afgesneden zijn van de eigen, biologische familie, het opgroeien in een andere cultuur met een afwijkend uiterlijk en vaak zelfs een nieuwe naam, waardoor de identiteitsvorming voor geadopteerden zeer moeilijk is. 52 Wanneer de ontwikkeling van geadopteerde kinderen echter vergeleken wordt met die van de kinderen die in een tehuis achterblijven, blijkt dat kinderen in een tehuis erg achterlopen in hun ontwikkeling op het gebied van lichamelijke groei, gehechtheid, cognitieve ontwikkeling en zelfwaardering ten opzichte van geadopteerde kinderen. 53 Voor de ontwikkeling van een kind blijkt interlandelijke adoptie derhalve beter te zijn dan langdurig verblijf in een tehuis Relevante wet- en regelgeving Op het gebied van interlandelijke adoptie is verscheidene wet- en regelgeving van toepassing. Het belangrijkst zijn het Verdrag inzake de rechten van het kind (hierna: IVRK), het Verdrag inzake de bescherming van kinderen en de samenwerking op het gebied van interlandelijke adoptie (hierna: het Haags Adoptieverdrag) en de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (hierna: Wobka) IVRK Het IVRK is voor Nederland op 2 september 1990 in werking getreden. In art. 3 lid 1 staat bepaald dat bij alle maatregelen die kinderen betreffen, de belangen van het kind de eerste overweging vormen, ongeacht of deze maatregelen worden genomen door openbare of particuliere instellingen voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke instanties, bestuurlijke autoriteiten of wetgevende lichamen. Op grond van lid 2 dienen de staten die partij zijn het kind te verzekeren van de bescherming en de zorg die nodig zijn voor zijn of haar welzijn, rekening houdend met de rechten en plichten van zijn of haar ouders, wettige voogden of anderen die wettelijk verantwoordelijk voor het kind zijn, en hiertoe alle passende 51 Juffer 2008, p Slot 2008, p Juffer 2008, p Commissie lesbisch ouderschap en interlandelijke adoptie 2008, p

18 wettelijke en bestuurlijke maatregelen te nemen. Uit lid 3 blijkt dat de staten die partij zijn waarborgen dat de instellingen, diensten en voorzieningen die verantwoordelijk zijn voor de zorg voor of de bescherming van kinderen voldoen aan de door de bevoegde autoriteiten vastgestelde normen, met name ten aanzien van de veiligheid, de gezondheid, het aantal personeelsleden en hun geschiktheid, alsmede bevoegd toezicht. 55 Art. 21 van dit verdrag gaat specifiek over de adoptie van kinderen. De staten die partij zijn dienen hierbij te waarborgen dat het belang van het kind bij adoptie de voornaamste overweging is. Ook wordt in dit artikel onder andere bepaald dat adoptie slechts is toegestaan indien de wet- en regelgeving dat toelaat, waarbij gelet dient te worden op de verhoudingen van het kind met zijn ouders, familieleden of voogden. In dit artikel komt tevens naar voren dat interlandelijke adoptie slechts wordt overwogen wanneer een andere oplossing voor de zorg voor het kind, indien het kind niet in een pleeg- of adoptiegezin kan worden geplaatst en op geen enkele andere passende wijze kan worden verzorgd in het land van zijn of haar herkomst. Tevens dient ongepast geldelijk voordeel voor betrokkenen voorkomen te worden door passende maatregelen. De staten dienen zonodig bi- of multilaterale regelingen of overeenkomsten te bevorderen zodat de doelstellingen van dit artikel gerealiseerd kunnen worden Haags Adoptieverdrag Het Haags Adoptieverdrag wordt, voor wat betreft de interlandelijke adoptie, gezien als een uitwerking van de artikelen 3 en 21 IVRK. Het oogmerk van het verdrag is kinderen en hun familie te beschermen tegen de gevaren van illegale, onrechtmatige en slecht geregelde adopties naar het buitenland. De staten die partij zijn dienen de naleving van de afspraken die in het verdrag zijn opgenomen zelf te regelen in een adoptieprocedure waarin de belangen en rechten van de kinderen het uitgangspunt zijn. De staten dienen maatregelen te nemen die de bemiddeling door twijfelachtige instellingen of personen, kinderhandel en winstbejag voorkomen. 57 De beginselen die de basis van het verdrag vormen en opgenomen zijn in de préambule, zijn voor een groot gedeelte afgeleid van het IVRK. Deze drie beginselen zijn het belang van het kind, subsidiariteit en het verbod op ongeoorloofd financieel voordeel, ontvoering van kinderen en kinderhandel. Het belang van het kind staat bij adoptie centraal. 55 Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Inspectie Jeugdzorg 2009, p

19 landen. 59 Het eerste doel van het verdrag is waarborgen vast te leggen om te verzekeren dat Het dient boven de belangen van anderen te worden gesteld. Het gaat er bij adoptie derhalve om een gezin te vinden voor een kind en niet andersom. Daar komt bij dat interlandelijke adoptie een laatste redmiddel is, wanneer een kind niet in de familie van herkomst kan blijven en ook niet in een ander gezin in het land van herkomst kan worden geplaatst. Ook biedt het verdrag waarborgen en een samenwerkingsverband die er onder meer op is gericht om financiële voordelen bij interlandelijke adoptie te voorkomen. 58 Art. 1 van het Haags Adoptieverdrag geeft de drie doelen van het verdrag aan. In het kort omschreven zijn deze drie doelen ten eerste waarborgen scheppen, ten tweede een samenwerkingsverband creëren en ten derde erkenning van de adopties in de verschillende interlandelijke adopties op zodanige wijze plaatsvinden dat het hoogste belang van het kind daarmee is gediend en dat de grondrechten die hem volgens het internationale recht toekomen, worden geëerbiedigd. Hiertoe geeft het verdrag een aantal eisen waaraan elk geval van interlandelijke adoptie te voldoen. Zo wordt bijvoorbeeld aangegeven dat een adoptie pas kan plaatsvinden wanneer de staat van herkomst van mening is dat het kind in aanmerking komt voor adoptie, de afstand door de moeder goed is geregeld, er goede regelgeving is voor de vergunninghouders en er voldaan wordt aan het subsidiariteitsbeginsel. Aan de andere kant dient de staat van opvang vast te stellen dat de aspirant-adoptiefouders geschikt zijn, aan de vereisten voldoen en voorlichting hebben ontvangen. 60 Het tweede doel van het verdrag is een samenwerkingsverband tussen de staten in het leven te roepen teneinde te verzekeren dat deze waarborgen in acht worden genomen en ontvoering, verkoop van of handel in kinderen aldus worden voorkomen. 61 Het samenwerkingsverband tussen de staten houdt in dat ieder land een Centrale Autoriteit heeft die aanspreekpunt is en die kan worden aangesproken op het naleven van het verdrag. De Centrale Autoriteiten dienen met elkaar samen te werken en ervoor te zorgen dat de bevoegde autoriteiten met elkaar samenwerken. Een aantal van de taken van de Centrale Autoriteit kunnen worden uitgevoerd door overheidsinstanties of vergunninghouders. Daarbij kan gedacht worden aan voorlichting, bemiddeling en nazorg Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p

20 Het laatste doel is de erkenning van overeenkomstig het verdrag tot stand gekomen adopties in de staten te verzekeren. Dit houdt in dat wanneer de staat waarin de adoptie is uitgesproken een verklaring afgeeft dat de adoptie volgens de voorschriften van het verdrag tot stand is gekomen, deze adoptie van rechtswege door de andere staten wordt erkend. De staten dienen elkaars adoptie-uitspraken te erkennen zodat dubbele procedures, die onzekerheid voor het kind en het adoptiegezin meebrengen, worden voorkomen Wobka De Wobka regelt de opneming in Nederland van een kind uit het buitenland voor adoptie. Hoofdzakelijk gaat het hierbij om interlandelijke adopties waarbij de betrokken landen zijn aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag. De Wobka is echter tevens van toepassing op adopties waarbij het land van herkomst niet is aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag. De Wobka geeft onder meer regels voor wat betreft de voorwaarden voor de verlening van de beginseltoestemming, de voorwaarden voor de opneming van het buitenlandse kind in Nederland, de vergunningverlening aan de bemiddelende organisaties in Nederland en de taken van deze vergunninghouders Beginselen ter waarborging van het belang van het kind Het belang van het kind is de grondslag van het IVRK en het Haags Adoptieverdrag. Zoals eerder naar voren kwam, is één van de doelen van het Haags Adoptieverdrag waarborgen te scheppen om de belangen van het kind te beschermen. Maar wat is nu eigenlijk het belang van het kind? Het IVRK en het Haags Adoptieverdrag geven invulling aan dit begrip door drie grondbeginselen aan te geven om het belang van het kind te waarborgen. Deze gelden zowel voor adoptie uit verdragslanden als voor adoptie uit niet-verdragslanden. Deze drie beginselen zijn subsidiariteit, het zoeken van een geschikte ouder bij het kind in plaats van andersom en het verbod op het behalen van ongepast geldelijk voordeel Subsidiariteit Het subsidiariteitsbeginsel houdt in dat interlandelijke adoptie slechts kan plaatsvinden nadat de mogelijkheden tot plaatsing van het kind in zijn land van herkomst naar behoren is 63 Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Adviesbureau Van Montfoort 2004, p Lenters 2006, p

21 onderzocht, zoals bepaald is in art. 4 van het Haags Adoptieverdrag. Alternatieven in het land van herkomst dienen voldoende te worden nagegaan, gelet op de problemen die het kind kan ondervinden wanneer het verplaatst wordt van de ene cultuur naar de andere. Het geadopteerde kind zal geconfronteerd worden met een dubbele identiteit. Ook zal het geen eigen familiegeschiedenis hebben. Daarom is de fundamentele vraag Wie ben ik? waar iedereen mee te maken krijgt, voor geadopteerde kinderen veel complexer dan voor anderen. Het heeft derhalve de voorkeur om het kind in zijn eigen gezin te houden. Wanneer dit niet kan, dient het kind bij familie of een pleeg- of adoptiegezin in het land van herkomst op te groeien. Het laatste redmiddel is vervolgens interlandelijke adoptie Zoeken van een geschikte ouder bij het kind Bij een kind dienen geschikte ouders te worden gezocht en niet andersom. Het is namelijk niet de bedoeling dat een bemiddelingsorganisatie een kind gaat zoeken voor aspirant-adoptiefouders die zich bij haar hebben gemeld. De behoeften van het kind dienen namelijk leidend te zijn. Er mag derhalve pas na de matching contact zijn tussen het adoptiekind en de adoptieouders. Is er namelijk al eerder contact, dan kan er sprake zijn van hechting tussen de aspirant-adoptiefouders en het kind, zonder dat gecontroleerd is of deze ouders wel passen bij dit kind. Er wordt dan een kind gezocht vanuit de belangen en wensen van de aspirant-adoptiefouders. Dit is niet in het belang van het kind, omdat de belangen van het kind zelf dan ondergeschikt kunnen raken aan de belangen van de aspirant-adoptiefouders en hierdoor verwaarloosd kunnen worden Verbod op ongepast geldelijk voordeel Art. 8 van het Haags Adoptieverdrag beoogt het behalen van ongepast geldelijk voordeel door middel van kinderhandel of smeergeld te voorkomen. Op basis van art. 3 lid 1 sub a van het Facultatief Protocol inzake de verkoop van kinderen, prostitutie en pornografie bij het IVRK dient iedere lidstaat te waarborgen dat zijn strafrecht van toepassing is op het als tussenpersoon onrechtmatig verkrijgen van toestemming voor de adoptie van een kind in strijd met toepasselijke internationale juridische instrumenten. Er kan al sprake zijn van kinderhandel op het gebied van adoptie wanneer de afstand door de biologische ouders niet op de juiste manier is geschied Lenters 2006, p Lenters 2006, p Lenters 2006, p

22 5 Illegale interlandelijke adoptie 5.1 Algemeen Hoewel interlandelijke adoptie als kinderbeschermingsmaatregel een goede optie lijkt, wordt de wenselijkheid en de noodzakelijkheid ervan steeds meer in twijfel getrokken. In het westen is de welvaart namelijk wel veel groter dan in ontwikkelingslanden, waardoor de geadopteerde kinderen er in materieel opzicht op vooruitgaan, maar het in andere opzichten juist geen goede oplossing lijkt te zijn. In toenemende mate is er kritiek op interlandelijke adoptie. 69 Gelet op de ingewikkelde procedure voor de adoptie van een kind uit het buitenland, is het duidelijk dat de aspirant-adoptiefouders een lange weg te gaan hebben voordat zij hun buitenlandse kind bij zich kunnen hebben. De adoptieprocedure kan jarenlang duren. Daarom is voor sommigen de verleiding groot om langs andere, illegale wegen een kind op te nemen. 70 Ondanks de waarborgen in de wet- en regelgeving op het gebied van interlandelijke adoptie, blijven de berichten omtrent de misstanden voorbij komen. 5.2 Misstanden interlandelijke adoptie In de media zijn de afgelopen jaren schokkende berichten naar voren gekomen over illegale praktijken op het gebied van interlandelijke adoptie. Er zijn verschillende gevallen te onderscheiden. Ten eerste zijn er gevallen waarin de adoptiefouders bewust de juiste adoptieprocedure omzeilen, zoals zelfdoeners die vaak grote geldsommen betalen voor bemiddeling, adoptiefouders zonder beginseltoestemming en adoptiefouders die een adoptiekind op het internet kopen. Ten tweede zijn er de gevallen waarin de adoptiefouders wel de juiste adoptieprocedure hebben doorlopen, maar er eerder een illegaal aspect aan de adoptie is geweest waar zij niets van weten, bijvoorbeeld een onjuiste wijze van afstand doen van het kind door de biologische moeder. Er zijn gevallen aan het licht gekomen dat kinderen met het oog op adoptie worden gekocht of ontvoerd in het land van herkomst, waarna de benodigde documenten worden vervalst. Daarnaast is er berichtgeving over kinderen die door bendes bij hun ouders worden weggeroofd om vervolgens te worden verkocht aan een tehuis en ten slotte te worden geadopteerd door Nederlandse adoptiefouders die nergens van weten. 71 In Afrika raken vrouwen bewust zwanger met het oogmerk de baby te kunnen verkopen aan 69 Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p Vlaardingerbroek e.a. 2008, p

23 kinderloze stellen in Europa om op die manier hun eigen overkomst naar het Westen te kunnen betalen Adoptieschandalen in China, India en Ethiopië In 2007 wordt een groot smokkelnetwerk in China opgepakt die op grote schaal kinderen uit tehuizen in de provincie Guangdong haalde, om ze vervolgens te verkopen aan kindertehuizen in de provincie Hunan, die tussen de 2300 en 4300 yuan per kind betaalden. Het gaat om grote bedragen, gelet op het feit dat het gemiddelde maandsalaris in de provincie Guangdong ongeveer 300 yuan per maand is. De directies van de tehuizen zorgden vervolgens zelf voor de valse documentatie die benodigd zijn voor buitenlandse adoptie. 73 In 2008 komt China wederom ter sprake op het gebied van interlandelijke adoptie. Er blijken aanwijzingen te zijn dat de Chinese overheid kinderen van hun ouders afpakt om de éénkindpolitiek af te dwingen en dat deze kinderen worden geadopteerd door Westerse stellen. Verhalen zijn naar voren gekomen van echtparen waarvan een kind is afgepakt door een ambtenaar, omdat zij de boete voortvloeiende uit de één-kindpolitiek niet konden betalen. Toen zij later het boetebedrag alsnog konden betalen, meldde de lokale overheid hen dat het kind inmiddels in het buitenland was geadopteerd en dat het onvindbaar was. Daarnaast werden kinderen die in China zijn afgepakt door het bureau voor gezinsplanning ondergebracht in het Shaoyang Social Welfare Institute in Hunan. 74 Van daaruit werden zij door buitenlandse stellen geadopteerd zonder instemming of medeweten van de ouders. Er zijn twee Nederlandse adoptiebureaus die zaken deden met het Shaoyang Social Welfare Institute. China heeft steeds gegarandeerd dat er geen verhandelde kinderen in Nederland zijn terechtgekomen. Als reactie hierop geeft Hoksbergen in een interview aan dat het maar de vraag is hoe betrouwbaar de Chinese verklaringen zijn, vanwege het feit dat China waarschijnlijk geen gezichtsverlies wilde hebben vlak voor de Olympische Spelen van 2008 in Beijing. 75 In 2007 kwam ook het bericht in het nieuws dat kindertehuis Malaysian Social Services in Madras te India, vijftig kinderen voor adoptie heeft afgestaan aan Nederlanders, waarvan de Indiase politie aangeeft dat de adopties onwettig zijn. Zij hebben namelijk een groep kidnappers gearresteerd die hebben verklaard dat zij kinderen hebben gestolen en 72 Slot 2008, p M. Roessingh I. Pronk I. Pronk

24 verkocht aan het betreffende kindertehuis. Het kindertehuis blijkt op grote schaal kinderen te hebben ontvoerd en met valse verklaringen laten adopteren. 76 Ook adopties uit Ethiopië zijn in opspraak gekomen. Uit dossieronderzoek van afgeronde adopties bleek namelijk dat de achtergrondgegevens van sommige geadopteerde kinderen uit Ethiopië niet altijd overeenkomen met de dossierinformatie. Zo was de biologische moeder in een aantal gevallen volgens de papieren overleden, maar bleek zij feitelijk nog te leven De omzeiling van de regels Naast de gevallen waarbij de adoptiefouders geen weet hebben van het illegale aspect aan hun adoptie, zijn er ook gevallen waarbij de adoptiefouders welwillend de regels betreffende de interlandelijke adoptieprocedure hebben omzeild om toch of op een snellere manier te voldoen aan hun kinderwens. Het meest voorkomende probleem is de ontbrekende beginseltoestemming. Uit de rechtspraak blijkt dat in de gevallen waarin de beginseltoestemming ontbreekt, de rechter vaak voorbijgaat aan de wettelijke vereisten voor interlandelijke adoptie en slechts uitgaat van het belang van het kind. Het gaat om gevallen waarin het betreffende kind al een tijd in Nederland bij de verzoekers verblijft en het inmiddels aan hen is gehecht. De rechter neemt wel in aanmerking dat een adoptie zonder beginseltoestemming risico s met zich brengt in die zin dat zonder overheidscontrole kinderen vanuit het buitenland kunnen worden meegenomen, waarbij sprake kan zijn van kinderhandel, maar gaat hieraan voorbij, door het verzoek tot adoptie toch toe te wijzen in het belang van het kind. 78 Ook zijn er gevallen waarbij de rechter het verzoek tot adoptie niet toewijst, maar dat deze het kind wel in pleegzorg bij de verzoekers laat blijven. Dit was het geval in de geruchtmakende zaak van baby Donna. 79 In deze zaak ging het om een Nederlands koppel dat via internet een baby van een Belgische vrouw heeft gekocht door middel van een draagmoeder-overeenkomst. De rechter bepaalde in deze zaak dat het kind reeds enige tijd bij het Nederlandse koppel verbleef, waardoor family life was ontstaan. Het kind mocht derhalve bij hen blijven. Dit is een zeer verkeerd signaal voor de samenleving. Ondanks het feit dat de 76 M. van den Eerenbeemt Kamerstukken II 2009/10, , nr 32, p O.a. Rechtbank Maastricht 15 december 2009, LJN BK8066, Rechtbank Breda 2 maart 2007, LJN BA0698, Rechtbank Haarlem 18 december 2006 LJN AZ 7519, Rechtbank Zwolle 12 januari 2006, LJN AV4706, Rechtbank Groningen 9 november 2004, LJN AS4787, Rechtbank Haarlem 28 oktober 2004, LJN AR5526, HR 1 december 2000, LJN AA Rechtbank Utrecht 26 oktober 2005, LJN AU

25 regels met betrekking tot interlandelijke adoptie duidelijk niet worden nageleefd, verbindt de rechter er geen ernstige gevolgen aan. Zoals hiervoor ook al naar voren kwam, is het vaak zo, dat wanneer de interlandelijke adoptie op een verkeerde manier tot stand is gekomen, bijvoorbeeld vanwege het ontbreken van een beginseltoestemming, de rechter het kind toch bij de adoptieouders laat blijven, vanwege het feit dat het kind al een zodanig lange tijd bij hen heeft verbleven, dat er sprake is van hechting en family life. Het kind is echter niet gediend met een dergelijke basis. Wanneer de adoptieouders tegen de regels in hebben gehandeld om hun kinderwens te vervullen en derhalve de eigen belangen boven alles hebben gesteld, hebben de adoptieouders de rechten van het kind geschonden. Ondanks het feit dat het begrijpelijk is, is het niet in het belang van het kind om het bij die adoptieouders te laten blijven. Door middel van therapeutische begeleiding en verzorging door een gezin dat wel volgens de regels heeft gehandeld, kan het belang van het kind in een dergelijke situatie het beste worden gewaarborgd. 80 In de zaak van baby Jayden 81 laat de rechter blijken te hebben geleerd van de zaak van baby Donna. Hier ging het om een Nederlands stel die een Belgische baby bij de gemeente had aangegeven als hun eigen baby. Volgens de rechtbank hebben de wensouders het kind, in strijd met het bepaalde in de Wobka, zonder de vereiste beginseltoestemming in hun gezin opgenomen. De rechter heeft het kind onder voorlopige voogdij geplaatst bij Bureau Jeugdzorg. Duidelijk is dat kinderloze stellen erg ver willen gaan om hun kinderwens te vervullen en dat criminele groeperingen daarbij graag een handje willen helpen. Interlandelijke adoptie loopt het risico te verschuiven naar internationale kinderhandel en drijft daardoor steeds verder af van het oorspronkelijke doel, namelijk het beschermen van kinderen zonder (geschikte) ouders Markt van vraag en aanbod Veel kinderen groeien op in een tehuis in het buitenland en hebben hulp nodig. Dit valt te verwijten aan meerdere factoren zoals armoede, cultuur, bevolkingsproblematiek en een slechte hulpverlening in de landen zelf. Toch zijn er meer mensen die een buitenlands kind willen adopteren, dan er jonge, gezonde kinderen zijn die in aanmerking komen voor interlandelijke adoptie Lenters 2006, p Rechtbank Zwolle 27 november 2008, LJN BG Vlaardingerbroek 2008, p Commissie lesbisch ouderschap en interlandelijke adoptie, p