Hoe houdbaar is koeling in 2020?

Transcriptie

1 Door Ing. Dick Havenaar Voorzitter redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling Duurzame koeling en energiebesparende technieken Hoe houdbaar is koeling in 2020? Tijdens het door SenterNovem/ROB in samenwerking met de brancheorganisaties NVKL en VERAC, de technisch wetenschappelijke vereniging KNVvK en het vakblad RCC Koude en luchtbehandeling georganiseerde Congres Week van de Koude ging het om de vraag: Hoe houdbaar is koeling in 2020? Een impressie van dit op 8 december in de Doelen in Rotterdam gehouden congres over het overheidsbeleid met betrekking tot de klimaatverandering en de toenemende vraag naar koeling en de stand der techniek in het vakgebied koudetechniek en airconditioning. komen. Veel voorbeeldprojecten werden gepresenteerd, waarbij grote energiebesparingen tot de verbeelding spraken. Na het welkomstwoord en een korte de inleiding van dagvoorzitter Wouke van Scherrenburg werd gestart met het plenaire gedeelte. Drie sprekers, Ruud Cino, Henry Kruiper en Michiel Hekkenberg hielden elk een boeiende inleiding met aansluitend een korte discussie met de aanwezigen over de houdbaarvan links naar rechts, Jan Broeze (WUR) en Edo Wissink (TNO) tijdens hun presentatie over Renewable Cooling. Rond de 250 belangstellenden en professionals in de koudetechniek en airconditioning waren afgekomen op dit interessante en actuele thema. En dit allemaal vanwege de inzet van de 2020 doelen, die de overheid nastreeft om het energiegebruik drastisch te reduceren. Dit congres was interessant, omdat een groot aantal zeer deskundige sprekers en inleiders aangaf hoe men tot deze en verdergaande energiebesparing kan

2 heid van de koelsector in De plenaire opening werd afgesloten door Jan Broeze en Edo Wissink die de resultaten van onderzoek naar de beschikbaarheid van duurzame koelconcepten presenteerden. In vier ronden werden daarna 21 presentaties gehouden over een breed scala van duurzame en innovatieve technieken. Door Fons Pennartz, voorzitter van de Raad van de Koude, werd de visie van deze Raad met betrekking tot duurzaamheid in de koelsector vanaf gepresenteerd. Hierna werd ter afsluiting van het Congres Week van de Koude 2009 een kort plenair slotdebat gehouden. Doelstelling van de overheid Ruud Cino van het ministerie van VROM zette aan het begin van het congres de toon, door aan te geven dat de koelsector groeit in een opwarmende wereld. Cino: De komende jaren ligt er een enorme uitdaging voor ons om de effecten van klimaatverandering te beperken. Nederland zet onder meer in op 30 procent vermindering van de CO 2 -uitstoot in Daartoe moeten we alle zeilen bijzetten. De warmte- en koelsector neemt ongeveer de helft van het Europese eindverbruik van energie voor zijn rekening en de koelvraag stijgt de komende jaren flink. ICT-datacenters stoten nu al meer CO 2 uit dan de luchtvaartsector, maar ook in andere sectoren neemt de vraag naar koeling toe. Slechts tien procent van die energie wordt duurzaam geproduceerd, met name met biomassa. Dat kan en moet veel beter. De uitdaging is om ook de koelsector energiezuiniger te maken en de uitstoot van CO 2 en veel sterkere broeikasgassen aanzienlijk terug te dringen. Er liggen nu al allerlei kansen om te werken met duurzame koelconcepten, maar ook het gebruik van natuurlijke koudemiddelen. Hiermee sparen we het klimaat en op energiekosten. Een dubbel voordeel dus. De grootschalige uitfasering van R22 is een kans voor de sector om dit goed op te pakken. Het is nu aan de markt om van start te gaan en deze race te gaan lopen. Cino wil een discussie over het gebruik van HFK s niet uit de weg gaan. Deze F-gassen zijn namelijk Andere trends en topics gepresenteerd tijdens het congres Energieprestatiemaat voor datacenters (EUE-kental), CO 2 -koeling in supermarkten met warmteterugwinning, vervanging van R22 koelinstallaties-kans voor natuurlijke koudemiddelen, energiezuinige kantoorgebouwen met CO 2 uitstoot van nul door high-tech klimaatsysteem en warmtepomp en WKO-opslag voorzien van betonkernactivering en warmte-uitwisseling tussen koude en warme gevels, groene datacenter-zonder koelmachines, de meest energiezuinige supermarkt gerealiseerd door Dekamarkt, ammoniak koelinstallaties in de vleesverwerkende industrie met hergebruik van koelingafvalwarmte- tot 80 C, Haagse Hogeschool vestiging Delft is duurzaamste hogeschool van Nederland, duurzame datacenters bij de politie door duurzaam inkoopbeleid van de overheid, reductie primaire energiebehoefte van supermarkten door evaluatie van koelinstallatieconcepten met energiemonitoring van energiebesparende maatregelen, geldbesparing en verbetering van het binnenklimaat door prestatiecontracten en het outsourchen van energielevering, de visie van ECN over duurzaamheidsnormen van datacenters en innovatieve koeltechnieken. in 2050 naar verwachting verantwoordelijk voor negen tot negentien procent van de energie-uitstoot. De koudesector wil nog geen afscheid nemen van HFK s. Diverse sprekers stelden dat HFK s voor een aantal toepassingen energiezuinig zijn. En omdat de lekverliezen zo gering zijn (3,5%) zijn de negatieve milieueffecten nihil. De reden voor deze terughoudendheid is grotendeels economisch en ook de macht der gewoonte. Andere sprekers vonden dat de aandacht teveel uitging naar de keuze van de koudemiddelen. Voor de sector ligt er dus een grote uitdaging met betrekking tot de houdbaarheid van koeling in En de vraag reist, zo zei Cino aan het eind van zijn presentatie: Wordt u koploper of energieslurper en hoe maakt u de vervanging van R22 tot een kans inplaats van een bedreiging? Heeft u de technologische kennis al in huis? Tenslotte nodigde Ruud Cino de koelsector uit met een plan te komen waarmee Nederland de duurzame doelstellingen in 2020 kan halen. Internationale milieuwinst Als het aan onderzoeker Michiel Hekkenberg van het ECN ligt, gaan alle HFK s er op termijn uit. Hekkenberg bekijkt het internationaal. Zo neemt de koelvraag niet alleen in Nederland toe, maar ook wereldwijd. Vooral in ontwikkelingslanden waar het economisch allengs beter gaat, dus waar ook meer koeling voor de eerste levensbehoeften zullen worden aangeschaft. Zo zal de uitstoot van gefluoreerde koudemiddelen in China in 2030 tussen de 0,5 tot 1 Gigaton bedragen. In veel ontwikkelingslanden is het opleidingsniveau laag. En er is geen STEK-systeem dat de lekverliezen van de koeling beperkt. In veel ontwikkelingslanden is de lekkage van R22 en van F-gassen dan ook vele malen groter dan in de westerse landen. En omdat deze gassen in de atmosfeer terechtkomen, heeft het mondiale klimaat daar last van. Een totaalverbod op HFK s kan dan ook op lange termijn de uitstoot van F-gassen fors verminderen, stelde Hekkenberg. Koeling vanzelfsprekend Koeling is lange tijd vanzelfsprekend geweest. We dachten er nooit over na. Maar als je bedenkt wat er kan gebeuren als de koeling op een warme zomerdag in een verpleeghuis of datacenter vol met computers uitvalt, wordt het tastbaar. Zo n scenario is niet onrealistisch, stelde Henry Kruiper, directeur van de NVKL. Maar liefst bedrijven hebben nog oude R22-koelinstallaties. Vanaf januari 2010 is alleen geregeneerd en gerecycled R22 toegestaan voor onderhoudswerkzaamheden. En die voorraad is naar verwachting dat voorjaar al op. De bedrijven die R22 gebruiken, moeten dan ook snel contact opnemen met hun installateur voor ombouw of nieuwbouw. Kruiper voorziet wel lange wachttijden, omdat installateurs het druk krijgen. Daarom adviseert hij ondernemers een noodplan op te stellen, voordat de koelinstallatie het begeeft.

3 Van links naar rechts, Michiel Hekkenberg (ECN), Ruud Cino (VROM), Henry Kruiper (NVKL) en Wouke van Scherrenburg (dagvoorzitter). Nieuwe bedrijfsprocessen Afgezien van de internationale milieuwinst, zijn er meer voordelen als we stoppen met HFK s. De duurzame alternatieven zijn namelijk veel energiezuiniger dan HFK s, zoals blijkt uit COP-rendementen van meer dan 12 ten opzichte van COP 4 bij gewone koelmachines. Volgens wetenschappers Jan Broeze (Wageningen Universiteit) en Edo Wissink (TNO) leent het milde Nederlandse zeeklimaat zich prima voor een scala aan duurzame koeltechnieken zonder koelmachines. Buitenlucht, diep (zee- of meer)water en bodem zijn uitstekende koudebronnen die in alle gebouwensectoren en vooral in datacentra kunnen worden toegepast. De onderzoekers stellen dat het zoeken naar verbetering van gewone koelsystemen en nadenken over kansen voor duurzame koeltechnieken in elkaars verlengde liggen. Het laatste is een stap verder doorgedacht. Broeze en Wissink adviseerden de grenzen van het koelsysteem beter op te zoeken. Andere duurzame maatregelen zijn alleen ruimten te koelen waar dat echt nodig is en de koudeopwekking energieefficiënter te maken. De onderzoekers waarschuwen wel dat dit gemakkelijker klinkt dan het is. Duurzame koeling gaat prima bij toepassingen die warmer zijn dan de gemiddelde buitentemperatuur en waar je de koelpiek kunt verschuiven met buffermethoden. Voor producten die veel lagere temperaturen nodig hebben, zoals voedingsmiddelen in supermarkten en koelhuizen, is toepassing van duurzame koeltechnieken vooralsnog erg lastig. Aandacht voor uitfasering HFCK s Ook Raimond Bakker van Linde Gas is er van overtuigd dat het uitfaseren van HCFK s zijn effect niet zal missen op de Nederlandse markt. Op basis van onze kennis van de markt vonden wij het jaren geleden al nodig, om een evenement te organiseren dat stil zou staan bij deze onvermijdelijke gebeurtenis. Het was in mei 2006 dat wij voor het eerst drie dagen achtereen klanten, prospects en stakeholders informeerden over de mogelijke impact van de HCFK-uitfasering. En dat bleek achteraf pas het begin. De Week van de Koude 2009 was voor Linde Gas dan ook een goede gelegenheid om nog eenmaal aandacht te vragen voor de impact van de HCFK-uitfasering. Middels onze presentatie willen wij voornamelijk duidelijk maken dat het de komende jaren in de Nederlandse markt te vervangen volume aan R22, enorm is. Gelukkig weten we dat de installateurs die ernst ook inzien. Als Linde Gas kan bijdragen aan het helpen van de installateurs of stakeholders bij het overbrengen van deze boodschap bij de eindgebruikers, dan kunnen we stellen dat deelname aan de Week van de Koude van toegevoegde waarde is geweest. Groen datacentrum De presentatie van de onderzoekers werd ondersteund door de workshops, waarin veel innovaties inhoudelijk de revue passeerden. Zo bewezen Peter Uges van StatiqCooling en Frans Schmit van Getronics dat koude buitenlucht en verdampend leidingwater voldoende zijn om een datacenter op de gewenste temperatuur van 24 C te krijgen. Is het buiten te warm, dan blaast een ventilator de buitenlucht door een speciaal koelblok. Daarin wordt de lucht gekoeld met verdampend leidingwater. Het duurzame StatiqCooling-systeem is niet duurder dan traditionele koelsystemen. De energiebesparing bedraagt 80 procent en het systeem heeft nauwelijks onderhoud nodig. Het systeem is getest onder theoretische weersomstandigheden die nooit in de praktijk voorkomen. En TNO-onderzoek sluit legionellabesmettingen uit.

4 Van links naar rechts, Henk Kranenberg (Daikin/Verac), Wouke van Scherrenburg (dagvoorzitter), Jan Broeze (WUR), Henry Kruiper (NVKL) en Fons Pennartz (Raad voor de Koude). Vernieuwing bedrijfsprocessen Sommige verbeterde koelinstallaties kosten meer, maar je kunt deze investering snel terugverdienen als verbeterde koelinstallaties worden gecombineerd met vernieuwende bedrijfsprocessen. Dat is de ervaring van Marijn Trommelen, directeur van Vrieshuis Asten. Trommelen reisde af naar Australië, waar vlees in dozen in plaats van pallets wordt gekoeld. Het systeem, dat werkt op CO 2 en ammoniak, levert 40 procent energiebesparing op en bespaart op arbeidskosten, doordat het proces minder arbeidsintensief is. Daarnaast kan de vriescentrale meer vriezen per vierkante meter. De ondernemer verwacht de meerkosten van 3,5 miljoen euro binnen drie tot vijf jaar terugverdiend te hebben. Gezondheid en welzijn Hoe belangrijk koeling is voor de gezondheid en welzijn, en vooral in de zorgsector, toonde gedragswetenschapper Petra van der Schaaf van TNO aan. Zij presenteerde een instrument om de kwaliteit van de fysieke zorgomgeving te meten. Dit OAZIS-systeem kan onder meer worden gebruikt om een sterkte/zwakte-analyse te maken van bestaande gebouwen en bouwontwerpen te evalueren. Voldoende daglicht, privacy, natuur en een aangename binnentemperatuur beïnvloeden het welzijn gunstig, reduceren stress en bevorderen het genezingsproces. Als de temperatuur te hoog is in een verpleeg- of ziekenhuis, kan dat leiden tot concentratieverlies, negatieve reacties vanwege onaangename geuren en stress. En door slechte ventilatie neemt de kans op infecties toe. De presentatie van Van der Schaaf onderstreepte nog eens de noodzaak om altijd en overal te beschikken over goede koeling. Duurzame koeling bij bestaande zorggebouwen Volgens Joes van Asten van MUL BV Ontwerp- en Adviesbureau is er vanwege de warme zomers van 2003 en 2006 meer aandacht gekomen voor het creëren van een koeler binnenklimaat in zorggebouwen. Voor nieuwbouwsituaties is er een scala aan technische maatregelen mogelijk waarbij ook bij warme periodes een goed binnenklimaat kan worden verkregen. Bij bestaande gebouwen zijn de technische mogelijkheden in het algemeen beperkt. Naast technische maatregelen zijn er organisatorische maatregelen om tijdens een hitte periode het klimaat in het gebouw zo aangenaam mogelijk te houden, zoals zonwering tijdig neerlaten, deuren en ramen sluiten, ventilatie verminderen, verlichting beperken, warmte belastende apparatuur uitschakelen en nachtventilatie toepassen. Technische maatregelen zijn in bestaande zorggebouwen zonder grote ingrepen vaak niet mogelijk en blijven veelal beperkt tot het toepassen van splitunits of mobile koelunits. Deze maatregelen scoren qua comfort, onderhoud en energieverbruik matig tot slecht. Een mogelijkheid om koeling te realiseren en gelijktijdig energie te besparen is het koelen met radiatoren. Koeling wordt opgewekt met behulp van op het CV-systeem aan te sluiten gasgedreven warmtepompen. In de winter verzorgen deze warmtepompen de basislast van de verwarming. Grotere aanpassingen blijven beperkt tot het ketelhuis. In het verzorg-/ verpleeghuis worden onder de radiatoren ventilatoren aangebracht om het koelvermogen te vergroten Indien dit niet mogelijk is, worden deze vervangen door convectoren. Met dit systeem wordt koeling verkregen en is gelijktijdig 20 tot 30 procent gasbesparing mogelijk. Prestatiecontracten De sleutel om echt energie-efficiënte en kwalitatief hoogwaardige gebouwen te realiseren ligt volgens Albert Hulshoff van SenterNovem in handen van de eindgebruiker van kantoorpanden. Om een doorbraak te forceren moet die eindgebruiker gebruik maken van zijn machtspositie die hij op dit moment heeft als gevolg van de grote leegstand van kantoren. Bij nieuwbouw of grote renovaties van kantoorpanden kan de eindgebruiker het initiatief naar zich toetrekken. Daarvoor moet hij eerst bepalen wat zijn ambitieniveau is wat betreft duurzaamheid, om deze vervolgens te vertalen in een aantal prestatieindicatoren die vastgelegd worden in een Programma van Eisen. Aansluitend laat hij deze prestatie-indicatoren vastleggen in een prestatiecontract. Deze prestatie-indicatoren kunnen betrekking hebben op maximale CO 2 -uitstoot,

5 energiegebruik van het gebouw, een overall duurzaamheidscore en het binnenklimaat. De prestatie-indicator binnenklimaat kan worden opgesplitst in thermisch binnenklimaat, luchtkwaliteit (maximale CO 2 -concentratie, uitgedrukt in ppm), geluid, licht en uitzicht. SenterNovem heeft een hulpmiddel laten opstellen voor het opstellen van prestatiecontracten. Duurzaamheid in de supermarktbranche Eén van de tijdens het congres gepresenteerde topics was de visie op verduurzaming en energiebesparende maatregelen van Albert Heijn. Martijn Versteegh van AH: Albert Heijn wil met zijn winkels, distributiecentra, logistiek een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen van CO 2 -uitstoot. Tevens stimuleert AH leveranciers, medewerkers en klanten om het klimaat zo min mogelijk te belasten. Om concreet invulling te geven aan onze ambities rolt Albert Heijn een pakket aan energiebesparende maatregelen uit in zijn winkels. Enkelen voorbeelden hiervan zijn het afdekken van koelingen en diepvrieseilanden, folie op diepvriesdeuren en het gebruik van LED-verlichting in gekoelde omgevingen. Naast stadsverwarming ook stadskoeling Een nieuwe trend is de door Klaas de Jong van Stichting Warmtenetwerken besproken stadskoeling. De tweehonderd bedrijven op het Mediapark in Hilversum krijgen al jaren koude en warmte per pijpleiding. Op de Oostelijke Handelskade in Amsterdam zijn alle kantoren, hotel en de terminal voor de cruiseschepen ook aangesloten op een koudenet. Amsterdam kent meer koudenetten: Zuidas, Arena en Oosterdokseiland. Maar ook kleinschaliger projecten zoals bedrijventerrein Eeserwold in Steenwijk en Mosae Forum in Maastricht hebben een koudenet. Daarmee begint in Nederland een trend op gang te komen, die in verschillende Europese steden al grote vormen heeft aangenomen. De EU stimuleert koudenetten vanwege energiebesparing, Speakerscorner en marktplein Tijdens de pauzes werden er bedrijfspresentaties gegeven op de speakerscorner op het marktplein door Rittal B.V., Daikin Airconditioning Netherlands B.V. en Uniechemie B.V. Op het marktplein konden de congresgangers zich uitgebreid laten informeren over duurzame ontwikkelingen, trends en topics, nieuwe innovatieve en energiebesparende technieken en de leveringsprogramma s van de deelnemende bedrijven en de service en dienstverlening van de aanwezige organisaties, zoals aanwezig: Rittal, Bitzer, Centercon, Uniechemie, Daikin Airconditioning Netherlands, Carrier Bedrijfskoeling, Branchvereniging NVKL, Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude (KNVvK), SenterNovem, Stichting Warmtenetwerk, adviesbureau Mul en Vakmedianet de uitgever van RCC Koude & Luchtbehandeling en RCC TotalEnergy. beperking van CO 2 -uitstoot en reductie van het gebruik van HFK s. Een koudenet is alleen zinvol als er een koudebron beschikbaar is. Voor de Zuidas en Eeserwold is dat een zandwinput, waar op veertig meter diepte ijskoud water beschikbaar is. Op de oostelijke Handelskade gaat het om opslag van koude in de bodem aangevuld met vrije koeling met IJwater. Op het Mediapark heeft men een combinatie van wkk met absorptiekoeling, bodemopslag en vrije koeling met koeltorens. Voor Mosae Forum wordt warmte op C gewonnen uit de schoorsteen van een papierfabriek. Twee absorptiekoelmachines produceren hiermee gekoeld water van 10 C voor winkels, woningen en het stadskantoor. Innovatie koeltechniek op trawlers De presentatie van Jan Gerritsen van GEA Refrigeration ging over de introductie van natuurlijke koudemiddelen aan boord van Nederlandse visserijtrawlers. Trawlers vissen op pelagische vissoorten, zoals haring en makreel en zijn voorzien van diverse koelinstallaties. Direct na de vangst wordt de vis afgekoeld in tanks en vervolgens ingevroren. De ingevroren vis wordt opgeslagen in vriesruimen. Gebruik wordt gemaakt van natuurlijke koudemiddelen en door GEA Grenco geleverde koelinstallatie. De eerste trawlers met het natuurlijke koudemiddel ammoniak waren de Wiron 5 en 6 van Rederij Jaczon. De installaties zijn uitgevoerd als indirect systeem met calciumchloridepekel als koudedrager. De ammoniakkoelinstallatie is gemonteerd in een van de rest van het schip afscheiden machinekamer. Na een korte inwerkperiode waren de bemanningen bekend met de werking, eventuele gevaren en voorschriften van de ammoniakinstallatie. De volgende stap was de introductie van CO 2 als koudemedium. Eerst als verdampende koudedrager, zoals op de Oceaan VII van rederij Van de Zwan. Daarna als koudemiddel, zoals op de Dirk Dirk van rederij Parlevliet en van der Plas. Door de aanzienlijke betere warmteoverdracht van CO 2 ten opzichte van calcium chloride pekel kan een aanzienlijke energiebesparing worden gerealiseerd of de vriestijd significant worden verkort. De meest recent door GEA geleverde visserijtrawlers, de Alida en Willem van de Zwan, bevatten een CO 2 -ontdooisysteem, waarbij door toepassing van hoge druk CO 2 cascade compressoren direct met de compressoren ontdooid kan worden. De Nederlandse trawlervisserij is dus in staat geweest is om de toepassing van natuurlijke koudemiddelen in een betrekkelijk korte periode te realiseren en daarmee ook een aanzienlijke besparing op invriestijden, benodigd aantal m 2 en energieverbruik. Energie/ECO-labeling De Europese milieu/energiewetgeving is meer en meer gebaseerd op het zo helder mogelijk maken voor het kopend publiek, opdat energiezuinige producten worden gekocht boven niet of minder energiezuinige, meent Joop Hoogkamer van Eurovent. Hiervoor is enige jaren geleden het energielabel geïntroduceerd dat op zeer simplistische wijze doormid-

6 Van links naar rechts, Henk Kranenberg (Daikin/Verac), Jan Broeze (WUR), Henry Kruiper (NVKL), Fons Pennartz (Raad voor de Koude). del van een klassenindeling (A, B, C, enz.) de consument richting een A-product drukt. Het label geeft een zichtbare ranking van producten en is alleen een indicatie. Een belangrijke vraag daarbij is, waar komen de gegevens vandaan? De klasse indeling wordt gebaseerd op prestatie versus benodigde elektrische energie, dus gebaseerd op meetgegevens en daar kan het mis gaan. In de praktijk zijn drie partijen die de meetgegevens kunnen valideren, de fabrikant zelf, de gebruiker en een onafhankelijk certificatie-instelling. Het zal duidelijk zijn dat de bandbreedte zeer uiteen lopen en daardoor de geloofwaardigheid van klassenindeling en een onrechtvaardige vergelijking van gelijksoortige producten. Om de labeling geloofwaardig te houden is het zeer gewenst om de meetgegevens zoals die door de betreffende fabrikanten worden gepresenteerd, door een onafhankelijk certificatie instelling vast te laten stellen, te valideren. Voor onze sector is Eurovent-Certification in Parijs, een gerenommeerde instelling die al sinds 1993 de meetgegevens van apparaten en componenten die worden gebruikt in de koel-, vries-, airconditioning-, ventilatie- en verwarmingssector, controleert. Eurovent-Certificatie certificeert inmiddels negentien productgroepen en de spelregels zijn daarvoor vastgesteld, standards en condities akkoord bevonden en beschreven. Daarnaast worden de producten getest in totaal elf testlaboratoria in Europa. Een onafhankelijk certificatieschema levert de gecertificeerde data en volgt daaruit de juiste energieklasse. Alle gegevens zijn op elk moment van de dag te controleren op de Eurovent-Certificatie website: com. Verder is op dit moment de focus van de Europese commissie erg gericht op labeling van componenten, maar er zijn signalen die de uitspraak rechtvaardigt, dat wij binnen vijf tot maximum acht jaar rekening moeten houden met certificering en labeling op systeemniveau. Informatie over verduurzaming Volgens Lex Bosselaar van SenterNovem heeft het Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW) tot doel om objectieve informatie te geven over verduurzaming van de warmte- en koudevoorziening. Hiermee draagt het bij aan de overheidsdoelen voor duurzame energie en CO 2 -reductie. Het NEW is onderdeel van SenterNovem en werkt samen met diverse andere programma s van SenterNovem (Kompas, MJA, ROB en EOS) om de informatie bij de gebruikers te krijgen. Het eerste jaar heeft de nadruk gelegen in het NEW op de warmtevoorziening voor de gebouwde omgeving. In het tweede jaar komt daar de koudevoorziening bij. De totale koudevraag is slecht bekend, maar naar schatting acht procent van de elektriciteitsvraag wordt toegepast voor koudeproductie. De aanpak voor de verduurzaming van de koudeproductie is vergelijkbaar aan die voor warmte, namelijk volgens de trias energetica. Eerst besparen, dan duurzaam opwekken en als dat niet lukt binnen de randvoorwaarden, dan met het hoogste rendement koude maken uit fossiele bronnen. Warmte en koude zijn slecht te transporteren en daarom zullen oplossingen altijd lokaal geoptimaliseerd moeten worden. Uitdaging voor de sector Het bedenken, ontwerpen en realiseren van duurzame, nieuwe en energiebesparende innovatieve technieken voor schoon en zuinig koelen en verwarmen zal moeten bijdragen aan de houdbaarheid van koeling, ook in SenterNovem wil door de spin off van Het Congres Week van de Koude de sector blijven inspireren en stimuleren op zoek naar passende oplossingen. Blijft u daarom vooral ook mee doen! Bronvermelding SenterNovem Croeselaan 15 Postbus RE Utrecht T: F: I: