G.P effectieve stilte

Transcriptie

1 G.P effectieve stilte... Generale pauze of generale rust (meestal aangeduid met, van het Duitse Grosse Pause) is een aanduiding binnen de muziek. Het houdt in dat alle beoogde musici een rust hebben voorgeschreven, dan wel ingebouwd hebben in hun improvisatie. De generale pauzes hebben een veel dieper effect dan de gewone rust.... (bron: nl.wikipedia.org)

2 student: nico van der schaaf eikenlaan el alkmaar mail@nicovdschaaf.nl begeleiding: mentor: Ad Bogerman (BogermanDill Architecten) commissielid 1: Rob de Vries (De Vries Urban Architecture) commissielid 2: Ira Koers (bureau Ira Koers), geen toezegging... opgavedatum pagina:2

3 inhoudsopgave Stilte: waarom Stilte definiëren (1) Stilte definiëren (2) Stilte vinden (1) Stilte vinden (2) Stilte vinden (3) Stilte maken (1) Stilte maken (2) Stilte maken (3) pagina:4 pagina:5 pagina:6 pagina:7 pagina:8 pagina:9 pagina:10 pagina:11 pagina:12 pagina:3

4 Het idee voor het project effectieve stilte is ontstaan vanuit het bewustzijn dat er een terugloop en/of verandering is/plaatsvindt van een aantal oude gebouwtypen waarin stilte van oudsher gerespecteerd wordt. Voorbeelden hiervan zijn kerken en bibliotheken. Stilte wordt door veel mensen geassocieerd met religie. Niet vreemd. Mensen bidden in stilte, en in religieuze gebouwen heerst vaak een serene rust. Een rust die door bezoekers gerespecteerd wordt. Onder meer de schaal en materialisering van deze gebouwen zijn dusdanig gekozen dat deze sfeer ontstaat. In de laatste decennia vindt er in de westerse landen echter een terugloop plaats in het aantal aanhangers van (traditionele) religies. De ruimtelijke consequentie hiervan is dat religieuze gebouwen verdwijnen, herbestemd of multifunctioneel worden. Naast religieuze gebouwen is ook de bibliotheek een gebouwtype waarin stilte centraal staat. Van oudsher het gebouw waarin de kennis van de samenleving werd bewaard en toegankelijk werd gesteld. Hier kan men tot op de dag van vandaag informatie zoeken, lezen en bestuderen. In stilte. Als gevolg van de toenemende informatievoorziening via het internet verdwijnen er echter steeds meer bibliotheken en daarmee ook plekken van stilte. Deze twee voorbeelden geven aan dat het bestaansrecht van stille gebouwen onder druk staat. Toch neemt de behoefte aan stilte niet af. Van oorsprong oosterse methoden om (innerlijke) rust en stilte te vinden zoals yoga en meditatie winnen aan populariteit en onderschrijven deze stelling. Ondanks alle veranderingen in onze maatschappij is de behoefte aan rust en stilte er nog steeds. Aan deze behoefte wil ik met het maken van een stiltecentrum invulling geven. Voor de een is stilte gekoppeld aan religie Voor de ander is stilte gekoppeld aan bewustwording Voor mij is stilte gewoon lekker rust aan m n kop Stilte: waarom Stilte in de stad wordt schaarser pagina:4

5 Wat bedoel ik niet met stiltecentrum: stilte als zijnde 0 db. Stilte komt in het begrip stiltecentrum meer overeen met het begrip rust. Dit stiltecentrum is niet bedoeld als kuuroord of als revalidatiecentrum dat voorgeschreven wordt. Het stiltecentrum, zoals ik het mij voor ogen heb, is een openbaar, niet-religieus centrum dat de mogelijkheid voor stil zijn biedt voor een ieder die er naar zoekt. Ik wil binnen de grenzen van de stad een plek voor stilte en/of rust bieden. De bezoeker kan naar eigen behoefte binnen het centrum zijn/haar manier van stil zijn zoeken. Naar eigen behoefte letterlijke stilte in de vorm van geluidloosheid of figuurlijk in de zin van innerlijke rust geestelijke stilte in de vorm van meditatie of fysiek in de vorm van een yoga oefening stilte gegeven door de warmte van een haardvuur of de handen van een masseuse stilte gevonden in het isolement van een cel of in de ruimte van de natuur stilte met of zonder reden stilte gevonden door afzondering of samenkomst Stilte definiëren (1) stilte en/of rust pagina:5

6 over het programma van eisen Het stiltecentrum wordt geen folly. Aan het centrum worden verschillende functies toegekend. Toch kan op voorhand niet een exacte lijst van functies, bijbehorende aantallen en hoeveelheden m2 vastgesteld worden. Eerder in deze tekst, stilte definiëren (1), werd al aangegeven dat het begrip stilte voor verschillende mensen verschillende betekenissen heeft en op verschillende plekken/manieren gevonden kan worden. Vooraf kan wel al gesteld worden dat in het stiltecentrum 3 typen ruimtes voorkomen. Deze types komen overeen met 3 verschillende schaalniveaus. Ruimtes van afzondering, ruimtes van samenzijn en de buitenruimte. Deze serie is vergelijkbaar met de serie cella, hof en domein uit het boek de architectonische ruimte van Dom Hans van der Laan. Op dit gegeven richt het eerste deel van mijn onderzoek zich. Omdat het stiltecentrum een niet bestaand gebouwtype is wil ik dit eerst meer gaan definiëren. Om dit te kunnen doen moeten eerst de verschillende manieren van stil zijn (ruimtelijk) onderzocht te worden. In het verlengde hiervan wil ik verkennen welke sferen (geluid/licht/ maatvoering) passen bij elk van de manieren van stil zijn. programma van eisen denkbare functies in/van het stiltecentrum: Een ander aspect in het onderzoek naar het programma van eisen is het onderzoek naar de mogelijke multifunctionaliteit van de verschillende ruimtes. Waar kunnen de verschillende manieren van stil zijn elkaar overlappen? Kan het uitvaartcentrum bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor een groepsmeditatie? Ten slotte hebben gebouwen naast functies altijd facilitair programma zoals sanitair en verkeersruimtes. Zo ook het stiltecentrum. Waar deze ruimtes vaak gezien worden als noodzakelijk kwaad vormen ze in het stilte centrum een belangrijke spil. Het stiltecentrum is namelijk een gebouw voor iedereen die behoefte heeft aan stilte. Het stil zijn hoeft niet perse in de vorm van een yogales, een massage of het bijwonen van een uitvaart te zijn. De niet functionele ruimtes zijn door bezoekers vrij te gebruiken voor stil zijn en dragen wezenlijk bij aan het functioneren- en de beleving van het stiltecentrum. meditatieruimte(s), zowel voor individuen als voor groepen yogaruimte(s), zowel voor individuen als voor groepen massagesalon lees café expositieruimte (beelden)tuin uitvaartcentrum... aantal en afmetingen volgen uit onderzoek. Met het noemen van deze functies probeer ik niet programmatische kaders aan te geven, maar een suggestie te geven van wat er in het stiltecentrum gebeurd. Het centrum functioneert als een gebouw waar je op vele manieren stil kan zijn en/of kan worden... Stilte definiëren (2) programma van eisen... pagina:6

7 Waar het onderzoek naar stil zijn primair meer definitie moet gaan geven aan de programmatische invulling van het stiltecentrum zal het ook meer duidelijk maken aan welke randvoorwaarden de locatie moet voldoen. Hoe gaat het stiltecentrum zich (fysiek) tot de stad verhouden? Is het 1 gebouw in het centrum van de stad? Is het 1 gebouw aan de rand van het centrum? Is het een serie gebouwen gekoppeld aan een route? Opties die op voorhand allemaal nog mogelijk zijn. Net als het programma van eisen kan dus ook de locatie niet op voorhand exact aangewezen worden. De locatiekeuze wordt mede bepaald door de ontwikkeling van het programma van eisen. Toch stel ik aan de locatie voor het stiltecentrum wel een aantal randvoorwaarden. Stilte wordt door veel mensen gevonden in de natuur. Tijdens een wandeling, een fietstocht of anders. Een locatie in de natuur zou in dit opzicht erg geschikt kunnen zijn voor het maken van een stiltecentrum. Mensen vinden hier al rust. Mijn doel is echter om de stilte te creëren daar waar het misschien niet al vanzelfsprekend is. Namelijk binnen de grenzen van de stad. In de paradox stilte en stad schuilt een mooie ontwerpopgave. Eerder schreef ik over bezoekers de mogelijkheid bieden om zelf invulling te geven aan hun stiltebehoefte. Met betrekking tot de locatie zegt dit iets over de schaal en het karakter van de locatie. Naast het stil zijn in afzondering en samenzijn moet ook de mogelijkheid van stil zijn in een tuin, park of andere buitenruimte in (de nabijheid van) het stiltecentrum mogelijk zijn, zie stilte definiëren (2). Een plek in of bij een grootschaligere groen/blauwstructuur in de nabijheid van een stadscentrum is goed denkbaar als locatie. In mijn zoektocht naar een locatie richt ik mijn focus op Alkmaar. Behalve dat ik ervan overtuigd ben dat in deze stad locatie gevonden kan worden die aan de omschreven voorwaarden voldoet is het mijn geboorte- en thuisstad. Het lijkt me leuk om als afsluiting van mijn studie in deze stad een project te ontwerpen. Mijn ervaring als inwoner van Alkmaar neem ik als voordeel mee in dit project. Stilte vinden (1) locatiekeuze pagina:7

8 naar Den Helder naar Schagen naar Leeuwarden naar Hoorn naar Egmond 1. stad Alkmaar 2. ring Alkmaar 3. (historisch) centrum Alkmaar naar Amsterdam Stilte vinden (2) locatiekeuze pagina:8

9 (historisch) centrum Alkmaar 2. park de Hout 3. park Oosterhout 4. Noord Hollands kanaal 5. Singelgracht (oude stadswal) 6. begraafplaats Sint Barbara 7. algemene begraafplaats Stilte vinden (3) locatiekeuze pagina:9

10 1e kader Dit onderzoek heeft duidelijke kaders nodig. Sfeer, hetgeen ik wil onderzoeken, is een tamelijk ongrijpbaar begrip en daarmee ook lastig te onderzoeken. Sfeer heeft betrekking op alle zintuigen. De werking van- en interactie tussen deze zintuigen bepaald onze ervaring (van een ruimte). Omdat het onmogelijk is om in een jaar tijd de invloed van ruimte op al onze zintuigen te onderzoeken en met die conclusies ook nog een ontwerp te maken kies ik als eerste kader mij te focussen op de zintuigen oren en ogen. Aspecten die ik binnen dit eerste kader ga onderzoeken zijn: werkwijze De ruimtes en ruimtelijke beleving die je je kan voorstellen bij t begrip stilte zijn/is divers. Ik wil deze voor mijn stiltecentrum gaan vastleggen aan de hand van een ontwerpend onderzoek. Waar in vele ontwerpen snel de praktische en programmatische kant van een gebouw centraal staat wil ik met mijn afstuderen juist de sfeer van een gebouw centraal stellen en onderzoeken. Aan de aard van dit onderzoek stel ik mijzelf doelen. Ondanks dat ik met veel plezier aan academieprojecten gewerkt heb, heb ik de schaal waarop materiaal, constructie en uitvoering aan de orde komt nog wel eens gemist in deze projecten. De projecten werden niet echt tastbaar. Veelal kwam dit door de (grote) schaal van de opgaven en/of de tijdsdruk waaronder deze uitgevoerd moest worden. Ook het afstuderen staat natuurlijk onder tijdsdruk. Daarom kies ik bewust voor een opgave waarin schaal en programma het mogelijk maken om met (schaal)modellen elementaire aspecten zoals licht, geluid, textuur en ruimte centraal te stellen en ze tot op de details te onderzoeken. geluid en (relatieve) stilte stilte maken : schermen, dode ruimte, etc. lichtinval: soorten lichtinval (direct/indirect) en de positie van daglichtopeningen lichtintensiteit: afmeting, vorm en aantal daglichtopeningen lichtverspreiding: vorm van de ruimte i.r.t. lichtinval en lichtintensiteit 2e kader Ten tweede wil ik ook het materiaal waarvan ik het stiltecentrum ga maken op een aantal eigenschappen onderzoeken. In ruimtebeleving speelt materiaal een cruciale rol. Primair wordt met materiaal ruimte afgebakend, het heeft dus constructieve eigenschappen. Secundair bepaalt het ook de hoe licht en schaduw kunnen werken en hoe de acoustiek van de ruimte is. Dit zijn de aspecten die ik binnen het tweede kader centraal wil stellen. Het gaat in het bijzonder over: kleur plasticiteit textuur/oppervlaktebehandeling Dit onderzoek zal deels het onderzoek zoals omschreven bij het eerste kader overlappen, maar het zal zich er ook van onderscheiden doordat het wordt uitgevoerd op n kleinere schaal. Stilte maken (1) werkwijze en kaders pagina:10

11 fase 2 fase 1 onderzoek naar en ontwerpen aan: begrip stiltecentrum (referenties/excursie) geluid en ruimte licht en ruimte per programma onderdeel functie en multifunctie modellen schaal 1:20-1:100 resultaten: een definitief programma van eisen gebaseerd op het (ruimtelijk) onderzoek naar de begrippen stiltecentrum, geluid en licht voorbeelden van ruimtelijke eigenschappen die het stiltecentrum heeft definitieve randvoorwaarden waar de locatie aan moet voldoen locatiekeuze onderzoek naar en ontwerpen aan: de locatie de samenhang tussen de verschillende programmaonderdelen het gebouw en de locatie modellen schaal 1:100-1:1000 resultaten: een gebouwconcept op de gekozen locatie een voorlopig ontwerp (functie en beleving) fase 3 onderzoek naar en ontwerpen aan: de materialisering van het ontwerp modellen schaal 1:1-1:20 resultaten: een definitief ontwerp (ruimte, constructie) uitgewerkt fragment, (liefst) 1:1 Stilte maken (2) fasering pagina:11

12 sept oktobber november december januari februari maart april mei juni juli kalender week studie week commissiebijeenkomst (tentamen 3) afstudeersalon mentorenschouw fase 1 1 onderzoek programma 1 2 excursie referenties 2 3 onderzoek geluid 3 4 onderzoek licht 4 5 randvoorwaarden locatie 5 6 locatiekeuze 6 fase 2 7 locatieanalyse 7 8 ruimtelijke samenhang p.v.e. 8 9 gebouwconcept 9 10 voorlopig ontwerp 10 fase 3 11 van 'vo naar do' constructief ontwerp materialisatie ontwerp detailontwerp (fragment) 14 fase 4 15 ontwerptekeningen plantoelichting visualisaties presentatiepanelen maquettes 19 Stilte maken (3) planning pagina:12