Vermoeden kindermishandeling

Transcriptie

1 Vermoeden kindermishandeling 4.7 Handboek Pedagogisch Beleid Vermoeden kindermishandeling Protocol voor Korein Kinderplein en Click Gastouderbureau Datum geldigheids verklaring Status Vastgesteld Proces eigenaar Manager PD Paraaf Paraaf kwaliteit Zorg Revisie Bestandslocatie Reg.nr. Advies OR Advies CO Advies AMO+CMO HB PB D 316 nvt

2 Inhoudsopgave 1. Achtergrondinformatie Inleiding protocol Verdeling verantwoordelijkheden...6 Stappenschema Korein Kinderplein...7 Stappenplan Click Gastouderbureau: Gastouders Stappenschema 1: vermoeden door vraagouder m.b.t. gastgezin...13 Gastouders Stappenschema 2: vermoeden door gastouder m.b.t. thuissituatie kind...17 Gastouders Stappenschema 3: vermoeden door gastouderconsulent...21 Bijlagen Informatie over Bureau Jeugdzorg en het Advies & Meldpunt Kindermishandeling (AMK)23 2. Signalenlijst A. kindermishandeling 0-4 jarigen Signalenlijst kindermishandeling 4-12 jaar Observatieformulier Gesprekspunten overleggroep Aandachtspunten voor een gesprek met verzorger(s) Enkele aandachtspunten in het contact met allochtone gezinnen Aandachtspunten tijdens een gesprek met een jong kind Aandachtspunten voor een gesprek met een kind Omgaan met privacy Meldrecht, meldplicht en zorgplicht Sociale kaart Taakomschrijving aandachtsfunctionaris kindermishandeling Korein Boeken over kindermishandeling Bronnen...47 Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 2/47

3 1. Achtergrondinformatie Kindermishandeling komt overal voor. In Nederland zijn naar schatting minstens kinderen per jaar slachtoffer van kindermishandeling. Tussen de 50 en 80 kinderen per jaar overlijden aan de gevolgen van kindermishandeling. Kindermishandeling is een ernstig probleem. Kinderen die mishandeld worden hebben recht op hulp. En liefst zo vroeg mogelijk. De schade kan dan beperkt blijven. Kinderopvang is bij uitstek een plaats waar (een vermoeden van) kindermishandeling gesignaleerd kan worden. Kinderpleinen dragen een eigen verantwoordelijkheid voor het signaleren van kindermishandeling en voor het ondernemen van actie na het signaleren. Ook gastouderbureaus (GOB) dragen verantwoordelijkheid voor het signaleren van kindermishandeling en voor het ondernemen van actie na het signaleren. De signalen moeten worden doorgegeven aan de instanties die hulp kunnen bieden aan het gezin. De pedagogisch medewerkers en gastouders hebben hierin een duidelijke taak. Zij zien de kinderen regelmatig en kunnen opvallend of afwijkend gedrag signaleren. Nadat zij signalen hebben opgemerkt is het ook hun taak actie te ondernemen, waarna het protocol wordt gevolgd. De leidinggevenden steunen de pedagogisch medewerkers en de gastouderconsulent de gastouders bij deze taak en geven sturing aan de uitvoering van het protocol. Zij zijn er verantwoordelijk voor dat de signalen bij de juiste instantie terechtkomen. Dit betekent dat er enige deskundigheid moet zijn in het signaleren en in het omgaan met de signalen van kindermishandeling. De pedagogische dienst van Korein ondersteunt de vestigingsmanager en gastouderconsulent en het team bij het signaleren van kindermishandeling en het ondernemen van actie na het signaleren. Het sluit aan bij de werkwijze van het protocol signaleren ontwikkelings- en opvoedingsproblemen. Dit protocol vermoeden kindermishandeling geeft meer specifieke stappen aan die gezet kunnen worden bij het vermoeden van kindermishandeling door ouders-verzorgers. Het protocol `ongewenst gedrag en agressie` (handboek HR 15.2) beschrijft het stappenplan als er sprake is van ongewenste (seksuele) omgangsvormen door medewerkers naar kinderen. Steeds meer maken Kinderpleinen van Korein deel uit van een samenwerkingsverband zoals brede school of SPIL-centra. Daarnaast wordt samengewerkt met organisaties voor opvoedingsondersteuning zoals Jeugdgezondheidszorg 0-12 jaar, centra voor Jeugd en Gezin, Zorg voor jeugd, enz. In sommige gevallen worden afspraken gemaakt voor een gezamenlijke aanpak bij vermoeden van kindermishandeling en dan ook het gebruik van hetzelfde protocol. (SPIL). Korein heeft in Eindhoven een samenwerkingsovereenkomst preventie kindermishandeling en huiselijk geweld afgesloten. Daarin is de taakomschrijving van de aandachtsfunctionaris kindermishandeling opgenomen (zie bijlage 13). Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 3/47

4 2. Inleiding protocol Kindermishandeling is geen eenduidig begrip. Wat iemand kindermishandeling noemt, heeft te maken met eigen normen en waarden, de manier waarop men zelf is opgevoed en de cultuur waarin men leeft. Het is van belang onderscheid te maken tussen kindermishandeling en minder gewenste opvoedingssituaties. Iedere ouder maakt immers wel eens fouten, is onredelijk of driftig of deelt een tik uit. Bij kindermishandeling is er echter sprake van structureel, stelselmatig, steeds terugkerend geweld of het ontbreken van zorg van een opvoeder naar kinderen. Definitie van kindermishandeling Kindermishandeling is elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief, opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. (Wet op de jeugdzorg, 2005). Hieronder vallen ook verwaarlozing en onthouden van essentiële hulp, medische zorg en onderwijs en het getuige zijn van huiselijk geweld. Vormen van kindermishandeling Lichamelijk mishandeling Er is sprake van lichamelijke mishandeling wanneer de verzorgers het kind verwonden. Voorbeelden: de verzorger slaat en schopt het kind, de verzorger brandt het kind met een sigaret, bijten, snijden, dwingen om schadelijke stoffen in te nemen. Lichamelijke verwaarlozing De verzorger is niet in staat of bereid tot het verschaffen van minimale zorg t.a.v. de lichamelijke behoeften van een kind op een of meerdere gebieden: voeding, kleding, onderdak, bezoek aan arts en/tandarts, hygiëne. Voorbeelden: de verzorger zorgt regelmatig niet voor eten voor de kinderen, het kind is vuil en heeft (langdurig en regelmatig) luizen, de verzorger zorgt niet voor een geschikte slaapplaats voor het kind. Het kind komt altijd met vieze luiers en heeft ernstige luieruitslag, het kind heeft medicijnen nodig, maar de verzorgers zorgen er niet voor dat het kind ze regelmatig krijgt, een kind wordt 's nachts vele uren alleen gelaten. Emotionele mishandeling Vrijwel alle vormen van kindermishandeling brengen negatieve emotionele/psychologische boodschappen over naar het kind. Voorbeelden: de verzorger kleineert het kind vaak, er is sprake van partnergeweld, de verzorger geeft het kind de schuld van relatieproblemen, de verzorger staat geen vriendschap met leeftijdsgenootjes toe, het kind wordt achtergesteld bij andere kinderen uit het gezin, het kind wordt gepest, getreiterd, de verzorger houdt het kind vaak thuis om op jongere kinderen te passen; de verzorger is ervan op de hoogte dat het kind zich inlaat met illegale praktijken maar grijpt niet in; de verzorger verkoopt drugs in het bijzijn van het kind; het kind wordt ingeschakeld bij de verkoop van drugs. Getuige zijn van huiselijk geweld: kinderen die opgroeien in een gewelddadig gezin, voelen de spanning, horen de kreten, zien de verwondingen, willen tussenbeide springen en kunnen daardoor ernstige psychische schade oplopen. Die kinderen leven in constante angst. Emotionele verwaarlozing Het ontzeggen van warmte, aandacht, respect, contact, nooit eens knuffelen. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 4/47

5 Seksueel misbruik De verzorger heeft seksueel contact met het kind, probeert dit te hebben of laat het kind kijken naar, ter bevrediging van de seksuele gevoelens van de betrokken verzorger en/of uit geldelijk gewin. Voorbeelden: de verzorger laat het kind pornografisch materiaal zien, de verzorger betrekt het kind in wederzijdse masturbatie, de verzorger verkracht het kind. Terminologie In dit protocol is gekozen voor het gebruik voor de term verzorger. Onder verzorger wordt verstaan de ouder en/of wettelijk vertegenwoordiger (bijvoorbeeld een voogd) van het kind. In dit protocol wordt op sommige plaatsen verwezen naar het protocol ongewenst gedrag en agressie (handboek HR 15.2). In dit kader wordt onder de term medewerker iedereen verstaan die voor of namens Korein werkzaam is. Er is gekozen voor het begrip leidinggevende voor de verschillende namen die gebruikt worden bij Korein zoals: clustermanager, vestiging(en)manager, teamcoach, coördinator gastouders en gastouderconsulent. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 5/47

6 3. Verdeling verantwoordelijkheden Bij gebruik van dit protocol moet duidelijk zijn wie binnen de organisatie waarvoor verantwoordelijk is. Verantwoordelijkheden MT, leidinggevende en Pedagogische dienst en afdeling HR: Opnemen van het protocol kindermishandeling in het kwaliteitsbeleid van de organisatie. Informeren van ouders en pedagogisch medewerkers/gastouders over dit beleid. Steunen van alle medewerkers in het handelen volgens het protocol. Zorgdragen voor voldoende deskundigheid bij medewerkers over signaleren en omgaan met (vermoedens van) kindermishandeling. Eindverantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van het protocol. Periodiek bijstellen van het protocol. Bijhouden van de sociale kaart door de pedagogische dienst. Verantwoordelijkheden leidinggevende en gastouderconsulent: Herkennen van signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Functioneren als vraagbaak binnen de organisatie voor algemene informatie over (het protocol) kindermishandeling. Overleg plegen met de pedagogisch medewerker/gastouder die zorg heeft over een kind. Kennis hebben van de handelwijze volgens het protocol kindermishandeling (HPB 4.7) en het protocol ongewenst gedrag en agressie (handboek HR 15.2). Afstemmen met pedagogische dienst (conform protocol signaleren ontwikkelings- en opvoedingsproblemen (HPB 4.6). Vaststellen in overleg met pedagogische dienst van taken van een ieder (wie doet wat wanneer). Zonodig contact op nemen met het AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling) voor advies of melding. Waken voor de veiligheid van het kind bij het nemen van beslissingen. Toezien op zorgvuldige omgang met de privacy van het betreffende gezin. Verslaglegging. Afsluiten van het protocol. Evalueren van de genomen stappen. Verantwoordelijkheden medewerker Kinderplein en gastouder: Herkennen van signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Overleg plegen met de leidinggevende of gastouderconsulent bij zorg over een kind aan de hand van waargenomen signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Uitvoeren van afspraken die zijn voortgekomen uit het overleg, zoals observeren of een gesprek met de verzorger. Samenwerking en afstemming met pedagogische dienst. Bespreken van de resultaten van deze ondernomen stappen met de leidinggevende of gastouderconsulent. Verantwoordelijkheden afdeling HR: Hanteren van het protocol ongewenst gedrag en agressie (handboek HR 15.2) indien er sprake is van ongewenste (seksuele) omgangsvormen door medewerkers naar kinderen. Afstemming met de pedagogische dienst als kinderen van een kinderplein betrokken zijn. De directie, de leidinggevende, de medewerkers en de pedagogisch adviseur zijn niet verantwoordelijk voor: Vaststellen of er al dan niet sprake is van kindermishandeling. Verlenen van professionele hulp aan ouders of kinderen (begeleiding, therapie). Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 6/47

7 Stappenschema Korein Kinderplein FASE 1: VERMOEDEN FASE 2: OVERLEG FASE 3: PLAN VAN AANPAK FASE 4: BESLISSEN FASE 5: HANDELEN FASE 6: EVALUATIE FASE 7: NAZORG Fase 1: De pedagogisch medewerker heeft een vermoeden, Observeer en leg vast. Onderzoek naar onderbouwing. Leg waarnemingen voor aan betreffende verzorger(s). Verantwoordelijkheid bij de pedagogisch medewerker. Fase 2: 1a. De pedagogisch medewerker heeft een vermoeden van kindermishandeling door ouders/verzorgers kind. 1.b De pedagogisch medewerker heeft een vermoeden van kindermishandeling of ongewenste (seksuele) omgangsvormen door medewerkers naar ouders/verzorgers kind kinderen. 2a. De pedagogisch medewerker 2.b. De pedagogisch medewerker bespreekt het onderbouwde vermoeden bespreekt het onderbouwde vermoeden in teamoverleg/kindbespreking KVS. met leidinggevende van Kinderplein of Bespreken informatie. met vertrouwenspersoon. (Eventueel) extra gegevens. Plan van aanpak en consultatie. Hanteer (protocol ongewenst gedrag pedagogische dienst (protocol en agressie (handboek HR 15.2). signaleren HPB 4.6). Verantwoordelijkheid bij de pedagogisch medewerker en leidinggevende. Fase 3: Het uitvoeren van een plan van aanpak, Consulteren Pedagogische dienst en indien nodig AMK. Praten met verzorger(s) en (Eventueel) praten met kind. Bespreken van de resultaten. Verantwoordelijkheid bij de leidinggevende. Fase 4: Beslissing (vijf mogelijke situaties), De vermoedens zijn na overleg met de betrokkenen niet bevestigd. Na gesprek(ken) met verzorger(s) is duidelijk dat deze ook bezorgd zijn. Na overleg met verzorger(s) blijft er ernstige twijfel bestaan. Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na het gesprek met de verzorger(s) gegrond. Er ontstaat een crisissituatie. Verantwoordelijkheid bij de leidinggevende. Fase 5: Handelen (in afstemming met pedagogische dienst), Wanneer de vermoedens na overleg met de betrokkenen niet zijn bevestigd: vernietig de werkaantekeningen en sluit de zaak af. Wanneer na gesprek(ken) met verzorger(s) duidelijk is dat verzorger(s) ook bezorgd zijn, doorverwijzen naar JGZ 0-12/ bureau jeugdzorg, enz. Wanneer er na overleg met verzorger(s) ernstige twijfel blijft bestaan spreek een extra observatieperiode af. Wanneer het vermoeden van kindermishandeling na het gesprek met de verzorger(s) gegrond blijkt, wordt er een melding bij het AMK gedaan door de pedagogische dienst (initiatief leidinggevende). Wanneer er een crisissituatie ontstaat, wordt er gemeld bij: - politie of crisisdienst bureau Jeugdzorg. Verantwoordelijkheid bij de leidinggevende. Fase 6: Evaluatie, Evalueer het proces en de procedure samen met de pedagogische dienst. Stel zo nodig afspraken bij en registreer dit. Verantwoordelijkheid bij de leidinggevende. Fase 7: Nazorg Blijf alert op het welzijn van het kind. Blijf signalen en zorgen melden bij het AMK. Verantwoordelijkheid bij de pedagogisch medewerker en (aangewezen verantwoordelijke in) overleggroep. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 7/47

8 Fase 1: Signaleren, de pedagogisch medewerker heeft een vermoeden Er wordt in het stappenplan een onderscheid gemaakt in een vermoeden van kindermishandeling door: de ouders/verzorgers van het kind (stap 1.a en 2.a). een vermoeden van kindermishandeling of ongewenste (seksuele) omgangsvormen door medewerkers naar kind(eren). (stap 1.b en 2.b). Kinderen die mishandeld worden, kunnen veel verschillende signalen laten zien. Deze signalen kunnen wijzen op kindermishandeling, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben zoals een scheiding of een sterfgeval. 1.a Het bewust worden van een vermoeden van kindermishandeling geeft vaak een vervelend gevoel: onzekerheid over de opgemerkte signalen, angst om je er mee te bemoeien. Wat helpt om kindermishandeling te durven signaleren is de overtuiging en de wetenschap dat kindermishandeling een ernstig probleem is en waar je niet omheen kunt als je met jonge kinderen werkt. Signaleren begint vaak met een niet-pluis gevoel. Bij signaleren gaat het in de eerste plaats om de zorg die de pedagogisch medewerker heeft over een kind, waarvoor zij geen geruststellende verklaring kan vinden. Kindermishandeling is één van de mogelijke oorzaken. Het is niet aan de pedagogisch medewerker om vast te stellen dat er sprake is van kindermishandeling. Het gaat om de zorgen die zij heeft over een kind. Meestal zullen mishandelde kinderen of degene die hen mishandelt niet uit zichzelf over de situatie vertellen. Het is nodig dat personen in de omgeving van het kind de verantwoordelijkheid nemen om situaties van kindermishandeling bespreekbaar te maken en te stoppen. Bepaal voor deze fase een tijdlimiet (maximaal één maand). 1.b Het niet-pluis gevoel kan ook een collega betreffen door bepaalde uitingen of omgangsvormen naar een kind of meerdere kinderen. Dan wordt het protocol ongewenst gedrag en agressie (handboek HR 15.2) gevolgd Observeer het kind, leg waarnemingen vast en zoek naar onderbouwing 2.a Als er signalen zijn die zouden kunnen wijzen op kindermishandeling probeert de pedagogisch medewerker met gebruik van het observatieformulier (zie bijlage) de zorgen rond een kind duidelijker te krijgen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de eigen waarnemingen. Men kan informatie vragen aan collega s en collega s die broertjes of zusjes in de groep hebben. Ook kan men informatie uit de gebruikelijke contacten met ouders halen, bijvoorbeeld bij de breng- en haalcontacten en de tafeltjes gesprekken op het kinderdagverblijf, peuterspeelzaal of buitenschoolse opvang. 2.b Als er signalen zijn die kunnen wijzen op kindermishandeling of ongewenste (seksuele) omgangsvormen naar kind(eren) door medewerkers van Korein is het van belang om de zorgen duidelijk te krijgen. In een vroeg stadium vertrouwelijk overleg voeren met de leidinggevende of vertrouwenspersoon van Korein is belangrijk. (protocol ongewenst gedrag en agressie (handboek HR 15.2). Het is belangrijk dat bij het verhelderen van de vermoedens een onderscheid wordt gemaakt tussen objectieve gegevens en subjectieve gegevens. Onder objectieve gegevens wordt verstaan datgene wat daadwerkelijk gezien kan worden, zoals een blauwe plek op een arm, een kapot regenjasje of te kleine schoenen. Onder subjectieve gegevens wordt verstaan hoe de gegevens geïnterpreteerd worden. Bijvoorbeeld het kind heeft een blauwe plek: Het kind is geslagen of het kind ziet er verwaarloosd uit. Op het observatieformulier worden de objectieve gegevens genoteerd. Het observatieformulier gaat het dossier in. Wanneer je behoefte hebt de subjectieve gegevens te noteren, doe dat dan in anonieme werkaantekeningen. Werkaantekeningen gaan het Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 8/47

9 dossier niet in en zijn niet ter inzage van de verzorger(s). Ga zorgvuldig met werkaantekeningen om (zie bijlage 9: Omgaan met privacy). Houd er rekening mee dat signalen ook op andere oorzaken kunnen wijzen en dat één signaal op zichzelf niets zegt. Pas wanneer er meerdere signalen worden gezien die door meerdere mensen worden opgemerkt, kan men denken aan een vermoeden van kindermishandeling. Let op: het is niet de taak van de pedagogisch medewerker om speurwerk naar een dader te doen. Het is niet de taak van de pedagogisch medewerker om tot 100 procent zekerheid te komen over de mishandeling. Het is wel de taak van de pedagogisch medewerker om het kind te steunen, het beeld over het gedrag duidelijker te krijgen en de zorgen die er zijn te onderbouwen. Leg de waarnemingen voor aan de verzorger(s) Signalen als hoofdpijn, angst of agressie kunnen bij kinderen verschillende oorzaken hebben. Het is belangrijk deze signalen in de vorm van concrete waarnemingen zo veel mogelijk rechtstreeks met de verzorger(s) te bespreken. In deze eerste fase is het verstandig de vermoedens van kindermishandeling niet uit te spreken in het contact met verzorger(s). Bijvoorbeeld: Karin heeft een wond op haar hoofd, wat is er gebeurd? In plaats van Karin heeft een wond op haar hoofd en ik denk dat vader haar heeft geslagen. Zorg ervoor dat een gesprek met de verzorger(s) niet op zich zelf staat maar logisch voortvloeit uit de contacten die er al zijn. Door regelmatig met hen informatie uit te wisselen over het functioneren van het kind in de groep en thuis is het gemakkelijker om ook zorgen rond een kind vroegtijdig bespreekbaar te maken. In veel gevallen zal het bespreken van de signalen ertoe leiden dat er een verklaring volgt die het vermoeden kan wegnemen. In een aantal gevallen zal de informatie van de verzorger(s) de zorgen niet kunnen wegnemen en zijn verdere stappen noodzakelijk (zie ook de bijlage 5,6 een gesprek met verzorger(s). Ook kun je bij de regionale preventieteams een training aanvragen over hoe je je zorgen kunt delen met ouders. Fase 2: De pedagogisch medewerker bespreekt het onderbouwde vermoeden in teamoverleg of kindbespreking KVS. Bespreek de informatie met collega s en leidinggevende De pedagogisch medewerker legt de zorgen voor aan de leidinggevende. De leidinggevende kan de pedagogisch medewerker ondersteunen en begeleiden in het proces van het verkrijgen van informatie. Indien nodig wordt de pedagogische dienst geconsulteerd. Indien nodig zorgt de leidinggevende voor het samenstellen van een overleggroep. Per situatie kan deze overleggroep anders zijn samengesteld. Een losstaand Kinderplein zal anders te werk gaan dan een BSO in een brede school of SPILcentrum met een al bestaande overlegstructuur. In een overleggroep zit bijvoorbeeld de leidinggevende, de medewerker met de zorg, een collega die het kind ook kent, eventueel een collega van de groep waar broertje of zusje zit of collega s van school of medewerkers van het consultatiebureau. De pedagogisch adviseur neemt indien gewenst ook deel aan de overleggroep. Met wie je ook spreekt, houd de groep zo klein mogelijk en houd rekening met de privacy van verzorger en kind. In het team-overleg of overleggroep worden de zorgen besproken die er zijn en wordt besproken waarom er wordt gedacht aan kindermishandeling. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van bijlage 2, 3 en 4. Dit overleg dient als middel om het vermoeden te toetsen bij anderen, informatie te verzamelen, maar ook om ruimte te geven aan eventuele emoties. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 9/47

10 Om tot een goede onderbouwing te komen van de vermoedens wordt er besproken welke gegevens er zijn en welke nog ontbreken. Eén persoon is verantwoordelijk voor de coördinatie en voortgang. Bij Korein is dit de vestigingsmanager. De coördinator van de overleggroep let op de voortgang en bewaakt de tijdslimiet van de verschillende fases. De vestigingsmanager kan hierbij ondersteuning krijgen van de pedagogische dienst. Extra gegevens Wanneer er nog gegevens ontbreken worden er afspraken gemaakt over extra observaties en wordt afgesproken waarop, door wie wordt geobserveerd. Het gebruik van de signalenlijst kan soms duidelijkheid geven (zie ook bijlage 2a en 2b). Verder kan met toestemming van de verzorger(s) ook het consultatiebureau of een medewerker van een opvoedbureau om informatie en/of advies gevraagd worden. Wanneer verzorger(s) hier geen toestemming voor geven kunnen de zorgen omtrent het gezin in deze fase/het kind besproken worden zonder de naam van het kind te noemen. Plan van aanpak De overleggroep bespreekt de informatie en de extra gegevens. Wanneer de vermoedens niet onderbouwd kunnen worden en ook de zorgen bestaan niet meer, sluit de zaak dan af en ga naar fase 6. De persoonlijke werkaantekeningen worden vernietigd. Indien het vermoeden blijft bestaan, besluit dan tot een plan van aanpak. In het plan van aanpak worden de mogelijke stappen beschreven, die uitgewerkt worden in fase 3. Fase 3: het uitvoeren van een plan van aanpak Consultatie bij pedagogische dienst en indien nodig bij het AMK Overleg met de pedagogische dienst en het AMK is in alle gevallen aan te raden. Ze bieden ondersteuning bij het interpreteren van signalen en bij het nadenken over de vervolgstappen die noodzakelijk zijn. (zie ook bijlage 1). Praten met verzorger(s) Overleg binnen de overleggroep wie het beste met de verzorger(s) kan spreken. Bereidt het gesprek goed voor (zie ook bijlage 5,6). Overleg na afloop van het gesprek in de overleggroep over verdere stappen. De pedagogische dienst of het AMK kan adviseren hoe een gesprek gevoerd kan worden met de verzorger(s). Een gesprek met de verzorger(s) hoeft niet bedreigend te zijn voor de ouders als zij de ruimte krijgen om hun ideeën naar voren te brengen. In het gesprek met de verzorger(s) gaat het om het bespreken van de dingen die opvallen aan hun kind en die aanleiding geven tot zorg over hun kind. Ook moet worden besproken dat de zorg al langere tijd bestaat en dat de zorg om aanleiding is tot zorg over de ontwikkeling van het kind. (Eventueel) praten met kind Overleg binnen de overleggroep of een gesprek(je) met het kind meerwaarde heeft (zie bijlage ook 7 en 8). Een gesprek heeft als doel het kind te ondersteunen. Zorg ervoor dat een gesprek waardevol voor het kind is. Let op dat je in het gesprek de verzorger(s) niet veroordeeld. Een kind heeft immers maar één (paar) verzorger(s). Houd ook in gedachten dat een gesprek niet als hoofddoel mag hebben om informatie uit het kind te halen. Laat het geen verhoor worden. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 10/47

11 Bespreek de resultaten in de overleggroep Bespreek maximaal na 1 maand alle waarnemingen/gegevens die tot nu verzameld zijn. Ook de informatie uit de gesprekken wordt besproken. Zorg ervoor dat je een beeld krijgt van de verzorging en opvoedingssituatie van het kind. Schat ook de draaglast/draagkracht in van de verzorger(s). Fase 4: Beslissing In de overleggroep wordt de beslissing genomen. De vermoedens zijn na overleg met de betrokkenen niet bevestigd en ook de zorgen over het kind bestaan niet meer. Na gesprek(ken) met verzorger(s) is duidelijk dat verzorger(s) ook bezorgd is/zijn. De oorzaak van de zorgen kan een minder gewenste opvoedingssituatie zijn of een andere oorzaak hebben. In het gesprek wordt duidelijk dat ook de verzorgers vinden dat het belangrijk is dat er hulp op gang komt. Na overleg met betrokkenen blijft er ernstige twijfel bestaan; het is niet duidelijk of er wel of niet sprake is van een vermoeden. Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na het gesprek met de betrokkenen gegrond en de zorg over het kind blijft bestaan. Er ontstaat een crisissituatie. Fase 5: Handelen De vermoedens zijn na overleg met de verzorger(s) niet bevestigd en ook de zorgen over het kind bestaan niet meer. Sluit de zaak af en vernietig alle schriftelijke aantekeningen. Na gesprek(ken) met verzorger(s) is duidelijk dat verzorger(s) ook bezorgd is/zijn. De oorzaak van de zorgen kan een minder gewenste opvoedingssituatie zijn of een andere oorzaak hebben. Wanneer in het gesprek duidelijk wordt dat de verzorger(s) ook vinden dat het belangrijk is dat er hulp voor hen komt, kan er worden doorverwezen. Bijvoorbeeld naar Bureau Jeugdzorg. Zorg er wel voor dat de verzorger(s) die hulp krijgen die zij nodig hebben om ook daadwerkelijk bij Bureau Jeugdzorg binnen te komen. Bureau Jeugdzorg zal daarna bekijken welke hulp gewenst is. Na overleg met verzorger(s) blijft er ernstige twijfel bestaan; het is niet duidelijk of er wel of niet sprake is van een vermoeden. In dit geval is het goed om de situatie rondom het kind nog een tijdje in de gaten te houden en na een vastgestelde periode (niet langer dan een maand) opnieuw in een intern/extern overleg te bespreken. Maak duidelijke afspraken waarop geobserveerd zal gaan worden en door wie. Ga daarna dan weer naar fase 4 de beslissing. Het is belangrijk dat op zeker moment besloten wordt tot ofwel actie ofwel afsluiten van de zaak. Vermijd het risico dat een gezin jarenlang achtervolgd wordt door vage vermoedens en onduidelijkheden. Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na het gesprek met de verzorger(s) gegrond en de zorg over het kind blijft bestaan. De coördinator van de overleggroep stelt vast dat er een melding wordt gedaan bij het AMK. Afhankelijk van de lokale situatie wordt afgesproken wie de melding doet. Soms zal dit een gezamenlijke melding zijn van Kinderplein, school of consultatiebureau samen en soms alleen vanuit het Kinderplein. Indien het Kinderplein de melding bij het AMK doet wordt deze altijd gedaan door de pedagogisch adviseur. (bijlage 10 over meldrecht, meldplicht en zorgplicht). Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 11/47

12 Het vermoeden hoeft niet bewezen te zijn! Als er in de overleggroep besloten is dat de vermoedens van kindermishandeling worden gemeld bij het AMK, is het belangrijk dat dit aan de verzorger(s) in een persoonlijk gesprek verteld wordt. Het AMK kan advies geven over het voeren van dit gesprek. Hoewel dit een moeilijk gesprek is, is het van belang voor de verdere hulpverlening aan het kind. Verzorger(s) zijn sneller bereid problemen te erkennen en hulpverlening te aanvaarden wanneer er in alle openheid over gesproken wordt. Zodat zij niet het gevoel hebben dat er zaken stiekem achter hun rug om gebeuren. Isolement houdt kindermishandeling in stand. Openheid kan het doorbreken. Wanneer het in het belang van het kind is om zonder medeweten van verzorger(s) te melden bij het AMK, dan is dit ook mogelijk. Er ontstaat een crisissituatie Wanneer een crisissituatie en/of een levensbedreigende situatie voor het kind ontstaat, belt u de politie of de crisisdienst van het Bureau Jeugdzorg. Fase 6: Evaluatie Evalueer het proces en de procedure De vestigingsmanager evalueert samen met de pedagogisch adviseur datgene wat er is gebeurd en de procedures die zijn gevolgd. Zonodig wordt de zaak ook doorgesproken met andere betrokkenen. Zonodig worden verbeteringen in afspraken en/of procedures aangebracht. De geanonimiseerde gegevens met betrekking tot het vermoeden van kindermishandeling worden door de pedagogische dienst geregistreerd en verwerkt in rapportage pedagogische dienst. De gegevens worden geregistreerd en bewaard om in kaart te kunnen brengen hoe vaak vermoedens van kindermishandeling binnen de gehele organisatie voorkomen en op welke wijze daarmee wordt omgegaan. Fase 7: Nazorg Blijf alert op het welzijn van het kind Het op gang brengen van hulp in het gezin is de aanzet tot het verhelpen van de problemen. Het kost enige tijd voordat die hulp vruchten afwerpt. De verantwoordelijkheid van het Kinderplein in het kader van nazorg is: Het bieden van een veilige plek aan het kind. De begeleiding en het observeren van het kind. De bereidheid tot het geven van informatie aan het AMK over het functioneren van het kind in de groep en het contact met de verzorger(s). Het meedenken in overlegsituaties ten behoeve van hulpverlening aan het kind en de verzorger(s). Zoek zonodig opnieuw contact met het AMK Als het kind is gemeld bij het AMK en er nieuwe signalen zijn, is het van belang deze door te geven aan de pedagogische dienst (en eventueel het AMK). Het AMK kan zonodig contact opnemen met het gezin of met de betrokken hulpverleningsinstellingen. Wanneer het kind, zonder duidelijke opgaaf van redenen wegblijft van het Kinderplein, is het belangrijk om dit door te geven aan de pedagogische dienst (en eventueel het AMK). Zorgen rondom het kind kunnen bij de medewerker allerlei twijfels en gevoelens losgemaakt hebben. Naast het feit dat het de verantwoordelijkheid van de medewerker zelf is om twijfels en gevoelens kenbaar en bespreekbaar te maken, is het belangrijk dat er in de overleggroep aandacht aan wordt besteed. Het is van belang dat er ook nazorg voor de medewerkers beschikbaar is. Iedere medewerker heeft recht op een veilige werkplek. De werkgever dient hiervoor de voorwaarden te scheppen. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 12/47

13 Gastouders Stappenschema 1: De vraagouder heeft een vermoeden dat het kind in het gastgezin wordt mishandeld. Fase 1: De vraagouder heeft een vermoeden De vraagouder legt de waarnemingen (eventueel) aan de gastouder voor. De vraagouder neemt contact op met de gastouderconsulent. Verantwoordelijkheid bij de vraagouder. Fase 2: De gastouderconsulent bespreekt het vermoeden De gastouderconsulent overlegt met de leidinggevende en de pedagogische dienst. Verantwoordelijkheid: bij de gastouderconsulent. Fase 3: Het uitvoeren van een plan van aanpak De gastouderconsulent wint advies in bij de pedagogische dienst en eventueel AMK. De gastouderconsulent bespreekt met de gastouder zijn zorgen, eventueel samen met de vraagouder. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 4: De beslissing De vermoedens zijn na overleg niet bevestigd. De vermoedens bestaan niet meer. Bespreek dit met de vraagouders. Sluit de zaak af. Ga naar fase 6. Na overleg blijft er twijfel bestaan. Ga naar fase 5. Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na overleg gegrond. Ga naar fase 5. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 5: Handelen De gastouderconsulent deelt aan de gastouder mee dat het kind niet meer komt en bespreekt de reden van het vertrek van het betreffende kind. Het kind wordt, indien mogelijk, in een ander gezin geplaatst. De gastouderconsulent neemt contact op met de andere vraagouders uit het gastgezin. De gastouder wordt uitgeschreven bij het GOB. De gastouderconsulent meldt bij het AMK wanneer de gastouder ook eigen kinderen heeft. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 6: Evaluatie Evalueer het proces en de procedures zoals het gegaan is. Stel zonodig afspraken bij. Registreer. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 7: Nazorg Blijf alert op het welzijn van het kind/de kinderen. Geef zonodig extra ondersteuning aan de betrokken vraagouders en de gastouders. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Wanneer de vraagouder vermoedt dat de eigen kinderen van de gastouder worden mishandeld, handel dan ook volgens het protocol. Bij alle stappen die genomen worden dient de privacy van de betrokkenen zoveel mogelijk gewaarborgd te blijven. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 13/47

14 Toelichting: Toelichting Fase 1: De vraagouder heeft een vermoeden. De vraagouder neemt contact op met de gastouderconsulent. Kinderen die mishandeld worden, kunnen veel verschillende signalen laten zien. Deze signalen kunnen wijzen op kindermishandeling, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben zoals een scheiding, geboorte van een broertje of zusje of een sterfgeval. Bij signaleren gaat het in de eerste plaats om de zorg die de vraagouder heeft over zijn kind, waarvoor geen geruststellende verklaring gevonden wordt. Kindermishandeling is één van de mogelijke oorzaken. Bespreek met de vraagouders de zorgen die zij hebben over hun kind(eren). Als er signalen zijn die kunnen wijzen op kindermishandeling probeert u met gebruik van de signalenlijst (bijlage 2) en het observatieformulier (bijlage 3) de zorgen rond een kind duidelijker te krijgen. Het is belangrijk dat bij het verhelderen van de vermoedens een onderscheid gemaakt wordt tussen objectieve gegevens en subjectieve gegevens. Onder objectieve gegevens wordt verstaan datgene wat u daadwerkelijk kunt zien, zoals een blauwe plek op een arm. Onder subjectieve gegevens wordt verstaan hoe u de gegevens interpreteert. Bijvoorbeeld het kind is geslagen. Op het observatieformulier worden de objectieve gegevens vermeld. Het observatieformulier gaat het dossier in. Wanneer je behoefte hebt ook de subjectieve gegevens te noteren, doe dat dan in anonieme werkaantekeningen. Werkaantekeningen gaan het dossier niet in en zijn niet ter inzage van ouders. Ga zorgvuldig met werkaantekeningen om. Let op: het is niet de taak van de vraagouder of de gastouderconsulent om speurwerk naar een dader te doen. Het is wel hun taak te komen tot een mogelijke onderbouwing van de zorgen die er zijn en de veiligheid van het kind te waarborgen. Van belang is dat de vraagouders zich serieus genomen voelen in hun zorgen om hun kind. Ondanks de zorgvuldigheid van het GOB kunnen de ouders vanuit hun zorgen om hun kind een ander traject kiezen, b.v. aangifte doen bij de politie. Wanneer ouders zich niet serieus genomen voelen kunnen zij een klacht indienen. Fase 2: De gastouderconsulent bespreekt het vermoeden. Dit overleg dient als middel om het vermoeden te toetsen bij anderen, ter voorkoming van overhaast genomen emotionele beslissingen, maar ook om ruimte te geven aan eventuele emoties. De gastouderconsulent overlegt met haar leidinggevende. De gastouderconsulent bespreekt de objectieve en subjectieve gegevens die zij heeft gekregen van de vraagouder. Ze bespreekt of er redenen zijn waarom ze zich zorgen moet maken en of er redenen zijn om te denken aan kindermishandeling. Bij interpretatie van de informatie kan de signalenlijst een hulpmiddel zijn (zie bijlage 2). De gastouderconsulent maakt samen met de leidinggevende en de pedagogische dienst een plan van aanpak om meer gegevens te verkrijgen. Fase 3: Uitvoeren van het plan van aanpak. De gastouderconsulent overlegt met de pedagogische dienst en indien nodig met het AMK. Het AMK biedt ondersteuning bij het interpreteren van signalen en bij het nadenken over de vervolgstappen die noodzakelijk zijn (zie bijlage 1 over de werkwijze van het AMK). De gastouderconsulent spreekt, zonodig samen met de leidinggevende, met de gastouder. In dit gesprek worden de zorgen die zijn geuit door de vraagouder aan de hand van de objectieve en subjectieve gegevens besproken met de gastouder. Probeer in het gesprek een duidelijker beeld te vormen van de pedagogische kwaliteiten van de ouder en zoek naar onderbouwing van de zorgen (zie bijlage 4.6). Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 14/47

15 Fase 4: De beslissing. De verdere aanpak is afhankelijk van de gegevens die uit fase 2 zijn gekomen. Er zijn drie scenario s mogelijk. 1. De vermoedens zijn na overleg niet bevestigd en de vermoedens bestaan ook niet meer. Bespreek dit met de vraagouders en de gastouders. De vraagouders kunnen vanuit de zorg voor hun kind een ander traject kiezen dan het GOB voorstelt aan de ouders en wat zij als organisatie doet. Indien er geen vertrouwen meer is en de vraagouders het kind weg willen halen bij de gastouder kan het GOB ter ondersteuning van de gastouders en/of vraagouders het kind in een ander gastgezin plaatsen. Sluit de zaak af en vernietig alle schriftelijke aantekeningen na registratie. 2. Na overleg blijft er twijfel bestaan. Je twijfelt of er sprake is van kindermishandeling. Het vermoeden hoeft niet bewezen te zijn! Echter vanuit de zorg voor de kinderen en voor de veiligheid van de kinderen gaat u naar fase Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na overleg gegrond. Je gaat over naar fase 5. Fase 5: Handelen. De gastouderconsulent neemt contact op met de pedagogische dienst en vervolgens het AMK. In overleg met het AMK kan besloten worden om tot melding over te gaan in verband met de eigen kinderen van het gastgezin. Dit wordt gedaan vanuit de visie dat kindermishandeling een gezinsbreed probleem is. Zeker wanneer uit het gesprek van de gastouderconsulent met de gastouder is gebleken dat zij de problemen niet erkennen en niet openstaan voor hulpverlening. Vraagouders kunnen ook altijd zelf een melding doen bij het AMK. Adviseer de ouders om zonodig contact op te nemen met Jeugdzorg voor ondersteuning en/of hulp. (JGZ 0-12 of bureau jeugdzorg) Wanneer er een melding is gedaan bij het AMK wordt dit de vraagouders verteld. Het verdient aanbeveling om ook aan de gastouders te vertellen dat er een melding gedaan gaat worden bij het AMK. Het AMK kan advies geven over het voeren van dit soort gesprekken. Hoewel dit een moeilijk gesprek is, is het van belang voor de eventuele verdere hulpverlening aan het kind/gezin. Ouders zijn sneller bereid problemen te erkennen en hulpverlening te aanvaarden wanneer er in alle openheid over gesproken wordt, zodat zij niet het gevoel hebben dat er zaken stiekem achter hun rug om gebeuren. Isolement houdt kindermishandeling in stand. Openheid kan het doorbreken. De gastouderconsulent neemt contact op met de ouders van andere kinderen die in het gezin verblijven. Zij informeert de vraagouders dat deze ouders niet meer zijn opgenomen bij het GOB als gastgezin en overlegt over eventuele herplaatsing. Overleg vooraf met het AMK wat er tegen de andere ouders gezegd kan worden vanuit privacy overwegingen. Met name wanneer er sprake is van twijfel. Wanneer er sprake is van een duidelijke mishandelingsituatie gaat de bespreking van de mishandeling boven de privacy wetgeving. Maar laat u hierover vooraf informeren. Wanneer een crisissituatie en/of een levensbedreigende situatie voor het kind ontstaat, belt u de politie of de crisisdienst van het bureau Jeugdzorg. In de Wet op de jeugdzorg (2005) is het meldrecht vastgesteld. Dit betekent dat je wettelijk het recht hebt een melding te doen en daarbij ook alle relevante gegevens over te dragen aan het AMK. Het belang van het kind gaat hierbij vóór het belang van de privacy van het gezin (zie bijlage 8: meldrecht, meldplicht en zorgplicht). Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 15/47

16 Fase 6: Evaluatie. De gastouderconsulent evalueert met de leidinggevende datgene wat er is gebeurd en de procedures die zijn gevolgd. Zonodig wordt de zaak ook doorgesproken met andere betrokkenen, b.v. de vraagouders. Zonodig worden verbeteringen in afspraken en/of procedures aangebracht. Zorg ervoor dat geanonimiseerde gegevens m.b.t. het vermoeden van kindermishandeling worden geregistreerd. Deze gegevens worden door de directie op een centraal punt bewaard. De gegevens worden geregistreerd en bewaard om in kaart te kunnen brengen hoe vaak vermoedens van kindermishandeling binnen de gehele organisatie voorkomen en op welke wijze daarmee wordt omgegaan. Geregistreerde gegevens zijn belangrijk voor het maken van beleid of bijstelling van beleid binnen de instelling. Fase 7: Nazorg. Blijf alert op het welzijn van het kind. Wanneer het kind nog in het gastgezin verblijft of overgeplaatst is naar een ander gezin, onderhoudt de gastouderconsulent wat frequenter contact met de gast- en vraagouders om zicht te houden op het welzijn van het kind/de kinderen. Het op gang brengen van hulp in het gezin is de aanzet tot het verhelpen van de problemen. Het kost enige tijd voordat die hulp vruchten afwerpt. De verantwoordelijkheid van het GOB in het kader van nazorg is: Het bieden van een veilige plek aan het kind bij een gastouder. De begeleiding bij het observeren van het kind. De bereidheid tot het geven van informatie aan het AMK over het functioneren van het kind. Het meedenken in overlegsituaties ten behoeve van hulpverlening aan het kind en de ouders. Geef zonodig extra ondersteuning aan de betrokken vraagouders en de gastouder bij wie de vermoedens van kindermishandeling niet bevestigd werden. Zonodig kunnen de ouders worden doorverwezen voor verdere hulp naar b.v. Bureau Jeudgzorg (zie bijlage 1 voor de werkwijze van Bureau Jeugdzorg). Als gebleken is dat de vermoedens niet voldoende onderbouwd konden worden en de zorgen zijn verdwenen, kunnen de werkaantekeningen worden vernietigd en kan het dossier met betrekking tot dit kind afgesloten worden. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 16/47

17 Gastouders Stappenschema 2: De gastouder heeft vermoeden dat het gastkind in zijn eigen gezin mishandeld wordt Fase 1: De gastouder heeft een vermoeden De gastouder observeert het kind en de interactie tussen ouder en kind tijdens het halen en brengen. De gastouder legt de waarnemingen eventueel aan de vraagouder voor. De gastouder neemt contact op met de bemiddelaar. Verantwoordelijkheid bij de gastouder. Fase 2: De gastouderconsulent bespreekt het vermoeden De gastouderconsulent overlegt met een collega/leidinggevende. Verantwoordelijkheid: bij de gastouderconsulent. Fase 3: Het uitvoeren van een plan van aanpak De gastouderconsulent wint advies in bij de pedagogische dienst en indien nodig bij AMK. De gastouderconsulent bespreekt met de vraagouder zijn zorgen, eventueel samen met de gastouder. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 4: De beslissing De vermoedens zijn na overleg niet bevestigd. De vermoedens bestaan niet meer. Sluit de zaak af. Koppel dit terug aan de gastouder. Ga naar fase 6. Na overleg blijft er ernstige twijfel bestaan. Ga naar fase 5. Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na overleg gegrond. Ga naar fase 5. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 5: Handelen De gastouderconsulent spreekt opnieuw met vraagouders om de zorgen te bespreken. Wanneer de ouders de zorgen delen en bereid zijn tot hulpverlening, verwijst zij ouders door. Wanneer ouders de zorgen niet delen en/of geen hulpverlening willen aanvaarden neemt de gastouderconsulent contact op met de pedagogische dienst en eventueel het AMK voor een eventuele melding. De pedagogische dienst doet de melding. Koppel dit terug aan de gastouders. Zorg ervoor dat het gastgezin de veilige plek kan blijven voor het kind. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 6: Evaluatie Evalueer samen met de pedagogische dienst het proces en de procedures. Stel zonodig afspraken en procedures bij. Registreer de genomen stappen. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Fase 7: Nazorg Blijf alert op het welzijn van het kind/de kinderen. Geef zonodig extra ondersteuning aan de betrokken gastouders. Neem opnieuw contact op met de pedagogische dienst of het AMK als er nieuwe signalen zijn. Verantwoordelijkheid bij de gastouderconsulent. Bij alle stappen die genomen worden, dient de privacy van de betrokkenen zoveel mogelijk gewaarborgd te blijven. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 17/47

18 Toelichting Fase 1: De gastouder heeft een vermoeden. De gastouder neemt contact op met de gastouderconsulent. Kinderen die mishandeld worden, kunnen veel verschillende signalen laten zien. Deze signalen kunnen wijzen op kindermishandeling, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben zoals een scheiding, een sterfgeval of de geboorte van een broertje of zusje. Bij signaleren gaat het in de eerste plaats om de zorg die een gastouder en/of gastouderconsulent heeft over een kind, waarvoor geen geruststellende verklaring is. Kindermishandeling is één van de mogelijke oorzaken. Het is niet aan de gastouderconsulent of de gastouder om vast te stellen dat er sprake is van kindermishandeling. Het gaat om de zorgen die de ouders en u hebben over het kind. Meestal zullen mishandelde kinderen of degene die hen mishandelt niet uit zichzelf over de situatie vertellen. Het is nodig dat andere personen uit de omgeving van het kind de verantwoordelijkheid nemen om situaties van kindermishandeling bespreekbaar te maken of te stoppen. Bespreek met de gastouder de zorgen die zij heeft over de gastkind(eren). Als er signalen zijn die kunnen wijzen op kindermishandeling probeert u met gebruik van de signalenlijst en het observatieformulier (zie bijlage 2) de zorgen rond een kind duidelijker te krijgen. Het is belangrijk dat bij het verhelderen van de vermoedens een onderscheid gemaakt wordt tussen objectieve gegevens en subjectieve gegevens. Onder objectieve gegevens wordt verstaan datgene wat u daadwerkelijk kunt zien, zoals een blauwe plek op een arm. Onder subjectieve gegevens wordt verstaan hoe u de gegevens interpreteert. Bijvoorbeeld het kind is geslagen. Op het observatieformulier worden de objectieve gegevens vermeldt. Het observatieformulier gaat het dossier in. Wanneer er behoefte is ook de subjectieve gegevens te noteren, doe dat dan in anonieme werkaantekeningen. Werkaantekeningen gaan het dossier niet in en zijn niet ter inzage van ouders. Ga zorgvuldig met werkaantekeningen om. Let op: het is niet de taak van een gastouderconsulent of gastouder om speurwerk naar een dader te doen. Het is wel uw taak te komen tot een onderbouwing van de zorgen die er zijn en de veiligheid van het kind te waarborgen. Van belang is dat de gastouder zich serieus genomen voelt in de zorgen om het kind. Wanneer de zorgen nog niet zo helder zijn, kan de gastouder het kind nog wat langer observeren en een gesprek aan gaan met het kind (zie bijlage 5). Spreek dan duidelijk een tijdslimiet af wanneer u weer bij elkaar komt. Het is belangrijk dat op zeker moment besloten wordt tot ofwel actie ofwel afsluiten van de zaak. Vermijdt het risico dat een gezin jarenlang achtervolgd wordt door vage vermoedens en onduidelijkheden. De taken van de gastouder blijven: Een veilige plek bieden voor het kind. Begeleiding en observatie van het kind. In gesprek blijven met de ouders en het kind. Fase 2: De gastouderconsulent bespreekt het vermoeden. Dit overleg dient als middel om het vermoeden te toetsen bij anderen, ter voorkoming van overhaast genomen emotionele beslissingen, maar ook om ruimte te geven aan eventuele emoties. De gastouderconsulent overlegt met de leidinggevende. De gastouderconsulent bespreekt de objectieve en subjectieve gegevens die zij heeft gekregen van de gastouder. Ze bespreekt of er redenen zijn waarover zij zich zorgen moet maken en/of dat er redenen zijn om te denken aan kindermishandeling. De gastouderconsulent en de leidinggevende maken samen met de pedagogische dienst een plan van aanpak om meer gegevens te verkrijgen. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 18/47

19 Fase 3: Uitvoeren van het plan van aanpak. De gastouderconsulent overlegt met het de pedagogische dienst. Het AMK biedt ondersteuning bij het interpreteren van signalen en bij het nadenken over de vervolgstappen die noodzakelijk zijn (zie bijlage 1 over de werkwijze van het AMK). Het AMK kan ook om advies of ondersteuning gevraagd worden voor het gesprek met de ouders. De gastouderconsulent gaat een gesprek aan met de vraagouder. Bespreek met de vraagouder de zorgen die zijn geuit door de gastouder aan de hand van de objectieve en subjectieve gegevens. Probeer in het gesprek een duidelijker beeld te vormen van de pedagogische kwaliteiten van de ouder en zoek naar onderbouwing van de zorgen. Dit gesprek kan samen met de gastouder of zonodig met de leidinggevende gebeuren. Het gemeenschappelijke uitgangspunt van ouders en het GOB is het feit dat beide het beste voor hebben met het kind. Probeer ouders daarom niet te bekijken als vermoedelijke daders, maar als mogelijke medeslachtoffers in een vastgelopen situatie, waarbij zij hulp nodig hebben. Kindermishandeling ontstaat meestal uit onmacht. Maak, als dit mogelijk is, altijd een vervolgafspraak met de ouders. Dus ook wanneer de ouders de bezorgdheid over hun kind niet delen. Als ouders ook bezorgd zijn over het kind is er al veel gewonnen. Spreek met de ouders in dit of in een volgend gesprek af wat de volgende stap zal zijn (zie bijlage 4.6 over gesprekken met ouders). Fase 4: De beslissing. De verdere aanpak is afhankelijk van de gegevens die uit fase 2 naar voren zijn gekomen. Er zijn drie scenario s mogelijk. 1. De vermoedens zijn na overleg niet bevestigd en de vermoedens bestaan ook niet meer. Bespreek dit met de gastouders en de vraagouders. Sluit de zaak af en vernietig alle schriftelijke aantekeningen na registratie. Ga naar fase Na overleg blijft er twijfel bestaan. Je twijfelt of er sprake is van kindermishandeling. Het vermoeden hoeft niet bewezen te zijn! Echter vanuit de zorg voor de kinderen gaat u naar fase Het vermoeden van kindermishandeling blijkt na overleg gegrond. Je gaat over naar fase 5. Fase 5: Handelen. Na overleg met de pedagogische dienst bespreekt de gastouderconsulent de zorgen opnieuw met de ouders. Verwijs ouders door wanneer de ouders de zorgen delen en bereid zijn om hulpverlening te aanvaarden (zie bijlage 9: Sociale kaart). Zorg er wel voor dat ouders die hulp krijgen die zij nodig hebben om ook daadwerkelijk bij Bureau Jeugdzorg binnen te komen. Bureau Jeugdzorg zal daarna bekijken welke hulp gewenst is. Wanneer ouders de zorgen niet delen en/of niet bereid zijn tot aanvaarding van hulpverlening: neem opnieuw contact op met de pedagogische dienst voor een eventuele melding bij het AMK. Als er besloten is dat de vermoedens van kindermishandeling gemeld gaan worden bij het AMK wordt dit de gast- en zo mogelijk, ook de vraagouders verteld. De pedagogische dienst verzorgt de melding bij het AMK. Het AMK kan advies geven over het voeren van dit gesprek met de vraagouders. Hoewel dit een moeilijk gesprek is, is het van belang voor de eventuele verdere hulpverlening aan het kind/gezin. Ouders zijn sneller bereid problemen te erkennen en hulpverlening te aanvaarden wanneer er in alle openheid over gesproken wordt zodat zij niet het gevoel hebben dat er zaken stiekem achter hun rug om gebeuren. Isolement houdt kindermishandeling in stand. Openheid kan het doorbreken. Wanneer het in het belang van het kind is om zonder medeweten van ouders te melden, dan is dit ook mogelijk. Wanneer een crisissituatie en/of een levensbedreigende situatie voor het kind ontstaat, belt u de politie of de crisisdienst van het bureau Jeugdzorg. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 19/47

20 Zorg ervoor dat het gastgezin de veilige plek kan blijven voor het kind. In de Wet op de jeugdzorg (2005) is het meldrecht vastgesteld. Dit betekent dat je wettelijk het recht hebt een melding te doen en daarbij ook alle relevante gegevens over te dragen aan het AMK. Het belang van het kind gaat hierbij vóór het belang van de privacy van het gezin (zie bijlage 8 meldrecht, meldplicht en zorgplicht). Fase 6: Evaluatie. De bemiddelaar evalueert met de pedagogische dienst datgene wat er is gebeurd en de procedures die zijn gevolgd. Zonodig wordt de zaak ook doorgesproken met andere betrokkenen, b.v. de gastouders. Zonodig worden verbeteringen in afspraken en/of procedures aangebracht. Zorg ervoor dat geanonimiseerde gegevens m.b.t. het vermoeden van kindermishandeling worden geregistreerd. Deze gegevens worden door de directie op een centraal punt bewaard. De gegevens worden geregistreerd en bewaard om in kaart te kunnen brengen hoe vaak vermoedens van kindermishandeling binnen de gehele organisatie voorkomen en op welke wijze daarmee wordt omgegaan. Geregistreerde gegevens zijn belangrijk voor het maken van beleid of bijstelling van beleid binnen de instelling. Fase 7: Nazorg Blijf alert op het welzijn van het kind. Wanneer het kind nog in het gastgezin verblijft of overgeplaatst is naar een ander gezin onderhoudt u wat frequenter contact met de gast- en vraagouders om zicht te houden op het welzijn van het kind/de kinderen. Het op gang brengen van hulp in het gezin is de aanzet tot het verhelpen van de problemen. Het kost enige tijd voordat die hulp vruchten afwerpt. De verantwoordelijkheid van het GOB in het kader van nazorg is: Het bieden van een veilige plek aan het kind. De begeleiding en het observeren van het kind. De bereidheid tot het geven van informatie aan het AMK over het functioneren van het kind. Het meedenken in overlegsituaties ten behoeve van hulpverlening aan het kind en de ouders. Geef zonodig extra ondersteuning aan de betrokken vraagouders en de gastouder en neem opnieuw contact op met het AMK als er nieuwe signalen zijn. Bijv. wanneer ouders hun kind zonder duidelijke reden plotseling uitschrijven. Handboek Pedagogisch Beleid 4.7 Vermoeden kindermishandeling 20/47