Inhoudsopgave. 1. Inleiding

Transcriptie

1 Samen aan de slag

2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. De keuzecirkel 4 3. Structureren 5 4. In dialoog 7 5. Exploreren Verzamelblad Extra informatie Inleiding Het maken van een studiekeuze blijkt voor veel leerlingen een lastig proces. Binnen het eerste jaar stopt gemiddeld ruim 30% met zijn of haar studie omdat er niet goed genoeg is georiënteerd en/of de studie niet voldoet aan de verwachtingen. Dit werkboekje en de bijbehorende workshop zijn bedoeld als handvat voor ouders en hun kinderen om samen aan de slag te gaan met de studiekeuze. In dit werkboekje staan verschillende opdrachten die zowel ouders als kinderen kunnen invullen. Deze opdrachten dienen vooral als houvast om het gesprek over studiekeuze aan te gaan. Wat zijn kwaliteiten van het kind, wat voor studies en/of beroepen zouden hierbij kunnen passen, hoe kan hij of zij het oriënteren op een studie aanpakken en wat kan u als ouder hierin betekenen? Succes en veel plezier met het studiekeuzeproces. De studiekeuzecoaches UvA & HvA 3

4 2. De keuzecirkel Bij studiekeuze wordt vaak gebruik gemaakt van de keuzecirkel. Deze cirkel gebruiken we als handleiding om de stappen in het studiekeuzeproces te doorlopen. De verschillende stappen en opdrachten zijn in eerste instantie beschreven vanuit het perspectief van het kind. Samen met uw kind kunt u de stappen bekijken en stilstaan bij de verschillende vragen. Voor het kiezen van een studie zijn drie aspecten van belang: Verken jezelf Dit is het belangrijkste; JIJ bent het uitgangspunt. Jouw kwaliteiten, eigenschappen, interesses en leerstijl zie je idealiter terug in een studie. Die studie en later het werkgebied passen dan tenslotte goed bij jou. Een goede zelfanalyse (wie ben ik?, wat kan ik? en wat wil ik?) en daarover in dialoog gaan met vrienden, familie en bijvoorbeeld je decaan kunnen helpen. Verken de mogelijkheden Er is veel informatie beschikbaar via internet. Zoek gericht door te structureren. Niemand vindt alle studies leuk. Begin bijvoorbeeld bij een studierichting die je wel interessant lijkt. Maak het overzichtelijk voor jezelf. Daarnaast is het belangrijk om op pad te gaan en je mogelijkheden te exploreren door ze te ervaren. Ga naar open dagen, meeloopdagen en praat met mensen over de richting die je interesseert. Maak een actieplan Hoe, waar en wanneer ga je wát doen? Onderneem kleine, gerichte en haalbare acties om uiteindelijk tot een studiekeuze te komen. Soms is het misschien lastig om een planning te maken en je hieraan te houden. Als je hier moeite mee hebt, laat je dan hierbij helpen. 4

5 3. Structureren a. In hoeverre spreken onderstaande studierichtingen je aan en waarom? Zie voor de studies bij deze studierichtingen. Studierichting Aarde & Milieu Spreekt je niet aan, & wil je NIET studeren, omdat: Twijfel, omdat: Spreekt je wel aan, & wil je eventueel WEL studeren, omdat: Economie & Bedrijfskunde Exact & Informatica Gedrag & Maatschappij Gezondheid Interdisciplinair Kunst & Cultuur Onderwijs & Opvoeding Recht & Bestuur Taal & Communicatie Techniek 5

6 Welke drie studierichtingen en eventueel daarbij passende studies vinden je ouders bij je passen en waarom vinden ze dit bij jou passen? Zie ook Studierichting passend bij mijn kind: 1) 2) 3) 1) 2) 3) 1) 2) 3) Redenen. Omdat: b. Verschillen tussen hbo en wetenschappelijk onderwijs (wo) hbo Contacturen (gemiddeld 24 uur per week) Projectgroepen Klassikaal aanbod Praktijk/beroepsgericht Verplichte stages wo Contacturen (gemiddeld 12 uur per week); meer zelfstudie Alleen studeren Hoorcolleges + werkgroepen Theoretisch/ onderzoeksgericht Stage meestal niet verplicht Wanneer je de verschillen tussen het hbo en het wo naast elkaar ziet staan, welke onderwijssoort vind jij het beste bij jezelf passen? Ik denk dat ik het beste pas op hbo / wo omdat.. Welk onderwijssoort vinden je ouders het beste bij je passen en waarom? Hbo/wo omdat. 6

7 4. In dialoog a. Interesses voor activiteiten Kruis aan welke activiteiten je leuk vindt om te doen. 0 anderen iets leren 0 koken 0 precisiewerk verrichten 0 invloed uitoefenen 0 plannen of organiseren 0 informatie verwerken 0 ordenen 0 informatie geven 0 opvoeden 0 improviseren 0 ontwerpen of vormgeven 0 helpen 0 onderzoeken 0 grenzen verleggen 0 ondernemen 0 gesprekken voeren 0 onderhandelen 0 fantaseren 0 observeren 0 experimenteren 0 muziek maken of zingen 0 bouwen of produceren 0 motiveren of inspireren 0 bezinnen of mediteren 0 mezelf op creatieve wijze uiten 0 bewegen of sporten 0 met mijn handen werken 0 beter maken 0 machines bedienen of besturen 0 berekeningen maken 0 lezen 0 beoordelen 0 leren of studeren 0 bemiddelen 0 leiding geven 0 begeleiden of coachen 0 anderen amuseren 0 analyseren 0 aanraken of knuffelen 0 verzorgen 0 schrijven of met taal bezig zijn 0 tuinieren 0 verkopen 0 reizen 0 transporteren 0 uitvinden 0 spelen 0 verzorgen Je top 5 activiteiten : LEUK Je top 5 : MINST LEUK Met welke van deze activiteiten zou je tijdens je studie iets willen doen? Met andere woorden: wat zou je verder willen ontwikkelen of willen leren? Omcirkel deze. Kunnen jij en/of je ouder opleidingen bedenken waarbij dat mogelijk is? Zitten deze opleidingen in de sector(en) die je aanspreken?

8 b. Persoonlijke waarden Leerling: Wat is voor jou belangrijk in je leven? Een andere factor die je studiekeuze beïnvloedt zijn je persoonlijke waarden. Wat vind je belangrijk in je leven en wat vind je zinvol? Geef in de bijgevoegde lijst per waarde aan wat je belangrijk vindt en wat je minder belangrijk vindt. Noteer vervolgens per waarde die je hebt aangekruist in de kolom Belangrijk een rangorde. De belangrijkste wordt 1, de volgende 2, enzovoorts. Persoonlijke waarden Avontuur (nieuwe en uitdagende ervaringen) Beroemd zijn (bekend willen zijn) Betrokkenheid (meedoen, erbij horen) Competitie (willen winnen, risico s nemen) Creativiteit (fantasievol en vernieuwend zijn) Economische zekerheid (geld, vaste baan) Erkenning (respect van anderen, status) Geloof Genegenheid (liefde en warmte) Gezins-, familiegeluk Gezondheid (geestelijk in balans) Gezondheid (lichamelijk) Hulpvaardigheid (anderen helpen) Integriteit (eerlijkheid, oprechtheid) Kennis (specialist) Loyaliteit (plichtsbesef, respect, gehoorzaam) Macht (autoriteit en invloed over/op anderen) Natuur Plezier (gemakkelijke levenshouding) Presteren (iets tot stand brengen, vakmanschap) Rijkdom (veel geld verdienen, rijk worden) Teamwork (goed met anderen samenwerken) Vooruitgang (promotie) Vriendschap (goede relaties met anderen) Vrijheid (onafhankelijkheid, autonomie) Zelfrespect (trots, persoonlijke identiteit) Minder Belangrijk Belangrijk Rangorde 8

9 Ouder: U kunt als ouder de volgende waardenlijst over uzelf invullen; welke waarden zijn belangrijk in uw leven en hoe verhoudt zich dat tot hetgeen u nu doet. U kunt ook de waarden invullen waarvan u denkt dat ze belangrijk zijn voor uw kind. Het gaat om het gesprek hierover en het leggen van de link naar studie en/of werk. Persoonlijke waarden Avontuur (nieuwe en uitdagende ervaringen) Beroemd zijn (bekend willen zijn) Betrokkenheid (meedoen, erbij horen) Competitie (willen winnen, risico s nemen) Creativiteit (fantasievol en vernieuwend zijn) Economische zekerheid (geld, vaste baan) Erkenning (respect van anderen, status) Geloof Genegenheid (liefde en warmte) Gezins-, familiegeluk Gezondheid (geestelijk in balans) Gezondheid (lichamelijk) Hulpvaardigheid (anderen helpen) Integriteit (eerlijkheid, oprechtheid) Kennis (specialist) Loyaliteit (plichtsbesef, respect, gehoorzaam) Macht (autoriteit en invloed over/op anderen) Natuur Plezier (gemakkelijke levenshouding) Presteren (iets tot stand brengen, vakmanschap) Rijkdom (veel geld verdienen, rijk worden) Teamwork (goed met anderen samenwerken) Vooruitgang (promotie) Vriendschap (goede relaties met anderen) Vrijheid (onafhankelijkheid, autonomie) Zelfrespect (trots, persoonlijke identiteit) Minder Belangrijk Belangrijk Rangorde 9

10 c. Persoonskenmerken Zo denk ik dat ik ben: in te vullen door leerling Analytisch Assertief Behulpzaam Bescheiden Besluitvaardig Betrokken Betrouwbaar Collegiaal Commercieel Communicatief Concreet Creatief Direct Doelgericht Efficiënt Enthousiast Evenwichtig Fantasierijk Flexibel Geduldig Idealistisch Impulsief Initiatiefrijk Inventief Kalm Kritisch Leergierig Leidinggevend Loyaal Medelevend Nauwkeurig Onafhankelijk Ondernemend Optimistisch Perfectionistisch Pragmatisch Praktisch Prestatiegericht Realistisch Resultaatgericht Sensitief Sociaal vaardig Stressbestendig Systematisch Vasthoudend Zelfstandig Zelfverzekerd Helemaal niet Een beetje Heel erg 10

11 Zo denk ik dat mijn kind is: in te vullen door ouder Analytisch Assertief Behulpzaam Bescheiden Besluitvaardig Betrokken Betrouwbaar Collegiaal Commercieel Communicatief Concreet Creatief Direct Doelgericht Efficiënt Enthousiast Evenwichtig Fantasierijk Flexibel Geduldig Idealistisch Impulsief Initiatiefrijk Inventief Kalm Kritisch Leergierig Leidinggevend Loyaal Medelevend Nauwkeurig Onafhankelijk Ondernemend Optimistisch Perfectionistisch Pragmatisch Praktisch Prestatiegericht Realistisch Resultaatgericht Sensitief Sociaal vaardig Stressbestendig Systematisch Vasthoudend Zelfstandig Zelfverzekerd Helemaal niet Een beetje Heel erg 11

12 5. Exploreren OPEN DAGEN CHECKLIST VRAGEN Welke vakken krijg ik en wat houden ze in? Welke vakken spreken me wel aan en welke niet en waarom? Hoe ziet een lesweek eruit? Hoe is de verdeling praktijk & theorie? Hoe wordt er les gegeven? ANTWOORDEN Welke specialisaties kent de opleiding? Wat zijn de stagemogelijkheden? Wat zijn de buitenlandmogelijkheden? Voldoe ik aan de toelatingseisen? Zo, niet, wat kan ik doen? Hoe is de sfeer? Wat spreekt we wel aan en wat niet? Hoe zijn de faciliteiten? Wordt dezelfde opleiding ook nog elders gegeven? Wat zijn de verschillen/overeenkomsten? Wat vinden studenten van de opleiding (plus- & minpunten)? Wat zijn de mogelijkheden na de studie (doorstuderen of werk)? NETWERKEN: Wie binnen jouw kringen en je ouders kenniskring zijn interessant om te spreken? Wie voor welk beroep/ welke studie? Contactgegevens: 12

13 6. Verzamelblad STRUCTUREREN Mijn top drie meest interessante studierichtingen: 1) 2) 3) IN DIALOOG Activiteiten top 3: Waarden top 3: Persoonskenmerken top 3: In welke studierichting(en) pas jij het beste als je naar bovenstaande uitkomsten kijkt en welke opleidingen horen daarbij? EXPLOREREN & PLANNEN Met wie wil je graag een keer spreken? Wanneer? En welke vragen wil je stellen? Open dagen, waar? Wanneer? Meeloopdagen, waar? Wanneer en met wie? 13

14 7. Extra informatie Artikel: Hoe kunnen ouders helpen bij de studiekeuze van hun kind? Jongeren hebben tegenwoordig een overvloed aan studiemogelijkheden om uit te kiezen nadat zij hun havo, vwo of mbo niveau 4 diploma op zak hebben. Op dit moment kunnen zij al kiezen uit 500 verschillende gesubsidieerde bachelors, of willen ze misschien eerst een jaartje reizen of werken? Alles kan en mag maar helaas gaat dit niet altijd even goed. Gemiddeld valt 33% al binnen het eerste jaar van het hoger onderwijs uit of wisselt van studie. En dit terwijl het vanuit de overheid steeds moeilijker wordt gemaakt om langer te studeren. De vraag is, wat is er hier aan de hand? En wat kunnen ouders doen om dit proces zo goed mogelijk te laten verlopen? Over het feit waarom er zo veel verkeerd wordt gekozen, is eigenlijk niet veel bekend. Er is het afgelopen jaar veel gesproken over de on mogelijkheden van het puberbrein. Het voorste deel van de hersenen van jongeren tot ongeveer 24 jaar en met name dat van jongens, zou nog niet genoeg ontwikkeld zijn om zelfstandig te kunnen kiezen. Daarnaast klagen veel mensen over het enorme aanbod van studies. Hoe vind je daarin je weg? En als je dan iets gekozen hebt is het makkelijk te gaan twijfelen omdat er zoveel alternatieven zijn. Er wordt veel last minute gekozen omdat leerlingen in hun examenjaar heel druk zijn met hun eindexamen, of druk zijn met hele andere zaken en het kiezen uitstellen. Er wordt weinig aandacht besteed aan de keuze voor vervolgonderwijs en er wordt veel met haastige spoed gekozen. Het gevoel om het niet te weten is niet fijn, waardoor veel jongeren er liever niet te veel mee bezig zijn of er niet teveel moeite in steken, zodat zij ook niet kunnen falen. Negatieve keuzefaalangst zou je het ook kunnen noemen. Binnen het voortgezet onderwijs probeert men steeds meer aandacht te besteden aan studie- en beroepskeuze. De mogelijkheden voor scholen en de bereidwilligheid van jongeren is echter niet altijd even groot. De invloed van ouders op de keuze voor vervolgonderwijs blijkt uit verschillende onderzoeken heel groot te zijn. Veel ouders kampen echter met de vraag in hoeverre en hoe, zij zich moeten mengen in de keuze van hun kind. Aan de ene kant willen zij hun kinderen zo vrij mogelijk laten en het kind vooral laten kiezen wat het zelf leuk vindt. Aan de andere kant kan de invloed van ouders niet ontkend worden en is de mening van ouders bewust of onbewust nog steeds de leidraad van veel keuzes van kinderen. Maar als zij hun kinderen dan willen helpen hoe kunnen zij dit dan doen? Er is veel veranderd in het land der studies en ook ouders zien vaak door de bomen het bos niet meer. Het is in ieder geval belangrijk dat ouders beseffen dat ze wel degelijk iets kunnen doen zonder zelf alles te weten over het studieaanbod van nu. Het kiezen van een studie is niet iets wat van de een op andere dag gedaan is, het is een actief leer proces waar ouders zeer zeker bij kunnen helpen. In eerste instantie is het belangrijk dat ouders het gesprek met hun kind aangaan over zijn/haar persoon, interesses en wensen. Ze kunnen helpen met het structuren van ideeën en informatie, en met het exploreren van mogelijkheden, door actief erop uit te gaan en hun netwerk in te zetten. Hoe ziet dit er praktisch gezien uit? 14

15 Dialoog tussen ouder en kind Het is belangrijk dat het gesprek tussen ouder en kind wordt aangegaan. Tijdens de schooltijd van kinderen ligt de nadruk vooral op hun cognitieve ontwikkeling. Maar wat speelt er daarnaast allemaal. Ook een kind heeft vaak al een heel eigen persoontje met bepaalde eigenschappen en voorkeuren, die vaak onbewust aanwezig zijn. Door deze te bespreken kan het kind hier bewuster van worden en koppelen aan de keuzes die worden gemaakt. Wie is je kind eigenlijk. Wat typeert hem/haar als persoon. Wat zijn kwaliteiten van je kind, maak hier bijvoorbeeld een lijstje van of een moodboard of mindmap. Op Hyves kunnen ze vaak ook heel goed laten zien wie ze zijn. Waar is iemand goed in, wat voor menstype is het. En wat voor activiteiten vind het leuk om te doen? Daarnaast kan het gesprek gaan over voorwaarden voor zijn/haar studie. Hoe zou iemand zijn ideale studie er uit zien wat betreft college-uren, manier van leren, grootte van de groepen. Structureren Er zijn enorm veel mogelijkheden, maar ook in deze chaos valt een logica of structuur aan te brengen. Veel studies en of beroepen zijn in sectoren onder te brengen. Ouders kunnen helpen bij dit structureren. Door bijvoorbeeld een overzichtelijk schema met sectoren te maken en samen te bekijken welke gebieden het kind aanspreken. Vanuit daar kan een lijst worden gemaakt van studies die verder uitgezocht dienen te worden. Op internet is enorm veel informatie te vinden over deze studies, maar zoals iedereen weet kan je daarin ook verdwalen. Samen die zoektocht aangaan is vaak al een stuk prettiger. Probeer de studies ook enigszins te sorteren. De praktische studies, de management studies, de theoretische studies Maak het overzichtelijk en dus behapbaar. Daarna kunnen ouders helpen een planning te maken met alle acties die je samen kunt ondernemen om die studies verder uit te zoeken. Wanneer is welke open dag, wie ken je die in die sector werkt etc. Exploreren Naast de reguliere open dagen blijkt het voor leerlingen heel belangrijk ervaring op te doen in de praktijk. Denkt een leerling de reclamewereld wel iets te vinden. Ouders kunnen helpen een beroepsbeoefenaar te zoeken waar hun kind misschien wel een dagje bij mee kan lopen. Ze kunnen hun eigen netwerk inzetten, misschien kennen ze iemand in hun netwerk die iemand kent die... Mensen kennen vaak meer mensen dan ze zelf denken. En veel mensen vinden het best leuk om over hun beroep of studie te vertellen of om iemand een dagje mee op sleeptouw te nemen. Op deze manier wordt het doel van studeren ook helderder. Deze ervaringen zijn heel waardevol en kunnen ook het gesprek verder brengen. Daarnaast bieden veel studies ook de mogelijkheid dagjes mee te lopen en kunnen leerlingen vaak een dagje vrij krijgen van hun middelbare school. Het gaat om het helpen ervaringen op te doen en bewust te kiezen. En natuurlijk klinkt dit allemaal makkelijker dan dat het is. Er zijn genoeg jongeren die geen zin hebben om met hun ouders in gesprek te gaan. Die zich bij voorbaat al afzetten of überhaupt even nergens energie of motivatie voor kunnen vinden. Maar moeten ze dan wel gedwongen een keuze maken en zomaar een studie beginnen? De rol van ouders kan in ieder geval niet meer ontkend worden en ze kunnen wel degelijk iets betekenen in dit proces. Op dit moment zwemmen er een hele hoop jongeren zonder dat ze weten hoe het moet waardoor ze er veel langer over doen, verkeerd zwemmen of nooit aan de overkant aankomen. Auteur: Drs. Z.M. van der Leeuw Copyright Kluwer 2012 Kluwer Online Research 15

16 Hulp bij studiekeuze. Aanbod UvA-HvA KORTE ORIËNTATIEMOGELIJKHEDEN: Digitaal studiekeuzeloket: Studiekeuzetest met nabespreking 5/6 vwo (vóór & na eindexamen): Havo (vóór & na eindexamen): Studiekeuzeworkshop (5/6 vwo, vóór & na eindexamen): Studiekeuzestappenplan (zelfstandig doorlopen, 5/6 vwo vóór & na eindexamen) Keuze-3-daagse: (havo & vwo, vóór & na eindexamen) LANGERE STUDIEKEUZETRAJECTEN: Oriëntatietraject van 4,5 maand (na eindexamen havo, vwo of mbo-4): Heroriëntatietraject van 3,5 maand (na stoppen met studie): SITE OM STUDIES TE ZOEKEN: Ruimte voor aantekeningen 16