De bescherming van de Nederlandse reiziger ten aanzien van pakketreizen

Transcriptie

1 Pagina 1 De bescherming van de Nederlandse reiziger ten aanzien van pakketreizen Naam student : A. Rorije (Angelique) Scriptiebegeleider : Dhr. dr. drs. G.J.P. de Vries Tweede lezer : Mevr. mr. Y.A. Bos Instelling : Universiteit van Amsterdam (FdR) Master : Privaatrecht Track : Privaatrechtelijke rechtspraktijk Rechtsgebied : Consumentenrecht Inleverdatum : 1 juli 2016

2 Pagina 2 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie De bescherming van de Nederlandse reiziger ten aanzien van pakketreizen. De scriptie is geschreven in het kader van de afronding van de master Privaatrecht (afstudeerrichting: privaatrechtelijke rechtspraktijk) aan de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek ziet op de vraag of de Europese Richtlijn Pakketreizen die in november 2015 door de Europese Commissie en de Raad is aangenomen, leidt tot veranderingen in de bescherming van de Nederlandse reiziger. Een onderwerp waarmee ik in aanraking ben gekomen bij het vak consumentenrecht en waar ik ook een symposium over heb bijgewoond. De scriptie ziet op de wijzigingen in het Nederlandse recht als gevolg van het harmoniseren van de regels binnen de Europese Unie. Vooral het onderzoeken van de gevolgen voor de gewone reiziger, trok mijn interesse. Voorts wil ik mijn begeleider, de heer G.J.P. de Vries bedanken voor zijn feedback, de begeleiding en de gemoeide tijd en energie. Amsterdam, 1 juli 2016

3 Pagina 3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Afkortingenlijst... 6 Verklarende woordenlijst... 7 Samenvatting Hoofdstuk 1: Inleiding Onderwerp Centrale vraagstelling, deelvragen en opbouw Onderzoeks- en begripsafbakening Methodologische verantwoording Hoofdstuk 2: De pakketreis naar huidig Nederlands recht Inleiding De reisovereenkomst en haar actoren De reisovereenkomst en de pakketreis De reisorganisator De reiziger Wettelijke regeling pakketreizen Bescherming Hoofdstuk 3: De pakketreis naar toekomstig recht Doel nieuwe richtlijn Regels uit de richtlijn Onderwerp, toepassingsgebied, definities en niveau van harmonisatie Informatieverplichtingen en inhoud van de pakketreisovereenkomst Wijziging van de pakketreisovereenkomst voor het begin van de pakketreis Uitvoering van de pakketreis Bescherming bij insolventie... 33

4 Pagina Gekoppelde reisarrangementen Algemene bepalingen Bescherming reiziger Pakketreisovereenkomst Gekoppeld reisarrangement Hoofdstuk 4: Vergelijking huidig recht met nieuwe Richtlijn Onderwerp, toepassingsgebied, definities en niveau van harmonisatie Informatieverplichtingen en de inhoud van de pakketreisovereenkomst Wijziging van de pakketreisovereenkomst voor het begin van de pakketreis Overdracht van de pakketreisovereenkomst aan een andere reiziger Prijswijzigingen Beëindiging van de pakketreisovereenkomst en recht van herroeping Uitvoering van de pakketreis Non-conformiteit Bijstand Bescherming bij insolventie Gekoppelde reisarrangementen Boekingsfouten Conclusie Hoofdstuk 5: Conclusie Bijlage 1: Bepalingen nieuwe Richtlijn Pakketreizen Bijlage 2: Analyse veranderingen in bepalingen inzake pakketreizen Literatuur- en bronnenlijst Literatuur Bronnen Wet- en regelgeving

5 Pagina 5 Parlementaire stukken Jurisprudentie

6 Pagina 6 Afkortingenlijst BW Burgerlijk Wetboek ECLI European Case Law Identifier EEG Europese Economische Gemeenschap EG Europese Gemeenschap etc. Et cetera EU Europese Unie e.v. En verder HvJ Hof van Justitie HvJ EU Hof van Justitie van de Europese Unie MvT Memorie van Toelichting Nr. Nummer N.v.t Niet van toepassing NtEr Nederlands tijdschrift voor Europees recht p. Pagina TvCH Tijdschrift voor Consumentenrecht en Handelspraktijken VWEU Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie

7 Pagina 7 Verklarende woordenlijst Dynamic packaging Het zelf samenstellen van een pakketreis door een consument, waarbij losse diensten die door verschillende reisorganisatoren worden aangeboden, gecombineerd kunnen worden tot een pakketreis. Gekoppeld reisarrangement Afzonderlijke overeenkomsten die worden gesloten met verschillende reisdienstverleners, waarbij ten minste twee verschillende soorten reisdiensten voor dezelfde reis worden aangekocht, welke geen pakketreis vormen en waarbij de handelaar het apart selecteren en apart betalen van elke reisdienst door de reiziger faciliteert of op gerichte wijze de aankoop van ten minste één aanvullende reisdienst bij een andere handelaar faciliteert. Handelaar Iedere natuurlijk persoon of iedere rechtspersoon, die met betrekking tot reisovereenkomsten handelt, mede via een ander persoon die namens hem of voor zijn rekening optreedt en handelt in de uitoefening van een bedrijfs- of beroepsactiviteit. Vb. een organisator, doorverkoper, handelaar die een gekoppeld reisarrangement faciliteert of een reisdienstverlener. Nieuwe richtlijn Richtlijn (EU) 2015/2302 van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2015 betreffende pakketreizen en gekoppelde reisarrangementen, houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 2006/2004 en van Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad, en tot intrekking van Richtlijn 90/314/EEG van de Raad.

8 Pagina 8 Oude richtlijn Richtlijn 90/134/EEG van de Raad van 13 juni 1990 betreffende pakketreizen, met inbegrip van vakantiepakketten en rondreispakketten. Pakketreis [oud] Een van tevoren georganiseerde reis die een overnachting of een periode van meer dan 24 uren omvat alsmede ten minste twee van de volgende diensten: vervoer, verblijf of een andere niet met vervoer of verblijf verband houdende, toeristische dienst die een significant deel van de reis uitmaakt. Pakketreis [nieuw] Een combinatie van ten minste twee verschillende soorten reisdiensten voor dezelfde reis of vakantie, waarbij de reisdiensten al dan niet op verzoek van de reiziger in één overeenkomst worden gecombineerd door één handelaar of waarbij de reisdiensten ongeacht of er afzonderlijke overeenkomsten worden gesloten met verschillende reisdienstverleners, worden gekocht bij één verkooppunt, aangeboden, verkocht of gefactureerd worden voor een gezamenlijke of totaalprijs, aangeprezen of verkocht worden onder de term pakketreis, gecombineerd worden nadat er een overeenkomst is gesloten waarbij de reiziger de keuze kan maken uit een selectie van verschillende soorten reisdiensten of gekocht van verschillende handelaren via onderling verbonden onlineboekingsprocedures. Reisdienst Personenvervoer, accommodatie die niet intrinsiek deel uitmaakt van personenvervoer en die niet voor bewoning is bestemd, verhuur van auto s en andere motorvoertuigen en andere toeristische diensten die niet intrinsiek deel uitmaken van een reisdienst als hiervoor is genoemd.

9 Pagina 9 Reisorganisator Persoon die in de uitoefening van bedrijfs- of beroepsactiviteit pakketreizen samenstelt en deze rechtstreeks dan wel via of samen met een andere handelaar te koop aanbiedt. Reiziger Een natuurlijk persoon of rechtspersoon die een contract afsluit met een reisorganisator en aldus als wederpartij van de reisorganisator is aan te merken, dan wel de persoon ten behoeve van wie de reis is bedongen.

10 Pagina 10 Samenvatting In november 2015 hebben het Europees Parlement en de Raad het voorstel voor de Richtlijn (EU) 2015/2302, oftewel de herziening van de Richtlijn Pakketreizen, aangenomen. Deze Richtlijn dient door de Nederlandse wetgever uiterlijk 1 januari 2018 te zijn geïmplementeerd. Aangezien de huidige regeling in Boek 7 BW gebaseerd was op de oude Richtlijn Pakketreizen, die uitging van minimumharmonisatie, is het zeer de vraag of de nieuwe Richtlijn Pakketreizen zal leiden tot veranderingen in de bescherming van de Nederlandse reiziger, omdat deze juist uitgaat van maximumharmonisatie. Bij het beantwoorden van die vraag is gebruik gemaakt van literatuur en jurisprudentie, maar is vooral ook een belangrijke focus gelegd op het analyseren van de verschillen tussen de huidige regeling (titel 7A van Boek 7 BW) en de nieuwe Richtlijn Pakketreizen. Nadat de verschillen duidelijk zijn geworden, is gekeken in hoeverre de bepalingen afwijken en wat deze afwijking zal betekenen voor (de bescherming van) de reiziger. Met de analyse wordt beoogd een duidelijk beeld te vormen van de gevolgen die veroorzaakt worden door de nieuwe Richtlijn en door de wijziging van het uitgangspunt van de Richtlijn, van minimumharmonisatie naar maximumharmonisatie. Uit de analyse is naar voren gekomen, dat de bepalingen uit de huidige wettelijke regeling, enigszins aangepast en aangevuld dienen te worden, naar aanleiding van de veranderingen die zijn geconstateerd in de bepalingen in de nieuwe Richtlijn. De Nederlandse wetgever had naar aanleiding van de oude Richtlijn Pakketreizen die uitging van minimumharmonisatie al gezorgd voor een hoog beschermingsniveau. Als gevolg van de nieuwe Richtlijn zal de reiziger vooral kunnen genieten van meer bescherming, doch is er ook ten aanzien van een enkel aspect sprake van een minder verstrekkende bescherming. Voor inzicht in de specifieke veranderingen, verwijs ik u graag naar hoofdstuk 4 van deze scriptie. Geconcludeerd dient aldus te worden dat de nieuwe Richtlijn Pakketreizen zal leiden tot veranderingen in de huidige wettelijke regeling en dat deze veranderingen er voornamelijk voor zullen zorgen dat de Nederlandse reiziger die een pakketreisovereenkomst afsluit, nog beter beschermd wordt.

11 Pagina 11 Hoofdstuk 1: Inleiding In dit hoofdstuk zal in paragraaf 1.1 inleiding gegeven worden op het onderwerp dat ten grondslag ligt aan deze scriptie. Paragraaf 1.2 gaat vervolgens in op de centrale vraagstelling, de deelvragen en de opbouw. In paragraaf 1.3 zal tenslotte kort de methodologische verantwoording voor het onderzoek aan de orde komen. 1.1 Onderwerp Op 25 november 2015 is het voorstel voor de Richtlijn (EU) 2015/2302, 1 oftewel de nieuwe Richtlijn Pakketreizen, aangenomen door het Europees Parlement en de Raad. Reeds in 1990 achtte het Europees Parlement en de Raad het nodig om een bepaalde mate van bescherming aan reizigers te garanderen ten aanzien van pakketreizen. Als gevolg van de ontwikkelingen door de jaren heen, onder andere op het gebied van digitalisering 2 en de stijging van het percentage vakantiepakketten die niet onder de oude richtlijn konden worden geschaard, 3 ontstond er de noodzaak om deze oude richtlijn 4 te herzien. Het resultaat daarvan is de nieuwe Richtlijn Pakketreizen, die geïmplementeerd dient te worden in de nationale rechtsstelsels van de lidstaten van de Europese Unie. De implementatie dient uiterlijk 1 januari 2018 te zijn verricht. 5 Vanaf dat moment behoren de bepalingen uit de richtlijn volledig te zijn omgezet in het nationale recht. De oude richtlijn ging uit van minimumharmonisatie. 6 Dit bracht met zich mee, dat de Nederlands wetgever bij de implementatie van die richtlijn, in ieder geval het minimumniveau aan bescherming van de reiziger diende te bewerkstelligen. Het was de Nederlandse wetgever dus toegestaan om wetgeving op te stellen die meer bescherming zou bieden dan die richtlijn, maar niet minder bescherming. De nieuwe richtlijn daarentegen gaat uit van een maximumharmonisatie: er mag niet ten nadele, maar ook niet ten gunste van de reiziger worden afgeweken, tenzij dat specifiek is bepaald in een richtlijnbepaling. 1 Zie bijlage 1 voor een weergave van deze bepalingen. 2 Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans nr Broekema-Engelen & Maters, TvC , p Richtlijn 90/314/EEG. 5 Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 28 lid 1. 6 Richtlijn 90/314/EEG, artikel 8.

12 Pagina 12 De Nederlandse wetgever heeft de oude richtlijn geïmplementeerd in Boek 7 BW, artikelen 7:500 tot en met 7:513 BW. Deze regeling is gebaseerd op de richtlijn en voldoet in ieder geval aan de minimumbepalingen uit de oude richtlijn. De nieuwe richtlijn zal eveneens in titel 7A BW worden geïmplementeerd. De wetgever zal iedere bepaling uit de nieuwe richtlijn dienen over te nemen en aan laten sluiten bij het Nederlandse recht. Voorts zullen de bepalingen geschrapt worden die afwijken van de bepalingen uit de nieuwe richtlijn, daar het gaat om bepalingen in een richtlijn die maximumharmonisatie 7 voorschrijft. Dit betekent dat behalve bepalingen die minder bescherming bieden, ook bepalingen waaruit een betere bescherming aan de reiziger voortvloeit, niet meer is toegestaan, tenzij de richtlijn afwijking uitdrukkelijk heeft bepaald. Aangezien het implementatieproces in volle gang is, is het de vraag in hoeverre de bescherming van de reiziger verandert nadat de richtlijn succesvol is geïmplementeerd. Zal de Nederlandse reiziger ten aanzien van pakketreizen beter beschermd worden, of leidt de nieuwe richtlijn er juist toe dat de Nederlandse reiziger minder bescherming gaat genieten? In deze scriptie zal dan ook onderzoek gedaan worden naar de veranderingen in de bescherming van de Nederlandse reiziger ten aanzien van pakketreizen. 1.2 Centrale vraagstelling, deelvragen en opbouw De vraag die in deze scriptie centraal staat is: zal de nieuwe richtlijn pakketreizen leiden tot veranderingen in de bescherming van de Nederlandse reiziger ten opzichte van de huidige wettelijke regeling? Om een antwoord op deze vraag te kunnen geven, zal er gebruik gemaakt worden van een aantal deelvragen. Deze zullen achtereenvolgend aan de orde komen. 1. Hoe is de oude richtlijn pakketreizen in het Nederlandse recht geïmplementeerd? 2. Wat houdt de nieuwe richtlijn pakketreizen in? 3. In hoeverre wordt er bescherming geboden aan de Nederlandse reiziger? In hoofdstuk 1 zal het huidige recht besproken worden, waarbij ingegaan zal worden op de eerste deelvraag. Hoofdstuk 2 zal vervolgens een antwoord gaan geven op de vraag wat de nieuwe richtlijn pakketreizen inhoudt, waarbij onder andere het doel en een korte beschrijving 7 Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 4.

13 Pagina 13 van de regels aan de orde zullen komen. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 een vergelijking gemaakt worden tussen het huidige recht en de bepalingen uit de nieuwe richtlijn, waarbij tevens gekeken zal worden wat de bepalingen van de nieuwe richtlijn inhouden. Na deze vergelijking wordt er in hoofdstuk 4 gekeken in hoeverre de Nederlandse reiziger bescherming geniet onder het huidige recht en in hoeverre deze bescherming nog bestaat onder de bepalingen van de nieuwe richtlijn. In hoofdstuk 5 zullen er conclusies getrokken worden en zal er een antwoord geformuleerd worden op de centrale vraag. 1.3 Onderzoeks- en begripsafbakening Over de richtlijn pakketreizen is een hoop te schrijven. Aangezien de ruimte binnen deze scriptie beperkt is, kunnen niet alle aspecten van de richtlijn uitgebreid aan de orde komen, noch is het mogelijk om een vergelijking te maken met andere lidstaten. Dit brengt met zich mee dat binnen dit onderzoek, slechts aandacht besteed zal worden aan de bescherming van de Nederlandse reiziger en dat er geen vergelijking wordt gemaakt met de reizigers uit andere lidstaten. Voorts wordt het begrip gekoppeld reisarrangement geïntroduceerd, als extra categorie die onder het toepassingsbereik van de nieuwe Richtlijn wordt geschaard. Hoewel het een belangrijke aanvulling is op de regeling binnen de nieuwe Richtlijn Pakketreizen, zal er slechts summier op deze categorie ingegaan worden, daar de focus in deze scriptie vooral ligt op de pakketreis. Het gekoppeld reisarrangement komt dus wel aan de orde, maar zal niet zo uitvoerig aan de orde gesteld worden als de pakketreis. Het is van belang om in het achterhoofd te houden, dat in de oude Richtlijn Pakketreizen wordt gesproken van een consument, terwijl in de in Boek 7 BW geïmplementeerde artikelen, wordt gesproken van een reiziger. Ook de nieuwe Richtlijn Pakketreizen gaat uit van het begrip reiziger, om verwarring met het begrip consument dat gebruikt wordt in de andere Europese wetgeving te voorkomen. 8 Om enige verwarring te voorkomen, wordt er in deze scriptie ook gesproken over een reiziger, als het gaat om bepalingen die voortvloeien uit de oude Richtlijn Pakketreizen (waar dus juist nog het begrip consument gehanteerd werd). 8 Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans nr. 7.

14 Pagina Methodologische verantwoording Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan deze scriptie zal vooral beschrijvend van aard zijn. Slechts bij de beantwoording van de hoofdvraag zal er een normatief standpunt worden ingenomen ten aanzien van de vraag of er veranderingen zijn in de bescherming van de Nederlandse reiziger naar aanleiding van de nieuwe richtlijn. Het evaluerend karakter zal van ondergeschikte aard zijn. Het onderzoek zal vooral betrekking hebben op de huidige regelgeving in het Burgerlijk Wetboek, waarin de oude richtlijn is geïmplementeerd, en de nieuwe Richtlijn Pakketreizen. Er zal een analyse gemaakt worden aan de hand waarvan een antwoord gegeven zal kunnen worden op de centrale vraag. Er zal gebruik gemaakt worden van een diversiteit aan bronnen, bestaande uit onder andere de Richtlijnen, het Burgerlijk Wetboek, informatie omtrent richtlijnen in het algemeen en (wetenschappelijke) artikelen die geschreven zijn over de Richtlijnen Pakketreizen.

15 Pagina 15 Hoofdstuk 2: De pakketreis naar huidig Nederlands recht De oude Richtlijn is door de wetgever geïmplementeerd in Boek 7, artikelen 7:500 e.v. BW. In paragraaf 2.1 zal er kort ingegaan worden op de Richtlijn Pakketreizen in het algemeen, waarbij onder andere aan de orde komt waarom er een dergelijke richtlijn in het leven is geroepen. In paragraaf 2.2 zal stilgestaan worden bij de definiëring van het begrip pakketreizen : wanneer is er sprake van een pakketreis en welke aspecten zijn van belang om een reis als pakketreis aan te kunnen merken? In paragraaf 2.3 zal vervolgens een globaal overzicht gegeven worden van de wettelijke regeling inzake pakketreizen. In hoofdstuk 4 zal daar dieper op in worden gegaan. Tenslotte zal in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk kort stil gestaan worden bij de bescherming die de Nederlandse wetgever biedt aan de consument die een pakketreis afsluit. 2.1 Inleiding In 1990 werd op 13 juni de Richtlijn betreffende pakketreizen, met inbegrip van vakantiepakketten en rondreispakketten (hierna: oude Richtlijn Pakketreizen of Richtlijn) vastgesteld. Deze Richtlijn had onder andere tot doel om de wetgevingen binnen de huidige Europese Unie te harmoniseren, waardoor concurrentievervalsing en aantasting van het vrije dienstenverkeer moest worden tegengegaan en waardoor de consumentenbescherming meer op een gelijk niveau gebracht zou worden. 9 De Richtlijn voorziet in minimumharmonisatie. 10 Dit houdt in dat lidstaten bij de implementatie van de bepalingen uit de richtlijn, ook bepalingen mochten opnemen waarbij een verdergaande bescherming werd geboden aan de reiziger. In Nederland is de oude Richtlijn Pakketreizen geïmplementeerd in titel 7A van Boek 7 BW die op 31 december 1992 in werking is getreden. De bepalingen omtrent de reisovereenkomst in Boek 7 BW zijn dus gebaseerd op een Europese richtlijn. Dit brengt met zich mee dat indien er twijfels rijzen over de uitleg van bepaalde begrippen, de nationale rechter de bepalingen richtlijnconform dient te interpreteren. De rechter dient de bepaling dan zo uit te leggen, dat het in overeenstemming is met wat er in de richtlijn is bedoeld. Dat houdt dus ook in, dat als de nationale rechter niet weet hoe een 9 Kamerstukken II 1991/92, 22506, 3, p. 1 (MvT). 10 Richtlijn 90/314/EEG, artikel 8.

16 Pagina 16 bepaling geïnterpreteerd zou moeten worden, hij een prejudiciële vraag dient te stellen aan het Europees Hof Van Justitie. Het Hof van Justitie zal dan vervolgens uitleg geven over hoe de bepalingen in de richtlijn geïnterpreteerd dienen te worden. 11 Op de reisovereenkomst zijn behalve de bepalingen in titel 7.7A BW, ook de bepalingen van het algemeen vermogensrecht van toepassing. Boek 3 en Boek 6 BW bevatten algemene regels, waarbij de bepalingen in Boek 7 BW als lex specialis gelden. Sommige onderwerpen, zoals algemene voorwaarden, worden niet aan de orde gesteld in titel 7.7A BW. Ten aanzien hiervan gelden de gewone regels, zoals deze te vinden zijn in artikelen 6:231 e.v. BW. De bepalingen in titel 7.7A BW dienen voorts te zorgen voor een sterkere positie van de reiziger. Hiervoor hebben de bepalingen in titel 7.7A BW een dwingendrechtelijk karakter. Uit artikel 7:513 BW vloeit daarnaast ook voort dat er van de bepalingen, niet ten nadele van de reiziger mag worden afgeweken. Dit geldt ook ten aanzien van de algemene regels van Boek 6 BW, voor zover deze van toepassing zijn. 12 Ook deze bepalingen worden beschouwd als zijnde van dwingend recht, waarvan niet ten nadele van de consument kan worden afgeweken. Daarnaast dient de rechter de bepalingen ambtshalve toe te passen, 13 dus ook indien de consument er zelf geen beroep op doet. 2.2 De reisovereenkomst en haar actoren Om een goed beeld te kunnen krijgen van de regels inzake pakketreizen, is het van groot belang om eerst kennis te nemen van het begrip pakketreis/reisovereenkomst en van de actoren die bij deze overeenkomst horen: de reisorganisator en de reiziger De reisovereenkomst en de pakketreis De reisovereenkomst wordt in artikel 7:500 lid 1 onder b BW omschreven. Daarbij wordt tevens een definitie gegeven van wat er onder een pakket wordt verstaan. 11 Zie artikel 267 VWEU. 12 Kamerstukken II 1991/92, 22506, 3, p. 19 (MvT). 13 Ambtshalve toepassing van Europees consumentenrecht 2010, p. 5. Zie ook: HvJ 4 oktober 2007, C-429/05 (Rampion) en HvJ 17 december 2009, C-227/08 (Martin-Martin).

17 Pagina 17 Artikel 7:500 lid 1 onder b BW: Reisovereenkomst: de overeenkomst waarbij een reisorganisator zich jegens zijn wederpartij verbindt tot het verschaffen van een door hem aangeboden van te voren georganiseerde reis die een overnachting of een periode van meer dan 24 uren omvat alsmede ten minste twee van de volgende diensten: 1. Vervoer, 2. Verblijf, 3. Een andere niet met vervoer of verblijf verband houdende, toeristische dienst die ene significant deel van de reis uitmaakt. Om aldus te kunnen spreken van een reisovereenkomst, moet er sprake zijn van een pakket, waarbij sprake moet zijn van ten minste twee van de in artikel 7:500 lid 1 sub b onder 1 tot en met 3 BW genoemde diensten. Reizen die slechts een enkel element bevat, geen overnachting of een periode van meer dan 24 uren omvat, valt buiten de reikwijdte van dit artikel en valt dan ook niet onder de bescherming van titel 7.7A BW. Verder dient de reis van te voren te zijn georganiseerd door de reisorganisator. Dit dient ruim uitgelegd te worden. 14 Het gaat er om dat er uiterlijk ten tijde van de boeking een combinatie is samengesteld. 15 Behalve de klassieke vooraf door de reisorganisator vastgestelde pakketreizen, vallen ook de pakketreizen waarbij de combinatie van toeristische diensten door de reiziger zijn vastgesteld, ook onder de van te voren georganiseerde reis. 16 In artikel 7:500 lid 1 sub a BW wordt nog gesproken over het aanbieden van een georganiseerde reis aan het publiek of een groep personen. Dit vereiste is echter niet terug te voeren op de oude Richtlijn Pakketreizen en is daarom sinds het Club-Tour/Garrido-arrest 17 niet meer relevant. De oude Richtlijn stelde namelijk niet de eis dat de reis aangeboden diende te worden aan het publiek of een groep personen, alvorens gesproken kon worden van een pakketreis. Dit criterium zou juist leiden tot een beperktere interpretatie van het begrip pakketreis, wat niet toegestaan was op grond van het uitgangspunt van minimumharmonisatie onder de oude Richtlijn: dit zou immers leiden tot de situatie dat er 14 HvJ EG 30 april 2002, Zaak C-400/0, jur 2002, p. I (Club-Tour/Garrido). 15 Broekema-Engelen & Maters, TvC , p HvJ EG 30 april 2002, C-400/00, Jur. 2002, p. I Zie verder: Mölenberg 2015 p HvJ EG 30 april 2002, C-400/00, Jur. 2002, p. I-04051, r.o. 14. (Club-Tour/Garrido).

18 Pagina 18 niet meer voldaan zou worden aan de minimumbescherming die met de oude Richtlijn werd beoogd. Richtlijnconforme interpretatie van artikel 7:500 lid 1 sub a BW bracht met zich mee, dat dit deel van het begrip van de reisorganisator dan ook als ongeschreven aangemerkt dient te worden De reisorganisator De reisorganisator wordt in artikel 7:500 lid 1 onder a BW als volgt omschreven: Artikel 7:500 lid 1 onder a BW: Reisorganisator: degene die, in de uitoefening van zijn bedrijf, op eigen naam aan het publiek of aan een groep personen van te voren georganiseerde reizen aanbiedt. De reisorganisator dient aldus in de uitoefening van zijn bedrijf op eigen naam georganiseerde reizen aan te bieden. De Nederlandse wetgever heeft bij de implementatie van het begrip organisator afgeweken van de definitie die in de oude Richtlijn Pakketreizen was opgenomen. In artikel 2 lid 2 van de oude Richtlijn werd de organisator omschreven als de persoon die niet-incidenteel pakketten samenstelt en deze rechtstreeks of via een doorverkoper verkoopt of ten verkoop aanbiedt. Om aldus als reisorganisator aangemerkt te kunnen worden, dient deze persoon die de reizen aanbiedt, in de uitoefening van zijn bedrijf te handelen. Het is daarbij niet van belang dat een winstoogmerk aanwezig is. 19 De aanbieder van de reizen dient op eigen naam aan het publiek de georganiseerde reizen aan te bieden. Dit eigen-naam -vereiste is niet afkomstig uit de Richtlijn, maar is door de Nederlandse wetgever gekozen, om er voor te zorgen dat slechts de reisorganisator aansprakelijk gehouden kan worden en niet het reisbureau dat slechts bemiddelt en niet op eigen naam de pakketreizen aanbiedt. 20 Hieruit volgt dat Reisbureau X slechts als reisorganisator is aan te merken, als het van te voren georganiseerde reizen aanbiedt op naam van Reisbureau X. Als Reisbureau X een vakantie voor iemand samenstelt, maar vervolgens duidelijk maakt dat de aanbieder Reisbureau Z is, dan wordt Reisbureau X niet als reisorganisator als bedoeld in artikel 7:500 lid 1 onder a BW aangemerkt. Hiermee 18 Mölenberg 2015 p. 237 en Asser/Tjong Tjin Tai 2014, nr Kamerstukken II 1991/92, 22506, 3, p. 4 (MvT). 20 Mölenberg 2015 p Zie ook HR 11 juni 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL8510, NJ 2011/488 (SGR/ANVR).

19 Pagina 19 kan de reiziger worden benadeeld: de Hoge Raad heeft in zijn arrest SGR/ANVR 21 namelijk bepaald dat wanneer een reisbureau slechts als tussenpersoon optreedt, het geen partij is bij de overeenkomst en dus ook niet jegens een reiziger aansprakelijk kan zijn indien de diensten niet op een juiste wijze worden verleend. Dit brengt met zich mee dat er een mogelijkheid bestaat dat er helemaal geen reisorganisator valt aan te wijzen. 22 Dat zou vervolgens betekenen dat er geen aansprakelijke partij zou kunnen worden aangewezen, indien de pakketreis non-conform zou blijken te zijn. Het is hier verder nog van belang om op te merken dat het niet noodzakelijk is dat de persoon die de reis aanbiedt, werkt bij een organisatie die bedrijf maakt van het organiseren van reizen. Dit brengt met zich mee dat bijvoorbeeld het aanbieden van een reis aan de abonnees van een tijdschrift, als geschenk, waarbij door de reiziger slechts nog verschuldigde belastingen 23 betaald hoeven te worden, ook als reisorganisator in de zin van artikel 7:500 lid 1 onder a BW is aan te merken. 24 Tenslotte wordt in artikel 7:500 lid 2 BW opgemerkt dat degene die in de uitoefening van zijn bedrijf als tussenpersoon optreedt van een niet in Nederland gevestigde reisorganisator, jegens zijn wederpartij als reisorganisator wordt aangemerkt. Hiermee wordt bewerkstelligd dat de reiziger die in Nederland zijn reis boekt, naast de buitenlandse reisorganisator ook nog een aanspreekpunt heeft in Nederland De reiziger Artikel 7:500 lid 1 sub c BW geeft drie mogelijke opties van partijen die als reiziger zijn aan te merken: 21 HR 11 juni 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL8510, NJ 2011/488 (SGR/ANVR). 22 Loos 2010, NtEr , p Bijv. toeristenbelasting. 24 Asser/Tjong Tjin Tai 2014, nr Zie ook HvJ EG 15 juni 1999, C-140/97, NJ 1999/776 (Rechberger/Oostenrijk). 25 Mölenberg 2015 p. 238.

20 Pagina 20 Artikel 7:500 lid 1 sub c BW: Reiziger: 1. De wederpartij van de reisorganisator, 2. Degene te wiens behoeve de reis is bedongen en die dat beding heeft aanvaard, of 3. Degene aan wie overeenkomstig artikel 7:506 BW de rechtsverhouding tot de reisorganisator is overgedragen. In de oude Richtlijn wordt het begrip consument gehanteerd. Aangezien onder deze Richtlijn, zowel natuurlijke personen als rechtspersonen onder het begrip consument geschaard worden, heeft de Nederlandse wetgever er voor gekozen om in de plaats van consument, te spreken van een reiziger. Dit om verwarring te voorkomen: in andere richtlijnenwaar waar wordt uitgegaan van het begrip consument, wordt alleen de natuurlijk persoon, niet handelend in de uitoefening van een beroep of bedrijf, mee bedoeld. Onder het begrip reiziger vallen dus zowel natuurlijke personen als rechtspersonen. Het doet er evenmin toe dat een handeling verricht wordt in uitoefening van een beroep of bedrijf. Dit brengt met zich mee dat ook de werkgever die een bedrijfsuitje voor zijn werknemers boekt, in dit geval als reiziger is aan te merken, en aldus onder de bescherming van titel 7.7A BW valt als er tenminste ook sprake is van een reisovereenkomst in de zin van artikel 7:500 lid 1 sub b BW Wettelijke regeling pakketreizen De wetgever heeft in artikelen 7:500 e.v. BW, artikelen opgenomen naar aanleiding van de bepalingen in de oude Richtlijn Pakketreizen. Hier wordt slechts summier ingegaan op wat er is geregeld. Een verdere uitwerking blijft hier achterwege. Artikel 7:500 BW geeft een aantal definities en begripsbepalingen weer, zoals reisorganisator, reisovereenkomst en reiziger. Artikelen 7:501 en 7:502 BW geven weer welke informatie de reisorganisator voor respectievelijk na het sluiten van de overeenkomst dient te verstrekken aan de reiziger. In artikelen 7:503 en 7:504 BW wordt stil gestaan bij de opzegging van de reisovereenkomst door de reiziger en door de reisorganisatie. Beide partijen zijn bevoegd om in bepaalde gevallen de overeenkomst op te zeggen. In plaats van de reisovereenkomst op te zeggen, kan door de reisorganisator ook voor worden gekozen om een 26 Asser/Hartkamp 3-I 2015/244.

21 Pagina 21 overeenkomst te wijzigen, mits dat vooraf is bedongen, zo valt te lezen in artikel 7:505 BW. In dat artikel is verder nog opgenomen dat de reissom verhoogd mag worden indien het bijvoorbeeld gaat om een stijging van de vervoerskosten of de wisselkoersen, en dat bij het niet accepteren door de reiziger van het verhogen van deze kosten door de reisorganisator, de reisorganisator mag overgaan tot het opzeggen van de reisovereenkomst. Na de mogelijkheden tot opzegging en wijziging, wordt de mogelijkheid van het overdragen van de reisovereenkomst aan een derde aan de orde gesteld in artikel 7:506 BW. Artikel 7:507 BW ziet vervolgens op de uitvoering van de overeenkomst en de mogelijkheid tot het ontvangen van een schadevergoeding indien er sprake is van non-conformiteit van de reis. Artikelen 7:508 en 7:509 BW geven aan in hoeverre de reisorganisator contractueel aansprakelijk is en in hoeverre deze aansprakelijkheid beperkt kan worden. In artikelen 7:510 en 7:511 BW worden regels gesteld over de immateriële schadevergoeding bestaande uit een vergoeding van gederfd reisgenot. De reisorganisator heeft ingevolge artikel 7:512 BW de verplichting om maatregelen te nemen die nodig zijn om de consumenten te beschermen tegen insolventie. Titel 7.7A BW wordt tenslotte afgesloten met artikel 7:513 BW waarin wordt bepaald dat er niet ten nadele van de reiziger kan worden afgeweken van hetgeen in titel 7.7A BW is bepaald. 2.4 Bescherming De reiziger die een reisovereenkomst aanschaft bij een reisorganisator, geniet de bescherming van titel 7.7A BW. Op het eerste oog lijkt deze bescherming enigszins schraal: er zijn maar een aantal bepalingen die niet erg verstrekkende gevolgen lijken te hebben en ze zijn ook nog eens redelijk abstract. Het belang van de bepalingen komt echter vooral naar voren als er iets gebeurt zoals een natuurramp, waardoor de reiziger bijvoorbeeld niet veilig naar de vakantiebestemming kan. Uit artikel 7:504 BW volgt dat in een dergelijk geval de reiziger indien er sprake is van een afgesloten pakketreis recht heeft op een vervangende reis of restitutie van de hele reissom. 27 Verder wordt de reiziger ook beschermd tegen een reisorganisator die de reisovereenkomst graag wil wijzigen wegens een niet gewichtige reden: artikel 7:505 BW maakt het de reisorganisator onmogelijk om rechtsgeldig eenzijdig de reisovereenkomst te wijzigen. De 27 Broekema-Engelen & Maters, TvC , p. 65.

22 Pagina 22 reisorganisator moet namelijk van tevoren bedongen hebben dat de reisovereenkomst gewijzigd mag worden. Voorts mag de reisorganisator de reiziger niet confronteren met een onverwachtse verhoging van de reissom. Artikel 7:505 lid 3 BW beperkt de mogelijkheid van de reisorganisator om de reissom te verhogen, door een verhoging slechts mogelijk te maken indien dit vooraf is bedongen en door het slechts mogelijk te maken ten aanzien van specifieke kosten zoals een stijging van de vervoerskosten, verschuldigde heffingen of toepasselijke wisselkoersen. Artikel 7:507 BW dient ervoor te zorgen dat de reiziger beschermd wordt tegen de nonconforme uitvoering van de reisovereenkomst. De reisorganisator dient er zorg voor te dragen dat de overeenkomst wordt uitgevoerd overeenkomstig de verwachtingen die de reiziger op grond van de reisovereenkomst redelijkerwijs mocht hebben. Bij het vaststellen van de verwachtingen van de reiziger, kunnen onder meer de prospectus of folder waarin de reis wordt aangeboden, de reiservaring van de reiziger en het ontbreken van informatie waardoor de gerechtvaardigde verwachtingen hoger zijn dan de feitelijke omstandigheden, van belang zijn. 28 Indien de reisorganisator tekort schiet in de verwachtingen, is er al sprake van een wanprestatie, tenzij die tekortkoming niet aan hem kan worden toegerekend. Hierdoor geniet de reiziger een ruime mate van bescherming, omdat er niet een inspanning van de reisorganisator is vereist, waarbij de reisorganisator de benodigde zorg dient te betrachten, maar het bereiken van een bepaald resultaat. 29 Wordt dat resultaat niet bereikt, dan wordt er niet voldaan aan de verwachtingen van de reiziger, met als gevolg dat er uit artikel 7:507 lid 2 BW voortvloeit dat er een recht bestaat op een schadevergoeding. De reiziger wordt verder nog beschermd doordat de reisorganisator verplicht is om maatregelen te nemen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat de reiziger beschermd wordt tegen de gevolgen van eventuele insolventie van de reisorganisator. Dit vloeit voort uit artikel 7:512 BW. Hierdoor zal de reiziger die onder de regeling van titel 7.7A BW valt, niet zijn geld zomaar kwijtraken nadat een pakketreis is geboekt, als de organisator in zwaar weer is komen te verkeren. De reisorganisator dient er namelijk zorg voor te dragen dat zijn verplichtingen worden overgedragen aan een andere reisorganisator, ofwel dat er een terugbetaling plaatsvindt van de reissom, dan wel terugbetaling van een evenredig deel van de 28 Asser/Tjong Tjin Tai 2014, nr Asser/Tjong Tjin Tai 2014, nr. 518.

23 Pagina 23 reis voor het geval de reis ten dele al is genoten. 30 Over het algemeen wordt aangenomen dat een reisorganisator in ieder geval voldoende zorg heeft gedragen tot het bieden van voldoende garantie tegen de risico s van faillissement en insolvabiliteit, indien het is aangesloten bij de Stichting Garantiefonds Reisgelden. 31 Anders Hartkamp, die stelt dat het verdedigbaar is dat de Nederlandse omzetting in artikel 7:512 BW van de richtlijnbepaling onjuist is: uit dat artikel vloeit voort dat de verantwoordelijkheid aan de branche wordt overgelaten. 32 Uit de oude Richtlijn vloeit echter voort dat lidstaten alle benodigde maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat de regels die uit de Richtlijn voortvloeien, worden toegepast. 33 Dit brengt met zich mee dat de lidstaten aldus alle maatregelen dienden vast te stellen die noodzakelijk waren om in geval van solvabiliteit of faillissement van de reisorganisator, de koper van pakketreizen de terugbetaling van de reeds voldane bedragen en repatriëring te verzekeren. 34 Volgens Hartkamp is het dus discutabel of er onder de huidige regeling wel voldoende garantie tegen risico s van faillissement en insolvabiliteit wordt geboden. 30 Zie artikel 7:512 lid 1 BW. 31 Kamerstukken II 1991/92, 22506, 3, p. 18 (MvT). 32 Asser/Hartkamp 3-I 2015/ Zie Richtlijn 90/314/EEG, artikel Asser/Hartkamp 3-I 2015/247.

24 Pagina 24 Hoofdstuk 3: De pakketreis naar toekomstig recht Het Europees Parlement en de Raad hebben op 25 november 2015 de nieuwe Richtlijn Pakketreizen aangenomen. In dit hoofdstuk staan de bepalingen centraal die voortvloeien uit deze nieuwe Richtlijn. In paragraaf 3.1 zal stil gestaan worden bij het doel van de nieuwe Richtlijn, waarbij ingegaan zal worden op de noodzaak om te voorzien in nieuwe bepalingen ter zake van pakketreizen. Vervolgens zullen de regels uit de nieuwe Richtlijn Pakketreizen aan de orde gesteld worden. Tenslotte zal in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk, gekeken worden welke bescherming de nieuwe Richtlijn Pakketreizen zal bieden aan de reiziger die een pakketreis boekt. 3.1 Doel nieuwe richtlijn Uit artikel 169 lid 1 VWEU vloeit voort dat de Europese Unie dient bij te dragen tot de verwezenlijking van een hoog niveau van consumentenbescherming door middel van maatregelen die zij op grond van artikel 114 VWEU neemt. 35 Al gedurende enige tijd vond er zich een verschuiving plaats binnen het aanbod reisdiensten: waar voorheen nog sprake was van het aanbieden van kant- en klare reispakketten, bestaat tegenwoordig steeds meer de wens om de reis geheel zelf samen te stellen aan de hand van bijvoorbeeld modules en losse diensten: dynamic packaging. De combinaties van losse onderdelen leiden er veelal toe dat zij niet onder de reikwijdte van titel 7.7A BW vallen, omdat niet wordt voldaan aan de begripsomschrijving van een pakketreis, met als gevolg dat dergelijke reizen zich in een grijs gebied bevinden. 36 Hierdoor ontlopen deze reizigers de bescherming die titel 7.7A BW wel aan de andere reizigers biedt. Met behulp van een aangepaste regeling in een nieuwe Richtlijn Pakketreizen, wordt beoogd de reikwijdte van de regeling te vergroten, waarmee tevens de bescherming van de reiziger wordt vergroot. Daarnaast zal de nieuwe Richtlijn er ook toe moeten leiden dat er meer transparantie en rechtszekerheid ten aanzien van zowel reizigers als handelaren Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans overweging nr Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans overweging nr Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans overweging nr. 2.

25 Pagina 25 De oude Richtlijn Pakketreizen bood de lidstaten veel vrijheid bij het implementeren van de richtlijn in de nationale regelgeving. 38 Hierdoor is een situatie ontstaan waarbij de lidstaten andere regels zijn gaan hanteren ten opzichte van andere lidstaten. Voor ondernemingen leidt de versnippering aan regels binnen de Europese Unie tot problemen, bestaande uit bijvoorbeeld het te maken krijgen met hogere kosten in een andere lidstaat en het belemmerd worden bij het grensoverschrijdend zaken doen. 39 De grensoverschrijdende ondernemer moet namelijk van alle lidstaten waar hij zaken wilt doen, op de hoogte zijn van de specifieke regels die daar gelden ten aanzien van pakketreizen en moet steeds zijn handelingen afstemmen op de reiziger in een bepaalde lidstaat. Ook voor de reiziger is de oude Richtlijn niet aantrekkelijk: de reiziger kan bij het kopen van een pakketreis in een andere lidstaat te maken krijgen met andere beschermingsregels. Dit is vooral nadelig, indien de reiziger zelf woonachtig is in een lidstaat waarbij een hoger beschermingsniveau wordt geboden in het nationale recht. Indien deze reiziger gewend is aan de bescherming in zijn eigen lidstaat en vervolgens een pakketreis wil kopen in een andere lidstaat waar minder bescherming aan de reiziger wordt geboden maar wel wordt voldaan aan de minimumnormen die de oude Richtlijn voorschrijft dan zal het te maken kunnen krijgen met een veel minder ver strekkende bescherming. Bij het aangaan van de overeenkomst zal de gemiddelde reiziger er niet bij stil staan, doch er pas slechts achter komen op het moment dat er zich problemen voordoen. Op het moment dat de reiziger dan gebruik wil maken van de bescherming waar hij dacht recht op te hebben, loopt hij tegen een gesloten deur aan. Iedere lidstaat was verplicht om de richtlijn te implementeren, waarbij ruimte werd gelaten om strengere eisen te stellen, als gevolg waarvan de reiziger van een hoger niveau van bescherming kon genieten. Dit betekent dat het aldus ook was toegestaan om de bepalingen uit de oude Richtlijn Pakketreizen over te nemen, zonder een aanvullende bescherming te bieden. Aangezien reizigers en handelaren in staat gesteld dienen te worden om volledig te kunnen profiteren van de interne markt binnen de Europese Unie, waarbij de interne markt een ruimte zonder binnengrenzen zou moeten zijn 40 en er tegelijkertijd sprake dient te zijn van een hoog 38 Zie Richtlijn 90/134/EEG, artikel Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans overweging nr Zie artikel 26 lid 2 en artikel 49 VWEU.

26 Pagina 26 niveau van consumentenbescherming, is het ook noodzakelijk bevonden om de regels inzake pakketreizen beter op elkaar af te stemmen en aan te passen Regels uit de richtlijn In paragraaf 2.3 is aan de orde gekomen hoe de huidige wettelijke regeling betreffende pakketreizen is geregeld. Vooralsnog blijven deze bepalingen gelden, totdat de bepalingen in de nieuwe Richtlijn omgezet zijn in de nationale wetgeving. Er wordt van uitgegaan dat de implementatie van de bepalingen, eveneens in titel 7.7A BW zal plaatsvinden en dat deze titel aldus wijzigingen zal ondergaan. Aangezien de regeling aldus nog niet is omgezet in het nationale recht, zal er hier een globale beschrijving gegeven worden van wat er in de nieuwe Richtlijn Pakketreizen is geregeld. In het volgend hoofdstuk zal een vergelijking gemaakt worden tussen het huidige recht en de nieuwe Richtlijn Pakketreizen. Omdat het voor het bespreken van de Richtlijn Pakketreizen wel van belang is om af en toe te wijzen op de huidige wettelijke regeling en er soms niet aan ontkomen kan worden dat er al een vergelijking tussen beide regelingen plaatsvindt, wordt er voor een algehele vergelijking, verwezen naar het volgende hoofdstuk (en vooral naar bijlage 2 waarin een analyse is te vinden waarin de huidige regeling wordt vergeleken met de nieuwe Richtlijn). Hier wordt, zoals gezegd, de regeling slechts globaal doorgenomen. Voor het gemak wordt er aangesloten bij de hoofdstukindeling, zoals deze ook in de nieuwe Richtlijn wordt gehanteerd Onderwerp, toepassingsgebied, definities en niveau van harmonisatie De nieuwe Richtlijn heeft, zoals hiervoor al reeds is uiteengezet, tot doel om bij te dragen aan de goede werking van een interne markt en het zorgen voor een zo uniform en hoog mogelijk niveau van consumentenbescherming. 42 Om dit te kunnen bewerkstelligen, gaat de nieuwe Richtlijn uit van maximumharmonisatie: de lidstaten mogen geen bepalingen opnemen in het nationale recht die afwijken van de bepalingen die in de richtlijn zijn opgenomen, zowel niet ten gunste van de consument als ten nadele, behoudens uitzonderingen die in de Richtlijn zelf worden aangewezen Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans nr Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 4.

27 Pagina 27 Artikelen 2 en 3 van de nieuwe Richtlijn geven het toepassingsgebied respectievelijk de definities, weer. Hier valt gelijk op dat het artikel waarin begrippen worden gedefinieerd, een stuk uitgebreider is dan in de oude Richtlijn. Er wordt een beschrijving gegeven van wat er onder een reisdienst verstaan dient te worden. Dit komt globaal overeen met wat er in de oude Richtlijn werd verstaan onder pakket. Vervolgens wordt er onder meer onderscheid gemaakt tussen pakketreizen 44 en een gekoppeld reisarrangement 45. Een pakketreis is een combinatie van ten minste twee verschillende reisdiensten voor dezelfde vakantie, waarbij ofwel één overeenkomst met één handelaar wordt gesloten, ofwel één of meerdere overeenkomsten worden gesloten met meerdere (verschillende) reisdienstverleners, waarbij sprake is van één verkooppunt, facturatie voor een gezamenlijke of totaalprijs, aanprijzing als pakketreis of een vergelijkbare term (all-inclusive), en waarbij de reisdiensten zijn gecombineerd nadat er een overeenkomst is gesloten waarbij de handelaar de reiziger laat kiezen uit een selectie van soorten reisdiensten, of gekocht heeft bij verschillende handelaren via onderling verbonden onlineboekingsprocedures. Het gekoppeld reisarrangement is een nieuw begrip in de nieuwe Richtlijn. Als soort vangnet -begrip fungeert het als een extra categorie, die binnen het toepassingsbereik van de Richtlijn wordt geschaard. Het voordeel hiervan is ten aanzien van deze categorie slechts gelegen in het geval er sprake is van een insolvente reisorganisator: alleen deze beschermende bepalingen worden van overeenkomstige toepassing verklaard op het gekoppeld reisarrangement. 46 Artikel 3 lid 2 onder 5 van de nieuwe Richtlijn, omschrijft het gekoppeld reisarrangement als volgt: Artikel 3 lid 2 punt 5 van de nieuwe Richtlijn Pakketreizen 5. Gekoppeld reisarrangement : ten minste twee verschillende soorten reisdiensten die voor dezelfde reis of vakantie worden aangekocht, welke geen pakketreis vormen en waarvoor afzonderlijke overeenkomsten worden gesloten met de verschillende reisdienstverleners, waarbij een handelaar: a) Tijdens één bezoek aan of contactmoment met het eigen verkooppunt het apart 44 Zie Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 3 lid Zie Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 3 lid Zie Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 19 lid 1.

28 Pagina 28 selecteren en apart betalen van elke reisdienst door de reiziger faciliteert; of b) Op gerichte wijze de aankoop van ten minste één aanvullende reisdienst bij een andere handelaar faciliteert waarbij uiterlijk 24 uur na de bevestiging van de boeking van de eerste reisdienst een overeenkomst met die andere handelaar wordt gesloten. Indien niet meer dan één soort reisdienst als bedoeld in punt 1, onder a), b) of c), en één of meer toeristische diensten als bedoeld in punt 1, onder d), worden aangekocht, vormen zij geen gekoppeld reisarrangement als laatstgenoemde diensten geen aanzienlijk deel van de gecombineerde waarde van de diensten vormen en niet als een essentieel kenmerk van de reis of vakantie worden aangeprezen, en anderszins geen essentieel kenmerk van de reis of vakantie vertegenwoordigen. Om te kunnen spreken van een gekoppeld reisarrangement, dient er (voor zover hier van belang) aldus sprake te zijn van ten minste twee verschillende soorten reisdiensten die voor dezelfde reis of vakantie worden aangekocht 47 en waarvoor afzonderlijke overeenkomsten worden gesloten met verschillende reisdienstverleners. 48 Deze twee elementen komen overeen met de definitie van een pakketreis. Er kan echter pas sprake zijn van een gekoppeld reisarrangement, als er geen sprake is van een pakketreis. Het gekoppeld reisarrangement lijkt dus heel erg veel op de pakketreis, maar wijkt van deze laatste af ten aanzien van de aspecten die in artikel 3 lid 2 onder b van de nieuwe Richtlijn worden genoemd: als er wel sprake is van ten minste twee of meer verschillende soorten reisdiensten voor dezelfde vakantie en die diensten worden overeenkomen in afzonderlijke overeenkomsten, maar waarbij niet wordt voldaan aan de punten die zijn genoemd in artikel 3 lid 2 onder b van de Richtlijn (één verkooppunt, gezamenlijke prijs, aanprijzing als pakketreis, etc.), dan kan er niet meer gesproken worden van een pakketreis, omdat het niet voldoet aan de definitie daarvan. Er kan wel nog sprake zijn van een gekoppeld reisarrangement, als de handelaar bijvoorbeeld het apart selecteren en apart betalen van meerdere reisdiensten faciliteert. Een voorbeeld maakt het misschien iets duidelijker: indien een reiziger besluit om ten minste twee verschillende soorten reisdiensten voor één vakantie te kiezen en voor deze reisdiensten 47 Vgl. Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 3 punt 2 aanhef. 48 Vgl. Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 3 punt 2 onder b.

29 Pagina 29 meerdere overeenkomsten te sluiten met verschillende reisdienstverleners, waarbij door de handelaar het mogelijk gemaakt wordt voor de reiziger om reisdiensten apart te selecteren en apart te betalen, dan is er sprake van een gekoppeld reisarrangement, en niet van een pakketreis, omdat voor het kunnen spreken van een pakketreis, het juist van belang is dat indien de reisdiensten worden overeengekomen met verschillende reisdienstverleners, de reisdiensten aangeboden, verkocht of gefactureerd worden voor een gezamenlijke prijs. 49 Om te bepalen of een reiziger die een reisovereenkomst heeft gesloten waarbij er ten minste twee verschillende soorten reisdiensten zijn overeengekomen, onder de bescherming van de nieuwe Richtlijn valt, is het van groot belang om het onderscheid tussen beide begrippen helder voor ogen te hebben, omdat de meeste bepalingen uit de nieuwe Richtlijn slechts van toepassing zijn op pakketreizen, en aldus niet gelden voor gekoppelde reisarrangementen Informatieverplichtingen en inhoud van de pakketreisovereenkomst In het tweede hoofdstuk van de nieuwe Richtlijn vallen vier artikelen die betrekking hebben op de informatieverplichting ter zake van de pakketreisovereenkomst. Dit betekent dat deze bepalingen niet van toepassing zijn op de gekoppelde reisarrangementen. De organisator en eventueel doorverkoper van de pakketreis, dienen de informatie die is opgenomen in artikel 5 van de nieuwe Richtlijn, nog voordat de reiziger is gebonden aan de pakketreisovereenkomst, te verstrekken. De organisator en/of doorverkoper is vervolgens gebonden aan de verstrekte informatie, tenzij er met de reiziger overeenstemming is bereikt over het mogen wijzigen van de precontractuele informatie. 51 De reisorganisator dient ook op een duidelijke manier aan te geven, of de reis die aangeboden wordt, is aan te merken als een pakketreis of een gekoppeld reisarrangement, en wat het bijbehorende beschermingsniveau is. 52 Voorts dient de organisator en/of doorverkoper informatie te verstrekken over onder meer de (berekening van de) totaalprijs van de pakketreis. 53 Wordt dit nagelaten, dan ligt het risico vervolgens bij de organisator en/of doorverkoper: eventuele vergoedingen, toeslagen of andere kosten kunnen 49 Vgl. Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 3 punt 2 onder b onder ii). 50 Loos 2014, TvCH , p Zie Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 6 lid Richtlijn (EU) 2015/2302, considerans nr Zie Richtlijn (EU) 2015/2302, artikel 5 lid 1 sub c.