Leergang Lean in de Zorg

Transcriptie

1 Leergang Lean in de Zorg De zorg wordt geconfronteerd met ingewikkelde kwesties zoals de vergrijzing, een dreigend tekort aan zorgverleners en de noodzaak om zuiniger om te gaan met schaarse middelen. Samenwerking met andere zorginstellingen, toenemende bezuinigingen en bemoeienis van de Overheid nopen tot strategische keuzes. Steeds meer zorginstellingen laten zich bij een duurzame benadering van deze vraagstukken inspireren door Lean Thinking als organisatiefilosofie. Belangrijke pijlers hierbij zijn de focus op het creëren van waarde voor de patiënt, het terugdringen van verspillingen, systeemdenken en een continue drive om te verbeteren. Lean is een holistische filosofie en aanpak voor het inrichten en verbeteren van processen. In de lean filosofie en aanpak gaat het om het verwijderen van verspillingen en het op elkaar afstemmen van waarde toevoegende activiteiten met als doel om steeds beter te kunnen voldoen aan de behoeften van huidige en toekomstige klanten. Essentieel binnen het lean-gedachtengoed is een voortdurend streven naar foutloze processen, die op het juiste moment worden uitgevoerd. Passend bij de klant, zonder materiaal, arbeidsuren en andere resources (denk b.v. aan energie) te verspillen en in een werkomgeving die veilig is (zowel fysiek, emotioneel als professioneel). Voor elke werknemer in de organisatie. De lean filosofie is een continuous improvement filosofie en is tot ontwikkeling gekomen bij Toyota (het Toyota Production System ). Vele organisaties hebben zich laten inspireren door de Lean filosofie. Zo ook diverse zorgorganisaties, in binnen- en buitenland. Het ontwikkelen van een lean cultuur vergt voortdurende aandacht van u als manager, teamleider, specialist, zorgverlener of (interne) consultant. Het is essentieel dat binnen een organisatie dragers aanwezig zijn die soms impliciet en soms expliciet verantwoordelijkheid hebben voor de voortgang van de continue-verbeter-reis. Gevraagd en ongevraagd kunt u advies geven over verbeterinitiatieven binnen uw organisatie. U moet er voor zorgen dat de organisatie alert is en gericht blijft op continu verbeteren. U wilt de motor zijn achter het realiseren van ingezette verbeter-interventies. Opzet en planning van de leergang Deze leergang bestaat uit een kick-off bijeenkomst en 6 modules. Deze modules omvatten 6 periodieke opleidingsdagen waarvan de afsluitende dag een bedrijfsbezoek betreft met een minisymposium. Dit alles gespreid over een periode van circa 6 maanden. De opleidingslocatie is in de Randstad of op een andere centraal gelegen locatie of vindt plaats bij één van de deelnemende zorginstellingen. In totaal heeft de leergang 60 contacturen. Deelnemers besteden ongeveer 40 uren aan zelfstudie, zoals het bestuderen van literatuur, het voorbereiden van opdrachten en het uitwerken van de eigen leercasus. Bij deelname verwachten wij dat u alle modules kunt bijwonen. Bij goed gevolg ontvangt u een certificaat van de Stichting Academische Opleidingen Groningen, een stichting die gelieerd is aan de Rijksuniversiteit Groningen. Leercasus Om maximaal rendement te halen uit de opleiding voor uzelf en uw organisatie werkt u tijdens de leergang aan een leercasus uit uw eigen praktijk. Idealiter betreft dit een verbeterplan/-idee binnen uw organisatie of afdeling waar u bij betrokken bent. Niet vanaf de tribune analyseren en becommentariëren, maar in het veld zelf het spel spelen! Gedurende de leergang gaat u deze casus aan de hand van het geleerde verder uitwerken en wordt u uitgedaagd te reflecteren op de uitgedachte verbeterinterventies en uw eigen rol in het verder brengen van de continue verbetergedachte. Voor wie? Met deze leergang wil de stichting LIDZ (Lean in de Zorg) zorgorganisaties ondersteunen en inspireren om de continue-verbeter-reis verder te brengen. De leergang is bedoeld voor managers, staf en middenkader, lean- en verbeterprofessionals (bijvoorbeeld lean consultants of lean facilitators) die ervan overtuigd zijn dat continu verbeteren essentieel is in de zorg. U heeft een afgeronde hbo-opleiding en enige kennis van lean tools. In de verschillende modules zullen impliciet, en soms expliciet, een aantal lean tools aan de orde komen zoals value analysis, value stream mapping, A3 denken en Heijunka. Deze tools staan echter niet centraal. Indien u deze kennis niet heeft, kunnen wij u vragen ter voorbereiding een boek en/of artikel te lezen of kunt u besluiten een ééndaagse workshop te volgen. Organisaties die continu willen verbeteren hebben behoefte aan mensen die oog hebben voor wat nodig is om een stroom van verbeteringen gaande te houden. In deze leergang staan de volgende vragen centraal: Wat is continu verbeteren eigenlijk? Welke rol speelt verandermanagement bij continu verbeteren? Waarom is variabiliteitsreductie zo n belangrijke invalshoek? Wat is de rol van coaching? We gaan van succesvolle organisaties leren, hoe ze bezig zijn met voortdurend verbeteren. En kijken hoe dat in de eigen organisatie toegepast kan worden. De voortgang in de leercasussen gedurende de leergang vormt een spannend en leerzaam onderdeel in de interactie tussen deelnemers en docenten. Het gezamenlijk op zoek gaan naar oorzaken en oplossingen, en het spiegelen van ervaringen aan de theorie, maakt de leergang tot een waardevolle ontdekkingstocht naar de kern van continu verbeteren. Dr. ir. Jannes Slomp, kerndocent

2 Inhoud van de opleiding Door het volgen van de leergang leert u kritisch reflecteren op verbeterinitiatieven en bent u in staat binnen uw eigen cirkel van invloed een cultuur van continue verbetering te realiseren. Aanmelden Aanmelden staat open voor leden van het netwerk Lean in de Zorg. U kunt zich voor de opleiding aanmelden via het bijgevoegde aanmeldingsformulier. De informatievoorziening loopt via de Stichting Lean in de Zorg: Robert van Schagen, T , E robert.van.schagen@achmea.nl Deelnemersgroep De actieve uitwisseling van kennis en praktijk-ervaring tussen deelnemers en docenten en deelnemers onderling vormt het hart van deze leergang. Om een goede interactie te kunnen waarborgen, bestaan de groepen in principe uit maximaal 20 deelnemers. Kerndocent Dr. ir. Jannes Slomp is adjunct-hoogleraar aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en Directeur van het Lean Operations Research Center. Als kerndocent is hij verantwoordelijk voor de inhoud en integratie van het programma. Docenten Het docentencorps bestaat uit gerenommeerde hoogleraren en gedreven professionals. Docenten zijn onder anderen: Prof. dr. ir. Dirk van Goubergen Hoogleraar Universiteit van Gent en eigenaar/directeur van Van Goubergen Senior Business consultant Ir. Henk de Vries Senior Business Consultant bij Verbeter de zaak. Drs. Marcel Kuhlmann Senior adviseur bij Pentascope Ir. Kees Luttik Hoofd Lean Development Scania Nederland Drs. Mark Rouppe van der Voort Manager Innovation Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg Prof. dr. Jacob Wijngaard Emeritus Hoogleraar Logistiek RuG en bestuurslid van LOGIZ Dr. Marco de Witte Adviseur HGRV adviseurs en managers en docent Erasmus Universiteit Rotterdam Module 1 Introductie en Context U krijgt een scherper beeld van de leergang en de context. U krijgt antwoord op vragen als: Wat is bijzonder aan Continue Verbetering en op welke wijze geeft Lean invulling aan het concept van Continue Verbetering? Module 2 Lean denken Er wordt verder ingezoomd op de lean-filosofie waardoor u uw eigen rol en positie binnen de gehele lean journey in uw organisatie beter kunt zien. U krijgt een overzicht van de diagnose- en ontwerpmethoden binnen het lean instrumentarium. Module 3 Variabiliteit In deze module wordt ingegaan op een belangrijke oorzaak van verspillingen: variabiliteit. U maakt kennis met verschillende soorten van variabiliteit en mogelijkheden om variabiliteit te reduceren. Hierbij komt ook de rol van logistieke besturing aan de orde. Module 4 Verandermanagement Minstens zo belangrijk in de lean journey zijn concepten van verandermanagement. U krijgt inzicht in hoe u als veranderaar effectiever kunt zijn door de waarom, wie, wat en hoe vraagstukken in uw casus op elkaar af te stemmen en te verbinden. Module 5 Vasthouden en leren U krijgt inzicht in defensieve routines bij uzelf en anderen. We zullen behandelen hoe u deze routines herkent en hoe u ermee om kunt gaan. We zullen ingaan op de vraag hoe voorkomen kan worden dat het verbeteren wegzakt en bereikte verbeteringen eroderen. Ook wordt ingegaan op de relatie van Lean Management met het kwaliteitsmanagement- en veiligheidsmanagementsysteem. Module 6 Creëren van een Lean cultuur U leert hoe alle lean activiteiten een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een Lean cultuur. In een Lean cultuur is continu verbeteren ingebakken. Hiertoe wordt een werkbezoek bij een leane organisatie ingepland. Afsluitend presenteert u tijdens een minisymposium uw eigen leercasus die het vertrekpunt is voor het verder uitdragen van de continue verbetergedachte binnen uw eigen organisatie.

3 Leergang Lean in de Zorg Datalijst 2013 / 2014 Voorjaarseditie (optionele) Najaarseditie Kick-off bijeenkomst mei 2013 Kick-off bijeenkomst september 2013 Dag 1 juni 2013 Dag 1 oktober 2013 Dag 2 september 2013 Dag 2 november 2013 Dag 3 oktober 2013 Dag 3 december 2013 Dag 4 november 2013 Dag 4 januari 2014 Dag 5 december 2013 Dag 5 februari 2014 Dag 6 januari 2014 Dag 6 (laatste dag) maart 2014 De tijden Kick off bijeenkomst is van uur uur Dag 1 t/m dagdeel lunch dagdeel (snelle) maaltijd dagdeel 3 Dag uur dagdeel uur lunch uur presentaties leancasus uitreiking certificaten en diner

4 Betreft de leergang: (slechts één leergang vermelden) editie I Persoonlijke gegevens naam: (man/vrouw) voornamen (voluit): roepnaam: titulatuur: privé-adres: (straat) (pc + plaats) telefoon privé: privé: geboortedatum: geboorteplaats: werkadres: (bedrijf ) (straat) (pc + plaats) telefoon werk: fax werk: werk: II Opleidingen (vanaf middelbaar onderwijs) instelling: plaats: van - tot: studierichting: diploma behaald op: III Beroepservaring bedrijf/organisatie: plaats: van - tot: functie: aanmeldingsformulier

5 Relevante nevenwerkzaamheden, bestuursfuncties en dergelijke met betrekking tot beroepsactiviteiten: Welke vakbladen, kranten en/of tijdschriften leest u? Bent u lid van een branche- of beroepsvereniging? Zo ja, welke? IV Algemeen Welke persoonlijke en zakelijke motieven heeft u om aan de leergang deel te nemen? V Op welke wijze heeft u kennis genomen van de leergang? (Slechts 1 antwoord is mogelijk) via een oud-cursist, namelijk: via iemand van de P&O afdeling, namelijk: via een collega, namelijk: via een docent van de leergang, namelijk: via een advertentie in: via een artikel in: via internet anders, namelijk:

6 VI Toelating Toelating tot de AOG-leergang geschiedt op basis van een persoonlijk intakeformulier. VII Betaling De betaling van het opleidingsgeld zal ineens worden voldaan.* * In overleg met AOG School of Management kan in individuele gevallen tot een afwijkende betalingsregeling worden besloten. Betaling zal geschieden door: de cursist; stuur de factuur naar mijn privé-adres. door een andere betalende instantie, namelijk: Bedrijf/organisatie: Contactpersoon: Adres: Postcode + Woonplaats: In dit laatste geval dient deze instantie mede te ondertekenen. Door medeondertekening verplicht deze instantie zich de opleidingskosten op zich te nemen. AOG School of Management is onderdeel van AOG Contractonderwijs BV, de publiekprivate onderneming van de Rijksuniversiteit Groningen en Freia. AOG School of Management hanteert de algemene voorwaarden van de Freia opleidingsbedrijven. Zie volgende pagina. Aldus getekend te Datum De cursist (naam + handtekening) De betalende instantie (naam + handtekening) Dit formulier zenden aan: AOG School of Management Antwoordnummer VD GRONINGEN Tel: Fax: januari 2012

7 Algemene voorwaarden FREIA opleidingsbedrijven: Deze algemene voorwaarden worden gehanteerd door de opleidingsbedrijven van Freia Holding B.V. en zijn van toepassing op overeenkomsten waarin een of meerdere van deze vennootschappen opdrachtnemer is. Artikel 1: Definities Opdrachtnemer: degene die een cursus/opleiding/training/intake/symposium/coachingstraject organiseert en daartoe met opdrachtgever een overeenkomst heeft gesloten. Opdrachtgever: degene die zichzelf, dan wel een ander als cursist heeft aangemeld/opgegeven voor het volgen van een door opdrachtnemer georganiseerd(e) cursus/opleiding/training/intake/symposium/ coachingstraject, en daartoe met opdrachtnemer een overeenkomst heeft gesloten. Cursist: degene die als feitelijke deelnemer van een cursus/opleiding/training/intake/symposium/ coachingstraject is opgegeven. Overeenkomst: Het contract tussen opdrachtgever en opdrachtnemer over het volgen door een cursist van een cursus/opleiding/training/intake/symposium/coachingstraject welke is/wordt georganiseerd door opdrachtnemer. Artikel 2: Voorwaarden 1. Deze voorwaarden zijn van toepassing op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten waarbij opdrachtnemer als zodanig partij is. Algemene voorwaarden van opdrachtgevers gelden niet, tenzij die door opdrachtnemer schriftelijk zijn aanvaard. 2. Aanvullingen op, of afwijkingen van, deze voorwaarden gelden uitsluitend indien zij schriftelijk zijn bevestigd. 3. In geval één of meerdere bepalingen van deze voorwaarden nietig of vernietigd zijn, zullen de overige bepalingen van de voorwaarden volledig van toepassing zijn en verplichten partijen zich in plaats van de nietige of vernietigde bepalingen overeen te komen die zo dicht mogelijk het doel en de strekking van de oorspronkelijke bepaling benaderen. Artikel 3: Aanmelding, inschrijving en totstandkoming overeenkomst 1. Aanmelding voor een cursus/opleiding/training dient schriftelijk te geschieden middels het door opdrachtnemer voorgeschreven en door opdrachtgever volledig ingevulde aanmeldingsformulier, tenzij een andere wijze van aanmelding is overeengekomen. De opdrachtgever staat in voor de juistheid van de daarbij of in aanvulling daarop door hem verschafte gegevens. 2. Toelating tot een cursus/opleiding/training geschiedt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldings-/inschrijvingsformulieren. 3. De overeenkomst komt tot stand door verzending van de schriftelijke bevestiging door opdrachtnemer van de inschrijving van een cursist. Artikel 4: Annulering, opschorting, ontbinding 1. Bij annulering van een open opleiding/training met een doorlooptijd van maximaal 2 maanden door opdrachtgever tot 1 maand voor de eerste trainingsdag/intake is 10% van het opleidings-/ cursusgeld verschuldigd met een minimum van 200, bij annulering binnen 1 maand voor de eerste trainingsdag/intake dienen de opleidings-/cursusgelden volledig te worden voldaan en bestaat geen recht of aanspraak op terugbetaling daarvan. In geval van annulering van een overeenkomst voor een open opleiding/training met een doorlooptijd langer dan 2 maanden door opdrachtgever dienen de opleidings-/cursusgelden volledig te worden voldaan en bestaat geen recht of aanspraak op terugbetaling daarvan. 2. Opdrachtgever kan in plaats van de oorspronkelijk opgegeven cursist een vervanger laten deelnemen aan de cursus/opleiding/training/symposium, tenzij dit naar redelijk oordeel van opdrachtnemer bezwaarlijk is, gelet op de aard en inrichting van de cursus/opleiding/training/symposium en/of het opleidingsniveau en/of de persoon van de vervanger. 3. Opdrachtnemer streeft ernaar om de cursus/opleiding/training/het symposium te laten verlopen op de vooraf aangegeven wijze. Het is opdrachtgever echter toegestaan om, indien omstandigheden, niet beperkt tot situaties van overmacht, daartoe nopen, wijzigingen aan te brengen in het programma, locaties en data. Een dergelijke wijziging leidt niet tot schadeplichtigheid aan de zijde van opdrachtnemer. 4. Opdrachtnemer is gerechtigd de overeenkomst te annuleren indien naar zijn oordeel onvoldoende cursisten zijn ingeschreven voor de betreffende cursus/opleiding/training/het symposium, in welk geval de opdrachtgever recht heeft op terugbetaling van het voor de cursus/opleiding/training/het symposium aan opdrachtnemer betaalde cursusgeld. 5. Opdrachtnemer is, te zijnen keuze, gerechtigd de overeenkomst geheel of te dele te ontbinden of op te schorten in geval van (tijdelijke) overmacht, waaronder mede te verstaan ziekte van docenten, stakingen, bedrijfsbezettingen en brand. Ontbinding leidt niet tot schadeplichtigheid aan de zijde van opdrachtnemer, doch geeft opdrachtgever aanspraak op terugbetaling van een evenredig deel van het aan opdrachtnemer betaalde cursusgeld. Artikel 5: Verplichtingen van opdrachtnemer terzake de uitvoering van de overeenkomst Opdrachtnemer zal bij de uitvoering van deze overeenkomst de zorg van een goed opdrachtnemer in acht nemen en zich inspannen om die kwaliteit te leveren die in redelijkheid van haar kan worden verlangd. Artikel 6: Betaling 1. Opdrachtnemer zal de opleidings-/cursusgelden en eventuele bijkomende kosten in rekening brengen middels zending van een factuur naar het door de opdrachtgever opgegeven factuuradres. Facturering op deze wijze laat onverlet de betalingsverplichting van de opdrachtgever, indien tenaamstelling en adres anders zijn dan die van opdrachtgever. 2. Betaling van facturen dient te geschieden binnen 14 dagen na factuurdatum doch uiterlijk de dag voorafgaand aan de aanvang van de cursus/opleiding/training/intake/het symposium/coachingstraject. Verrekening is niet toegestaan. 3. Bij overschrijding van de betalingstermijn zal de opdrachtgever van rechtswege in verzuim zijn en rente verschuldigd zijn van 1% per maand, te berekenen over het factuurbedrag tot het moment van algehele voldoening. 4. Bij niet volledige betaling binnen de gestelde termijn zal de opdrachtgever gehouden zijn tot vergoeding buitengerechtelijke kosten ter hoogte van 15% van het onbetaald gelaten bedrag, met een minimum van 250,=. 5. Tenzij anders aangegeven zijn bedragen aangeduid exclusief BTW. Artikel 7: Gedrag, toegang en identificatieplicht 1. Opdrachtgever staat ervoor in dat door hem ingeschreven cursist zich houdt aan de algemeen gebruikelijke normen en fatsoensregels, alsmede aan richtlijnen en aanwijzingen die door opdrachtnemer en/of de docent/opleider/trainer in het kader van de uitvoering van de overeenkomst worden gegeven. 2. Cursisten dienen op eerste verzoek van opdrachtnemer en/of de docent/opleider/trainer een legitimatiebewijs te tonen. 3. Opdrachtnemer is gerechtigd aan de cursist de toegang tot de cursus te ontzeggen: zolang volledige betaling van het cursusgeld niet volledig is voldaan, zolang de cursist niet voldoet aan de vereiste vooropleiding, indien de cursist handelt in strijd met het bepaalde in de leden 1 en 2, of in het verleden aan cursussen/opleidingen/trainingen heeft deelgenomen, op een wijze die niet in overeenstemming is met de eisen die daaraan in redelijkheid door opdrachtnemer mogen worden gesteld. 4. De docent/opleider/trainer is gerechtigd een cursist de toegang tot de ruimte waarin de cursus/ opleiding/het symposium wordt gehouden te ontzeggen wegens handelen in strijd met de leden 1 en 2, of indien opdrachtgever de cursist de toegang tot de cursus heeft ontzegd. De opdrachtgever staat er in dat geval voor in dat de cursist de betreffende ruimte verlaat en verlaten houdt. 5. Ontzegging van de toegang als bedoeld in de leden 3 en 4 laten de betalingsverplichting van opdrachtgever onverlet. Artikel 8: Beperking aansprakelijkheid 1. Opdrachtnemer is niet aansprakelijk voor schade van opdrachtgever en/of van de door opdrachtgever ingeschreven cursist ontstaan bij de uitvoering van de overeenkomst, behoudens in gevallen waarin die schade opzettelijk door opdrachtnemer of door grove schuld van opdrachtnemer is veroorzaakt. 2. Opdrachtnemer zal niet aansprakelijk zijn voor schade die is ontstaan ten gevolge van handelingen van door hem ingeschakelde docenten, overige (hulp)personen, of medecursisten, tenzij die schade opzettelijk danwel wegens grove schuld is veroorzaakt en aan opdrachtnemer is toe te rekenen. 3. Opdrachtnemer zal niet aansprakelijk zijn voor schade ontstaan door zaken waarvan opdrachtnemer zich bedient. 4. De aansprakelijkheid van opdrachtnemer is beperkt tot het bedrag dat in een voorkomend geval door diens (aansprakelijkheids)verzekeraar wordt uitgekeerd, verhoogd met het eigen risico. 5. Indien schade niet onder verzekeringsdekking valt, zal de aansprakelijkheid van opdrachtnemer beperkt zijn tot maximaal het bedrag dat in verband met de betreffende cursus/opleiding/training/ symposium per cursist in rekening is gebracht. 6. Opdrachtgever is niet gehouden andere dan directe schade (kosten ter vaststelling schade en aansprakelijkheid, ter verkrijging van voldoening buiten rechte, en ter beperking van schade) te vergoeden. Artikel 9: termijnen voor reclame en aansprakelijkheid Reclames en aansprakelijkstellingen terzake een (vermeende) tekortkoming in de nakoming door opdrachtnemer dienen, op straffe van verval van enig recht, binnen dertig dagen nadat en gebrek redelijkerwijs bekend had kunnen zijn, doch in ieder geval binnen 1 jaar na de tekortkoming, schriftelijk ter kennis te zijn gebracht bij opdrachtnemer. Artikel 10: Auteursrechten Verstrekking en/of ter beschikking stelling aan cursisten van auteursrechtelijk beschermde werken/ teksten/stukken/materialen, betekent op geen enkele wijze overdracht van de auteursrechten die daarop rusten, of een gebruiksrecht dat verder gaat dan op grond van de auteurswet is toegestaan. Artikel 11: Vertrouwelijkheid/geheimhouding Opdrachtgever zal zonder toestemming van opdrachtnemer niet naar buiten treden met mededelingen over deze overeenkomst, over privacy gevoelige gegevens of over interne aangelegenheden van de wederzijdse ondernemingen, waarvan zij het vertrouwelijke karakter kennen of kunnen begrijpen. Deze bepaling blijft ook na de beëindiging van deze overeenkomst van kracht Artikel 12: Relatiebestand 1. Opdrachtgever geeft mede namens de cursist toestemming om naam, adresgegevens en overige relevante gegevens van beiden op te nemen in het relatiebestand van opdrachtnemer, Freia Holding B.V. en/of haar groepsmaatschappijen, teneinde door laatstgenoemde te worden gebruikt om dezen ondermeer te informeren over cursussen/opleidingen/trainingen/symposia en voor doeleinden van persoonlijke ontwikkeling. 2. Op eerste verzoek van opdrachtgever en/of cursist worden adres-gegevens als in lid 1 bedoeld uit het relatiebestand verwijderd, behalve indien de gegevensverwerking noodzakelijk is voor de uitvoering van een overeenkomst waarbij de betrokkene partij is, of voor het nemen van precontractuele maatregelen naar aanleiding van een verzoek van de betrokkene en die noodzakelijk zijn voor het sluiten van een overeenkomst en/of de gegevensverwerking noodzakelijk is voor de behartiging van het gerechtvaardigde belang van de opdrachtnemer of van een derde aan wie de gegevens zijn verstrekt, tenzij het belang of de fundamentele rechten en vrijheden van de betrokkene, in het bijzonder het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, prevaleert. Artikel 13: Toepasselijk recht en bevoegde rechter 1. Op de overeenkomst is uitsluitend Nederlands recht van toepassing. 2. Voorzover afwijking van competentieregels is toegestaan, zullen geschillen worden beslecht door de bevoegde rechter te Groningen, tenzij opdrachtnemer als vorderende partij ervoor kiest de zaak voor te leggen aan de volgens de wettelijke competentieregels bevoegde rechter.