pastoralia AARTSBISSCHOP LéONARD Het sacrament van het huwelijk (deel 5)

Transcriptie

1 pastoralia Beleids- en informatieblad Aartsbisdom Mechelen-Brussel november 2011 nummer 9 AARTSBISSCHOP LéONARD Het sacrament van het huwelijk (deel 5) BIJDRAGEN Voorstelling bisschopsraad Vier kandidaat-diakens Priesters over het sacrament van verzoening Vooruitblik naar de advent UIT DE VICARIATEN School en christelijke opvoeding Wie is wie in het vicariaat Brussel Veertig jaar Brussel Onthaal / Open Deur Pastorale opties voor Waals-Brabant MAANDBLAD NIET IN JULI/AUGUSTUS AFGK. ANTWERPEN X P. 2A9707

2 2 pastoralia inhoud 3 Voorwoord 4 Het sacrament van het huwelijk 7 W i e i s w i e i n d e b i s s c h o p s r a a d? 8 V i e r n i e u w e p e r m a n e n t d i a k e n s 10 M e n s v o o r d e m e n s e n z i j n, h e r d e r a l s G o d 12 S c r e e n i n g v a n k a n d i d a a t - p r i e s t e r s? 14 W i e i s w i e i n h e t v i c a r i a a t B r u s s e l? 15 S c h o o l e n c h r i s t e l i j k e o p v o e d i n g 17 E e n l u i s t e r e n d o o r i n d e s t a d 18 U w a s w e e r g e w e l d i g o p d e I D G P - f a m i l i e d a g 20 H e t s a c r a m e n t v a n v e r z o e n i n g 25 A d v e n t : w a c h t e n v a n u i t d e h o o p 26 B i o g r a f i e Z u s t e r M a r t h a V a n d e n p u t t e s t e i n t e r n a t i o n a a l e u c h a r i s t i s c h c o n g r e s 28 V a n u i t d e v i c a r i a t e n 30 P e r s o n a l i a 34 A a n k o n d i g i n g e n ILLUSTRATIES Hans Medart: 3, 7, 21, 26 Gisela Vanwinckel: 10, 11 Koen Cauberghs: 14, 23 Jan Goyvaerts, Wim Smit: 18, 19 Rights reserved: 5, 8, 9, 22 Dagelijks nieuws over kerk en religie. Waar? op de website: klik op nieuwsberichten PASTORALIA Maandblad van het aartsbisdom Mechelen-Brussel Redactie Koen Cauberghs Ria Dereymaeker Tony Frison Jan Goyvaerts Hans Medart Jeroen Moens Jean Paul Pinxten Fons Uytterhoeven Etienne Van Billoen Eindredactie Jeroen Moens Redactieadres Pastoralia Wollemarkt Mechelen Tel Fax aartsbisdom@kerknet.be Grafische vormgeving Peer de Maeyer Zetwerk, opmaak en druk Halewijn Halewijnlaan Antwerpen Lid VUKPP Abonnementen - een jaarabonnement op Pastoralia kost 22 euro - een gecombineerd jaarabonnement met de Franstalige uitgave kost 40 euro - administratie Persdienst Aartsbisdom Wollemarkt Mechelen Tel het bedrag kan gestort worden op rekening IBAN: BE BIC: GEBABEBB t.a.v. Pastoralia Nederlands, Wollemarkt Mechelen Verantwoordelijke uitgever Etienne Van Billoen Wollemarkt Mechelen

3 pastoralia 3 Voorwoord Enkele zonnestralen op de drempel van de wintertijd Wanneer ik dit voorwoord schrijf, ben ik net terug van mijn eerste pastorale herfstbezoek aan het dekenaat Diest. De belevenissen van de afgelopen tien dagen in de streek van Jan Berchmans en Ernest Claes hebben me net zoals dat eerder het geval was voor Brussel, Klein-Brabant en Mechelen eens te meer overtuigd van het belang van deze werkwijze, waarbij de bisschop en de gelovigen elkaar diepgaand leren kennen en waarderen. Tot mijn grote blijdschap ontdek ik tijdens die bezoeken de schoonmenselijkheid van de gelovigen in dit bisdom en de edelmoedige inzet van zijn priesters, diakens, pastorale werk(st)ers en de vele vrijwilligers. Ja, ondanks beproevingen of soms moedeloosheid heeft de Kerk van dit bisdom een toekomst! Dank aan de dekens en hun medewerkers voor al hun voorbereidingen om de pastorale bezoeken inhoudelijk waardevol te maken! Ik verheug me al op mijn bezoek aan Zoutleeuw, en later aan Tienen. Even terzijde: ik merk ook vooruitgang in de liturgie. Ja, u leest het goed: echte stappen in de goede richting! U kent mijn gehechtheid soms wat maniakaal, maar gegrond aan het feit dat het liturgisch gebed uitdrukking moet vinden in de lichaamshouding. Welnu, hier merk ik duidelijke vooruitgang. Zeker, soms zie ik nog hier en daar dat de gemeenschap blijft zitten tijdens de schuldbelijdenis of het halleluja, of tijdens de prefatie en het sanctus, en zelfs bij het onzevader! Dat zijn rariteiten die men enkel in België aantreft. In elk land van Europa, Azië, Amerika, Afrika of Oceanië dat ik bezocht, zag ik dat gelovigen als verrezenen gingen rechtstaan van de opening van de dienst tot het begin van de lezingen, en vervolgens van de prefatie tot de communie (behalve uiteraard de hoogbejaarden, de zieken of de gehandicapten). Zouden wij Belgen dan het enige oververmoeide volk van onze planeet zijn? Ik denk het niet. Het bewijs: de toestand kent een positieve kentering! Doch dit alles tussen haakjes. De Heer schenkt ons bisdom een stevige bemoediging bij de recente opening van het academiejaar in onze diocesane seminaries: vier nieuwe kandidaten voor de opleiding aan het Séminaire Notre-Dame in Namen, drie voor het Johannes XXIII-seminarie in Leuven en zes voor het Redemptoris Mater-seminarie van Brussel, dat is gevestigd in Limelette, maar waarvan de seminaristen cursus volgen in Namen of Leuven. Voeg deze dertien nieuwe kandidaten bij de twintig seminaristen die reeds in opleiding zijn, en ons bisdom telt in totaal drieëndertig toekomstige priesters. Allen worden ze bovendien aangespoord om tweetalig te worden. Die positieve cijfers zijn een krachtig signaal voor jongeren die nu al overwegen om volgend jaar naar het seminarie te gaan, of die wens binnenkort zullen uitspreken. Tot slot heb ik met vreugde vernomen dat men binnenkort in de basiliek van Koekelberg zal starten met een gedurige aanbidding, dag en nacht, van het Heilig Sacrament. Koekelberg is misschien Montmartre niet, maar het zal er dra op gelijken! Op veel plaatsen ervaar ik met vreugde een groeiende liefde voor Jezus, die ons altijd nabij is in de eucharistie. Zonder twijfel zal deze beweging nog versterkt worden door het komende Festival van Eucharistische Aanbidding Venite Adoremus dat op diverse locaties in Brussel, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant zal plaatsvinden van 10 tot 20 november. Ik hoop dat deze zonnestralen ons mogen bemoedigen in onze talloze andere engagementen, en ook in het herfstgrijs van onze kleine dagdagelijkse beslommeringen. + André-Jozef Léonard, aartsbisschop van Mechelen-Brussel

4 4 pastoralia Het sacrament van het huwelijk De vruchtbaarheid van het verbond In deze bijdrage zal ik enkel het delicate probleem van de band tussen de echtelijke liefde en de gave van het leven aanraken, en daarbij ook het verantwoord ouderschap belichten. De meer concrete vragen bewaar ik voor het laatste artikel gewijd aan het huwelijkssacrament. De liefde, bron van leven Het verbond tussen Christus en de Kerk is een bron van leven. Het is immers in hun wederzijdse vereniging dat de Heer en zijn Bruid ons allen in het nieuwe leven van het Rijk roepen. Daarom spreken we van de Kerk als onze Moeder. Een christelijke echtelijke liefde zal dus maar authentiek zijn als ze ook in de seksuele vereniging van de echtgenoten de huwelijksvruchtbaarheid weerspiegelt tussen Jezus en zijn Kerk, die op het kruis werd bezegeld. De onderlinge verbondenheid tussen liefde en vruchtbaarheid Deze diepe band tussen huwelijksvereniging en vruchtbaarheid blijkt niet alleen vanuit een christelijk perspectief dat nadenkt over de ultieme betekenis van de menselijke seksualiteit. Ook een zuiver filosofische of psychologische benadering brengt deze aan het licht. Het is immers veelbetekenend dat de liefde van man en vrouw haar bekroning vindt in een daad (de geslachtsgemeenschap) die door haar eigen logica openstaat voor het verwekken van een nieuw leven en die zelfs structureel hierop gericht is. Moeten we dit niet zien als een heel concreet teken, in ons lichaam zelf geschreven, van een essentiële band tussen de liefde en de openheid naar nieuw leven? Jazeker, zowel vanuit het standpunt van de rede als met de ogen van het geloof is er een onlosmakelijke band tussen seksuele liefde en openheid voor het leven. Een verantwoorde voortplanting Het morele vraagstuk van de anticonceptie stelt zich omdat de structurele band tussen liefde en vruchtbaarheid is toevertrouwd aan de vrijheid van de mens. In de dierenwereld volgt de voortplanting bij wijze van spreken automatisch uit de blinde drift van het instinct. Bij de mens daarentegen hangt de openheid van de liefde voor het doorgeven van het leven af van de verantwoordelijkheid van de echtgenoten, al is ze ingeschreven in de diepe logica van de seksualiteit. Zo komen we tot de notie van verantwoord ouderschap: het is door tegelijk rekening te houden met het ware welzijn van het koppel, het verhoopte geluk van de kinderen, de economische en sociale situatie van het gezin en ook met de morele eisen van het openstaan voor de gave van God, dat ouders het leven moeten doorgeven en het aantal kinderen bepalen dat ze zullen ontvangen. De verkeerde idealen van de consumptiemaatschappij Van de standpunten van de Kerk op dit vlak heeft men vaak een karikatuur gemaakt. Alsof ze echtgenoten zou aanraden om het grootst mogelijk aantal kinderen te krijgen dat biologisch haalbaar is voor het koppel! Niets is minder waar. De Kerk nodigt uiteraard uit tot een edelmoedige vruchtbaarheid, maar wel gecontroleerd dit wil zeggen: met aandacht voor de verschillende aanwezige factoren. Maar het is waar dat de Kerk, door te hameren op de es-

5 pastoralia 5 Laten we eerst enkele taalkundige kwesties verduidelijken. Onder kunstmatige of contraceptieve methodes worden alle methodes verstaan die actief tussenkomen in het verloop van de geslachtsdaad hetzij ervoor, tijdens of erna met als bedoeling deze onvruchtsentiële openheid van de liefde voor de vruchtbaarheid, de idealen van de consumptiemaatschappij in vraag stelt (zeker vandaag de dag). Die maatschappij beweert met klem dat jonge koppels voor hun eigen geluk en dat van de kinderen die zullen komen, eerst de tijd moeten nemen om met twee gelukkig te zijn, om hun financieel inkomen en hun huiselijk comfort te verzekeren, waarna dan eventueel een kind kan komen. Ons laag geboortecijfer, ver onder wat nodig is voor een loutere vervanging van de vorige generatie, wijst op dergelijke mentaliteit. De gevolgen zijn ernstig: een toenemende vergrijzing met alle gevreesde sociaaleconomische problemen van dien, wat onmiskenbaar kan leiden tot de ondergang van onze maatschappij. De middelen voor geboorteregeling Bij de morele vraag naar een juiste geboorteregeling hangt veel af van de aard van de gebruikte middelen. Zoals steeds in de moraal volstaan goede bedoelingen niet; men moet immers ook kijken naar de handelwijze waarmee die bedoelingen in de praktijk worden gebracht. Daarom verwerpt het christelijke denken om vanzelfsprekende redenen radicaal abortus als een middel van geboorteregeling. Het is eveneens radicaal tegen vrijwillige sterilisatie, of die nu tijdelijk is dan wel definitief. Sterilisatie drukt inderdaad de weloverwogen wil uit om op lange termijn de seksuele liefde los te maken van elke openheid, ja zelfs gewoon de mogelijkheid tot vruchtbaarheid. Natuurlijke en kunstmatige methodes Het debat is moeilijker wanneer het gaat over andere de meest voorkomende methodes voor geboorteregeling. Het struikelblok in de discussie is het onderscheid dat de Kerk maakt tussen kunstmatige of contraceptieve methodes enerzijds en natuurlijke methodes anderzijds. De Kerk keurt de eerste af, terwijl ze het gebruik van de tweede billijkt. Enkele verduidelijkingen over de termen baar te maken. Het gaat hierbij om fysieke, technische, chemische of hormonale middelen. Onder natuurlijke methodes verstaan we methodes die de onvruchtbare en vruchtbare periodes in de vrouwelijke cyclus trachten te kennen om zo de seksuele betrekkingen te beperken tot de onvruchtbare periodes. Het gaat hier vandaag vooral om observatiemethodes op basis van gecombineerde indicatoren, die zeer betrouwbaar zijn wanneer ze goed onderwezen en toegepast worden. Deze observatiemethodes zijn doeltreffend om een ongewenste geboorte te voorkomen, maar ook zeer aangewezen voor het tegenovergestelde doel, namelijk om de kansen op een gewenst kind te vergroten. Doel en middelen De kunstmatige methodes onderscheiden zich van de natuurlijke door

6 6 pastoralia de aard van de gebruikte middelen (in het eerste geval een directe ingreep, in het tweede een waarneming), terwijl het beoogde doel in beide gevallen hetzelfde is: namelijk het in de tijd spreiden van geboortes of zelfs het niet krijgen van een kind. Dit herinnert er ons nogmaals aan dat de hele discussie over geboorteregeling essentieel afhangt van de objectieve morele waarde van de gebruikte middelen. Bovendien, als een doel zelfs een goed doel, zoals verantwoord ouderschap niet voldoende is om het gebruik van om het even welk middel te rechtvaardigen, volstaat het omgekeerd evenmin om objectief correcte middelen te gebruiken om automatisch op moreel vlak in orde te zijn! Een koppel dat vanuit een egoïstische bedoeling hoegenaamd geen kinderen wenst en voortdurend teruggrijpt naar natuurlijke methodes om de vruchtbaarheid te controleren, zou ernstig in tegenspraak zijn met het ideaal van de menselijke en christelijke liefde. Dit gezegd zijnde stelt zich de vraag waarom de katholieke Kerk zich zo vastberaden verzet tegen kunstmatige methodes of contraceptiva als geboorteregeling. Hier moeten we een duidelijk onderscheid maken tussen wat er echt op het spel staat en de bijkomstigheden. Bijkomende bezwaren Men kan bijvoorbeeld overigens zeer terecht bezorgd zijn over de erg zware morele gevolgen van een veralgemeend gebruik van contraceptiva, zowel op sociaal als op individueel vlak. Het is namelijk duidelijk dat het systematisch en uiteindelijk gebanaliseerd gebruik van contraceptiva de zedelijke ontaarding aanmoedigt. Het versterkt de mannelijke onverantwoordelijkheid ( Ze moet maar de pil nemen! ) én de vrouwelijke ( Met de pil loop ik geen enkel risico! ). Het ondermijnt bovendien de positieve ingesteldheid tegenover het kind (het wordt in de eerste plaats als een bedreiging beschouwd) en het maakt mensen welwillend tegenover abortus (als oplossing wanneer contraceptie tekortschiet), en ga zo maar door. Bovendien is het op politiek vlak voor rijke landen jammer genoeg gemakkelijker en meer winstgevend om arme landen sterilisatieprogramma s en contraceptiva op te leggen, dan op een positieve wijze mee te werken aan hun economische ontwikkeling. Daarenboven is het bij al deze programma s zo dat de staat de plaats van de ouders inneemt en hen haar opvatting over kind en gezin voorschrijft. Al deze bezwaren tegen contraceptie zijn belangrijk, en toch raken ze niet aan de essentie. Men kan immers opwerpen dat het om onrechtmatig gebruik van contraceptie gaat. De hoger genoemde bezwaren geven dus geen afdoende argumenten tegen het gematigd gebruik in een concrete situatie. Ook het groeiend wantrouwen tegenover de pil om ecologische redenen raakt niet aan de kern van de zaak. We kunnen ons er wel over verheugen dat door deze verschuiving de profetische waarschuwing van Paulus VI uit 1968 tegen contraceptie voortaan beter aanvaard wordt in sommige milieus, die met reden bezorgd zijn omdat contraceptie (vooral de hormonale) permanent de diepste fysiologische en psychologische mechanismen van de mens aantast. Maar dit zijn hygiënische beschouwingen die, hoe belangrijk ook, toch niet de kern behandelen van het morele probleem dat door contraceptie gesteld wordt. De kern van de zaak is niet biologisch Wat is dan de voornaamste reden waarom de katholieke Kerk kunstmatige contraceptie afkeurt, terwijl ze natuurlijke methodes voor geboorteregeling wel aanvaardt? Ook al wekt de woordkeuze de verkeerde schijn, het gaat er niet simpelweg om dat de eerste kunstmatig en de tweede natuurlijk zijn, in de zin van met respect voor de biologische orde. Iets kunstmatigs is op zich immers niet verwerpelijk! Heel onze cultuur en knowhow berusten op kunstmatigheden, op ingrepen van de mens in het natuurlijke verloop van de dingen. Overigens zijn ook de zogenaamde natuurlijke methodes op hun beurt kunstmatig, omdat men teruggrijpt naar thermometers, naar nauwkeurig onderzoek, enzovoort. Wat de biologische natuur betreft: zij is als dusdanig geen absoluut respect verschuldigd. Integendeel, men zou zelfs kunnen zeggen dat heel de beschaving gebouwd is op het overstijgen van de primitieve eisen van de biologische orde. Eten bijvoorbeeld is voor de mens veel meer dan het opnemen van proteïnen of calorieën Het gaat om een geestelijk probleem Vanuit het oogpunt van het geloof net als in het licht van een welbegrepen filosofie is de inzet van contraceptie van geestelijke orde. Bij een probleem met evident biologische aspecten (engelen hebben, zoals men weet, geen contraceptieve bekommernissen), gaat het uiteindelijk om de houding van de persoon ten opzichte van de huwelijkspartner, ten opzichte van het mysterie van het leven en de gave van God. Hier zullen we het uitgebreider over hebben in de volgende bijdrage. + André-Jozef Léonard, aartsbisschop van Mechelen-Brussel

7 pastoralia 7 Wie is wie in de bisschopsraad? Van links naar rechts: Fons Uytterhoeven, bisschoppelijk afgevaardigde voor het Nederlandstalig onderwijs Kanunnik Kristof Struys, bisschoppelijk vicaris voor vorming (Nederlandstalig) Kanunnik Tony Frison, adjunct van monseigneur Kockerols Frieda Van Vaeck, secretariaat Koen Jacobs, verantwoordelijke voor de personeelsdienst Kanunnik Olivier Bonnewijn, bisschoppelijk vicaris voor vorming Patrick du Bois, bisschoppelijk afgevaardigde voor het beheer van het tijdelijke Zuster Elisabeth Storms, bisschoppelijk afgevaardigde voor het Godgewijde leven (Franstalig) Monseigneur Leon Lemmens, hulpbisschop voor Vlaams-Brabant en Mechelen Monseigneur André-Joseph Léonard, aartsbisschop Kanunnik Etienne Van Billoen, vicaris-generaal en moderator Zuster Agnes Laureys, bisschoppelijk afgevaardigde voor het Godgewijde leven (Nederlandstalig) Permanent diaken Claude Gillard, bisschoppelijk afgevaardigde voor het Franstalig onderwijs Monseigneur Jean Kockerols, hulpbisschop voor Brussel Pater Marcel De Pauw, adjunct van monseigneur Lemmens Monseigneur Jean-Luc Hudsyn, hulpbisschop voor Waals-Brabant Kanunnik Eric Mattheeuws, adjunct van monseigneur Hudsyn

8 8 pastoralia Vier nieuwe permanent diakens Op zondag 11 december om 15 uur zal monseigneur Léonard in de Sint- Romboutskathedraal in Mechelen vier nieuwe permanent diakens wijden. Die sacramentele wijding is voor hen de feestelijke bekroning van een opleiding die bijna vijf jaar duurde én de zending naar een taak van dienstbaarheid waartoe de Kerk geroepen is. Drie kandidaatdiakens stellen zich kort voor. Louis- Philippe Apers (35 jaar), die werkt bij Poverello in Brussel, verkoos geen voorstelling in Pastoralia. Bart de Bakker Woonplaats: Tienen Geboren: 16 juli1976 Gehuwd met Inge Schodts (godsdienstleerkracht) en papa van Artuur (8), Paulien (6) en Jasmijn (3). Ziekenhuispastor in het Regionaal Ziekenhuis Sint-Trudo, Sint-Truiden Ik ben opgegroeid in een diakengezin met heel wat adoptiebroers en -zussen, vaak met een fysieke en/of mentale beperking. Het geloof waaruit mijn ouders leven heeft me altijd geboeid, een geloof dat ze tot op vandaag als een bevrijdende ontmoeting doorgeven en voorleven als een weg om te gaan. Op aangeven van een leerkracht koos ik voor de studie godsdienstwetenschappen. Sindsdien is de nodige kritische reflectie deel geworden van mijn geloof. Uit interesse voor de wereld van de Bijbel werkte ik ook de studie Semitische talen en culturen af. Beide studies verdiepten mijn geloof intens en in de werksituaties die daarop volgden (bij Kerk en Wereld en Stadspastoraat Antwerpen) leerde ik verschillende kanten van het kerkelijke leven kennen. Meer en meer leek het mij een uitdaging om mijn geloof helemaal vanuit de Kerk te beleven en wel in een inspirerende, confronterende en bevrijdende gemeenschap. Zowel in het werk toen, als in de opleiding tot diaken nadien en bij de zieken nu, stel ik vast dat niemand ontkomt aan de vragen die het leven je stelt. Over die vragen moet het ook in de Kerk (kunnen) gaan. Als diaken wil ik de kansen benutten om als Kerk te groeien in betrokkenheid op deze vragen en mensen kansen aanreiken om te groeien in Gods bevrijdend woord.

9 pastoralia 9 Omer Laermans Woonplaats: Tienen Geboren: 26 juni 1952 Gehuwd met Liliane Struyven (kleuterleidster), vader van twee dochters en grootvader van één kleinkind. Gepensioneerd onderwijzer. Via Poverello zijn we in contact gekomen met de armen van onze maatschappij. Daar groeide het idee om als diaken tussen hen te staan. In 2000 rondde ik mijn diakenopleiding af. Ik vroeg een jaar uitstel, maar uitstel werd afstel en de volgende jaren zelfs vergetelheid. Maar zo werkt God niet. Hij roept op de meest onverwachte momenten en doet dat steeds door mensen. Een paar jaar geleden hadden we de genade om een zwaar dementerende priester te begeleiden gedurende zijn laatste zes maanden. Met veel moeite vonden we een priester voor de ziekenzalving. Toen is het idee ontstaan om dagelijks te bidden of, als het mogelijk is, te aanbidden voor priesterroepingen. Zo kwamen we ook terecht bij een bejaard echtpaar in een rusthuis in Leuven: Adolf, 90 en licht dementerend, en Yvonne, 88 en palliatieve kankerpatiënt. We bezochten hen twee tot drie keer per week. Op een dag in augustus begon Adolf te spreken over geloven en de zin van het leven en een aalmoezenier zie je hier nooit. Op dat ogenblik flitste het door mijn geest: Hier, op mijn plaats, zou nu een priester moeten zitten. Ik kan dat niet, maar ik zou hier wel kunnen zijn als diaken. Daar is mijn, onze echte roeping ontstaan. Door een dementerende mens heeft de Heer onze harten tot ware dienstbaarheid in Zijn Kerk ontsloten. Ik wil als diaken actief zijn op minstens twee terreinen. Eerst de catechese: samen met catechisten op zoek gaan naar nieuwe ontmoetingsmogelijkheden met de kinderen van de plechtige geloofsbelijdenis. Zien hoe de woorden van het evangelie ons aanspreken, wat de diepere bedoeling van God voor ieder persoonlijk kan zijn en hoe wij vanuit die diepte naar anderen kunnen gaan. Ten tweede het opzoeken van de meest verlaten mensen, vooral zwaar zieken en dementerenden. Zij hebben, ondanks hun onomkeerbare ziekte en aftakeling, nog zoveel te bieden. Het is belangrijk bij hen aanwezig te zijn, vol geduld, liefde en luisterbereidheid. Jeroen Thomas Woonplaats: Linden (Lubbeek) Geboren: 6 april 1976 Getrouwd met Dorien Eulaers, papa van Hanne (4 jaar) en van ons volgend kindje dat half december geboren wordt Stafmedewerker ethische en religieuze vorming bij Boerenbond Eigenlijk heb ik geen persoonlijke drijfveer om diaken te worden. Een roeping komt nooit in eerste plaats uit jezelf. De persoonlijke relatie tot God is van jongs af aan belangrijk geweest voor mij. Als kind kon ik dit nog niet zo goed benoemen, maar ik herkende deze band het sterkst in het contact met de schepping. Als adolescent heb ik actief gezocht hoe ik deze gelovige relatie het best kon verankeren in mijn leven. Gaandeweg leerde ik dat ik het zelf niet diende in te vullen, maar dat je je net ontvankelijk dient op te stellen. Meermaals werd ik door vrijwilligers, proosten en collega s van de Landelijke Beweging aangesproken met de vraag of ik diaken was. Op aanraden van de algemene proost van de Boerenbond ben ik aan de opleiding begonnen. Ook nu nog, bij het begeleiden van bedevaarten, krijg ik geregeld bevestiging voor mijn naderende wijding. Het doet deugd dat de gelovige inspiratie van waaruit ik mijn leven getuigend tracht te leiden, door velen wordt erkend en bevestigd. Mijn eerste zending, ook als diaken, is die als echtgenoot en vader in mijn gezin. Ik tracht in de dagelijkse realiteit van het gezinsleven zo goed mogelijk mijn geloof gestalte te geven. Hier vind ik ook voor een stuk mijn gelovige kracht om mijn pastorale taken binnen de Landelijke Beweging te kunnen vervullen. Door het dalend aantal priesters worden deze noden in onze beweging alleen maar groter. Ik zou me als diaken graag inzetten om deze noden concreet en structureel te helpen lenigen. Het is volgens mij een enorme kans dat veel van onze leden nog altijd openstaan voor het specifiek christelijke antwoord op levensbeschouwelijke vragen. Dit is tevens mijn grootste persoonlijke motivatie: ik geloof rotsvast in de rijkdom van de boodschap van Christus. Als diaken te mogen meewerken aan de ondersteuning en verspreiding hiervan ervaar ik als een grote genade.

10 10 pastoralia Mens voor de mensen zijn, herder als God Van 16 tot 26 september was monseigneur Léonard te gast in het dekenaat Diest. Er was hard gewerkt om hem goed te kunnen ontvangen en die voorbereidingstijd was, samen met het bezoek zelf, een vruchtbare periode. EEN VRUCHTBARE VOORBEREIDING Voor mij brengt de voorbereiding heel veel contacten mee. Ik spreek iedereen aan en krijg alle mogelijke reacties. Dat is leerrijk. Steeds leid ik de mensen naar de achterkant van onze folder waar de bisschopsleuze van monseigneur Léonard staat: Veni Domine Jesu. Daar gaat het uiteindelijk om: dat we in de vele ontmoetingen met elkaar de levende Heer op het spoor mogen komen. In die zin probeer ik mensen samen te brengen in het kader van dit bezoek, zei Freddy De Baets, diaken in Scherpenheuvel. En Jef Busschots vulde aan: We verwachten een hartelijk bezoek van de bisschop en ik denk dat het ook zo zal worden. Ik ga met de bisschop de ziekencommunie dragen naar de thuisblijvende zieken van de parochies Webbekom en Kaggevinne en ik kan nu al zeggen: die zieken kijken ernaar uit. Dat een bisschop bij hen wil komen, dat vinden ze enorm. TIJD VOOR GEMEENSCHAP Het bezoek begon biddend in de basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel aan wier moederlijke zorg de bisschop deze tiendaagse toevertrouwde. Tijdens het gebedsmoment zette monseigneur Léonard de aanwezigen onmiddellijk op het juiste spoor. In de Kerk zijn de gaven en charisma s veelvuldig, maar allen leven en werken we vanuit dezelfde Geest die ons bezielt, zei hij. Na het gebed was er een ontmoeting in de Mariahal, waar iedere parochie uitgenodigd was om met een stand en een streekproduct de bisschop te verwelkomen. De inspanningen van vele vrijwilligers werden be-

11 pastoralia 11 loond door de vriendschappelijke sfeer die veel ongedwongen en verrijkende contacten mogelijk maakte. Wanneer een bisschop op bezoek komt, gebeurt er immers veel meer dan enkel het contact van de herder met de plaatselijke gemeenschappen. Ook onderling ontmoeten de mensen elkaar en wisselen ze ervaringen en zorgen uit. Monseigneur Léonard wilde 10 dagen midden onder de mensen leven. Hij ging zieken bezoeken en bezorgde hun de mooiste dag van hun leven. Er was contact met kinderen en jongeren tijdens de vormselviering in Scherpenheuvel en tijdens zijn bezoek aan de scholen. Het bezoek aan de scholengroep Sint-Jan en later aan de Bremberg waren zeker hoogtepunten. De bisschop proefde van het gemeenschapsleven door mee te genieten van een aperitiefconcert, een mosselfeest en de vele recepties en koffietafels voor en na de ernstige ontmoetings- en vormingsmomenten. Dora en Walter, die meewerkten aan verschillende samenkomsten, getuigen: Uit de reacties van de aanwezigen op de veelvuldige samenkomsten onthouden wij één constante: we hebben een eerlijke, gemoedelijke en meelevende man ontmoet, die oog heeft voor en luistert naar onze vragen en noden. Een man met een diep geloof die zijn begeestering weet door te geven. Iemand die begrijpt dat de tegenstelling van ideeën soms groot is, maar die niemand veroordeelt. De uiteenzetting over de sacramenten hadden wij wel liever in een eenvoudiger mensentaal gehoord dan nogal hoog geletterd en zuiver theologisch. De ont- moeting met monseigneur Léonard is ervaren als een verrijking, ook al wordt hij in de media vaak afgeschilderd als ongenaakbaar. LUISTEREN, KIJKEN EN ZINGEN Ria vertelt: Monseigneur heeft zeer veel aandacht voor de sociaal zwakkeren, de kansarmen en waardeert sterk dat er in het dekenaat Diest veel voor en met die doelgroep gedaan wordt. Bij ieder bezoek neemt hij rustig de tijd om uitgebreid met de mensen vrijwilligers, werknemers en directieleden te praten. Hij luistert zeer betrokken naar hun verhaal en moedigt de mensen aan en heeft buitengewone interesse voor hun werk en voor productieprocessen. Zo volgde hij in De Vlaspit in Scherpenheuvel zeer aandachtig het maken van kaarsen. Spontaan zette hij Happy Birthday in wanneer een dame vertelde dat zij juist die dag jarig was. Zo ging ook tijdens zijn bezoek aan Home Martine Van Camp, waar zwaar mentaal gehandicapten wonen, al zijn aandacht naar de bewoners en hun begeleiders. Op zaterdag 24 september bracht monseigneur een bezoek aan de abdij van Averbode, waar onder andere aandacht was voor de uitgeverij. De directeur en enkele naaste medewerkers gingen met hem in gesprek over zijn verwachtingen voor een religieus fonds binnen de uitgeverswereld. Ook de norbertijnse inzet in de parochiepastoraal kwam ter sprake. Alle plaatsen vermelden waar monseigneur op bezoek ging, zou te veel een opsomming worden. Monseigneur heeft het hart van de Diestenaars veroverd, zegt Jef Busschots. Luc Van Hilst, pastoor in Scherpenheuvel, vat het zo samen: Hij wilde de mensen ontmoeten en dat heeft hij ook gedaan. Hij heeft de tijd genomen om te luisteren en te kijken, zich te laten verrassen door wat in de harten van de mensen leeft en het heeft hem deugd gedaan en ook ons. Is dat niet de bedoeling van een herderlijk bezoek? Gisela Vanwinckel

12 12 pastoralia Screening van kandidaat-priesters? Relatie Kerk-media is geen kinderspel Op kamp met de ziekenkas of op een uitgeregende namiddag bij een of andere jeugdbeweging heeft u het spelletje ongetwijfeld gespeeld: een zin fluisteren in het oor van je buur, die de woorden op zijn of haar beurt verder fluistert, enzovoort. Tot de laatste in de rij het eindresultaat wereldkundig maakt en gejoel weerklinkt om het verwrongen resultaat. TWEE VERDRAAIINGEN Eenzelfde proces (maar dan zonder de finale hilariteit) voltrok zich eind september bij de communicatie rond de mogelijke psychologische screening van kandidaat-priesters. Tijdens zijn pastoraal bezoek aan het dekenaat Diest werd monseigneur Léonard geïnterviewd door een journalist van VTM. Gevraagd naar de inhoud van de deontologische code die wordt voorbereid door de Belgische bisschoppenconferentie, antwoordde de aartsbisschop dat de seminaries, meer dan in het verleden, aandacht zullen hebben voor de affectieve ontwikkeling van kandidaatpriesters. In het bewuste interview noch in de gesprekken vooraf sprak monseigneur Léonard over screening. In het studiogesprek dat de nieuwsreportage afsloot, meende de journalist, duidelijk niet gehinderd door veel kennis van zaken, dat in het verleden elke kandidaat-seminarist welkom was en men in de toekomst strenger zou zijn. Het concept screening was geboren. In het doorgeven van de boodschap was de eerste verdraaiing een feit. In de Belgische krantenartikels die de volgende dag aan het nieuws gewijd waren, werden gelukkig enkele specialisten (professor Corvelyn van de K.U. Leuven, president Joël Rochette van het seminarie in Namen) geraadpleegd die de nodige nuanceringen aanbrachten. Voor die nuances had een journalist van Agence France Press (AFP) evenwel geen oog. Op basis van de VTM-reportage stuurde hij een nieuwsbericht de wereld in dat Belgische seminaristen voortaan zouden worden getest op hun pedofiele geaardheid. De website van TF1 blokletterde als eerste Des tests anti-pédophiles pour les séminaristes belges?. En zo ontstond het tweede misverstand. ANTIPEDOFIELENTEST? Het bericht van AFP wekte de indruk dat het om een eenvoudige test zou gaan, waarbij de seminarist een paar kruisjes zou moeten zetten of veel spectaculairder aan (fallometrische) elektroden zou worden gekoppeld. En de uitslag zou simpel en eenduidig zijn: pedofiel of niet. Het nieuws werd gretig opgepikt door de wereldpers. Wereldwijd werden die dag circa 100 artikelen gewijd aan de vermeende pedofilietests voor Belgische seminaristen. Van Litouwen tot Singapore, van Italië tot Brazilië haalden de verdraaide woorden van de aartsbisschop het nieuws. Die wereldwijde klakkeloze overname van een in wezen fout persbericht was de perfecte illustratie van wat de Britse onderzoeksjournalist Nick Davies aankloeg in zijn boek Flat Earth News (in 2010 vertaald als Gebakken lucht): de meeste journalisten beperken zich tot het kritiekloos overnemen van berich- ten van persbureaus of PR-organisaties. De werklast is zo groot dat ze geen tijd hebben om iets uit te zoeken of te controleren en het maakt de mediaconcerns eigenlijk niet uit. Als ze maar kranten verkopen en kijkers en luisteraars trekken. Kortom: in hedendaagse journalistiek gaat het niet meer om de waarheid. En inderdaad: slechts een handvol buitenlandse journalisten investeerde tijd en moeite om het persbericht te checken. Ze contacteerden de persdienst van het aartsbisdom met logische en correcte vragen: ging het om een verplichte test en was dat wel ethisch? Even snel als de mediastorm opgestoken was, ging die trouwens ook weer liggen. Steekvlamjournalistiek, zoals dat treffend wordt genoemd. Verschroeiende aandacht zolang de concentratieboog van lezer en journalist dat toelaten. TWEE PIJNPUNTEN De kleine mediastorm legt twee pijnpunten bloot in de moeizame verhouding tussen Kerk en media. Ten eerste: in de Vlaamse media zijn nog maar

13 pastoralia 13 Uiteraard dragen ook journalisten hun verantwoordelijkheid. Ze moeten bereid zijn tot een zelfkritische erkenning van hun seculiere bril. Pas als ze hun perspectief waarin de Kerk wordt verengd tot schandalen en polemiek én hun eigen religieuze onwetendheid (durven) onderkennen, kan aan beide gewerkt worden. Pas dan kan veranweinig journalisten die met kennis van zaken kunnen berichten over Kerk en geloof. Dat religieus en kerkelijk analfabetisme bij de ontvanger van de boodschap (die op zijn beurt zender moet worden) bemoeilijkt de communicatie en het accuraat doorgeven van informatie. Dat probleem overstijgt het niveau van het louter feitelijke en de praktische organisatie van de Kerk (het verschil tussen een deken en een diaken, tussen een kardinaal en een aartsbisschop, enzovoort). Het christelijke spreken is bijzonder rijk aan conceptuele inhoud, maar als die inhoud en die terminologie niet meer worden begrepen, wordt het spreken veeleer een blokkade in plaats van een wegwijzer naar de christelijke boodschap. Een tweede pijnpunt ligt in het journalistieke credo dat vraagt dat de boodschap short, simple and striking moet zijn. Dat credo heeft twee implicaties. Het betekent vooreerst dat waardevolle boodschappen gecomprimeerd moeten worden weergegeven, waardoor nuances geen recht worden gedaan. Antipedofilietest is nu eenmaal korter, eenvoudiger en gemakkelijker te begrijpen dan psychologische begeleiding ter ondersteuning van de affectieve ontwikkeling en beroepskeuze van kandidaat-priesters. Het journalistieke credo impliceert ook dat de boodschap moet beroeren ( striking ). Dat resulteert in de jacht op sensatie die sommige media zo kenmerkt. Het hongerig mediamonster lijkt vooral op zoek naar opmerkelijke nieuwsfeiten, smeuïge details en controversiële quotes. In die sensatiedrang wordt de journalistieke aandacht voor de Kerk al te vaak verengd tot berichtgeving over echte of vermeende schandalen. Voor het dagelijkse goede van een dienende, vierende en verkondigende geloofsgemeenschap lijkt daarin weinig plaats te zijn. GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID Sleutelen aan die twee pijnpunten is een gedeelde verantwoordelijkheid van Kerk en media. Het zou van kerkelijke zijde een verkeerde reactie zijn om zich mediaschuw terug te plooien op zichzelf. Het Bijbelse vreest niet indachtig, is het wellicht beter zich actief te mengen in het debat in de media en het zo te blijven voeren dat het leidt tot een beter begrip van de christelijke geloofsinhouden en van het standpunt van de Kerk. Dat betekent ook dat de Kerk de media kan gebruiken om over interne hervormingen te communiceren, en dus ook over wat in het verleden niet zo goed was. Een deel van de kerkelijke verantwoordelijkheid kan ook bestaan in het inzetten van mensen en middelen om journalisten vertrouwd te maken met het instituut en zijn taal (naar analogie van cursussen of masterclasses die vaak voor IT- en economiejournalisten worden georganiseerd). dering komen in het politiek correcte (kerkkritische of zelfs ronduit antiklerikale) denken dat het Vlaamse medialandschap beheerst. Die gedeelde verantwoordelijkheid doet denken aan een ander kinderspel. Twee deelnemers moeten een weg afleggen, waarbij het linkerbeen van de ene is gebonden aan het rechter van de ander. Meestal duurt het even eer het lukt, maar het principe is simpel en leerzaam: pas als beiden elkaar aanvoelen en begrijpen en zo samen het juiste ritme vinden, zetten ze stappen in de goede richting. Jeroen Moens, persdienst aartsbisdom

14 14 pastoralia Wie is wie in het vicariaat Brussel? Het beleid van het aartsbisdom wordt gevoerd door aartsbisschop Léonard en de bisschopsraad. Specifieke beleidsaspecten voor Brussel worden eerst binnen het eigen vicariaat voorbereid. Hiervoor komt de Vicariale Raad, het gemeenschappelijke beleidsorgaan voor Brussel, wekelijks samen: monseigneur Jean Kockerols met zijn adjunct en de vier dekens. In de Vicariale Raad worden de benoemingen voorbereid en alle vragen met betrekking tot het geheel van de kerk van Brussel besproken. Hulpbisschop en adjunct buitenlandse herkomst en deze voor de gezondheidspastoraal en communicatie bij de Vicariale Raad aanwezig. Verantwoordelijken voor de vicariale diensten Ria Dereymaeker is diensthoofd voor de dienst Verkondigen en Vieren en Benoît Hauzeur voor de dienst Annonce et Célébration. Het secretariaat van de hulpbisschop De Brusselse hulpbisschop wordt in zijn werk ondersteund door zijn secretariaat. Van links naar rechts: Nicole Bivort van het secretariaat voor de Franstalige pastoraal, Benedicte De Decker voor alle kopieer- en verzendingswerk, en Jos Wijns, die instaat voor alle Nederlandstalige en tweetalige communicatie. Het onthaal Monseigneur Jean Kockerols en zijn adjunct Tony Frison. De vier dekens Verantwoordelijke voor Gezondheidspastoraal Rosette Dirix is verantwoordelijke voor de tweetalige dienst Gezondheidspastoraal. Deze dienst coördineert de pastoraal in ziekenhuizen, psychiatrische instellingen en rusthuizen en ondersteunt ziekenbezoekersgroepen in de stad. Verantwoordelijke voor de gemeenschappen van buitenlandse herkomst In het vicariaatsgebouw van de Vlasfabriekstraat word je onthaald door Xochitl Villareal (links), als bezoeker of via telefoon. Mevrouw Tarsis (rechts) is de conciërge van het gebouw en alomtegenwoordig met glimlach en koffie. Van links naar rechts: Eric Van Craeynest, deken van Brussel-Zuid, samen met Jan Claes, deken van Brussel-West, Luc Roussel, deken van Brussel-Noord-Oost, en Claude Castiau, deken van Brussel-Centrum. Regelmatig zijn ook de verantwoordelijke voor de Nederlandstalige diensten, de Franstalige diensten, voor de pastoraal van de gemeenschappen van Eric Van Craeynest is ook verantwoordelijke voor de gemeenschappen van buitenlandse herkomst. Vicariaat Brussel Vlasfabriekstraat Sint-Gillis

15 15 pastoralia 15 School en christelijke opvoeding In de christelijke opvoeding spelen enkele middelpuntvliedende krachten. Het gaat dan niet over de secularisering die de hele westerse samenleving tekent. Het gaat ook niet over de heterogene samenstelling van de schoolbevolking, zowel bij leerlingen als bij personeel. Maar wel om andere remmende krachten. Het gebrek aan fundamentele christelijke pedagogiek Al te lang gaat de aandacht vooral naar pedagogische methodes en technieken in plaats van naar de fundamentele pedagogiek, laat staan de fundamentele christelijke pedagogiek. De antropologische grondslagen van het pedagogisch handelen en de filosofische reflectie op de opvoeding zijn weinig aan bod gekomen. En waar de fundamentele pedagogiek toch aan bod kwam, kreeg de christelijke antropologie weinig kans. Het zou goed zijn als we in onderwijskringen en ook daarbuiten het a- confessioneel maken van de fundamentele pedagogiek durven onderkennen. De vrijheid van de jeugd Het verabsoluteren van de menselijke vrijheid maakt dat die sterk overvraagd wordt. Alles staat in het teken van zelfverwerkelijking en zelfontplooiing. En hier ligt juist het probleem, want een volledig vrij en origineel gedrag behoort niet tot de menselijke mogelijkheden. Jongeren voelen zich echter goed bij een dergelijke voorstelling van menselijke vrijheid omdat ze beantwoordt aan hun jeugdige drang naar onbegrensde vrijheid. Die vrijheidsopvatting is een pedagogisch probleem. Het is moeilijk geworden om jongeren vanuit een eigen levensovertuiging te begeleiden. Men zou immers in de opvoeding geen identificatie meer mogen toelaten en vanuit een waardenvrij mensbeeld aan begeleiding moeten doen wat pedagogisch kant noch wal raakt. De angst om op te voeden Sommigen durven het risico om op te voeden niet aan omdat ze zich onzeker voelen. Ze missen een duidelijke overtuiging, hebben twijfels over hun geloof en hun religieuze praktijk is minimaal. Daarnaast leeft de angst om het vertrouwen van de leerlingen te verliezen, ook al is het niet zeker dat het stellen van eisen in de opvoeding het vertrouwen zou schaden. De angst om op te voeden is soms een vluchthouding die de schoolopdracht verengt tot pure kennisoverdracht. Door de angst om op te voeden heeft de christelijke opvoeding veel van haar kracht verloren. School en pedagogie Een school heeft pastoraal bezielde en pedagogisch geschoolde mensen nodig om het opvoedingsproject de beste kansen te geven. In die zin is de ontmoeting van de pedagogie en de pastoraal in het opvoedingsproject een element van de verhouding tussen Kerk en school. Een definitie van opvoeding Monseigneur Paul Van den Berghe gaf ooit volgende definitie: Een lucide inzicht hebben in de hominitas van de mens en van daaruit in een aangepast proces die mens begeleiden naar een ware humanitas. Binnen deze bepaling zijn er drie momenten die evangelisatiemogelijkheden inhouden. De hominitas van de mens De hominitas van de mens is de beginsituatie, de concrete leef-, denk- en gevoelswereld van de leerlingen. Zich verzoenen met deze beginsituatie is een eerste moment om de opvoeding te evangeliseren. Doet men dat niet, komt men terecht in een klaaglitanie of een doceren over de hoofden heen. Opvoedingskansen beginnen bij een

16 16 pastoralia begrijpend respect voor de grenzen en mogelijkheden van concrete leerlingen (en personeelsleden). Een aangepast proces van begeleiding Het aangepaste proces van begeleiding is het complexe gebeuren van de opvoeding, die nooit af is. Die vraagt een voortdurende aanpassing, want het gaat om de menswording van steeds andere mensen in een steeds veranderende wereld. Het is dus goed dat dit proces altijd opnieuw wetenschappelijk wordt bestudeerd. In de opvoeding is er echter ook een soort pre-wetenschappelijk inzicht. Opvoeden is de mens als het ware ingegeven en daardoor heeft iedere mens iets te zeggen over de begeleiding tot menswording. Juist op dit niveau kan over de evangelisatie van de opvoeding gesproken worden. Omdat Jezus paradigma en model is van de mens, omdat Hij weet wat er in de mens omgaat, kan de weg die Hij gegaan is in de omgang met mensen, ook paradigma en model zijn voor begeleiding vandaag. Enkele voorbeelden In de vaderloze maatschappij, waarin veel volwassenen niet in staat blijken de vaderrol van de opvoeding op te nemen, brengt Jezus het beeld van de Vader op aarde. Dat is tegelijkertijd de Vader die de wet stelt en de Vader die barmhartig is. Beiden zijn er om de mensen te doen leven. Zoals Jezus ons dit beeld van de vader-opvoeder in menselijke woorden en houdingen gebracht heeft, zo moet ook vandaag de opvoeding in het spanningsveld staan tussen wet en vrijheid. In de omgang en begeleiding van zijn leerlingen blijft Jezus hen zeer nabij en is Hij hen slechts één stap voor. De ervaring en het inzicht van volwassenen mag afstand scheppen tussen leerlingen en leraar. Initiatieven van leerlingen worden vaak, denkend aan wat fout kan gaan, in de kiem gesmoord. Men slaat dan begeleiding over en laat hen achter in ontmoediging. Als men slechts één stap voorop loopt, kan men in dialoog blijven en onderweg correcties aanbrengen. Het is opvallend hoe er voor Jezus slechts één criterium primeert, soms tegen wetten en structuren in, namelijk het menselijk welzijn en de bevordering ervan. De sabbat is er voor de mens en niet de mens voor de sabbat, is een duidelijke stelregel voor het pedagogisch begeleidingsproces. Als de opvoeding op christelijke menswording gericht is, is het hele schoolgebeuren er voor de leerling en voor zijn menselijke ontplooiing. Het begeleidingsproces van Jezus verloopt in de vorm van uitnodiging en uitdaging. In de opvoeding kan deze eigen vorm van gezag veel bewerken. Leerlingen (en leerkrachten) aanspreken, verwachtingen uitspreken en een beroep doen op hun vrijheid, is een gepast begeleidingsproces om hen boven hun vrees en inertie uit te tillen, om hun creativiteit te stimuleren en om uiteindelijk te weten dat de stem die ons tot leven roept, buiten onszelf ligt. Dit alles is geen wetenschappelijke pedagogie. Het ligt veeleer op het niveau van de spiritualiteit van de opvoeder. Alleen mag het niet van de wetenschap gescheiden worden. Er moet een verbond zijn tussen pedagogie en spiritualiteit. De ware humanitas of menselijkheid Dit alles is des te belangrijker, omdat wij in de christelijke opvoeding de ware menselijkheid niet vanuit een atheïstische of antroposofische mensvisie bepalen. Het gaat ondubbelzinnig om een ware menselijkheid vanuit de christelijke openbaring. Dat is geen dogmatische verenging van het mensbeeld, want God is in het christendom geen concurrent van de mens. Hij wil de mens rechtop zien lopen met het licht van vrijheid in de ogen. Telkens weer dient men zich af te vragen: tot welke mens willen wij opvoeden? Het is dan ook belangrijk de drie grote lijnen van het christelijk mensbeeld voor ogen te houden: in verantwoordelijkheid geschapen: de mens is een geschapen wezen. Hij is niet vrijblijvend of voor eigen belang op deze wereld geplaatst, maar in verantwoordelijkheid geschapen, als hoeder van de aarde en van zijn broers en zusters, naar het beeld en gelijkenis van God. tot vrijheid geroepen: om echt mens te worden is vrijheid nodig. Tekort aan vrijheid is tekort aan leven. Het gaat om een mens die uiterlijk en innerlijk bevrijd is om zich te kunnen binden aan personen en waarden. Het hele evangelie is op deze bevrijding gericht. met energie om te beminnen: alleen in de liefde kan het menselijk leven zich ten volle ontplooien en kan menselijk geluk bereikt worden. De kracht en de energie om lief te hebben is van wezensbelang voor de mens. Het is een deelachtig worden aan een goddelijke beweging, aan God die liefde is. Deze drie grondtrekken van de mens verwijzen naar de Drie-ene God: de Vader van de schepping, de Zoon die komt bevrijden en de Geest als kracht om te beminnen. In de christelijke opvoeding kan men niet zomaar de waarden van de samenleving overnemen, omdat het mensbeeld van de samenleving niet de grondtrekken heeft van de mens die naar Gods beeld en gelijkenis geschapen is. De identiteit van de mens ligt niet zomaar in hemzelf, maar wel in een relatie tot de medemens en tot God. Fons Uytterhoeven, bisschoppelijk afgevaardigde voor het onderwijs

17 pastoralia 17 Een luisterend oor in de stad Veertig jaar Brussel Onthaal / Open Deur Veertig jaar geleden namen drie mensen een initiatief dat nog altijd springlevend is en aan een grote behoefte beantwoordt. Dit jubileum wordt op 2 december gevierd met een discussieavond over Brussel: nieuwe armoede, nieuwe benadering? en een ochtendbijeenkomst op 3 december met als thema Herinneringen en vooruitzichten. In een korte winkelstraat op de as Muntplein-Beurs tussen een kaaswinkel en een snackzaak die churros (een Spaanse lekkernij) verkoopt, staat een smal huis met de etalage van een boekenwinkeltje. Die etalage vervult een belangrijk functie. Via boeken en tijdschriften vestigt ze de aandacht op belangrijke thema s op het gebied van geloof en maatschappij. Ze heeft ook een beschermende functie voor wie er binnenkomt. Of beter gezegd, voor wie er naar buiten gaat. Het moment van binnengaan bepaal je immers zelf. Op het buitenkomen heb je zelf minder vat. Als je naar een priester of maatschappelijk werker gaat, kan je het immers gemakkelijk aan boord leggen dat niemand je ziet. Maar als je een pastorie of een sociaal kantoor verlaat, weet je niet of je eventueel op een bekende stoot. Dan ben je meteen geëtiketteerd. De hoger vermelde functies zijn niet toevallig gekozen. Want in Brussel Onthaal / Open Deur kan je zowel een priester als een maatschappelijk werkster vinden, of iemand anders die naar je problemen luistert. Brussel Onthaal / Open Deur is een kerkelijk initiatief dat in de nadagen van het Tweede Vaticaans Concilie het levenslicht zag. Om precies te zijn op 6 december Niet toevallig op die dag, want het huisje leunt tegen een zijgevel van de Sint-Niklaaskerk. De stichters, monseigneur Bernard Vanden Berghe, toenmalige deken van de Brusselse kathedraal, wijlen professor Herman Servotte, anglist aan de KU Leuven en Marie-Rose Degive hadden een dubbele nood ervaren. Veel mensen wilden wel eens over de veranderingen in de Kerk of over hun geloof praten, zonder daarvoor een kerk te moeten betreden of te moeten aanbellen bij een pastorie. Anderzijds hadden mensen met sociale problemen of mensen die in onze ingewikkelde samenleving het spoor bijster geraakten, behoefte aan een plek met een lage drempel waar mensen met een luisterend oor hen weer op weg konden helpen. Tot die laatste groep behoorden ook vreemdelingen en vluchtelingen die hier in steeds grotere aantallen toestroomden. GODS HANDEN EN GELAAT Dat initiatief groeide stilaan uit tot een grote boom waarin om het Bijbels uit te drukken talrijke vogels zich konden nestelen. Het huis groeide mee met de maatschappelijke behoeften. Er ontstond een vertaaldienst die voor gratis vertaalhulp of tolkendienst kon zorgen in bijna honderd talen. Die dienst is ondertussen verzelfstandigd tot het Sociaal Vertaalbureau van Brussel Onthaal. De sociale dimensie van het huis heeft niet aan belang ingeboet. Het volgt de maatschappelijke evoluties op de voet en signaleert de waargenomen noden aan bevoegde instanties. Brussel Onthaal / Open Deur verstrekt enkel eerstelijnshulp. Dat betekent dat er aandachtig naar de noden van de cliënt wordt geluisterd en zo adequaat mogelijk wordt verwezen naar instellingen waar hij of zij daadwerkelijk hulp kan vinden. Na veertig jaar blijkt Brussel Onthaal / Open Deur nog altijd in een grote behoefte te voorzien. In de harde samenleving van vandaag komen steeds meer mensen geestelijk en materieel in de kou te staan. Een luisterend oor en een hartelijk onthaal zijn een tastbaar teken van Gods werkzame aanwezigheid. Hij heeft immers geen andere handen en geen ander gelaat dan die van de mens die zich voor de ander openstelt. In die zin kon de voormalige deken van de kathedraal, Raymond Van Schoubroek, enkele jaren geleden spreken van een nieuw ambt in de kerk. Th. C. Madder Brussel Onthaal / Open Deur, Taborastraat 6, 1000 Brussel, is zes dagen per week, van maandag tot zaterdag, onafgebroken open tussen 10 en 18 uur. Tijdens die uren ook telefonisch te bereiken:

18 U was weer geweldig op de IDGP-

19 familiedag (Averbode, 9 oktober)

20 20 pastoralia Sacramenten zijn momenten van ontmoeting waar God zijn hand naar ons uitstrekt en ons optilt boven onze kleinheid. Hij geeft ons doorheen de sacramenten de kans ons los te maken van wat ons beknelt en klein houdt. Pastores zien dit telkens opnieuw gebeuren als zij met mensen sacramenten mogen vieren. Op de volgende pagina s vertellen drie priesters over hun ervaringen met het sacrament van verzoening. Hoe wordt dat sacrament beleefd in een druk bezocht bedevaartsoord? Heeft het nog een betekenis voor jongeren? En klopt het dat de anonimiteit van de grootstad mensen aanzet tot biechten? De drie artikels laten hopelijk iets oplichten van de sacramentele rijkdom van berouw, bekering en bevrijding. Bij U stroomt tesamen al wat er liep verloren Het sacrament van verzoening in het bedevaartsoord van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel Verzoening is het resultaat van een proces dat een bepaald verloop kent en dat onderweg hindernissen en steunpunten ontmoet. Op bedevaart gaan is ook een proces en het sacrament van de verzoening kan hierin een plaats vinden. Bovendien biedt een bedevaartsoord een goede bodem om dit sacrament te vieren. De titel en de tussentitels van deze bijdrage komen uit het Marialied Maria wij komen U zingende begroeten dat Paul Schollaert componeerde (Zingt Jubilate 749). MET VELEN TESAMEN OM U TE ONTMOETEN Mensen gaan op bedevaart in groep of individueel en naast aanvankelijk minder diepgaande motivaties, leeft er bij velen het verlangen om aan de bedevaart een soort levensrevisie te koppelen. Dat speelt, vaak tot eigen verbazing, een niet onbelangrijke rol bij het te voet op bedevaart gaan. Bij bedevaartgroepen onderweg treedt op een gegeven moment de stilte in en komt er bij de deelnemers een soort inkeer. Er is ook zoveel om over na te denken. De opgewonden sfeer van het begin maakt plaats voor stilte en diepgaand gesprek. Wanneer men dan aankomt in het bedevaartsoord, zitten niet alleen de afgelegde kilometers in de benen, ook het hart is onderweg gevuld geraakt met lief en leed uit het eigen leven en dat van anderen. In de basiliek van Scherpenheuvel wordt de ontmoeting met Maria en haar Zoon dan ook anders, inniger, dieper. Het hart van de bedevaarder loopt niet zelden over van vreugde en verdriet, van overgave en berouw ook. Bij meerdaagse bedevaarten zoals in Lourdes en Fatima krijgt het sacrament van de verzoening een vaste plaats in het bedevaartprogramma. Dat is in Scherpenheuvel niet het geval. Dat heeft vermoedelijk te maken met het veeleer korte verblijf in het bedevaartsoord. Het traditionele programma is goed gevuld: eucharistie, rozenkrans, kruisweg, lof, De viering van het sacrament van de verzoening in groep vraagt om meer tijd en rust. Toch zijn er kansen voor een groepsbedevaart om het sacrament van de verzoening een plaats te geven tijdens de bedevaart of bij de voorbereiding. DIE LIEF EN DIE LEED GANS AAN U TOEVERTROUWEN De individuele bedevaarder heeft vaak een heel persoonlijke motivatie om zijn of haar bedevaart aan te vatten. Niet zelden is dat een confrontatie met eindigheid en beperktheid. Het hart wordt uitgestort bij Onze-Lieve-Vrouw, de troosteres der bedroefden, de hulp van de zieken, de toevlucht van de zondaars. In het intentieboek dat in de basiliek ligt, wordt menig verhaal van blijdschap en smart neergeschreven, op intentiebriefjes staan noodkreten. Het gekwetste of kwetsende hart wordt uitgeschreven in alle eenvoud en oprechtheid en Maria hoort het en bewaart het allemaal in haar hart.