Hensbroeker families (1) Het land op 27 plaatsen in de polder. ed dekker

Transcriptie

1 Hensbroeker families (1) Hensbroeker families is een nieuwe rubriek. Daarin worden families belicht die al in een aantal opeenvolgende generaties in Hensbroek wonen. In de eerste aflevering aandacht voor de familie Mak. De rubriek Hensbroeker families wordt verzorgd door Ed Dekker. Het land op 27 plaatsen in de polder ed dekker ek.n l De ruilverkaveling in Hensbroek, uitgevoerd in de jaren , kwam voor de tuinders als een zegen. Een van hen was Tinus (Martinus) Mak ( ). be st an d va na fo ud ob da m -h en sb ro Vlak voordat de polder op de schop ging, breidde Tinus Mak zijn tuindersbedrijf uit met 2,5 hectare. Hij had toen vijf hectare land. De ligging van zijn percelen was verre van ideaal. Na de aankoop lag zijn land verspreid over 27 plaatsen in de polder. Zoon Kees Mak (geboren in 1946) weet er alles van. Hij en oudste broer Jaap moesten al jong helpen met de bouwerij. Kees vertelt:,,vader had 27 akkertjes. Die lagen tussen de boerderijen van nu Koeman en Klaver, aan weerskanten van de Dorpsweg. Alles was heel bewerkelijk. We moesten altijd veel varen. Vader had de 2,5 hectare gekocht van zijn broers Jan en Klaas.,,Dan kon hij na de verkaveling een blok krijgen van vijf hectare. Mooi alles aan één stuk, achter het huis, aldus Kees. Vader Tinus Mak werkte rond 1960 enige tijd voor de ruilverkaveling in Hensbroek. Hier spuit hij een zaanbaan nat. Er is cement toegevoegd ter stabilisatie. Een verkavelingsweg is in wording. Een trekker freest het cement door het zand voor een nieuwe baan. pagina 10

2 Nieuw huis Dit huis is Julianaweg 1, waar nu Jaap Mak (1945) woont. Vader Mak heeft dit huis laten zetten vlak na de verkaveling. De familie Mak woonde al op deze plek aan de Julianaweg. Het oude huis bleef staan. Het nieuwe onderdak is er vlak naast gezet. Het oude huis is inmiddels geheel aan het zicht onttrokken. Het pand is als het ware volledig opgenomen in een op die plek gebouwde koelcel. Alleen enkele muren zijn overgebleven. Deze muren maken inpandig onderdeel uit van de koelcel. De Julianaweg is een verkavelingsweg. Eerder was de Julianaweg een doodlopend landweggetje.,,wij woonden aan het Padje, zo noemden wij dat vroeger, zegt Tiny Schaap- Mak. Tiny (1950) is de nummer zes in de rij van dertien kinderen van het echtpaar Martinus Mak en Cornelia (Corrie) Mak-Heilig.,,Aan het Padje stonden twee huizen, kijkt zij terug.,,van ons en van Koert Roeten, waar nu Guud Suiker woont. Naast het huis van nu Jan Pronk aan de Dorpsweg lag een bruggetje, en zo kon je door het land bij ons komen. We hadden geen stroom en geen water. Stroom hebben we pas na 1950 gekregen. In de oorlog Vader en moeder Mak trouwden in de oorlog. Martinus Mak en Cornelia Heilig, beiden geboren in Hensbroek, spraken op 20 mei 1943 het ja-woord tot elkaar. Het huwelijk schonk hen dertien kinderen. Zij zijn: Gerie (1944), Jaap (1945), Kees (1946), Lia (1948), Joop (1949), Tiny (1950), Dirk (1951), Tinus (1952), Nel (1954), Jan (1956), Ria (1957), Bertus (1961) en Bea (1963). Van allen stond de wieg in Hensbroek. Tinus Mak komt zelf uit een gezin van elf kinderen. Zijn ouders, Jacobus Mak en Aaltje Huisman, hebben veel verdriet gekend. Vijf van de elf kinderen stierven op jonge leeftijd. Dat waren achtereenvolgens Bernardina Catharina (overleden in 1909, op 9-jarige leeftijd), Johannes (in 1902, ruim 1 jaar), Margaretha (in 1908, ruim 1 jaar), nog een Margaretha (in 1909, bijna 1 jaar) en Theodorus (in 1914, ruim 1 jaar). Tiny Schaap-Mak ziet dit lijstje en zucht.,,wat een leed voor opa en oma Mak, bijna de helft van je kinderen verliezen. Tinus en Corrie Mak Heilig op hun trouwdag in Het huwelijk schonk hen dertien kinderen. De vijf andere ooms en tantes van Tiny zijn inmiddels allen overleden: Nicolaas (Klaas, geboren in 1902), Catharina Maria (Trien, 1904), Johannes (Jan, 1905), Bernardina Margaretha (Dien, 1910) en Jacobus (Jaap, 1911). Alle elf kinderen van Jacobus Mak en Aaltje Huisman zijn geboren in Hensbroek. De jongste, Martinus, bleef op het dorp. Alle huidige in Hensbroek wonende Makken zijn kinderen danwel kleinkinderen van hem. Naar elders Waar gingen de drie broers en twee zusters van Tinus wonen? Klaas en Jan, beiden vrijgezel, bleven in Hensbroek. Trien trouwde met Dirk Lakeman en verhuisde naar de Bangert. Dien en haar man Cor Groot woonden in Heerhugowaard. Ook Jaap en zijn vrouw Corrie Maas bouwden in Heerhugowaard een bestaan op. Van de zoons van Jacobus Mak en Aaltje Huisman kregen alleen Tinus en Jaap zoons. Deze zoons zetten de naam Mak voort. Bij Jaap was dat echter van korte duur. De enige pagina 11

3 zoon van Jaap en Corrie Mak-Maas heeft twee dochters. De conclusie is dat van de elf kinderen van Jacobus Mak en Aaltje Huisman alleen de nakomelingen van Tinus de naam Mak voortzetten.,,dat klopt, lacht Tiny Schaap- Mak. De kinderen van Tinus en Cornelia Mak-Heilig zijn nogal honkvast. Slechts drie van de dertien kinderen verlieten Hensbroek. Zij zijn Gerie (woont in Heerhugowaard, getrouwd met Luuk Bij het 12,5 jarig huwelijk van vader en moeder in Vlnr. Tiny, Tinus, Kees, Jaap (achter), Dirk, Gerie, Nel, Joop en Lia. Bedrijf voortgezet De broers Jaap, Kees en Bertus zijn in de voetsporen van vader Tinus getreden. Zij zetten aanvankelijk het tuindersbedrijf voort, waarbij Jaap en Kees de leiding hadden. Op zijn beurt had Tinus het bedrijf van zijn vader overgenomen. Hij, Jacobus Mak ( ), staat officieel te boek als landbouwer. In de archieven wordt eerder koopman als beroep vermeld. Jacobus Mak trouwde op 8 mei 1899 in Hensbroek met Aaltje Huisman. Opa Mak (voor de huidige jongste generatie Makken op het dorp is hij overgrootvader) haalde zijn Boom), Lia (te Spierdijk, weduwe van Hans de Vries) en Nel (te Obdam, getrouwd Jos Obdam). Op het dorp wonen Jaap (ongetrouwd), Kees (getrouwd met Tineke Jansen), Tiny (de echtgenote van Hans Schaap), Dirk (ongetrouwd), Tinus (de man van Riny Klaver), Jan (partner van Afra Stam), Ria (partner van Nico Dudink), Bertus (vrijgezel) en Bea (de vrouw van Dirk Dudink). Joop, gehuwd met Tiny Konijn, overleed in bruid niet van ver. Beiden zijn geboren en getogen in Hensbroek. Zoals hierboven vermeld verloren Jacobus Mak en Aaltje Huisman vijf van hun elf kinderen op jonge leeftijd. Ook de vader van Jacobus Mak was een rasechte Hensbroeker. Dat was Klaas Mak. Hij kwam ter wereld in Hensbroek, in 1831, en hij overleed in Hensbroek, in Klaas Mak verdiende zijn brood als akkerbouwer, later als landbouwer. Hij is tweemaal getrouwd geweest. Zijn eerste vrouw was Neeltje van Baar, geboren in Spanbroek. Zij trouwden in 1857 in Hensbroek, maar al na vijf jaar kwam zij te overlijden. pagina 12

4 In 1863 stond Klaas Mak voor de tweede maal bij de ambtenaar van de burgerlijke stand in Hensbroek, samen met de in Hoorn geboren Dina van Berkum. Jacobus is een kind uit het tweede huwelijk en hij is als enige van de kinderen van Klaas Mak in Hensbroek gebleven. Uit het eerste huwelijk van Klaas Mak, met Neeltje van Baar, zijn twee kinderen geboren: Grietje en Arien. Grietje verhuisde in 1875 van Hensbroek naar Oudorp en trouwde in 1887 te Alkmaar met Hermanus Butter, van beroep melkverkoper. Haar broertje Arien is maar drie jaar geworden. De tweede echtgenote van Klaas Mak, Dina van Berkum, bracht vijf kinderen Mak ter wereld. Dat waren Neeltje (op bijna 3-jarige leeftijd overleden), Marijtje (trouwde in 1890 te Alkmaar met Jan Spaans, een arbeider), Johannes (zocht in 1896 vanuit Hensbroek zijn geluk in Amsterdam), Cornelia (huwde in 1901 te Noord-Scharwoude met Pieter Spronk, eerst arbeider, later landbouwer en caféhouder) en tot slot onze Jacobus. Tinus Mak, geboren in 1915, staat met zijn drie broers en twee zussen bij vader en moeder. Vlnr. Dien, Jan, Klaas, Trien, Jacob en Tinus. Tussen hen in zitten Jacobus Mak en Aaltje Huisman. Overgrootvader Met Klaas Mak, geboren in 1831, zijn we al aardig ver terug in de tijd.,,hij is de opa van vader Mak, constateert Tiny als we alle namen en jaartallen op een rijtje hebben. En nog steeds zitten we volop in Hensbroek. Hoe lang blijft dat zo? We gaan nóg verder terug in de archieven en komen terecht bij de overgrootvader van vader Mak. Deze man is Arien Mak ( ). Hij was in Hensbroek van vele markten thuis. Eerst komen we hem tegen als landarbeider. Later gold hij als landman en landbouwer. Daarna gooide Arien het kennelijk over een andere boeg. Als beroep staat dan aangegeven winkelier en vrachtschipper. Dat voldeed blijkbaar niet, want later was hij warmoezenier (tuinder). Van Arien Mak weten we niet zeker waar hij is geboren. Hij is in 1779 gedoopt in Obdam. Dat wil niet zeggen dat de familie Mak daar toen woonde. pagina 13

5 Katholieken uit Hensbroek, voor zover zij er waren in dit vroeger overwegend protestantse dorp, waren namelijk aangewezen op kerken in buurdorpen. In 1779 bestond er nog geen burgerlijke stand. Er hoefde toen nog geen geboorteaangifte te worden gedaan in de woonplaats. De burgerlijke stand is ingevoerd in 1811, onder invloed van het bewind van Napoleon. Vanaf dat moment is de plaats van geboorte, huwelijk en overlijden doorgaans eenvoudig te achterhalen. De geboorteplaats van Arien Mak is nog een vraagteken. Dat geldt ook voor de plaats waar hij eerst woonde. Zeker is wel dat zijn tweede huwelijk is gesloten in Hensbroek. Ook is hij hier overleden, in De eerste vrouw van Arien Mak was Trijntje Jacobs Groot. Het trouwboek van de katholieke kerk van Obdam vermeldt dat zij in 1806 in ondertrouw zijn gegaan. Het echtpaar woonde, in elk geval enige jaren, in Hensbroek. Trijntje Jacobs Groot is in 1824 overleden in Hensbroek. Nog geen jaar later trouwde Arien Mak voor de tweede maal, in Hensbroek, met Grietje Klaasdr. de Jong. Arien was toen al 56 jaar. Hij is in totaal vijftien keer vader geworden. Zijn kinderen waren achtereenvolgens Dieuwertje, Jacob, Agie, Maartje, Klaas, Jan, Jacob, Antje, Arien, Jan, Trijntje, Neeltje, Cornelisje, Klaas en Anna. Enkelen stierven jong. Drie van de vijftien kinderen zijn geboren voordat de burgerlijke stand is ingevoerd. Zij zijn gedoopt in Obdam. Twaalf kinderen kwamen na 1811 ter wereld en allen zijn geboren in Hensbroek. De eerste van hen is Maartje, op 26 januari Verkleed, met Hensbroeker kermis. Vader Tinus Mak is uitgedost als aap, staand vierde van links. Eerste Hensbroeker Mak Maartje is de eerste telg van de familie Mak van wie met zekerheid kan worden gezegd te zijn geboren in Hensbroek. Zij geldt daarom op dit moment als de oudste echte Hensbroeker Mak. Maartje voert een mooie rij Makken aan die in een onverbrekelijke lijn met Hensbroek zijn verbonden. Met Maartje als oudste wordt deze rij gevormd door achtereenvolgens halfbroer Klaas ( ), diens zoon Jacobus ( ) en diens zoon Martinus ( ). De jongste van de huidige Makken in Hensbroek is Thomas, zoon van Jan Mak en pagina 14

6 Afra Stam. Thomas behoort tot de vijfde generatie als echte Hensbroeker Makken. Nader onderzoek in de archieven kan leren of de rij van vijf generaties kan worden uitgebreid. We gaan nog even verder terug in de tijd. Zoals vermeld is de geboorteplaats van Arien Mak, de vader van onze bijzondere Maartje, niet met zekerheid te zeggen. Hij is een zoon van Jan Mak en Dieuwertje Punt. Jan Mak is in 1744 gedoopt in de Beemster en overleden in 1819 in Spanbroek. In zijn gegevens komt Hensbroek niet voor. Van hem zijn drie kinderen bekend, twee zoons en een dochter. Allen zijn gedoopt in Obdam. De meeste Makken verdienden vroeger de kost op het land. Vele keren wordt in de archieven De BB-ploeg van Hensbroek, Bescherming Bevolking. Tinus Mak zit gehurkt geheel rechts. landbouwer genoemd als beroep. Ook waren er Makken arbeider. Niet onderzocht is waar de Makken voorheen woonden in Hensbroek. Wel bekend is dat in 1859 drie gezinnen Mak niet ver bij elkaar vandaan woonden. Dat waren Jan Mak (getrouwd met Guurtje Vader), Klaas Mak (de man van Neeltje van Baar) en Jan Mak (gehuwd met Marijtje Bevermeijer). Jan, Klaas en Jan waren broers dan wel halfbroers van elkaar. Zij woonden in respectievelijk het huis nummer 14, 16 en 18. Jan, Klaas en Jan Mak waren allen arbeider. Alle huidige Makken in Hensbroek stammen af van Klaas Mak. In Hensbroek hebben verschillende families Mak gewoond, in elk geval in de negentiende en twintigste eeuw. Al deze families hebben geen nazaten in het dorp, op één familie Mak na dus. Andere Makken Bij onderzoek in de oude bevolkingsregisters van Hensbroek stuitte ik op een aantal echtparen Mak die geen nakomelingen hebben in Hensbroek. Een van hen is Arien Mak ( ) en Mijntje Molenkamp. Dit echtpaar had één dochter en die overleed nog geen vier maanden na de geboorte. Arien Mak is een zoon van de al genoemde Jan Mak en Guurtje Vader. Arien kwam uit een gezin van twaalf kinderen. Liefst acht kinderen stierven op jonge leeftijd. Wat een leed in dit gezin! Twee zoons van Jan Mak en Guurtje Vader vertrokken uit Hensbroek en bouwden elders pagina 15

7 een bestaan op. Dat waren Jan (geboren in 1864) en Klaas (geboren in 1870, beiden in Hensbroek). Jan ging naar Ilpendam, Klaas naar Wijdewormer. Hun sporen zijn verder niet gevolgd. Een andere Mak in Hensbroek was Cornelis Mak, geboren in Hij trouwde in 1893 met Johanna Hermelink. Hij verdiende zijn brood als visser. In 1935 verhuisde het echtpaar naar Berkhout. Hun zoon Cornelis was al in 1922 vertrokken naar Berkhout. Riet Neefjes (nu Riet Dol Neefjes) bij vijf van de kinderen van Tinus en Corrie Mak. Riet heeft jaren gewerkt bij dit gezin. De kinderen zijn vlnr. Kees, Gerie (breed lachend), Tiny, Dirk en Lia. De jongen op de voorgrond is onbekend. Naar Obdam Jan Mak (geboren in 1867 in Hensbroek, getrouwd met Antje Dam) was landbouwer in de Wogmeer. Hij verhuisde in 1916 naar Obdam. Klaas Mak (geboren in 1853 in Hensbroek, gehuwd met Trijntje Smit) was al in 1902 naar Obdam gegaan. Drie van de tien kinderen van Klaas en Trijntje Mak stierven jong. Een flink gezin had ook arbeider Cornelis Mak. Hij trouwde twee keer, met Trijntje Zuijdam en Guurtje Appelman. Deze Cornelis Mak is niet in Hensbroek geboren, maar in Heerhugowaard. De wieg van alle veertien kinderen stond wel in Hensbroek. De kinderen zijn geboren in de periode Acht van hen het verhaal wordt eentonig kwamen jong te overlijden. De zoons Gerrit en Jan vertrokken naar Ursem. Tot slot het echtpaar Jan Mak en Marijtje Bevermeijer. Hij is geboren in 1815 in Hensbroek. Na zijn huwelijk woonde Jan Mak de eerste jaren in Spanbroek. In 1850 keerde hij met zijn gezin terug in Hensbroek. Zijn vrouw Marijtje was toen in verwachting van het vierde kind. Hun zoon Klaas verhuisde op 21-jarige leeftijd naar Spanbroek. Andere zoon Arien trouwde in 1874 in Hensbroek met Jannetje Langedijk en verhuisde in 1880 met het hele gezin naar de Zijpe. Het blijkt dus dat er ruim honderd jaar geleden opvallend veel Makken woonden in Hensbroek. Een flink aantal heeft het dorp het dorp verlaten. Buiten Hensbroek zullen ongetwijfeld tegenwoordig Makken wonen van wie de wortels voeren naar ons dorp. pagina 16

8 Grove groenten We keren terug naar de tegenwoordige tijd en richten ons op het echtpaar Martinus Mak en Cornelia Heilig, de ouders van de huidige Makken in Hensbroek. Vader Mak was tuinder, zoals we in het begin zagen. Hij verbouwde aardappelen, spruiten, rode bieten, wortelen en andere grove groenten. Later kwamen de tulpen. Ook had hij slabonen en anemonen. De negen oudste kinderen zijn geboren aan t Padje. Na Nel, geboren op 7 december 1954, verhuisde het gezin naar Dorpsweg 64, een huis met meer ruimte. Een foto uit Links de nieuwe woning van de familie Mak, Julianaweg 1, gebouwd direct na de ruilverkaveling. Rechts het oude huis.(foto fam.mak) Jongens- en meidenkamer Het gezin Mak keerde begin 1963 terug naar de vertrouwde plek, naar een nieuw huis aan t Padje dat dankzij de verkaveling de Julianaweg was geworden. Het oude huis ernaast werd later opslagruimte. Tiny vertelt:,,ik weet nog best dat we teruggingen. Het was winter. Moeder ging met een pan soep over het ijs. Het nieuwe huis was een feest. Eerder sliepen we met z n allen op zolder en opeens kregen we een jongens- en meidenkamer. En een douche, een ongekende luxe. Een nieuw huis, al het land aan één stuk achter het huis, Martinus Mak had het na de ruilverkaveling mooi voor elkaar. Twee ongetrouwde broers van vader Mak, Jan en Klaas, bleven wonen in het huis aan t Padje. Het huis was in tweeën verdeeld. Jan en Klaas waren ook tuinders. Jan overleed in 1967 op bijna 62-jarige leeftijd. Zijn broer Klaas is negentig geworden. Hij heeft nog jaren gewoond in bejaardenhuis De Horstenburgh te Obdam. Tiny Schaap-Mak moet lachen als zij aan ome Klaas denkt.,,hij kwam in De Horstenburgh toen die net geopend was. Hij kon daar onder de douche, voor het eerst van zijn leven. De eerste keer zei hij tegen de zuster: Pak de boender maar, er zal genoeg opzitten. Lelies koppen, broers en zusters Mak zijn druk bezig. Helaas heeft hij er niet lang van kunnen genieten. In 1965, kort na zijn 50 ste verjaardag, werd hij getroffen door hersentrombose. Vader Mak verloor zijn spraakvermogen en raakte aan één zijde verlamd. Dat was een grote klap voor het gezin. Tiny:,,Hij kon weinig meer. Hij was bezig met glastuinbouw, daarmee zijn Jaap en Kees verder gegaan. Voor moeder braken zware tijden aan, met ook de zorg voor een groot gezin.,,vader was een dorpsfiguur, hij hield van gezelligheid. Jaren had hij een kaartersrondje. Altijd pandoeren, met David Molenaar, Willem Munster uit Obdam, Hoedjes en Co Insing. Na zijn beroerte kreeg vader vaak bezoek van Dirk Hoogland. Die kwam altijd met een doos sigaren, Willem II. pagina 17

9 Na ruim tien jaar verhuisden vader en moeder naar de Dorpsweg. Vader is overleden op 65- jarige leeftijd. Moeder is 84 jaar geworden. Zij woonde op het laatst in De Horstenburgh, tot haar overlijden in Zij stond in 1996 mooi in de Kogge Express. Dat was tere ere van haar 80 ste verjaardag, die zij samen met haar tweelingzus Marie de Wit-Heilig vierde. De kop boven het artikel met foto luidde: Tweeling Hensbroek samen 160. Beiden zijn in Hensbroek geboren. Kleinzoon Ruud Mak, zoon van Kees en Tineke, haalt de laatste jaren bijna wekelijks de kolommen van de krant, als veelscorende spits van voetbalvereniging Apollo 68. Zijn neef Martijn Mak, zoon van Tinus en Riny, stond in 2002 in het nieuws. Als student van de Hogeschool Haarlem werd Martijn dat jaar op de landelijke Betondag een prijs uitgereikt voor zijn alternatieve bouwconstructie van collegezalen. Het tuindersbedrijf aan de Julianaweg is in 1999 gesplitst. Kees begon voor zich zelf en richt zich sindsdien op Julianaweg 4a in maatschap met zijn vrouw Tineke op het kweken van sierheesters en vaste planten. Jaap ging door. Hij heeft pioenrozen, met vierkante meter glas. Vader en moeder Mak (voor de jongste generatie Makken in Hensbroek opa en oma) in de huiskamer. Spruiten ontdooien Kees laat, tot slot, nog even zijn gedachten over de tijd van toen en zegt:,,wat is er toch veel veranderd. Het is niet meer voor te stellen dat wij s winters de spruiten met het sleetje over het ijs van het land haalden.,,als ze dan achter de koeien van ome Dirk Heilig waren ontdooid, konden we ze plukken. Bertus Knijn, de vrachtijder, bracht de spruiten dan naar de veiling in Alkmaar. Bronnen: Westfries Archief Hoorn: - bevolkingsregister Hensbroek - burgerlijke stand Hensbroek Schriftelijke gegevens Hans en Tiny Schaap-Mak, Hensbroek Gesprekken met: - Tiny Schaap-Mak, Hensbroek - Kees Mak, Hensbroek Internet, diverse sites Archief auteur pagina 18