SAMENVATTING Paulus en Gods tempel. Een historische interpretatie van cultische beeldspraak in Paulus brieven aan de Korintiërs
|
|
- Simon Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SAMENVATTING Paulus en Gods tempel. Een historische interpretatie van cultische beeldspraak in Paulus brieven aan de Korintiërs Aan het begin van mijn onderzoek naar cultische beeldspraak in Paulus brieven aan de Korintiërs heb ik de historische vraag gesteld wat de beelden van offer, priesterschap en tempel betekenden voor de apostel en zijn lezers in de periode vóór 70 n.chr., toen de tempel van Jeruzalem nog niet verwoest was. Het gevaar is niet denkbeeldig dat Paulus beeldspraak stilzwijgend wordt geïnterpreteerd in het licht van latere christelijke noties van tempel, offer en priesterdienst. In het christendom na Paulus hebben deze noties namelijk een geheel eigen dynamiek gekregen, en ook het begrip tempel kreeg een andere connotatie in de periode na 70 n.chr. Een retorisch-kritische benadering legt de nadruk op wat Paulus met zijn taalgebruik en beeldspraak bedoelde in de dialoog met zijn oorspronkelijke lezerspubliek. In commentaren en studies wordt terecht gezocht naar een samenhangend idee over Paulus cultische beeldspraak. Het probleem is echter dat de betreffende passages in Paulus brieven samen genomen worden met andere nieuwtestamentische passages, en dat men zich niet beperkt tot Paulus brieven. Een dergelijke synthese doet geen recht aan het retorische karakter en de historische situatie van Paulus brieven, met name die aan de Korintiërs. De meest in het oog springende synthetische interpretaties gaan uit van de ideeën van spiritualisering en van substitutie. Het idee van spiritualisering werd geïntroduceerd in een studie van Hans Wenschkewitz in 1932 die gespiritualiseerde noties van tempel, priesterschap en offer in het Nieuwe Testament in zijn geheel bestudeert. Wenschkewitz trok parallellen met hellenistisch-joodse teksten, terwijl de monografieën van Bertil Gärtner (1965) en R.J. McKelvey (1969) de hypothese van spiritualisering verder toepasten op de rollen van de Dode Zee. De spiritualiseringsthese is vanaf de jaren 70 van de vorige eeuw bekritiseerd. De critici brachten ofwel vergelijkbare ideeën naar voren in een nieuw vorm, zoals die van Umdeutung in de monografie van Georg Klinzing (1971), ofwel zij wezen een samenhang tussen christelijke en joodse benaderingen van cultus van de hand. Een voorbeeld van radicale afwijzing van een dergelijke samenhang is te vinden in het artikel van E. Schüssler Fiorenza uit De critici slaagden er niet in de benadering van spiritualisering van tafel te krijgen en definitief een nieuw paradigma te vestigen. Dit blijkt alleen al uit het feit dat de notie van spiritualisering hier en daar opduikt in recente congres- en symposiumbundels over het thema van de tempelcultus. Bovendien interpreteert menig exegeet Romeinen 12:1 als voorbeeld van een spirituele eredienst die afstand neemt van Israëls eredienst in de tempel van Jeruzalem (Rom 9:4). Het boek van W. Strack over cultische terminologie in Paulus brieven (1994) stelt Romeinen 12:1 qua spiritueel begrip van de eredienst op één lijn met 1 Petrus 2:2-6. Dit is mijns inziens een typisch voorbeeld van een harmoniserende benadering van nieuwtestamentische teksten. Het kritische onderscheid tussen Paulus brieven en deutero-paulinische brieven dat gemaakt wordt in de nieuwtestamentische wetenschap blijkt soms tijdelijk opzij gezet te worden door exegeten die naar een synthese van cultische beeldspraak in het Nieuwe Testament zoeken. De veronderstelling dat substitutie het basisidee is achter Paulus cultische beeldspraak is niet minder problematisch. Substitutie wil in dit verband zeggen dat Paulus de nieuwe christelijke gemeente voorstelde als Gods tempel die in de plaats kwam van de tempel van Jeruzalem, het religieuze centrum van het jodendom. De eredienst van de joden zou volgens deze benadering voor Paulus afgedaan hebben en plaats gemaakt hebben voor de eredienst rond Jezus Christus. Impliciet of expliciet wordt dan aangenomen dat het voortaan de
2 christelijke gemeente is die geheiligd werd door God, waardoor Gods verbond met het joodse volk naar de achtergrond verdween. Voor het idee van substitutie wordt soms ook de literatuur van Qumran aangevoerd omdat hierin ook een afwijzing van de tempelcultus te vinden zou zijn. De opvatting dat Paulus Christus offer ziet als vervanging van de tempelcultus wordt gebaseerd op uiteenlopende passages, zoals Rom 3:21-26 en 1 Kor 5:6-8, maar ook op deutero-paulinische passages. Daarnaast speelt het achterliggende beeld van de tempelcultus binnen het jodendom en christendom van Paulus tijd een rol. Er wordt in deze substitutiethese een samenhangende ontwikkeling van tempelkritiek verondersteld die uiteindelijk tot de afwijzing van de tempelcultus in het christendom zou leiden. Deze benadering wijs ik af op basis van hernieuwde studie van van de historische context van Paulus cultische beeldspraak (deel 1, hoofdstukken 1 t/m 3 van het proefschrift). Welke historische ontwikkelingen kunnen we überhaupt veronderstellen als achtergrond voor Paulus cultische beeldspraak? Paulus schreef zijn brieven in de periode van ca. 49 tot 60 na Chr., dat wil zeggen aan de vooravond van de joodse oorlog tegen de Romeinen. Hoewel Flavius Josephus deze oorlog beschreven heeft als een dwaze onderneming van de rebelse Vierde Filosofie, is het, gegeven Josephus aanvankelijke deelname aan deze oorlog, de vraag of de catastrofe van 70 n.chr. wel te voorzien was. Pseudepigrafische teksten en de literatuur van Qumran geven geen eenduidige profetische vooruitblik op de verwoesting van de tempel van Jeruzalem. In tegendeel, de Qumran Rol van de Oorlog lijkt een perspectief te bieden op uiteindelijke oorlog tussen Israël en de Romeinen, waarin Israël zegeviert. De veronderstelling dat de verwoesting van de tempel in Jeruzalem vrij algemeen werd verwacht is daarom mijns inziens uiterst twijfelachtig. Het ideaalbeeld van één tempel voor de ene God, zoals Flavius Josephus en Philo dit beschreven, werd door veel joden in Israël en de diaspora gepraktiseerd door pelgrimages naar en offergaven aan de tempel in Jeruzalem. Toch werd er ook door joden kritiek geleverd op de priesterlijke gevestigde orde en op de uitvoering van tempelrituelen, zoals blijkt uit de afgezonderde positie van de Essenen ten opzichte van de reguliere tempeldienst en de kritiek op de veronderstelde misstanden in pseudepigrapha en in de literatuur van Qumran. Er bestonden in de hellenistische en vroeg-romeinse periode zelfs andere tempels die de eredienst van de ene God claimden. Niettemin gaat een overgrote meerderheid aan joodse teksten van de late tweede-tempelperiode uit van de centraliteit van Jeruzalem (hoofdstuk 1). De rollen van de Dode Zee verdienen speciale aandacht als het gaat om visies op de tempelcultus. Ondanks de kritiek op de tempelcultus en de polemiek tegen de heersende priesterklasse, bevat de literatuur van Qumran aanwijzingen voor de hoop op een cultische eredienst in Jeruzalem in de eindtijd in overeenstemming met de reinheidsnormen van de Qumrangemeenschap. De voorstelling van de gemeenschap als tempel in de Regel der Gemeenschap vormt een contrast met de tempelcultus van Jeruzalem. De Qumrangemeenschap schrijft zichzelf echter een priesterlijke voortrekkersrol toe ter voorbereiding op de eindtijd; zij poneert geen definitieve tegenstelling met het idee van een eredienst in Jeruzalem (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 van mijn proefschrift behandel ik de historische problematiek waarvoor men zich gesteld ziet bij het reconstrueren van de visie(s) die Jezus en zijn vroegste volgelingen hadden op de tempel. Deze problematiek wordt gevormd door het feit dat de teksten over Jezus en zijn volgelingen veelal van na 70 n.chr. dateren en door de vraag hoe canonieke en niet-canonieke vroegchristelijke literatuur met elkaar vergeleken moet worden. De teksten die van belang zijn, zoals de canonieke evangeliën, de evangeliën van Thomas, Petrus, de Hebreeën, de Nazoreeërs, papyrus-fragmenten, gnostische evangeliën, en de canonieke Handelingen der Apostelen, hebben verschillende historische lagen. De oudste laag betreft de overlevering van Jezus woorden binnen de kring van vroegste volgelingen. Daarna 336
3 komt de (her)interpretatie van Jezus woorden door zijn volgelingen in het licht van latere omstandigheden en inzichten. Vervolgens komen de ervaringen van de missionaire Jezusbeweging met de gevestigde priesterlijke orde in Jeruzalem. Tenslotte is er de tekst zoals die uiteindelijk op schrift gesteld werd, in veel gevallen na 70 n.chr., al dan niet voorzien van redactionele bewerkingen. Uit mijn reconstructie komt Jezus naar voren als iemand die, gedreven door profetische cultus-kritiek, de sociale misstanden en het theologisch onbegrip bij de gevestigde orde in Jeruzalem aan de kaak stelde. Getuige verschillende tradities, zoals die van de genezen melaatse die Jezus naar een priester verwijst, bleef Jezus toch de tempelcultus als referentiepunt zien. Jezus vroegste volgelingen bleven ook trouw aan de tempeldienst. Tevens geeft het hoofdstuk een overzicht van latere ontwikkelingen binnen de missionaire christelijke beweging en confrontaties met de gevestigde orde zoals die in verschillende teksten en passages weerspiegeld worden. De vraag is dan hoe Paulus perspectief op het jodendom van zijn tijd en de eredienst in Jeruzalem in deze context moet worden gesitueerd (deel 2, hoofdstukken 4 & 5). Een juist begrip van Paulus verwijzingen naar de joodse tempelcultus kan pas tot stand komen als we een overzicht hebben van Paulus relatie tot het jodendom. Allereerst is het van belang Paulus omgang met zijn joodse achtergrond in kaart te brengen (hoofdstuk 4). Met name Paulus brieven aan de Galaten en de Filippenzen verschaffen hierover informatie. Deze informatie moet echter begrepen worden in het licht van de retorische situatie van de brieven. In tegenstelling tot John Knox, die overigens terecht stelt dat Paulus brieven, en niet de Handelingen der Apostelen, het uitgangspunt dienen zijn voor de reconstructie van Paulus leven en werk, neem ik de mogelijkheid van Paulus Farizeese vorming in Jeruzalem serieus. Op basis van de interpretatie van Galaten 1:11-24 en de studie van de historische context blijkt Jeruzalem ook de enige serieuze optie te zijn. De studie van Paulus relatie tot de joodse cultuur van bijbelinterpretatie in zijn tijd brengt nog meer verbanden tussen Paulus en de Israëlitische cultuur (hoofdstuk 5). In een overzicht van de synagogale cultuur van bijbellezing en interpretatie past ook Paulus verwijzing naar het lezen van Mozes in 2 Kor 3:15. Paulus taalgebruik bevat niet alleen allerlei semitismen, maar ook theologische begrippen, zoals bijvoorbeeld werken van de wet, die thuishoorden in de Israëlitische cultuur. Daarnaast werpen de teksten van de Dode Zee, waaronder Griekse bijbelfragmenten, nieuw licht op de variaties in Paulus citaten uit de Schrift, bijvoorbeeld passages die afwijken van de Septuaginta zoals wij die kennen. De sluitsteen van dit historisch onderzoek in dit proefschrift is de interpretatie van Paulus cultische beeldspraak in zijn brieven aan de Korintiërs. Enige inleidende kwesties aangaande cultische beeldspraak in het corpus van Paulus brieven worden besproken in hoofdstuk 6. Hoofdstuk 7 gaat in op de cultische beeldspraak in Paulus eerste brief aan de Korintiërs. Dit onderzoek naar de relevante passages brengt afzonderlijke beelden in verband met elkaar en onderstreept het retorische karakter van de beeldspraak. De retorische situatie van 1 Korintiërs heeft te maken met zijn boodschap aan de Korintiërs: hij wil, gezien hun verdeeldheid, hun van de noodzaak doordringen de gemeente samen op te bouwen in de geest van wat hij hen eerder heeft voorgehouden. 1 Kor 3:9-17 vormt een retorische eenheid waarin Paulus zijn lezerspubliek wil afbrengen van individuele drijfveren die de heiliging van de gemeente in gevaar brengen. Paulus metafoor van de gemeente als Gods tempel waarin Gods Geest woont heeft een achtergrond in joodse tradities, zoals blijkt uit zowel de Qumran Regel der Gemeenschap als hellenistisch-joodse en apocriefe teksten. In 1 Kor 5:6-8 wijst Paulus de Korintiërs op de onverenigbaarheid van oude zondige gebruiken, het oude zuurdeeg, met de viering van het paasfeest door Christus offer met nieuw zuurdeeg. Deze metaforen ontleent Paulus aan het joodse pascha en past hij toe op de 337
4 christelijke viering van het Laatste Avondmaal. Het contrast betreft echter de oude zonden van de Korintiërs, ontucht in dit geval, zoals blijkt uit 1 Kor 5:1-5. De metafoor van de tempel komt opnieuw voor in 1 Kor 6:19, in de context van een passage waarin Paulus over ontucht spreekt en de metafoor toepast op het lichaam. De passage recapituleert mijns inziens eerdere vermaningen van Paulus in 1 Kor 5 en 6 tegen verschillende vormen van sexuele immoraliteit. Een antropologische benadering brengt de samenhang aan het licht tussen Paulus toepassing van de metafoor van de tempel op de gemeente (1 Kor 3:16-17) en die op het lichaam (1 Kor 6:19). Een vergelijking met Grieks- Romeinse, hellenistisch-joodse, en Israëlitische teksten geeft niet alleen de indruk dat, zoals eerdere wetenschappers al stelden, Paulus metafoor van het lichaam als tempel haaks staat op hellenistische denkbeelden. Het brengt bovendien een connectie met Israëlitische tradities aan het licht die de reinheid van het lichaam associeerden met de heiligheid van de tempel. 1 Kor 9:13, een vers waarin Paulus een analogie ziet tussen de priesterdienst en de zending van de apostelen (1 Kor 9:14), is een goed voorbeeld van een los beeld dat op zijn plaats valt bij nauwkeurig onderzoek van andere teksten over tempelcultus en priesterdienst. Exegeten hebben een lichte voorkeur uitgesproken voor de associatie van de priesterdienst in 1 Kor 9:13 met de Israëlitische priesterdienst, maar lieten de mogelijkheid van een associatie met Grieks-Romeinse voorbeelden van een priesterdienst tevens open. Deze vrijblijvende exegese is niet terecht, omdat het Griekse woord voor altaar, thusiastèrion, dat Paulus in 1 Kor 9:13 gebruikt, niet in pagane Grieks-Romeinse teksten voorkomt. De analogie moet daarom de joodse tempeldienst betreffen. De consequentie is dat Paulus in deze passage de tempeldienst in Jeruzalem noemt als voorbeeld om de apostolische zending te verduidelijken zonder dat hij deze tempeldienst direct afwijst. Tenslotte interpreteer ik 1 Kor 10:18, over de tempelcultus van het Israël naar het vlees, in de bredere context van 1 Kor 10:14-22: Paulus spreekt hier over de onverenigbaarheid van de eredienst van God met afgodendienst. 1 Kor 10:7 vormt voor mij geen reden om deze passage te lezen als Paulus radicale afwijzing van de joodse cultische eredienst als afgodendienst. Hoofdstuk 8 bespreekt de cultische beeldspraak in Paulus tweede brief aan de Korintiërs. De retorische situatie van deze brief is Paulus pleidooi dat zijn missie oprecht is ondanks groeiende kritiek en tegenstand. Zijn cultische beeldspraak duidt op een tegenstelling tussen Paulus missie in termen van een God welgevallig reukoffer en de onoprechtheid van rivaliserende zendelingen (2 Kor 2:14-17). De belangrijkste passage met cultische beeldspraak in 2 Korintiërs is omstreden, omdat de authenticiteit ervan wordt betwijfeld: 2 Kor 6:14-7:1. Op grond van een antropologische benadering van de ideeën van afscheiding en reinheid in 2 Kor 6:14-7:1 in vergelijking met onbetwist authentiek gedachtegoed van Paulus ben ik tot de conclusie gekomen dat deze passage wel degelijk onderdeel uitmaakt van Paulus argumentatie in 2 Korintiërs. De metafoor van de gemeente als Gods tempel staat in 2 Kor 6:16 in scherpe tegenstelling tot de heidense afgodendienst, zoals dat ook het geval is in 1 Kor 10: Alleen nu benadrukt Paulus zijn solidariteit met de Korintiërs door te stellen dat wij de tempel van de levende God zijn tegenover de tegenstanders van Paulus missie die de legitimiteit hiervan in twijfel trekken. Ter conclusie van mijn onderzoek stel ik dat de relevante passages in 1 en 2 Korintiërs een samenhangende visie van Paulus op de gemeenschap als tempel bieden die geïnformeerd wordt door joodse tradities van de late tweede-tempelperiode. De cultische symboliek en het zelfbegrip als heilige gemeenschap van de Essenen en de Qumran gemeenschap passen in bredere zin binnen tempel-theologische ideeën in Israël. Tradities die de reinheid van het lichaam in verband brachten met de heiligheid van de tempel komen niet alleen voor in Paulus brieven en in de sectarische rollen van de Dode Zee, maar ook in niet-sectarische 338
5 joodse pseudepigrafische teksten. Oorspronkelijk werden dergelijke reinheidsopvattingen op priesters toegepast, zoals wij weten uit het Oude Testament en uit Philo s Speciale Wetten. In de late tweede-tempelperiode vond er in Israël klaarblijkelijk een ontwikkeling plaats waarin reinheidsopvattingen in bredere zin werden toegepast op de gehele religieuze gemeenschap. Paulus tempelmetaforiek moeten we aan het eind van deze ontwikkeling situeren. In hoeverre Paulus Schriftgebruik in passages met cultische beeldspraak eveneens aansluit bij meer specifiek te definiëren tradities is een vraag die nog nader onderzoek vergt. In dit proefschrift ligt het accent op de cultische beeldspraak in Paulus brieven aan de Korintiërs. De cultische beeldspraak in Paulus brief aan de Romeinen is een onderwerp voor verdere studie. 339
Jezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
Nadere informatieD e e l K. H e t V R O E G E C H R I S T E N D O M. i n d e J O O D S E D I A S P O R A
D e e l K H e t V R O E G E C H R I S T E N D O M i n d e J O O D S E D I A S P O R A INHOUD Inleiding Enkele belangrijke jaartallen 1. Karakteristiek van de joodse diaspora 1.1. De grieks-romeinse wereld
Nadere informatiePaulus brief aan de Romeinen. #1 voorbereiding
1 Paulus brief aan de Romeinen #1 voorbereiding Inhoudsopgave Paulus brief aan de Romeinen - #1 voorbereiding... 1 1. Inleiding... 2 2. Thema van de brief... 3 3. De vijf grote thesen van de brief... 4
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieThe Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library
De conservering van de Dode Zee-rollen door: The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library De vondst van de Dode Zee-rollen wordt als een van de grootste archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw
Nadere informatieJezus, de gnosis en het dogma
Jezus, de gnosis en het dogma Riemer Roukema Jezus, de gnosis en het dogma Uitgeverij Meinema, Zoetermeer www.uitgeverijmeinema.nl Ontwerp omslag: Studio Anton Sinke, Nieuwerkerk a/d IJssel Illustratie
Nadere informatie3. Jezus is een Jood Romeinen 15:7-13, Mattheüs 5: De verwachting van de Messias in het Oude Testament...
Inhoud Pagina Voorwoord... 7 1. Israël, Gods eerstgeboren zoon... 9 Exodus 4:21-23; 19:5-6 2. Jezus, Gods eniggeboren Zoon... 15 Johannes 1:1-18, Romeinen 1:1-7 3. Jezus is een Jood... 21 Romeinen 15:7-13,
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. Inhoudsopgave DEEL 1 INLEIDING EN ONDERZOEKSGESCHIEDENIS 19
Inhoudsopgave Woord vooraf 13 Gebruikte afkortingen 16 DEEL 1 INLEIDING EN ONDERZOEKSGESCHIEDENIS 19 1 Introductie en probleemstelling 19 1.1 Een fascinerend visioen 19 1.2 Een eigenaardig visioen 20 1.3
Nadere informatieleren omgaan met Diversiteit In je gemeente
Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen
Nadere informatieDe veelvormigheid van het vroegste christendom
opm veelvormigheid12aug 16-08-2005 11:54 Pagina 3 De veelvormigheid van het vroegste christendom G.P. LUTTIKHUIZEN opm veelvormigheid12aug 16-08-2005 11:54 Pagina 5 Inhoud Woord Vooraf 9 1. Inleiding 11
Nadere informatieWaarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en
1 De Bijbel open 2013 5 (02-02) Vandaag bespreken we een vraag over de betekenis van de Wet die God aan Israel gaf voor de christelijke gemeente van het Nieuwe Testament en dus voor ons. Is het zo dat
Nadere informatieEucharistie vieren. Dankzegging
Eucharistie Eucharistie vieren viering van de eucharistie is in de Kerk van levensbelang. Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) noemt de viering van het EDe sacrament van de eucharistie bron en hoogtepunt
Nadere informatieleesplan voor het dagelijks lezen van de Bijbel
leesplan voor het dagelijks lezen van de Bijbel Uw woord is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad (Psalm 119:105) Een uitgave van Met Open Bijbel Adres Postbus 520, 3800 AM Amersfoort Internet:
Nadere informatie(Deel van) Zijn Lichaam
(Deel van) Zijn Lichaam 1 December 2013 I. Wedergeboren Leven II. Levende stenen 1 Petrus 2:4-5 Voeg u bij hem, bij de levende steen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen om zijn
Nadere informatieEn de broeders geven dan met woord en daad - dit weer door aan hun vrouwen. Maak het leven fijn
- 1 - Maak het leven fijn door een offer te zijn. We lezen daarover in Romeinen 12:1 de volgende heerlijke woorden: broeders, door de ontfermingen van God, om uw lichamen aan God te wijden als een levend
Nadere informatiePreek 2 Timotheüs 1:6 6 januari 2019
Preek Gemeente van Christus, Het is altijd een indrukwekkend iets. Het moment waarop iemand neerknielt en de handen opgelegd worden. Veel stelt het niet voor, zou je misschien zeggen. En toch is het tegendeel
Nadere informatieInleiding Christendom
Wie zijn de grondleggers van het christendom? Jezus zei: Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren
Nadere informatieDoel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Nadere informatieDopen - in het Nieuwe Testament
In deze studie wordt stilgestaan bij enkele teksten uit het Nieuwe Testament in verband met dopen/onderdompelen op, of in de naam van Handelingen 2:38 - dopen op (Grieks: epi) de naam van Jezus Christus
Nadere informatieBASIS THEOLOGIE: GOD WOORD
Algemene Bijbelstudie Seizoen 2017-2018 BASIS THEOLOGIE: GOD WOORD Inleiding Op de 9 Algemene Bijbelstudieavonden (van oktober tot en met juni) zullen naar plan de volgende Basis Theologie onderwerpen
Nadere informatieMaarten Luther 1483-1546
Maarten Luther 1483-1546 Eén van de belangrijkste ontdekkingen van Maarten Luther - (1483-1546) is het onderscheid tussen wet en evangelie. Voor Luther is de onderscheiding van wet en evangelie
Nadere informatieEen klein beginsel 40
C3 1 Een klein beginsel 40 Bespreken Romeinen 7:7-19 Hoe is Paulus erachter gekomen dat begeerlijkheid zonde is? (vers 7) Welke werking heeft Gods wet in zijn leven gehad? (vers 8, 9) Waaruit bestaat de
Nadere informatieDe daden van de vergoddelijkte Augustus, met welke hij de wereld aan het oppergezag van het Romeinse volk onderwierp.
Het leven van Jezus 2.0 Preek over Handelingen 1:1-5 [dia 1] Pas kregen we van mijn schoonmoeder een foto. Een foto van vroeger, van het gezin van de opa van mijn schoonmoeders moeder. Er staat geen jaartal
Nadere informatieJezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71. dinsdag 2 juni 2015
Jezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71 dinsdag 2 juni 2015 1 ev. Johannes tot nu toe 1:1-18 Jezus is het Woord: bij God en zelf God 1:19-52 Jezus is het Lam van God discipelen volgen Hem
Nadere informatieÉén Herder en één kudde. Johannes 10:1-11. Één lichaam. 1 Korinthe 12: Één. tempel. 1 Korinthe 3: Één
Les 6 voor 10 november 2018 De Bijbel bevat verschillende afbeeldingen die spirituele en theologische waarheden vertegenwoordigen. Bijvoorbeeld, water in Johannes 7: 38, wind in Johannes 3: 8 en een kolom
Nadere informatietoelichting gehouden door Paul Kevers DE WEG VAN HET WOORD DRIE VIERINGEN OVER DE HANDELINGEN 1. Van Jeruzalem naar Rome 26 april 2008 Toelichting
toelichting gehouden door Paul Kevers DE WEG VAN HET WOORD DRIE VIERINGEN OVER DE HANDELINGEN 1. Van Jeruzalem naar Rome 26 april 2008 Toelichting Zo hebben we dus de eerste én de laatste zinnen beluisterd
Nadere informatieHET WERK VAN DE HEILIGE GEEST
HET WERK VAN DE HEILIGE GEEST (Johannes 16:12-15) 1. VOORWOORD Het thema 'werk van de Heilige Geest' bestaat uit veel dingen, zoals de belofte van de Heilige Geest, de vervulling met de Heilige Geest en
Nadere informatieTom Wright & Hermeneutiek. Hans Burger
Tom Wright & Hermeneutiek Hans Burger 2014 09 18 Welkom Romeinen 12,1-2 1 Broeders en zusters, met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer
Nadere informatie1 Korintiёrs 1:9. Marcus 10:45. Handelingen 4:12. Johannes 17:3. 1 Korintiёrs 3:16. Johannes 15:9,10. Psalm 32:8
[1] [2] [3] Johannes 3:16 1 Korintiёrs 1:9 Johannes 3:19 God wil met ons omgaan God wil met ons omgaan Zonde brengt scheiding [4] [5] [6] Romeinen 3:23 Marcus 10:45 Romeinen 5:8 Zonde brengt scheiding
Nadere informatieWanneer we de redding accepteren die Christus aan het kruis heeft aangeboden, zijn we verenigd in Hem in een verbond. We zijn verzoend met God en met
Wanneer we de redding accepteren die Christus aan het kruis heeft aangeboden, zijn we verenigd in Hem in een verbond. We zijn verzoend met God en met mensen. Onze levens zijn getransformeerd. De gelovigen
Nadere informatieHet Pinksterfeest De Geboorte van de Gemeente
Het Pinksterfeest De Geboorte van de Gemeente Rudy Brinkman 2014, EBG Leek/Stg. BTO Yarah Handelingen 2:1-13 Uitstorting van de H.G. Bekende gedeelte, maar natuurlijk kan je over zo n gedeelte héél veel
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: Romeinen 4, Ochtenddienst H. Avondmaal. Broeders en zusters,
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Romeinen 4, 23-25 Ochtenddienst H. Avondmaal Broeders en zusters, 1 Zingen: Gezang 20 : 1 en 6 2 Lezing van de wet 3 Zingen: Psalm 51 : 3 en 4 4 Gebed voor vergeving
Nadere informatieWat waren op aarde de belangrijkste ruimten van het heiligdom?
Deel 7 Wat waren op aarde de belangrijkste ruimten van het heiligdom? De oudtestamentische tabernakel bestond uit drie onderdelen: de Voorhof, het Heilige en het Heilige der Heilige. Welke voorwerpen waren
Nadere informatieHet sacrament van. De eucharistie. Sacramenten
Het sacrament van De eucharistie Sacramenten DSacramenten Deze geloofsboekjes gaan over de zeven sacramenten. Sacramenten zijn tekens, in woord en gebaar, die we in Jezus Naam in de gemeenschap van de
Nadere informatieRelatie <> Religie. Beste Galsem,
RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet
Nadere informatieHet belang van het profetisch woord. De Bijbel open 16-09-15
De Bijbel open 16-09-15 2 Petr.3: 3 Dit vooral moet u weten, dat er in de laatste dagen spotters met spotternij zullen komen, die naar hun eigen begeerten wandelen, 4 en zeggen: Waar blijft de belofte
Nadere informatieRomeinen 1:1-5 & 21-31, 6:13-22
Romeinen 1:1-5 & 21-31, 6:13-22 Rom 1: 1-5 Van Paulus, dienaar van Christus Jezus, geroepen tot apostel en uitgekozen om het evangelie van God te verkondigen, dat al bij monde van zijn profeten in de heilige
Nadere informatieHet sacrament van. Het huwelijk. Sacramenten
Het sacrament van Het huwelijk Sacramenten Sacramenten IIn de Bijbel Deze geloofsboekjes gaan over de In het evangelie willen Farizeeën Jezus op de proef stellen zeven sacramenten. Sacramenten met een
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen. Broeders en zusters,
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen Broeders en zusters, 1. Zingen : Gezang 25 : 1 en 3 2. Gebed voor de opening van het Woord 3. Bediening van de Heilige Doop
Nadere informatieWanneer begint het Pascha?
Waarom Juda de Omer telt vanaf de eerste dag van Ongezuurde Broden door Tony Robinson Page 1 Wanneer begint het Pascha? Ezechiël 45:21 In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, zal voor u
Nadere informatieDit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/5
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/5 STROMINGEN IN HET JUDAISME. De verschillende afdelingen of denominaties binnen het Judaisme worden over het algemeen stromingen genoemd. De verschillen zijn
Nadere informatievolk dat daar woont, is veel te sterk voor ons. Wij kunnen ze niet overwinnen. Een Koningskind 1 Petrus 2:1 t/m 10
- 1 - Een Koningskind 1 Petrus 2:1 t/m 10 Als inleiding dat wij geestelijk gesproken van adel zijn, dat wij een koninklijk priesterschap zijn maakt de apostel Petrus ons eerst duidelijk dat er zaken moeten
Nadere informatieDUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING DE VROEGSTE GESCHIEDENIS VAN DE CHRISTELIJKE SAMENKOMST: OORSPRONG, ONTWIKKELING EN INHOUD VAN DE CHRISTELIJKE SAMENKOMSTEN VAN DE EERSTE TOT DE DERDE EEUW De oorsprong
Nadere informatieMissie Nederlands Gereformeerde Kerk Voorthuizen-Barneveld
Waarom een missie? We realiseren ons dat geloven in God en het verlossingswerk van Jezus Christus in 2008 geen vanzelfsprekendheid meer is. De ontkerkelijking is een feit, maar tegelijk is er ook weer
Nadere informatie1. Is Jezus een echt levend persoon geweest?
1. Is Jezus een echt levend persoon geweest? Bijna alle historici gaan er vanuit dat hij heeft bestaan. Zij gaan er dan vanuit dat hij een joods religieus leraar was Ze gaan er vanuit dat zijn activiteiten
Nadere informatieprijsgegeven aan het verderf. Het was dus onbestaanbaar dat een profeet of knecht van God aan het kruis zou sterven. Daarom waren Jezus leerlingen
Inhoudsopgave Inleiding 6 Christus is opgestaan 8 Christus opstanding verkondigt het kruis 13 Een venster buiten deze wereld 16 Christus of Mohammed? 25 Met Christus opgewekt 27 Vergeving van zonden in
Nadere informatieWat verlangt God van ons?
Wat verlangt God van ons? Inleiding Als we het hebben over wat God van ons verlangt, dan kan die vraag kort beantwoord worden met geloof en gehoorzaamheid. Maar de vervolgvraag die we ons dan moeten stellen,
Nadere informatieDe eerste christenen, jaren 30-70
De eerste christenen, jaren 30-70 Inleiding mannenvereniging, 19-10-2018 Broeders, Dit onderwerp heb ik gekozen omdat ik mij hierin de laatste jaren heb verdiept. Het past bij een boek wat ik aan het schrijven
Nadere informatiePETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED
Bijbel voor Kinderen presenteert PETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd
Nadere informatieDISCIPELSCHAP BIJBELSTUDIE VGSU BLOK
DISCIPELSCHAP BIJBELSTUDIE VGSU BLOK 4 2010-2011 INHOUD Inleiding... 5 Avond 1... 6 Avond 2... 8 Avond 3... 10 Avond 4... 12 3 4 INLEIDING Een ieder die niet zijn kruis draagt en achter Mij aankomt, die
Nadere informatieEen geopende hemel. Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel.
Een geopende hemel Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel. Opb. 14:13 Ik hoorde een stem uit de hemel zeggen: Schrijf op. Toen droomde hij, en zie, op de aarde stond een
Nadere informatieDit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 EEN MAN NAAR GOD'S HART. Handelingen 13:22 INTRODUCTIE. 1. In zijn toespraak in Antiochië, gaat Paulus kort in op de geschiedenis van Israël, hij citeert een
Nadere informatieWELKOM! Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatieU ZULT MIJN GETUIGEN ZIJN
U ZULT MIJN GETUIGEN ZIJN Les 1 voor 7 juli 2018 Het eerste hoofdstuk van Handelingen vertelt over de laatste dagen van Jezus op aarde en de eerste reacties van de discipelen na Zijn hemelvaart. De laatste
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 40 (12-10)
1 De Bijbel open 2013 40 (12-10) Er was eens een man die de studeerkamer van een predikant binnenkwam. Hij keek om zich heen en zag al die boeken staan die je in een studeerkamer aantreft. Toen zei die
Nadere informatieBijbelstudie bij Romeinen 14:1-15:13 in de Bijbel in Gewone Taal
Bijbelstudie bij Romeinen 14:1-15:13 in de Bijbel in Gewone Taal Een bijbelstudie bij Romeinen 14:1-15:13 in de Bijbel in Gewone Taal. De Bijbel in Gewone Taal verschijnt in oktober 2014. Tekst: Dr. Matthijs
Nadere informatieWELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus. NT-les 1 ETS-jaar 1
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatie[Uitzending 959: Hebreeën 8:6 t/m 13]
[Uitzending 959: Hebreeën 8:6 t/m 13] In de vorige uitzendingen memoreerden we al dat door het noemen van Mozes en de berg (Sinaï) automatisch de verbondssluiting binnen het gezichtsveld komt. In Hebr.8:6
Nadere informatieCharisma in golven Matzken. (Vooral vanaf: Gaven en pseudo-gaven)
Charisma in golven Matzken Charisma in golven Matzken e.a. (1991) v.a. blz. 16 (Vooral vanaf: Gaven en pseudo-gaven) De beweging die de nadruk legt op de charismata voor alle gelovigen heet dan ook terecht
Nadere informatieDe Zondag: een stuk geschiedenis de wet in de Bijbel onze praktijk en onze hartslag
De Zondag: een stuk geschiedenis de wet in de Bijbel onze praktijk en onze hartslag 90 160 na Chr., de apostolische vaders. Geen aanwijzingen dat de zondag een rustdag was. Wel samenkomsten 140 590 na
Nadere informatie1) Gered worden is net zo gemakkelijk als een cadeau krijgen (Johannes 1:12)
Les 8 - Redding In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Heel veel mensen hebben er geen behoefte aan zich door Jezus te laten redden. Daarvoor hebben ze allerlei redenen. Bijvoorbeeld:
Nadere informatieOnze analyse van Openbaring zal gebaseerd zijn op de volgende structuur:
Les 1 voor 5 januari 2019 Het boek Openbaring is een verzameling van de visioenen die Johannes had tijdens zijn gevangenschap op het eiland Patmos, dichtbij Turkije in de Egeïsche Zee. We moeten de structuur
Nadere informatieBijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2
Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2 Bijbelstudies voor de Bruggroepen van de protestantse gemeente De Brug in Amersfoort, seizoen 2012-2013 Schrijvers: Iwan Dekker, Leantine Dekker,
Nadere informatieVoor en na Handelingen 28:28 (de grens tussen twee bedelingen) Door: Otis Q. Sellers
Voor en na Handelingen 28:28 (de grens tussen twee bedelingen) Door: Otis Q. Sellers Voor Hand. 28:28 Na Hand. 28:28 1. Het heil Gods was met en onder 1. Het heil Gods is met en onder de Israël. (Deut.7:21;
Nadere informatieWat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12?
Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Romeinen 7:7. Paulus stelt weer een vraag, die het voorafgaande mogelijk oproept bij mensen. Hij zei immers, dat de wet (vroeger) zondige hartstochten in ons opriep
Nadere informatieDat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen zien. Wie wil dat niet.
5 e zondag van Pasen - Een woning met vele kamers Bij Johannes 14 : 1-14 Hoe dorsten wij te weten wie Gij zijt. Dat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen
Nadere informatieVoorbereiding 17.2: Paulus en Barnabas naar Lystre en Derbe. Schriftgedeelte Handelingen 14:5-22. Thema Paulus en Barnabas naar Lystre en Derbe
Voorbereiding 17.2: Paulus en Barnabas naar Lystre en Derbe Schriftgedeelte Handelingen 14:5-22 Thema Paulus en Barnabas naar Lystre en Derbe Exegese Handelingen 14:5-22 In dit gedeelte komen we Paulus
Nadere informatieGemeente. Zijspoortje. De Bijbelse Encyclopedie leert ons dat het woord kerk afgeleid is van het Griekse woord [kuriakè], dat des Heren betekent.
Gemeente Wanneer je aan iemand vraagt Weet jij wat een kerk is?, zal het antwoord niet zo lang op zich laten wachten. Dat is een gebouw waar gelovige mensen samenkomen! Het kan ook voorkomen, dat men aan
Nadere informatieJohannes. Raymond R. Hausoul
Johannes Raymond R. Hausoul Uniekheid van het vierde evangelie Uniekheid van het vierde evangelie 1 Voorbeelden tussen Lc en Jh a) Lc: Een foto van het kerstgebeuren b) Jh: Een röntgenfoto van het gebeuren
Nadere informatieZondag 9 oktober over de maaltijd van de Heer. Lezing: 1 Korinthe 10 : 14 t/m 17, 11: 17 t/m 26
Zondag 9 oktober 2016 - over de maaltijd van de Heer Lezing: 1 Korinthe 10 : 14 t/m 17, 11: 17 t/m 26 Vandaag vieren we met elkaar als gemeente avondmaal. Heilig Avondmaal. Eigenlijk gebruik ik die woorden
Nadere informatieDe Bijbel open (07-12)
1 De Bijbel open 2013 48 (07-12) Stel je voor, bovenop een kerktoren zie je een zwaard, geen haan of een kruis, maar een zwaard. Dat zouden we wel vreemd vinden. Want wat heeft de kerk en het christelijk
Nadere informatieIn het voetspoor van...
In het voetspoor van... Bijbelse figuren en hun levensgeheim voor jongeren van 2 en 3 jaar drs. M. van Campen Zevende druk Zoetermeer Inhoud. Timotheüs - op school bij God 7 2. Adam - een gevallen mens
Nadere informatieHet Concilie van Jeruzalem en de herbouw van het huis van David Een kritische blik op Handelingen 14:24-15:21
Het Concilie van Jeruzalem en de herbouw van het huis van David Een kritische blik op Handelingen 14:24-15:21 Jos M. Strengholt, 14 februari 2010, Cairo Toen Paulus van zijn eerste zendingsreis terugkeerde
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieJohannesbrieven. Nergens noemt de schrijver zijn eigen naam, maar wie hij is kan worden afgeleid uit verschillende herkenningspunten:
Johannesbrieven Algemeen Johannes lijkt op een levende spiegel, niet alleen in staat de glans van Jezus majesteit op te nemen, maar ook om die te weerspiegelen. In heel eenvoudige bewoordingen, zonder
Nadere informatieDe evangeliën en hun betrouwbaarheid
De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?
Nadere informatieGEMEENTEVISIE EVANGELISCHE GEMEENTE ALBLASSERWAARD JOZUA. Geleid door de Geest
GEMEENTEVISIE EVANGELISCHE GEMEENTE ALBLASSERWAARD JOZUA Gered door Jezus Geleid door de Geest Gezonden in de wereld In dit document verwoorden we onze visie voor de gemeente. Het is ons verlangen dat
Nadere informatieWie is de Heilige Geest (1) les 8a FOLLOW
Wie is de Heilige Geest (1) les 8a DEEL 2B FOLLOW DE GEEST DIE GOD VERTEGENWOOR- DIGT De Heilige Geest wordt vaak gezien als een gevoel, een heerlijke ervaring, enzovoorts. Hoe wordt de Heilige Geest hier
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 24 (22-06)
1 De Bijbel open 2013 24 (22-06) In Mattheus 16 komen we een bijzondere uitdrukking tegen. Jezus zegt daar tegen Petrus en de andere discipelen dat zij zullen binden en ontbinden. Dat roept bij iemand
Nadere informatieUitwerking. Vernieuwingen in onze liturgie. Aad van Zuijlekom
Uitwerking Vernieuwingen in onze liturgie Aad van Zuijlekom Een moslim viert zijn offerfeest. Zeventig dagen na de ramadan wordt er een schaap geslacht. Het vlees wordt gedeeld met familie en buren, maar
Nadere informatieMIJN VRAAG. Op de website Kommm! geplaatste vragen en antwoorden
WWW.KOMMM.NL MIJN VRAAG Op de website Kommm! geplaatste vragen en antwoorden Vragen van Dave n.a.v.: HANDELINGEN 15 - over christenen en de wet Vraag nr. 001. Vanochtend zat ik in Handelingen 15 te lezen,
Nadere informatie27Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. Door welke wet? Der werken? Neen, maar door de wet van geloof. 28Want wij zijn van oordeel, dat de
ROMEINEN 3: 21-31 21Thans is echter buiten de wet om gerechtigheid Gods openbaar geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen, 22en wel gerechtigheid Gods door het geloof in [Jezus] Christus, voor
Nadere informatieLeerplan Orthodoxe Godsdienst Secundair Onderwijs - 2 e jaar BSO
Leerplan Orthodoxe Godsdienst Secundair Onderwijs - 2 e jaar BSO Historische benadering: 4 lessen De Primitieve Kerk: De kenmerken van de eerste christenen. Het Apostolisch Concilie (begrip, aanvaarding).
Nadere informatieHC zd. 6 nr. 32. dia 1
HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen
Nadere informatie26. Van alles vrij en allen dienstbaar 1 Korinthe 9:18-23 89 27. Strijden voor een onverderfelijke kroon 92 1 Korinthe 9:24-27 28. De Israëlieten als
Inhoud 1. God is getrouw 1 Korinthe 1:1-9 11 2. Niet in Paulus naam gedoopt 1 Korinthe 1:10-16 14 3. De dwaasheid der prediking 1 Korinthe 1:17-31 17 4. Jezus Christus, en Die gekruisigd 1 Korinthe 2:1-5
Nadere informatieWees heilig, want Ik ben heilig. 1 Petrus 1: 16 b.
De essentie van deze studie is neergelegd in de blauw gekleurde tekst. De zwart gekleurde tekst dient ter verduidelijking en voor nadere studie en kan bij eerste lezing worden overgeslagen. In een vorige
Nadere informatieInleiding op het Evangelie Jezus openbaart zijn heerlijkheid
Het Evangelie naar Johannes Inleiding op het Evangelie Jezus openbaart zijn heerlijkheid Age Romkes Stichting Artios, kopiëren niet toegestaan Bijbelteksten zijn met toestemming overgenomen uit de Herziene
Nadere informatieKomt tot de bruiloft
LEER HEM KENNEN 20 bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Komt tot de bruiloft 1 Ds. F. van Roest zondag 30 november Christus eten wil zeggen: Zijn wezen, Zijn verdiensten, Zijn krachtige werking
Nadere informatieGemeentevisie van de evangelische gemeente te Ommen (aanvaard februari 2014 )
Gemeentevisie van de evangelische gemeente te Ommen (aanvaard februari 2014 ) 1. Het hoofd van de gemeente: Onze Here Jezus Christus is het hoofd van Zijn gemeente. Hij werkt in en door de gemeente door
Nadere informatieUit Stevige kost 1 -Werkboek voor Bijbelstudie-
Uit Stevige kost 1 -Werkboek voor Bijbelstudie- 1 Drs. E. Noordermeer 6 Het apostelconvent van de 21 ste eeuw In deze meditatie wil ik nadenken over de vergadering in Jeruzalem, een overbekend gedeelte
Nadere informatie7. Anders en toch (een beetje) hetzelfde
7. Anders en toch (een beetje) hetzelfde doelstellingen De kinderen leren hoe en wanneer de eerste geloofsgemeenschappen zijn ontstaan. De kinderen leren dat er in de loop van de tijd steeds nieuwe geloofsgemeenschappen
Nadere informatieSchriftlezing Exodus 19:3-6a, 1 Petrus 2:1-10
Schriftlezing Exodus 19:3-6a, 1 Petrus 2:1-10 Broeders en zusters, We hebben net twee Bijbelgedeelten gelezen. Een gedeelte uit Exodus en een gedeelte uit de eerste brief van Petrus. Twee gedeelten die
Nadere informatieSchriftlezingen: Hebr. 9: 24-28 Mark.10:41-45 Rom. 5:18-21 Ef. 2:11-18 2. Kor.5:19-21
1 Dienst: 18-05-2008 Neerijnen, ds. C.A. van der Graaf. Serie: Waarom ik een Christen ben. Preek (4): Door te sterven aan het kruis, verzoent Jezus mij met God. Schriftlezingen: Hebr. 9: 24-28 Mark.10:41-45
Nadere informatiemacht heb u los te laten, maar ook macht om u te kruisigen? Weet gij niet?
- 1 - Weet gij niet? De woorden: Weet gij niet komen 23x in de bijbel voor. In de vragende vorm dus. Bijna de helft van deze 23 keer komt voor rekening van Paulus. Ongeveer 11 keer zegt hij in zijn brieven:
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Afgelopen maandag hebben we met de deelnemers van de kring Eigentijds Bijbellezen Paasverhalen gelezen. Vier verhalen van de opstanding, verteld door
Nadere informatieDit omvat de boeken van de joden over hun geloof in god. Hierin kun je lezen over:
Samenvatting door een scholier 1098 woorden 6 juni 2005 6,2 41 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing 4.2. De bijbel De bijbel is het belangrijkste heilige boek van christenen. Pas rond
Nadere informatieVijf redenen waarom dit waar is
Les 14 Eeuwige zekerheid Vijf redenen waarom dit waar is In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Is de echte (ware) gelovige voor eeuwig veilig en geborgen in Christus? Voor
Nadere informatieVerspreiding Christendom - HV 1. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62218
Verspreiding Christendom - HV 1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62218 Dit lesmateriaal is
Nadere informatieDe zegen uit Numeri 6. Deze zegen-formule is kunstig opgebouwd: zij bestaat uit 15 Hebreeuwse woorden.
- 1 - De zegen uit Numeri 6 Het is Gods verlangen om Zijn volk te zegenen. Dat blijkt al in het oude testament en we lezen hierover in Numeri 6:24/26 waar staat: De Heere zegene u en behoede u! De Heere
Nadere informatie