Wandelroute Ravenstein Herperduin Oss (33 km)

Transcriptie

1 Wandelroute Ravenstein Herperduin Oss (33 km) Over de route Routebeschrijving Deze wandeling, de langste binnen de grenzen van de gemeente Oss, voert u van Ravenstein langs de Maas, door de natuurgebieden Herperduin, De Vier Winden, De Stelt en de Geffense Bosjes naar de stad Oss. U komt in een middeleeuws stadje, loopt langs prachtige uiterwaarden, poelen, wielen, vennen, zandverstuivingen, bos- en landbouwgebieden. Startpunt De wandeling begint bij het NS-station in Ravenstein S. Informatie over (openbaar) vervoer, parkeren en toegankelijkheid vindt u aan het einde van deze beschrijving. LET OP! De routekaart, routebeschrijving en de geel-witte MLAW-markering ondersteunen elkaar. Het kan voorkomen dat de markering afwijkt van de kaart en de beschrijving. Aangezien op delen van de route de markering ontbreekt, is het verstandig om te allen tijde de routekaart en de bijbehorende beschrijving te volgen. U verlaat het station aan de kant van de bewaakte fietsenstalling en gaat linksaf de Stationssingel in. Na 600 meter volgt u de weg met de bocht naar rechts. Na 500 meter op de kruising met de Monseigneur Zwijsenstraat gaat u linksaf de Landpoortstraat in richting het centrum van Ravenstein. Ravenstein is in 1360 gesticht door Walraven van Valkenburg. Dankzij de gunstige ligging (tolheffing op passerende schepen) verloopt de ontwikkeling van de nieuwe handelsnederzetting zo voorspoedig dat het reeds in 1380 stadsrechten ontvangt. Na beëindiging van de Tachtigjarige Oorlog respecteren de Staten-Generaal de onafhankelijke positie van Ravenstein. Het Land van Ravenstein wordt geen onderdeel van Staats-Brabant, maar vormt een onafhankelijke katholieke enclave. In 1794 maakte de Franse bezetting een einde aan de autonomie van Ravenstein en wordt de stad onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Door de gunstige ligging van het stadje Ravenstein is het ondanks de vele oorlogshandelingen iedere keer in staat geweest zich in een korte periode te herstellen. Mede daardoor heeft het

2 een eigen stedenbouwkundige ontwikkeling gehad die meer te vergelijken is met het naburige vestingstadje Grave en de verderop gelegen historische stad s-hertogenbosch. Na 200 meter gaat de Landpoortstraat over in de Marktstraat. Na 100 meter (voorbij de Sint Lucia kerk) gaat u linksaf de Sint Luciastraat in. Deze staat gaat na 60 meter over in de Kasteelseplaats. Schuin tegenover de kerk ziet u Stadsherberg De Keurvorst H1. De Sint Lucia kerk 1 stamt uit het begin van de 18e eeuw. Dit is de enige kerk in Brabant die Duits barok genoemd kan worden. Dit is te verklaren door het feit dat de ontwerper en de landsheer van Duitse afkomst waren. Aan het eind van de weg gaat u rechtsaf de Van Coothweg in. Na 100 meter gaat u rechtsaf de Maasdijk op. Na 700 meter - u bent restaurant Het Veerhuis H2 inmiddels gepasseert - links aanhouden en de Maasdijk blijven volgen in de richting van het viaduct. Ongeveer 1 km na het snelwegviaduct passeert u Neerloon. Neerloon heette vroeger Loen en later Loon. Om het van Overloon (Boxmeer) te onderscheiden heet het nu Neerloon. De Maas is in de geschiedenis van Neerloon erg belangrijk geweest. Neerloon was namelijk één van de drie plaatsen in Brabant waar vroeger een doorwaadbare plaats in de Maas lag. De Romeinen maakten al gebruik van deze statio op weg naar Nijmegen. Zij staayden naar de overkant, waar de naam Staaystraat 2 nog aan herinnert. Eeuwenlang kronkelde de Maas als een slang door het landschap rond Neerloon. Er was zelfs een tijd, tussen 800 en 1200, dat Neerloon helemaal omgeven was door water. Nadat de Maasdijk een scherpe bocht naar rechts heeft gemaakt, ziet u links het buurtschap Keent. Keent is met zijn 72 inwoners de kleinste kern van de gemeente Oss. Gelegen tussen de dijken en aan een prachtige fietsroute staan een aantal boerderijen en woonhuizen die samen Keent vormen. Het gebied is een vroegere Maasmeander die in 1940 werd afgesneden, waardoor de Maas een meer rechtlijnig verloop kreeg en de waterafvoer en de scheepvaartmogelijkheden verbeterden. De oude Maasbedding is nu een smalle afwateringsgracht 3. Door het afsnijden van de Maasmeander kwam het voorheen Gelderse Keent aan de Brabantse kant van de Maas te liggen. Na 1,5 km rechtsaf de Overlangelsestraat in. Overlangel is een hechte gemeenschap met 493 inwoners. Midden in het dorp staat een prachtige kerk met een toren die een opengewerkte gietijzeren spits heeft 4. Overlangel was een deel van de Heerlijkheid Langel en werd later bij de gemeente Herpen gevoegd. In het oude Langel was een haven waar vooral handel werd gedreven in wijn, graan, steenkool en hop. Er werd een scheepswerf gebouwd en de arbeiders gingen er omheen wonen. Er kwamen winkeltjes, cafès en herbergen voor de bewoners en scheepslieden. Zo werd het gehucht Overlangel gevormd. In de tweede helft van de 19e eeuw werd de scheepvaart met zeilboten vervangen door stoomboten die steeds

3 minder Overlangel aandeden. Vanwege de Maaskanalisatie, waardoor de ligging aan de Maas van Overlangel verloren ging, moesten de bewoners die in de scheepsvaart werkzaam waren, ergens anders de kost zien te verdienen. meer keren, trad de Beerse Overlaat in werking en stond het water in Herpen tot aan de Erfdijk en de Hamelspoeldijk. Als gevolg van deze doorbraken is hoogstwaarschijnlijk het Lindenwiel 7 ontstaan. Na 200 meter linksaf de Kerkstraat in. Na 250 meter linksaf de Dr. Ruijsstraat in. Na 200 meter rechtsaf de Maasdijk op. Na 350 meter rechtsaf de Hamelspoelweg in. Steek na 400 meter de Dorpenweg over. Na 300 meter ziet u rechts de Putwielen en de Hamelspoel. De Putwielen 5 en de Hamelspoel 6 maken sinds deel uit van het stroomdal van de in 1942 gedichte Beerse Overlaat. De Putwielen zijn ontstaan door de schurende werking van het water in deze plaatselijke versmalling van de Beerse Overlaat. In 1975 is bij ontgrondingwerkzaamheden ten zuiden van de Putwielen materiaal gevonden dat voor het grootste deel gedateerd kon worden in het Midden Neolithicum, de IJzertijd, de Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Tijdens de aanleg van de Hamelspoel zijn in de ondergrond diverse rieten matten aangetroffen, mogelijk de resten van een verdwenen deel van de Erfdijk of een voorganger daarvan. Na 1,4 km aan het einde van de Hamelspoelweg linksaf de Zandstraat in. Na 100 meter rechtsaf de Erfdijk op. Aan uw linkerhand ziet u het Lindenwiel. Bij Beers werd een deel van de Maasdijk opzettelijk lager gehouden, de zogenaamde Beerse Overlaat. Elk jaar, soms wel Na 900 meter rechtsaf de Heuvelstraat in. U loopt nu het dorp Herpen in. Herpen was in de middeleeuwen onderdeel van het Land van Herpen. Het was de belangrijke plaats in de regio. Het Land van Herpen omvatte het land, wat later het Land van Ravenstein zou worden. Het is vrijwel zeker dat er in de bronstijd al sprake was van bewoning op de zandgronden die nu Herpen heten. Dat weten we omdat er zeer interessante archeologische vondsten in Herpen zijn gedaan. In het gebied zijn een groot aantal sporen uit onder andere de brons- en ijzertijd ontdekt en vier bootvormige boerderijplattegronden uit de 11e en 12e eeuw. Herpen stond bekend als het land van water en zand. In de winter kwam het water dat van de hei naar een lager gedeelte stroomde tot aan de huizen te staan. Met het begin van de lente kwam het zand uit de hei vanaf Oss overwaaien. Daarom waren in Herpen verschillende eikenwallen om dit zand tegen te houden. Ook werden er duizenden dennen en sparren gepoot om het zand vast te houden. Na 400 meter vervolgt u de weg over de Aaltvoortsestraat. Na 700 meter linksaf de Berghemseweg op. Ver-

4 volg deze drukke verkeersweg over het linker fietspad. Na 800 meter (u bent het verkeersviaduct over de A50 overgestoken) gaat u linksaf de Heide in. Na 200 meter linksaf de Heide in. Na 200 meter rechtsaf de Heeschebaan op. Na 900 meter rechtsaf de Schaijkseweg op. Na 300 meter linksaf de Bosweg in. U bevindt zich nu in natuurgebied de Herperduin. Oorspronkelijk maakte dit gebied deel uit van een open heidelandschap. Overbegrazing door schapen en overmatige plaggenwinning zorgde echter voor ernstige aantasting van de heidevegetatie waardoor op uitgebreide schaal verstuiving plaatsvond en plaatselijk hoge stuifduinen 8 ontstonden. Eind 19e eeuw werd het gebied ontgonnen en beplant met (overwegend) grove den. Naast het vastleggen van zand, kreeg het nieuwe bosgebied ook een productiefunctie. De stammen van de bomen werden gebruikt als palen om de Limburgse mijnen te stutten. Het van oorsprong rationeel opgezette productiebos krijgt door bosomvorming een meer natuurlijk karakter. In het bos worden open plekken gemaakt, waardoor er meer licht op de bodem doordringt en nieuwe soorten een kans krijgen zich te ontwikkelen. Hierdoor ontstaat meer variatie en leeftijdsverschil. Volg de Bosweg gedurende 1,6 km tot aan het Groot Ganzenven. In het midden van de Herperduin bevindt zich het Groot Ganzenven 9. Deze naam is ontstaan doordat er honderden ganzen neerstreken als deze op trektocht waren. Dit ven kent een natuurlijke oorsprong. Rond het Groot Ganzenven zijn delen geheel vrijgemaakt van bomen en struiken om de heide en de daarop levende diersoorten terug te laten komen. Het ven is deels uitgegraven om het weer natter te maken en in de oude staat te herstellen. U loopt links om het Groot Ganzenven heen. In dit deel van de Herperduin zijn paarden en runderen uitgezet. Door hun gedrag en eetgewoonten hebben zij een positieve invloed op de bosontwikkeling. De runderen zijn Schotse Hooglanders, die gewend zijn aan extreme weersomstandigheden. Ze eten veel hout, waaronder de amerikaanse vogelkers, die anders handmatig bestreden moet worden. De paarden die hier rondlopen zijn Exmoore pony s uit Engeland. Ook deze pony s kunnen zich het hele jaar door buiten redden. Het zijn publieksvriendelijke dieren; toch is het raadzaam om een minimale afstand van 25 meter in acht te houden, zeker als de dieren jongen hebben. Na 600 meter (op de kruising) gaat u rechtsaf het fietspad op. Na 200 meter gaat u linksaf het verharde wandelpad op. Op de kruising (na 150 meter) gaat u rechtdoor. Na 350 meter verlaat u de Herperduin via een klaphek. Daarna gaat u rechtsaf het open terrein over. Na 200 meter gaat u linksaf de Koepelweg in. Na 100 meter gaat u rechtsaf de Hoessenboslaan op, in de richting van Berghem.

5 De naam Berghem is afgeleid van de woorden Berga en Haim, die respectievelijk berg en woonplaats betekenen. Het hoger gelegen Berghem was goed beschermd tegen overstromingen van de Maas. Berghem ligt in een overgangsgebied met aan de zuidkant hoog gelegen zandgronden met een typisch Brabants landschap, zoals akker- en weidepercelen, bosen heidegebieden. Aan de noordkant treft men laag gelegen polderlandschap met rivierklei van de maasvallei. Berghem wordt op dit moment sterk uitgebreid en is een van de groeikernen van de gemeente Oss. De nieuwbouwijk Piekenhoef 10 ten noorden van de Herperduin zal uiteindelijk woningen omvatten, waarmee Berghem in omvang verdubbelt. Na 800 meter linksaf de Willandstraat in. Na 500 meter rechtsaf het Peerhof in en dan direct linksaf de Wanmolen in. Na 300 meter aan het eind van de Wanmolen rechtsaf de Pachthoeve in. Nadat u het spoor bent overgestoken gaat u linksaf de Kloosterstraat in. Na 200 meter volgt u de Kloosterstraat naar links. Na 60 meter rechtsaf de Kerkstraat in. Na 200 meter op de rotonde linksaf de Zevenbergseweg in richting het spoor. Na 300 meter rechtsaf het Vossehol in. Deze weg komt na 500 meter uit op de Etruskenweg. Na 150 meter linksaf de Galliërsweg op. Na 300 meter rechtsaf de Gasstraat Oost in. Na 400 meter u bent inmiddels de Graafsebaan overgestoken linksaf de Landweerstraat Zuid in. Na 650 meter op de kruising rechtdoor de Aengelbertlaan in. Na 200 meter steekt u de Julianasingel over en vervolgt de Aengelbertlaan. Na 1 km buigt de Aengelbertlaan af naar rechts. Na 100 meter ziet u aan uw linkerhand hotel De Naaldhof H3. Na 200 meter steekt u de Docfalaan over en gaat het bosgebied de Vierwinden in. Dit bosgebied was 100 jaar geleden een uitgestrekt heideveld. Deze Ossche Heide werd begraasd door schapen en hier en daar bevonden zich akkertjes, omzoomd door hakhoutwallen. Door de opkomst van kunstmest (rond 1900) en de goedkope wolimport uit m.n. Australië, verdwenen de schapen en veranderde het landschap langzaam maar zeker in een open bos. In de jaren dertig van de vorige eeuw werden grote delen van de resterende heide ontgonnen ten behoeve van de landbouw. Andere gedeelten werden opnieuw beplant met sparren en dennen voor de productie van stuthout voor de Limburgse mijnen. Van de oorspronkelijke heide is nagenoeg niets meer over. Bepaalde elementen herinneren aan de oude landschapsstructuur, zoals het stuifzandgebied met de kenmerkende vliegdennen. Ook zijn hier en daar nog restanten van de hakhoutwallen te zien. Door modern bos- en waterbeheer wordt nu gestreefd naar een gevarieerde flora en fauna en een zo natuurlijk mogelijke aanblik van het bos.

6 U volgt het pad. Na 700 meter ziet u rechts de Perenpoel 11. In het gebied bevinden zich vier poelen. Deze kunstmatige watertjes zijn in de loop van de tijd bekend geworden als de peren-, appel, kersen en pruimenpoel. De poelen werden in de jaren dertig van de vorige eeuw als werkverschaffingsproject met de hand uitgegraven; waarschijnlijk om te kunnen beschikken over bluswater. Na jaren van verwaarlozing zijn de peren- en appelpoel in 1999 opgeschoond en uitgegraven. Het beheer van de poelen is gericht op het verbeteren van de leefomstandigheden van amfibieën en reptielen. De ontwikkeling van de poelen wordt zoveel mogelijk aan de natuur overgelaten. Alleen wanneer de poelen dreigen dicht te groeien wordt ingegrepen. Na 200 meter gaat u linksaf en direct weer links. U komt dan bij een kleine parkeerplaats. Na 80 meter ziet u links het Willibrodusputje. De Willibrordusput 12 van Oss wordt sinds de 14e eeuw in schriftelijke bronnen genoemd, maar is waarschijnlijk nog ouder. Op de huidige put uit 1926 is een gedenksteen aangebracht met op de voorzijde een borstbeeld van Willibrordus. De inscriptie op de achterzijde van de steen Hier doopte Willibrord in 712 toen hij verwijlde bij priester Docta berust op een historische vergissing. Een vergissing die is terug te voeren op een spelfout in een akte uit 713. In deze akte staat in loco de Osne in plaats van Deosne, een oude vorm van Diesne (Diessen). De geschiedschrijvers lazen hierin de plaatsnaam Oss i.p.v. Diessen. Uit een in 1936 uitgevoerd onderzoek blijkt dat de oorspronkelijke put zich ongeveer 12 meter zuidelijker (aan de overzijde van de weg) heeft bevonden. Op een diepte van 3 meter zijn de resten aangetroffen van een uitgeholde boomstam, die de eigenlijke put vormde, en een funderingsgreppel. Op een verhoging naast de put moet een kapel van 8 bij 10 meter hebben gestaan. Deze kapel werd in 1748 door rondtrekkende benden verwoest. U gaat rechtdoor de St. Willibrodusweg in. Na 1 km aanhet einde van de St. Willibrordusweg gaat u rechtsaf de Brierstraat in. Na 200 meter steekt u de Nieuwe Hescheweg over en gaat de Mugheuvelstraat in. Na 250 meter rechtsaf de Benedictuslaan in. Na 350 meter linksaf de Koningsweg in. U bevindt zich nu in natuurgebied De Stelt. De Stelt is een zogenaamd kampenlandschap dat is gevormd in de middeleeuwen. Waar geen ruimte was voor grote aaneengesloten bouwlanden, ontstonden kampen (éénmans essen). De kampen waren evenals de essen omgeven door singels en houtwallen, waardoor een fijnmazig landschap ontstond. De historische structuur van het kampenlandschap is op luchtfoto s nog goed herkenbaar.

7 Ongeveer 8 ha van dit gebied wordt momenteel door Landschapsbeheer Oss onderhouden. Door verschralend beheer ontstaan hier nu op voormalige maïsakkers bloemrijke hooi- en weilanden. Hierbij staat, naast het beheer en herstel van de bestaande landschapselementen, het creëren van nieuwe mogelijkheden voor vestiging van planten en dieren in de nieuwe terreinen centraal. U loopt de Koningsweg helemaal uit (1 km) tot aan de Amelsestraat. Daar gaat u rechtsaf. Na 250 meter linksaf het Nikolupad in. Deze loopt u uit tot u bij een drukke verkeersweg komt (Cereslaan). U volgt de parallelweg naar links. Na 60 meter steekt u de Cereslaan over. Dan gaat u rechtsaf. Na 60 meter gaat u linksaf de Geffense Bosjes in. Het natuurgebied de Geffense Bosjes 13 was vroeger verbonden met De Stelt en het bosgebied Vier Winden en bevindt zich op dezelfde zandrug als de Herperduin. Ook de Geffense Bosjes dienden als productiebos voor mijnhout. Daarnaast werd er in dit gebied op grote schaal zand gewonnen. Het gat dat overbleef nadat de zandwinning was stopgezet, liet men vollopen met water. Zo ontstond het recreatiegebied de Geffense Plas. Na 60 meter gaat u rechtdoor het bosgebied in. Na 200 meter ziet u aan uw linkerhand een open grasland. Hier gaat u rechtsaf het bosgebied in. Volg het wandelpad in noordelijke richting. Na 150 meter verlaat u het wandelpad via een bruggetje en komt u uit op de hoek Hermelijnedreef/Jagerspad. Loop rechtdoor de Jagersdreef uit in de richting van het Wolvespoor. Na 350 meter Het Woud oversteken en rechtdoor in de richting van de Hertewissel. Na 100 meter linksaf de Hertewissel in. Hertewissel helemaal uitlopen totdat deze (na 600 meter) overgaat in de Luzacstraat. Na 200 meter rechtsaf de Van Maanenstraat in. Na 300 meter de Heihoeksingel oversteken de Schaepmanlaan in. Na 750 meter linksaf de Gerbrandylaan in. U loopt nu in het zuidwestelijk deel van de stad Oss. De middeleeuwse nederzetting Oss ontwikkelt zich reeds in de veertiende eeuw tot een kleinstedelijke plaats. Naast een kerk en een kasteel herrijzen en handvol versterkte huizen, en langs de hoofdstraten ontstaan lintbebouwingen waarvan het versteningsproces in de 20e eeuw begint. Politieke strubbelingen tussen Brabant en Gelre maken van de jonge nederzetting een frontstad. Dit leidt tot het versterken van het kasteel aan de noordzijde en de aanleg van verdedigingswerken in de vorm van een aarden wal of landweer rondom de nederzetting. In 1399 krijgt de inmiddels geheel met wallen, grachten en twee poorten versterkte plaats Oss stadsrechten van hertogin Johanna van Brabant. Ondanks de begunstigingen die aan de verleende stadsrechten zijn verbonden, komt de veelbelovende stad in de loop van de middeleeuwen niet tot volle ontwikkeling vanwege het aanhoudende oorlogsgeweld tussen Brabant en Gelre. Zowel in de vijftiende als zestiende eeuw is Oss herhaaldelijk ingenomen, geplunderd en telkens weer grotendeels

8 verwoest. Nadat de Brabantse en Gelderse twisten over waren, volgt kort daarop de Tachtigjarige Oorlog met de grondige staatskundige wijziging die van dit deel van Brabant staatsgebied maakt. Hierdoor komt de moeizaam van al dit oorlogsgeweld herstellende plaats niet meer tot verdere ontwikkeling. Oss blijft tot aan de industriële revolutie in de 19de-eeuw zijn kleinstedelijke karakter behouden. Na het spoor (400 meter) gaat de Gerbrandylaan over in de Braakstraat. Na 350 meter rechtsaf de Kromstraat in. Na 950 (na de rotonde) gaat de Kromstraat over in de Raadhuislaan. Kort daarna ziet u aan uw linkerhand het City Hotel H4. Na 600 meter rechtsaf de Molenstraat in. Na 150 meter linksaf de Spoorlaan in. Na 100 meter ziet u aan uw rechterhand het NS-station.

9 Openbaar vervoer Stations Ravenstein is bereikbaar met de stoptrein vanuit Nijmegen, Oss en s-hertogenbosch. De stoptrein rijdt maandag tot en met zaterdag 2x per uur en op zondag 1x per uur. Voor meer specifieke reisinformatie kunt u of www. ns.nl raadplegen. Markering Deze wandelroute is in één richting gemarkeerd met de MLAW-markering: een witte en gele streep onder elkaar (basisteken). In situatie waar onduidelijkheid zou kunnen ontstaan, wordt ook wel het kruisteken gebruikt om aan te duiden dat u deze weg niet moet volgen. Het dubbelteken wijst op een komende richtingverandering. Auto & parkeren Station Ravenstein is goed bereikbaar met de auto. U kunt parkeren op de NS-parkeerplaats aan de Stationssingel. Vanuit de richting s-hertogenbosch is deze parkeerplaats te bereiken via de A59 en de A50, afrit 17 Ravenstein. Daarna linksaf de Erfsestraat op. Dan linksaf de Dorpenweg op. Bij de tweede rotonde de derde afslag de Schaafdries op. Deze rijdt u helemaal uit. Dan rechtsaf de Stationssingel op. Aan uw linkerhand ziet u de parkeerplaats P. basisteken dubbel teken kruisteken De routekaart, routebeschrijving en de markering ondersteunen elkaar. Het kan voorkomen dat de markering afwijkt van de kaart en de beschrijving. Aangezien op delen van de route de markering ontbreekt, is het verstandig om de routekaart en de bijbehorende beschrijving te volgen. Vanuit de richting Nijmegen is de parkeerplaats te bereiken via de A50 afslag 17 Ravenstein. Dan linksaf de Dorpenweg op. Bij de rotonde de derde aflag de Dorpenweg op. Bij devolgende rotonde de derde afslag de Schaafdries op. Deze rijdt u helemaal uit. Dan rechtsaf de Stationssingel op. Aan uw linkerhand ziet u de parkeerplaats P. Horeca op de route Stadsherberg De Keurvorst H1, Marktstraat 14 te Ravenstein. Telefoon: Open: maandag vanaf 12:00 uur, dinsdag vanaf 17:00 uur en woensdag t/m zondag vanaf 10:30.

10 Restaurant Het Veerhuis H2, Maasdijk 33 te Ravenstein. Telefoon: Open: dinsdag t/m vrijdag van 11:00 tot 22:00 uur. Zaterdag van 15:00 tot 22:00 uur. Zondag van 10:00 tot 22:00 uur. Maandag gesloten. Best Western Motel de Naaldhof H3, Docfalaan 22, Oss. Telefoon: Open: alle dagen. City Hotel Oss en Restaurant La Couronne/De Tijd H4, Raadhuislaan 43 te Oss. Telefoon: Open: alle dagen. Rolstoelen & kinderwagens De wandelroute loopt deels over onverharde paden en is daarmee niet goed toegankelijk voor rolstoelen en kinderwagens. Bronvermelding Deze routebeschrijving is deels gebaseerd op de VVV-wandelroute Wandelroute Ravenstein. Opmerkingen De gemeente Oss heeft veel aandacht besteed aan de routebeschrijving, de bijbehorende wandelkaart en GPS-bestanden. Desondanks kan het voorkomen dat u onjuistheden of onvolledigheden ontdekt, bijvoorbeeld omdat de situatie in het veld is gewijzigd. Wij stellen het op prijs als u deze via de aan ons wilt doorgeven op: wandelen@oss.nl. Honden Binnen de gemeente Oss geldt een aanlijnplicht. Uw hond mag uitsluitend loslopen in de zogenaamde losloopgebieden. Deze staan aangegeven met informatieborden. Het begrazingsgebied in de Herperduin behoort niet tot de losloopgebieden! Voor de rust van de daar loslopende grote grazers is het van belang uw hond te allen tijde aangelijnd te houden.