Voorbeeld. Preview Normcommissie "Bodemkwaliteit" Ontwerp norm NEN 5717

Transcriptie

1 Nederlandse Ontwerp norm NEN 5717 Bodem - Waterbodem - Strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek Publicatie uitsluitend voor commentaar Soil - Sediment - Strategy for the preliminary study for exploratory andmain survey Commentaar vóór Zal vervangen NVN 5720:2000 deels februari 2009 ICS Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie "Bodemkwaliteit" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

2 Inhoud Voorwoord Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Fasering verkennend waterbodemonderzoek Aspecten vooronderzoek Algemeen Geldigheidsduur Afbakening onderzoekslocatie Deellocaties Bepaling doelstelling verkennend waterbodemonderzoek Bepaling watertype Archiefstudie en locatie-inspectie Generiek Uiterwaarden en kribvakken Hypothese Generiek Uiterwaarden en kribvakken Verdachte overige wateren, lintvormig Puntbronnen Rapportage...17 Bijlage A (normatief) Controlelijst vooronderzoek...18 Bijlage B (informatief) Doelen van verkennend waterbodemonderzoek...19 Bijlage C (informatief) De hypothese...20 Bijlage D (informatief) en watertype-indeling

3 Voorwoord Deze norm beschrijft de werkwijze voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend waterbodemonderzoek naar de (mogelijke) aanwezigheid van waterbodemverontreiniging en de werkwijze voor het bepalen van de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem en eventueel daaruit vrijkomende baggerspecie. Dit normontwerp is de eerste druk van NEN 5717 en vervangt het gedeelte van NVN 5720:2000 dat betrekking heeft op het vooronderzoek. Dit normontwerp is opgesteld door een consortium van MWH (voorheen Syncera), Witteveen+Bos en TNO. Het project is begeleid door een breed samengestelde begeleidingscommissie met als doel draagvlak te creëren voor uitvoering van verkennend onderzoek voor waterbodem conform dit normontwerp. De begeleidingscommissie is geformeerd onder verantwoording en met instemming van normcommissie Bodemkwaliteit. De samenstelling van de begeleidingscommissie ten tijde van publicatie van dit normontwerp was als volgt: Th. Edelman (voorzitter) Bodemkundig Adviesbureau Edelman BV, Wageningen M. van den Berg DHV, Amersfoort G.W. Berger Havenbedrijf Rotterdam N.V., Rotterdam R.J. Busink Corus Steel BV, IJmuiden T. Honders Bodemplus, Utrecht R. Huls Eco Reest BV, Zuidwolde J.W. Hutter ALcontrol, Hoogvliet E. ten Kate Rijkswaterstaat, Lelystad R.A. van der Meer Wetterskip Fryslân, Leeuwarden A. Orbons ATM, Moerdijk R. Otten Omegam, Amsterdam G. Peters EnviroPlan, Weurt A. Roeloffzen DCMR Milieudienst Rijnmond, Schiedam E. Ruwiel Ministerie van VROM, Den Haag M. Vergeer SIKB, Gouda H.J. Wichers DCMR Milieudienst Rijnmond, Schiedam R. van de Woestijne Sagro Milieu Advies, s-heerenhoek E. Zwerver Econsultancy B.V., Swalmen J.F.C. de Brouwer (secretaris) Nederlands Normalisatie-instituut, Delft S.A.C. Dijkstra (secretaris) Nederlands Normalisatie-instituut, Delft Commentaar op dit normontwerp kan vóór 1 mei 2009 met behulp van de commentaartabel die bij het normontwerp wordt geleverd, worden ingediend bij het Nederlands Normalisatie-instituut, Postbus 5059, 2600 GB Delft. adres voor commentaar: milieu@nen.nl. Exemplaren van het normontwerp zijn tegen vergoeding verkrijgbaar bij het bovengenoemde instituut. 3

4 Bodem Waterbodem Strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend onderzoek 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze norm beschrijft de werkwijze voor het uitvoeren van het vooronderzoek dat voorafgaat aan verkennend onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem en eventueel daaruit vrijkomende baggerspecie. Het doel van het vooronderzoek is het verzamelen van relevante informatie over de locatie van het verkennend onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem, door middel van het opvragen van informatie bij de eigenaar, waterbeheerder, vaarwegbeheerder, onderhoudsplichtige, gemeente, het waterschap en andere instanties die van belang kunnen zijn, terreininspectie en archiefonderzoek. De te verzamelen informatie heeft betrekking op het voormalige gebruik, het huidige gebruik, het toekomstige gebruik en het type water. Ook moet het doel van het verkennend onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem worden vastgesteld. Op basis van de verzamelde informatie wordt het veld- en chemisch onderzoek voorbereid en wordt de onderzoekshypothese voor het verkennend onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem opgesteld. Ook worden de resultaten van het vooronderzoek gebruikt bij de interpretatie van de resultaten van het verkennend onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem. Deze norm is niet geschikt voor (voor)onderzoek naar het voorkomen van asbest in de waterbodem. Voor (voor)onderzoek naar het voorkomen van asbest in de waterbodem wordt verwezen naar NTA Normatieve verwijzingen Het volgende document waarnaar is verwezen is onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van de wijzigingsbladen) waarnaar is verwezen van toepassing. NEN 5720:2008 Bodem Waterbodem Onderzoeksstrategie bij verkennend onderzoek 3 Termen en definities Voor de toepassing van deze norm gelden de volgende definities. 3.1 achtergrondwaarde in de Regeling bodemkwaliteit vastgestelde gehalten aan chemische stoffen voor een goede bodemkwaliteit, waarvoor geldt dat er geen sprake is van belasting door lokale verontreinigingsbronnen [2] 3.2 analysemonster monster dat door het laboratorium wordt of is geanalyseerd 3.3 baggerspecie materiaal, vrijgekomen via het oppervlaktewater of de voor dat water bestemde ruimte, dat bestaat uit minerale delen met een maximale korrelgrootte van 2 mm en organische stof in een verhouding en met een structuur zoals deze in de bodem van nature worden aangetroffen, alsmede van nature in de bodem voorkomende schelpen en grind met een korrelgrootte van 2 tot 63 mm [2] 4

5 OPMERKING 1 In het kader van de Wbm wordt baggerspecie die voor meer dan 50 % (gewichtsprocenten) is vermengd met ander materiaal, al dan niet met een korrelgrootte van meer dan 2 mm, niet als baggerspecie aangemerkt. OPMERKING 2 In het kader van het Besluit bodemkwaliteit mag baggerspecie maximaal 20 % (massa) bodemvreemd materiaal bevatten. 3.4 baggerspecieverklaring verklaring van Bodem+, afgegeven op basis van resultaten van een waterbodemonderzoek, dat de aan te bieden partij grond, in aard en samenstelling, baggerspecie is en dat de desbetreffende partij te storten baggerspecie is vrijgesteld van afvalstoffenbelasting [eigen definitie, gebaseerd op teksten op website Bodem+] 3.5 baggerwerkzaamheden baggerwerken werkzaamheden waarbij baggerspecie wordt verwijderd of verplaatst OPMERKING Baggerwerkzaamheden betreffen dus alle activiteiten uit oogpunt van een verandering van de ligging van de waterbodem en met als resultaat een verandering van de ligging van de waterbodem, inclusief waterdruktechnieken. 3.6 Bbk [2] 3.7 beek natuurlijke smalle waterloop zonder getij [Aquo-lex 2007] 3.8 bodemverwachtingswaardekaart kaart waarop is aangegeven welke bodemkwaliteit wordt verwacht OPMERKING 1 Een bodemverwachtingswaardekaart wordt ook wel een (bodem)zoneringskaart genoemd. OPMERKING 2 In tegenstelling tot een (water)bodemkwaliteitskaart kan een bodemverwachtingswaardekaart niet als milieuhygiënische verklaring worden gebruikt in het kader van het Bbk. 3.9 boorbeschrijving beschrijving inclusief grafische weergave van het aangetroffen waterbodemprofiel 3.10 boring individueel monsternamepunt dat wordt geacht representatief te zijn voor een bepaald deel van de waterbodem OPMERKING De term boring wordt als algemene term voor een monsternamepunt gebruikt, en is dus onafhankelijk van het type monsternameapparaat. 5

6 3.11 bron oorzaak van de waterbodemverontreiniging 3.12 deellocatie onderzoeksdeellocatie voor het onderzoek afgebakend gedeelte van de totale onderzoekslocatie, op basis van een te verwachten onderscheid in onderzoeksdoel, watertype of hypothese 3.13 heterogeen verdeelde verontreiniging veel spreiding in de mate van concentraties waarin één of meer verontreinigingen in een bepaald gebied voorkomen 3.14 homogeen verdeelde verontreiniging weinig spreiding in de mate waarin de concentratie van één of meer verontreinigingen in een bepaald gebied voorkomen 3.15 hypothese veronderstelling over de ruimtelijke verdeling en concentratie van één of meer verontreinigende stoffen in het desbetreffende waterbodemcompartiment OPMERKING De hypothese wordt gebruikt voor het bepalen van de onderzoeksstrategie. De hypothese wordt opgebouwd op basis van een aantal afzonderlijke aannames die elk een specifiek deel van de verontreiniging en het verontreinigingsproces beschrijven jachthaven gebied dat in de vergunning op grond van de Wet milieubeheer is aangegeven als zijnde een jachthaven 3.17 krib hoofd in een rivier, van rijs- of baardwerk en stenen [Aquo-lex 2007] 3.18 kribvak rivierbodem tussen twee kribben [Aquo-lex 2007] 3.19 lintvormig water water waarbij beide oevers grotendeels parallel lopen en vaargeulen OPMERKING 1 en die onder deze definitie vallen zijn: poldersloten, vaarten, grachten, kanalen, rivieren, beken en vaargeulen in meren. OPMERKING 2 Lintvormige wateren worden in deze norm van niet-lintvormige wateren onderscheiden omdat de verontreinigingspatronen in beide watertypen over het algemeen aanzienlijk verschillen. De verschillen worden met name veroorzaakt door verschillen in stromingspatronen van het water en de wijze waarop verontreinigingsbronnen hun 6

7 effect hebben op de waterbodemkwaliteit. Lintvormig water wordt gekenmerkt door een stromingspatroon dat op een moment over de gehele dwarsdoorsnede één bepaalde richting heeft (laminair stromingspatroon). Niet-lintvormige wateren kenmerken zich door een meer chaotisch stromingspatroon in de dwarsdoorsnede: de mate en richting van de stroming varieert meer in tijd en ruimte dan in lintvormig water. Verder hebben terrestrische verontreinigingsbronnen in lintvormig water meer aangrijpingspunten dan in niet-lintvormig water, omdat lintvormig water per oppervlakte-eenheid meer oever heeft dan niet-lintvormig water. Bij het bepalen van het watertype behoort rekening te worden gehouden met bovenstaande overwegingen. OPMERKING 3 Voor een vaargeul behoort in niet-lintvormige wateren een aparte deellocatie te worden gedefinieerd, omdat de verontreinigingssituatie in vaargeulen veelal sterk afwijkt van de verontreinigingssituatie in het overige deel van de onderzoeks(deel)locatie. Vaargeulen behoren dus als (deel)locatie met watertype overige wateren, lintvormig of wateren met korte baggercyclus te worden aangemerkt locatie onderzoekslocatie zie onderzoekslocatie 3.21 mengmonster monster dat is verkregen door het in het laboratorium mengen van in het veld verkregen afzonderlijke monsters 3.22 mengmonstervak monstervak deel van de onderzoeks(deel)locatie waarvoor in het horizontale vlak één mengmonster of samengevoegd monster representatief is 3.23 monster representatieve hoeveelheid materiaal die volgens één bemonsteringswijze op één locatie en op één tijdstip of gedurende een aaneengesloten tijdsperiode is verzameld uit de waterbodem, voor het verrichten van onderzoek [Aquo-lex 2007] 3.24 monstervak zie mengmonstervak 3.25 MVS Minimum Verwerkingsstandaard voor baggerspecie [Minimum VerwerkingsStandaard (MVS) voor baggerspecie, bijlage bij brief van 5 april 2004, Kamerstukken II 2003/04, XI, nr. 90, maart 2004] OPMERKING In vergunningen voor inrichtingen waar baggerspecie kan worden gestort, is vastgelegd dat de te ontvangen baggerspecie maximaal 60 % zand mag bevatten. Hier zijn overigens wat uitzonderingsregels aan verbonden. Het opnemen van deze bepaling in de WM-vergunning is verplicht nader onderzoek onderzoek met betrekking tot ernst, omvang en spoedeisendheid van een verontreinigingssituatie [Wet bodembescherming] 7

8 3.27 niet-lintvormig water water dat niet als lintvormig kan worden aangemerkt vgl. lintvormig water OPMERKING In niet-lintvormig water waarin vaargeulen aanwezig zijn, behoren de vaargeulen als aparte deellocaties te worden aangemerkt. Het water dat geen deel uitmaakt van de vaargeul betreft dus een andere deellocatie, waarop een andere hypothese van toepassing kan zijn normaallijn bevaarbaar deel binnen het zomerbed van een rivier [afgeleid van Aquo-lex 2007] OPMERKING In aanwezigheid van kribben is de normaallijn de denkbeeldige lijn lopend langs de kribkopvakken langs een rivieroever onderzoeksdeellocatie zie deellocatie 3.30 onderzoekslocatie gebied dat wordt onderzocht op de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem 3.31 onderzoeksstrategie opzet van een onderzoek waarin het aantal te nemen monsters, de plaatsen op de locatie waar deze moeten worden genomen en de stoffen die in deze monsters moeten worden bepaald, zijn vastgelegd OPMERKING De onderzoeksstrategie wordt vastgesteld op basis van de hypothese, het watertype en de doelstelling van het onderzoek, die in het vooronderzoek (NEN 5717) zijn bepaald ontvangende waterbodem bodem onder oppervlaktewater, of de daarvoor bestemde ruimte, waarop grond of baggerspecie wordt toegepast OPMERKING Zie Besluit bodemkwaliteit onverdachte onderzoeks(deel)locatie locatie waarvoor uit het vooronderzoek geen concrete aanwijzingen zijn voortgekomen dat die locatie of een deel daarvan is verontreinigd met één of meer stoffen [eigen definitie (NEN 5740)] 3.34 overige wateren wateren, niet zijnde wateren met korte baggercyclus, jachthavens, strand, zandwinvakken, kribvakken of uiterwaarden 3.35 puntbron ruimtelijk goed af te bakenen bron van verontreiniging met een beperkte omvang 8

9 OPMERKING Voor puntbronnen behoren in het vooronderzoek afzonderlijke deellocaties met beperkte omvang te worden gecreëerd. Reden daarvoor is dat met een hoge onderzoeksinspanning (in verband met te verwachten heterogeniteit) de invloed van de puntbron op de waterbodemkwaliteit behoort te worden bepaald rivier van oorsprong natuurlijke waterloop die de afwatering van een stroomgebied verzorgt [afgeleid van Aquo-lex 2007] 3.37 rijkswateren wateren waarvoor de minister van Verkeer en Waterstaat is aangewezen als waterkwaliteitsbeheerder 3.38 samengevoegd monster monster dat in het veld uit losse deelmonsters is samengesteld 3.39 sediment niet-geconsolideerd deel van de vaste fase van de waterbodem [1] 3.40 sedimentatiesnelheid snelheid waarmee sedimentaanwas optreedt 3.41 strand gedeelte van de kuststrook tussen de laagwaterlijn en de duinvoet [Aquo-lex 2007] 3.42 terreindeel deel van het onderzoeksgebied met een karakteristieke mate en heterogeniteit van de diffuse verontreiniging. [impliciet op basis van [3]] 3.43 toetsingscriterium criterium waaraan de milieukundige kwaliteit van de waterbodem van een locatie wordt getoetst [eigen definitie (NVN 5720)] 3.44 uiterwaard gronden langs rivieren, in de rivierdelta en langs de zee die (als gevolg van variaties in waterstanden) periodiek worden overstroomd met rivier- of zeewater [Rijkswaterstaat] OPMERKING Permanent onder water staande gebiedsdelen binnen het winter- en zomerbed van een rivierengebied vallen niet onder deze definitie. 9

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. NEN 5717:2009 Ontw. nl Bodem - Waterbodem - Strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview